Ես գուցէ ասել եմ, որ սեթը, այսօր իմ հասկանալով, վաւերագրական նկարի պէս ա, փողոցային լուսանկարի պէս ա, այն այն մասին ա թէ ովքեր են հաւաքուել այդ օրը այդ վայրում՝ ես այդ ժամանակաշրջանում ինչ երաժշտութիւն եմ լսել, ինչպէս եմ ինձ զգում, ով են մարդիկ ով գալիս են, ու ոնց են արձագանքում իմ դրած գործերին, մենք ծանօթանում ենք, ու փորձում ենք ընդհանուր հայտարարի գալ, նոր մարդիկ են աւելանում ընթացքում, տեղի աշխատողները կարող ա գնան գան, հազար ու մի բան ա կատարւում, լիքը անկանխատեսելի բաներ են պատահում, ու սեթն էլ այդ ամէնից ձեւաւորւում ա։
Սեթերիցս մէկը տեխնիկական պատճառներով չի ձայնագրուել։ Ու մի աղջիկ ասաց՝ «տանը մի հատ էլ նուագի նոյնը, ձայնագրի ու հրապարակի»։ Ես փորձեցի իրան բացատրել, որ տանը ձայնագրած սեթը, թէեւ հնարաւորինս մօտ փորձեմ անել նրան, ինչ եղել ա ակումբում՝ նոյն սեթը չի լինի։ Կը լինի այլ սեթ։ Փորձեմ բացատրել։
Անցնենք ծրագրաւորմանը։ Գոյութիւն ունի structural equivalence ու name equivalence։ Ասենք թէ ունենք տիպ human՝ այն ունի դաշտեր՝ name, weight, height, age։ ու ունենք տիպ alien, ով նոյնպէս ունի դաշտեր՝ name, weight, height, age։
TYPE
human = RECORD
name : ARRAY 64 OF CHAR;
weight, height, age: INTEGER
END;
alien = RECORD
name : ARRAY 64 OF CHAR;
weight, height, age: INTEGER
END;
Ապա մենք կարող ենք ունենալ փոփոխական Valod՝ human տիպի, ու փոփոխական FordPrefect՝ alien տիպի։
VAR
Valod: human;
FordPrefect: alien;
Եթէ ծրագրաւորման լեզուն չի պարտադրում name equivalence, մենք կարող ենք վերագրել FordPrefect֊ը Valod֊ին՝
Valod := FordPrefect;
Սա լրիւ վալիդ կոդ ա Modula-3֊ում, բայց ոչ՝ Oberon֊ում։
Եթէ կազմարկումն անցաւ, ապա թւում ա թէ, ծրագիրը պէտք ա որ չպայթի, գոնէ վերագրման ժամանակ։
Բայց արդե՞օք մենք այլ տեսակի սխալ չենք անում, ու ի՞նչ հետեւանքների ա բերելու այդ սխալը, ո՞նց ա պահելու իրան ծրագիրը, դա արդէն աւելի դժուար ա կանխատեսել։
Վերադառնանք սեթին։ Տանը նուագած ու ձայնագրած սեթը որը ձտգում ա կրկնել մի այլ, իսկական լայւ նուագած սեթ նման ա փողոցային լուսանկար բեմադրելու փորձի, իսկ այդ ժամանակ նոյնիսկ եթէ դու կարողանաս ամէնն անել նոյն կերպ (ինչը ակնյայտ չի որ հնարաւոր ա կամ հեշտ ա), դա միեւնոյն ա կը լինի փողոցային լուսնկարի պէս մի բանի բեմադրութեան փորձ, ոչ թէ փողոցային լուսանկար։
Ու եթէ տանը՝ ստուդիայում անել սեթ՝ ապա անել կարգչով, սիրուն, մտածուած, բոլոր մանրուքները հաշուի առած սեթ յստակ յաջորդականութեամբ։ Բեմադրուած լուսանկարի պէս։ Բայց ես բեմադրուած լուսանկարներ սովորաբար չեմ անում, այդ պատճառով ա գուցէ, որ դեռ չեմ վառւում ցանկութեամբ հանգիստ նախապէս մոնտաժած սեթ պատրաստելու։ Ինձ դուր ա գալիս փողոցի անկանխատեսելիութիւնը, ինձ դուր ա գալիս փողոցի ոչ կատարեալ լինելը, կադրի ոչ կատարեալ լինելը՝ բազմազան պատճառներով՝ եսիմով մտաւ կադրի մէջ, կոմպոզիցիան փչացրեց, լոյսը խաղաց, անցաւ կամ գնաց, ժապաւէնի վրայ անկապ կէտ եղաւ, մութ էր, լուսազգայունութիւնը չհերիքեց, ու երկար պահաժամի պատճառով լղոզուեց շարժումը։ Այդ ամէնը ահաւոր սիրուն ա, թէկուզ եւ «սխալ» կոմպոզիցիա արած կամ այլ «թերութիւններով» ու կեանքն ա անկատար, ու ինձ դուր ա գալիս որ լուսանկարներս ու սեթերս կատարեալ չեն։
ու տէնց։
ժամը իննին։ (:
ես 2008֊2009֊ին հետեւում էի վիւիան մայերի այն տղայի բլոգին։ ու յիշում եմ որ վիւի նկարներն այն ժամանակ ինձ այնքան չէին տպաւորել, ինչպէս յետոյ, երբ բացայայտեցի իրեն կրկին, երեւի 2016֊ին։ գտայ իր ինքնանկարների գիրքը միրզոյեանում ու մտածեցի՝ աաա, ես իրան գիտեմ։ ու սկսեցի կրկին փնտրել համացանցում։
ահա, ձախից սքանն ա, որը այն ժամանակ մալուֆն արել էր իր ֆլատբեդ ծրիչով ու հրապարակել բլոգում, աջից պրոֆեսիոնալ արուած սքան ա, որը հրապարակուած ա մալուֆի վիւին նուիրուած կայքում այսօր։
սքանի որակը ազդում ա ընկալման վրայ։
ես կոնկրետ նկարներ եմ փնտրում, ու չեմ գտնում, այդ պատճառով այդ ժամանակուայ նկարներից որոշ պատահածները վերբեռնում եմ։
շատ, ու ոգեւորիչ գրուած ա այն մասին, ինչո՞ւ խցիկդ նշանակութիւն չունի։
ընդհանուր առմամբ վիճելու առարկայ չի՝ խցիկն, ու տեխնիկան գերագնահատուած են, կարեւորն այն ա, ինչ ա մարդու գլխի մէջ, իր ընկալումը, ու ինչպէս ա դա արտայայտւում իր լուսանկարի միջոցով։
հիմա ուզում եմ ասել այն մասին՝ ինչո՞ւ ունի նշանակութիւն խցիկը։ ու ժապաւէնը։ ու խմբագրելը։
շատ սիրուն օրինակ են բերում՝ չէ՞ որ գրամեքենան չի տեքստ գրում, այլ մարդը։ այո, գրամեքենան նոութփեդի պէս բան ա, տեքստի էական յատկանիշը հենց քոնթենթն ա, տեքստը ինքը։
ինձ համար գրքի թղթի որակը նշանակութիւն ունի, բայց դա, ակնյայտ ա, որ էական յատկանիշ չի։
լուսանկարի էական յատկանիշն էլ ա այն, թէ ինչ ա պատկերուած, բայց միակ էական յատկանիշը չէ։ ճիշտ այնպէս, ինչպէս շորի էական յատկանիշը ոչ միայն այն ա ինչ ձեւ ա այն դիզայնած, այլ եւ այդ շորի էական յատկանիշն ա ինչ կտորից ա այն։
այսպէս, մեր ընկալման վրայ ազդում ա, արդեօք լաւ որակով ենք լսում երաժշտութիւն, թէ վատ։
ու այո, երբեմն անորակը՝ էական յատկանիշ ա, բնականաբար, քանի որ անորակը՝ նոյնպէս որակ ա։
ու այդ յատկանիշները տարբեր են ազդում ընկալման վրայ, կախուած ոսպնեակներից, ժապաւէններից, մշակումից, չմշակած լինելուց, պալիտրաներից, երանգներից։
տեսէք, չեմ ասում՝ թող լաւ, դասական գոյներ լինեն, կամ «ժապաւէնային», կամ հարմոնիկ, կարող ա մարդն ուզում ա «տապոր» գոյն խփի, քանի որ էդ բան ա արտայայտում։ նոյնիսկ ճակատին ֆլեշը կարող ա օգտագործուել որպէս գործիք։
ես ինքս սիրում եմ շեշտել, որ ամէն ինչով էլ նկարում եմ՝ ե՛ւ թուայինով, ե՛ւ ժապաւէններով, ե՛ւ տարբեր ժապաւէններով, եւ լոֆայ հեռախօսանման գործիքներով, ու այո, իմ մօտ գուցէ այդ պատճառով նկարները ստեղծում են տպաւորութիւն, որ մի ոճի մէջ չեն, այո, տարբեր կտորներով կարած շորեր են, բայց ըստ քոնթենթի իմն են, իմ մասին են։
առհասարակ, ինձ համար ակնյայտ ա, որ քո մասինը քո ինքնանկարը չի (չնայած ինքն էլ ա քո մասին ասում՝ որ չես ջոկում, որն ա քո մասինը), քո մասինը՝ էն ա ինչ ես նկարում, ու ինչպէս։
ու եթէ «դիսոնանս» գոյներ ունես, էդ միշտ չի նշանակում, որ դեբիլ ես, էդ նշանակում ա, որ էդ ես ուզել անել։
ու ընդհանրապէս, եթէ չես էլ ուզել, սովորաբար, կարծում եմ, ֆոտո֊ի մէջ ամէնը իր տեղն ա լինում, որովհետեւ ինքը այն մասին ա, որ է՛ս մարդը, է՛ս վիճակում, է՛ս զարգացմամբ, է՛ս գիտելիքներով, է՛ս զգացողութիւններով, է՛ս խցիկով, եղել ա ա՛յստեղ, ու բնական ա, որ իր նկարը պէտք ա լինի է՛ս գոյներով, է՛ս ոսպնեակով, է՛ս որակների։ էդ էլ ա ասում իր մասին, նոյնիսկ եթէ նա ինքը գիտակցուած ընտրութիւն չի արել։
կամ եթէ ընտրութիւն չի, բայց գիտակցուած ա։
թերափեւթտներն ասում են՝ ինչ ուզում էք արէք, կարեւորը գիտակցուած լինի։ (:
ու ֆոտո֊ի մէջ ամէնը սովորաբար իրար սազում ա, քանի որ իրականութեան մասին ա, ու հեղինակի մասին ա, եթէ նոյնիսկ նա շատ ուզի ինքն իրեն կեղծել։
ու ես էլ կարող եմ հանգիստ լինել, ինչքան էլ ուզեմ ինձ իմ տեքստերու կեղծել, մէկ ա հասկանալի ա, որ կեղծում եմ, ասենք, ու ինչը, ու ինչի, կամ ում համար։
լոյս ձեզ, որը գուցէ եւ բարի լինի։
ֆուջի էտերնա 250դ ժապաւէն՝
iphone, degradr՝
նոր միտք չի՝ էս բլոգը փակել ա պէտք՝ այսինքն html պատճէն ստանալ, մի տեղ գցել որպէս պատմութիւն։
ինքն իրան վաղուց սպառել ա։
սկրիպտ գրել որ ֆոտոները միգրացիա անի ինչ֊որ իմ սթենդալոն ֆոտո հոստինգ։ ու լաւը չեմ գտնում։
նաեւ շատ լաւ բլոգ շարժիչ չեմ գտնում, որ այն օգտագործեմ գրելու համար։ ջեքիլը, հիւգոն, էն չեն։ ինչպէս եւ սփիւռքը, այնպէս որ երեւի դեռ սփիւռքում կը շարունակեմ։
լաւ ֆոտո հոստինգի ծրագիր չեմ գտնում, էնքան յուսահատ եմ, որ դիտարկում եմ ինքս գրելը, իսկ դա անկապ ա, ես չեմ ուզում դրանով զբաղուել։ այնպէս որ դեռ ստեղ կը լցնեմ նկարները։
որ նայում ես նկարներ, տեսնում ես որ նկարներ կան, որ մարդը չի մտածել չխկացնելիս, ինչ է նկարում։ տենց սովորաբար սկսնակների մօտ է լինում, յետոյ արդէն վարպետանում են, ու իրենց չուզածը չեն նկարում, իսկ իրենց ուզածը նկարում են։ ու տենց արդէն տեսնում ես ով է, ինչ է սիրում նկարել, ինչ չէ, ինչ է ուզում ցոյց տալ։
ու երբ նկատում ենք, որ պատահական է արուած, էդ հիմնականում երբ վատ արդիւնք ենք տեսնում։
բայց չենք նկատում, երբ մեզ դուր եկող նկարն ենք տեսնում, որ մարդը կարող է առանց մտածելու է չխկացրել, ու պատահական է իր մօտ ստացուել լաւ նկար։
ուզում եմ պատմել, թէ ոնց ինձ մօտ հարց առաջացաւ՝ ո՞րն է իմ նկարը՝ դրա սքա՞նն է արդեօք, որ ես ձեզ ցոյց եմ տալիս։
ես չէի մտածում՝ սքան էին անում, կամ ես էի անում՝ ցոյց էի տալիս։
յետոյ մի օր նկարեցի սլայդ։
ու դա ամէնը փոխեց։
ես գիտեմ, հա, որ սլայդը կարելի է ծրել ու մշակել, ստանալ որոշակի ինտերպրետացիա, ու հրապարակել։
բայց նաեւ ես հենց այդ սլայդի վրայ լաւ զգացի, որ իր որակը ես չեմ ստանում սքանելիս։
ու նաեւ ես ակնյայտօրէն զգացի որ տեխնիկական որակը կապ ունի էսթետիկական ընկալման հետ։
որակը, կամ անորակ լինելը՝ հաւէս հատիկները, լղոզուած շունը, թեքած հորիզոնը, չֆոկուսը։
թէկուզ նաեւ վատ սքանը՝ երբեմն ինձ աւելի է դուր գալիս։
բայց երբեմն էլ՝ չի բաւարարում։
ու ապա ես տեսայ, որ ես ունեմ սլայդ՝ ու նա վերջն է նրանով, որ դու ժապաւէնին նայելով արդէն տեսնում ես նկարը։ ինքը տեսականօրէն էլ ինտերպրետացիա չի պահանջում, եթէ քեզ շատ պէտք չէ։
ու երեսեցի որ սքանը չի արտայայտում, բնաւ չի արտայայտում իսկական սլայդը։ որ ինձ պէտք է սլայդ պրոյեկտոր, ես պրոյեկտեմ սլայդը պատին կամ էկրանին։ այդպէս այդ ժապաւէնը կը հասնի իրեն արտայայտելու մաքսիմալ հնարաւորութեանը։
ու ապա ո՞րն է իմ սեւ սպիտակ նկարի ամենաարտայայտիչ վիճակը, եթէ ես կարող եմ այն սքան անել լաբում, յետոյ տանը, աւելի լաւ որոշիութեամբ, աւելի լաւ գոյներով, բայց չֆոկուս, ու յետոյ տանը՝ աւելի լաւ քան երկու նախորդ դէպքերում, աւելի լաւ սկաներով, որը ես գիտեմ որ ամենալաւը չէ։
ու գուցէ տաս տարի անց լինի սկաներ, որ աւելի լաւ է սքան անելու այդ ժապաւէնը։
ու ես մտածում եմ, որ ըստ դիզայնի, ինչպէս սլայդը նախատեսուած է դիտել պրոյեկտած, նեգատիւը տպում են։
ու ապա տպած նեգատիւը եւ կը լինի աւարտուն աշխատանք։
ես իհարկէ կարող եմ մշակել նկարը, ու փոստել ինտերնետում, ու ասել որ դա է աւարտուն աշխատանքը։
իմ ընտրութիւնն է։
բայց ես այդպէս չեմ ընտրում այսօր։ ես մտածում եմ, որ իմ համացանցում ցուցադրուած նկարները փաստօրէն ապրոքսիմացիա են իսկական նկարի։
իսկ իսկական նկարը ես չգիտեմ ինչ ձեւ է, միայն կարող եմ ենթադրել, քանի որ չեմ տպել։
ու եթէ սքանը մէկ է համարում եմ ապրոքսիմացիա, կարող եմ եւ տպածից սքանել, ի՞նչ տարբերութիւն, որից ես ապրոքսիմացիա ստանում։ աւարտուն գործից, նոյնիսկ, գուցէ աւելի տրամաբանական է։ արդե՞օք ժապաւէնն է բնօրինակը, թէ՞ բնօրինակը այն տպածն է, որը ձեռքի մէջ պահել ես կարող։
դա իհարկէ հեղինակի որոշումն է։
բայց որպէս հեղինակ ես չեմ կարողանում լաբի վատ սքանը, կամ իմ վատ սքանը համարել բնօրինակ։
ոչ էլ նեգատիւ ժապաւէնն եմ կարողանում համարել բնօրինակ։ այն նեգատիւ է, աւարտուն աշխատանք չի։
տպածը ենթադրում եմ որ բնօրինակ համարելու աւելի շատ պատճառներ կունենամ։
բայց այստեղ ես մտածում եմ, որ իհարկէ, չեմ տպելու սքանածը, ու ինձ պէտք է իսկական օպտիկական տպելու հնարաւորութիւն։ ու տենց, նման մի բան։ կիսուեցի ձեզ հետ ֆոտո֊ի մասին նոր մտքերով։
այդ մասին շատ է խօսւում, գնահատւում է, որ մարդ ինքնավստահ է լինում։
իմ համար ինքնավստահութիւնն էլ աւելի բարդ էր ինչ֊որ արուեստին վերաբերող հարցերում։
իսկապէս, չէ՞ որ աւելի հեշտ է ռացիոնալիզացնել ուժեղ տիպաւորում գնահատելը, քան ասենք որ քեզ այսպիսի ֆոտո է դուր գալիս։
այդ ինքնավստահութիւնը՝ քո մտածողութեան, ճաշակի ու հակումների մէջ, աւելի հեշտ է ձեռք բերել, եթէ քո շուրջը նման մտածողութեան, ճաշակի մարդիկ շատ կան։
եթէ չկան, աւելի հեշտ է հարցնել ինքդ քեզ, արդե՞օք չես սխալւում քո նախընտրանքներում կամ եզրակացութիւններում։
այսպէս, շուրջս մարդիկ էին, ով c++֊ը կամ ջաւան համարում էին ամենալաւ տեքնոլոգիան։ ու ինձ մնում էր կպնել այդ ճամբարներից որեւէ մէկին։ կարծում եմ խելքս կը հերիքէր, աւելին, ինչ֊որ բան գրելու ուղին աւելի հեշտ կը լինէր։
այսպէս, ես տառապում էի եւ լուսանկարչութեան մէջ։ ինձ դուր եկող իմ նկարները բնաւ դուր չէին գալիս ուսուցչին, ում լուսանկարչութեան դասերին ես գնում էի։ ու նա իմ համար հեղինակութիւն էր, ու իրենից շատ կարեւոր բաներ ես սովորել եմ։ ինչո՞ւ պիտի իր ճաշակին չվստահէի։
ու այդպէս, տանջւում էի, անում էի նկարներ որ դուրս գալիս էին, ու չէի հրապարակում, ասում էի՝ անկապն են։ անում էի նկարներ, որ իրեն աւելի դուր կը գային, ու հրապարակում էի, չգիտակցելով որ դրանք իրականում աւելի կարգին ու անհետաքրքիր են։
այսպէս ես համարում եմ որ ֆոտո֊ի դասընթացների գնալը ինձ որպէս լուսանկարիչ աւելի հետ է գցել, քան օգուտ է տուել։
այսպէս ես կարող եմ հպարտանալ որ իմ ՏՏ֊ին վերաբերող կրթութիւնը ինձ շատ չի խանգարել իմ ուղին գտնելու։ կամ գուցէ դա այդ իսկ կրթութեան թերացումներից էր՝ օրինակ այն պատճառով, որ այն ժամանակ ծրագրաւորման վրայ շատ չէին կենտրոնանում, ու փոխարէնը մենք լիքը ասենք կիսահաղորդիչների տեսութիւն ենք անցել։
ու ես ինձ հարցնում էի՝ չէ՞ որ այս մարդը ասենք, վատ նկարներ է անում, ու արդե՞օք նա չպէտք է լսի աշխարհին, ով իր նկարները չի գնահատում։ ո՞նց կարող է նա այդքան ինքնավստահ լինել ու շարունակել անել այն ինչ անում է։
ընդհանուր առմամբ, այսօր ես կասեմ՝ հենց այդպէս։ պարզապէս երեւի չարժի մտածել որ արածդ վերջն է ու դու չգնահատուած յանճար ես։ պարզապէս ինչ կաս դա ես։
յիշեցի այս պահին մի զրոյց երիտասարդ նախաձեռնողների, ու մի ճարտարապետի միջեւ։ նախաձեռնողներն իրենք էին ինտերյեր դիզայն արել ու հարցրին՝ «ի՞նչն ենք սխալ արել», ու ճարտարապետը շփոթուեց հարցից՝ «ո՞նց թէ սխալ», քանի որ սխալի հարց չի, դուք էլ այսպէս էք արել։ «լաւ, ի՞նչ կը փոխէիր» — հարցրին։ «ոչ մի բան» — պատասխանեց, — «դա ձեր դիզայնն է, ու բացի նրանից որ ինձ դուր է գալիս, այն ձերն է, եթէ փոխելու ցանկութիւն ունենաք, փոխէք ինչպէս ձեզ հաւէս է, ու կարծում եմ ինձ էլի այստեղ դուր է գալու»։ «ես իհարկէ կարող եմ մի քանի միտք տալ, ու կը տամ, բայց դրանց լուրջ մի վերաբերուէք, միայն եթէ մտածէք որ հաւէս միտք է, պարզապէս մտքներով չի անցել մինչ այդ, ապա փորձէք օգտագործել»։
այսօր ես աւելի ինքնավստահ եմ քան երբեւէ իմ արածների եւ ընտրածների մէջ այն պատճառով, որ արդէն ընդունել եմ որ իմ արածն՝ իմ արածն է, ու իմն էլ դա է։ «լաւն» է, «վատն» է, «սխալ» է, «սխալ» չէ, ի՞նչ կարեւոր է։
գիտակցել եմ, որ այդ իմ շարունակուող տառապանքները մէկ է շատ բան չեն փոխում, ես փոխւում եմ ինքս, փոխւում են իմ նախընտրութիւնները, բայց ես ինքս եմ փոխւում ու զարգանում, ու ոչ այն ուղղութիւններով, ուր հեշտ է գնալը։
փաստօրէն այսպէս է ստացւում։ եթէ մէկ է «ճիշտ» ուղին չես ընդունելու, իւրացնելու, չես կարող, ապա ինչո՞ւ իզուր տառապէս։
ես ինձ եմ ընդունել։ ու նաեւ ընդունել եմ որ ես բնաւ կարեւոր չեմ ու իմ արածն էլ շատ կարեւոր չի։ ու ինձ ծիծաղելի է երբ մարդիկ կարեւորութիւն են տալիս իրենք իրենց արածին։
զբաղւում ենք էլի։
կարեւորը իզուր չտառապելն է։ ինչ ուզում ես դա էլ արա։ որ լեզուն դուր է գալիս դրանով էլ գրի։
բայց որն է այստեղ սխալը, դա մտածելն է թէ սա «կարգին» է, ու ապա պէտք է այսպէս անել։ ու այո, իմ չսիրած գոութու էլ է երբեմն էֆեկտիւ օգտագործել, այո։ բայց իմ նախընտրած լեզւում այն բացակայում է իհարկէ։
ի վերջոյ ես եկել եմ նրան, որ ես ինքնավստահ եմ այն առումով, որ ես գիտեմ ինձ ինչ է դուր գալիս, ու թքած թէ դա բռնում է թէ չի բռնում ուրիշի ճաշակին, քանի որ դա ամենաանիմաստ զբաղմունքն է՝ ինքդ քեզ անդադար քուեսշն անելը, եթէ մէկ է չես կարող փոխուել այն ուղղութեամբ որը հարազատ չի։
այնպէս որ ես գիտեմ ես ինչ եմ ուզում ստանալ, կամ ինչ միտք է անցնում։ ու իհարկէ, ես սովորում ու փոխւում եմ, քանի որ երբ ես գիրք եմ կարդում, կամ ուրիշների նկարներ եմ նայում, ես գտնում եմ ինչն է իմը, ինչը իմը չէ։
դա էլ կրթութիւնն է, երբ տարբեր բաներ գիտես, ու կարող ես ընտրել, քանի որ ամէն ինչի ինքդ չես կարող հասնել։
այդ պատճառով էլ ահաւոր դուրս չի գալիս երբ խօսում են տեքնոլոգիայի պրոպագանդայի մասին, մարդկանց պարզապէս պէտք է բոլոր այլընտրանքների հետ ծանօթացնել, ու թող իրենք ինչ ուզում են ընտրեն։ ու այո, այդպէս այսօր կրթութեան մէջ չի արւում, ծանօթանում են միայն ամենախորացողները։ բայց դա չի նշանակում որ պէտք է հակառակն անել՝ ծանօթացնել միայն քո սիրածի հետ ու չծանօթացնել այլ մօտեցումների հետ։
ու տենց։
հասկանալով ձախականութիւնն ու աջականութիւնը, տեսնում ես ինչքան խառն է ամէնը, ու որ յաճախ բաներ, որ թւում է թէ պէտք է լինէին ձախական, աջական են, եւ հակառակը, նաեւ միշտ կան խմբեր աջականների կամ ձախականների մէջ, ովքեր մի քիչ այլ ձեւ են մօտենում նոյն հարցերին։
ինչեւէ, փորձենք դիտարկել հիմնական տարբերութիւնները։
փոփոխութիւն ընդդէմ միջամտութիւնից խուսափում
==============================
սա իմ հասկանալով ամենահիմնական հարցերից է։
ձախականներն ասում են, որ կը փոխեն աշխարհը, իսկ աջականներն պնդում են, որ աշխարհն այնքան բարդ է, որ աւելի լաւ է ձեռք չտալ, չխառնուել, կարող է աւելի փչացնես։
շատ մօտ է ծրագրաւորմանը, նոյնիսկ վերաձեւակերպել պէտք չէ։
խուսափում ենք ոչ շատ անհրաժեշտ փոփոխութիւններից, փորձում ենք մի մեծ ամէն ինչ անող ծրագիր ունենալու փոխարէն(որը գրելու տակից կարող է դուրս չգաս), ունենալ իւնիքս մօտեցում՝ տարբեր թիմերի կողմից գրուած առանձին ծրագրիկներ։ (do one thing and do it good)։
ձախական մօտեցման այլ յատկութիւնն է՝ փոփոխութիւնից յետոյ վերահսկելն է, որ բոլորը այդպիսի փոխուած ձեւին հետեւեն։
սա բերում է հետեւեալ տարբերութիւնների՝
պետութիւնն ընդդէմ մասնաւորի։
==============================
ձախական մօտեցումն է՝ սա ու սա ու սա պէտք է վերահսկել, իսկ վերահսկելու կատարեալ ձեւը՝ ինքնուրոյն անելն է։ այդ պատճառով իրենք պնդում են որ պետութիւնը պէտք է զբաղուի ոչ միայն կրթութեամբ, ճանապարհներով ու արտաքին թշնամուց պաշտպանելով, այլ եւ մատուցի շատ այլ ծառայութիւններ, իսկ մնացածի համար՝ լինեն պետական կարգադրանքներ։ սա նշանակում է եւ աճած բիւրոկրատիա՝ հիմնարկներ, որ զբաղւում են այդ կարգադրանքները յօրինելով։
աջական մօտեցումն է՝ հնարաւորինս քիչ գործ է անում պետութիւնը, հնարաւորինս քիչ պէտք է լինի պետական ապարատը, քանի որ պետութիւնն ամէնն անում է ոչ օպտիմալ, ոչ էֆեկտիւ, թանկ, ու դա ի վերջոյ հասարակութեան վրայ աւելի թանկ է նստում։ բացատրութիւններից մէկն է՝ ուրիշի փողը այլ կերպ ես ծախսում, քան քոնը։ այդ պատճառով մասնաւորի մօտ ամէն ինչ աւելի էժան է ստացւում։
ծայրայեղ աջականը չի վստահի պետութեանը բացի ճանապարհներից ու բանակից ոչ մի այլ զբաղմունք։
տտ աշխարհում՝ եթէ ինչ֊որ կարգաւորում կարելի է տալ օգտուողին, եւ հեշտացնել ադմինների աշխատանքն ու թեթեւացնել ինֆրաստրուկտուրան, ապա այդպէս էլ արւում է։
սա լիազօրութիւններ բաշխելու մասին է՝
կենտրոնաձիգ ընդդէմ կենտրոնախոյսի
=======================
միացեալ նահանգները կարելի է համարել աջական դիզայն հենց սկզբից, քանի որ հնարաւորինս շատ հարցեր որոշւում են առանձին նահանգներում։
ու օրինակ, բրեքսիտը աջական շարժում էր, չնայած լիքը մարդ ով աջակցում էր դրան դեբիլ քսենոֆոբ էին։ բրեքսիտի կարեւոր ու իրական միտքն այն էր, թէ ինչո՞ւ պիտի եւրախորհրդարանի պատգամաւորը, ով բրիտանիայից չի, ընդունի օրէնք, որին բրիտանիան պիտի ենթարկուի։
նոյնը մեզ է վերաբերում՝ ակնյայտ է, որ տեղական համայնքին տեղական իշխանութեան վրայ ազդելու լծակներն ու հնարաւորութիւններն աւելի շատ են, եւ փոխել տեղական իշխանութիւնն աւելի իրատեսական է, քան ասենք խսհմ իշխանութիւնը։
կորպորացիաները՝ հզօրութեան կենտրոնացում են։ ո՞նց են մօտենում մոնոպոլիաների հարցին աջականն ու ձախականը։
ձախականն ասում է՝ եկէք օրէնքներ, սահմանափակումներ, կարգադրանքներ ընդունենք կորպորացիաների համար։
կարգադրանքներ ընդդէմ ինքնակազմակերպմանը
=============================
աջականն ասում է որ դա վատ է որովհետեւ կորպորացիան կարգադրանքներ շրջանցելու, կամ իր ուզած կարգադրանքն ընդունելու անհամեմատ աւելի մեծ հնարաւորութիւններ ունի, քան նրանք, ով նոր են մտնում բիզնեսի մէջ, ու կարող են պոտենցիալ մրցակից դառնալ։ աջականն ասում է, որ կարեւոր է, ինչքանով հեշտ է մտնել որեւէ դաշտի բիզնես ու մրցունակ լինել։ եթէ մեծ կորպորացիան ունակ է վարձել իրաւաբանների մեծ շտատ, ով կաշխատի այդ բոլոր պահանջները բաւարարելու խնդրի վրայ, ապա սկսնակը բաւական ռեսուրս չունի ու որպէս կանոն չի կարող նման շռայլութիւն իրեն թոյլ տալ։
այդ՝ բիզնեսի մէջ մտնելու մասին ես նաեւ գրել եմ այստեղ
իսկ ինչպէ՞ս ապա առանց վերահսկելու համոզուել որ սպառողի իրաւունքները պաշտպանուած են՝
քանի որ ըստ ձախականի պետութիւնը պէտք է սահմանի լիքը կանոններ, ու վերահսկի դրանց կատարումը, ապա ըստ իրեն պէտք է ընդունել աւելի շատ օրէնքներ, ստանդրատներ, եւ ստեղծել ստուգող յանձնաժողովներ, որ գնալու են տարբեր տեղերով, ու փակեն կամ տուգանեն այն «օբյեկտները», որոնց աշխատանքը ստանդարտին չի համապատասխանում։
աջական մօտեցումն է՝ եթէ դու գտել ես ուտիճ քո ապուրում, ու չէիր ակնկալում դա՝ լռելեայն ենթադրում էիր, որ այն չպէտք է լինի, եւ սննդի օբյեկտը չի նկարել իր ցուցանակի վրայ ուտիճ կամ ճանճ, չի ասել, եկէք, մենք ձեզ ճանճերով ապուրներ կը մատուցենք, ապա դու կարող ես իրենց դատի տալ։
եւ հետեւած տուգանք ու հասարակական աղմուկը կը նստի այդ ընկերութեան վրայ աւելի թանկ, քան իրենց խոհանոցի մաքրութեանը հետեւելը։
նոյնը վերաբերում է ծխելուն՝ ինչո՞ւ պիտի պետութիւնն ինձ ասի, ես իմ «օբէկտ»֊ում ինչ եմ թոյլ տալիս, ծխել կամ չծխել։
համասեռականների ամուսնութեան իրաւունք
=====================================
բայց ապա տարօրինակ է թւում, որ աջականները, ով սովորաբար նման կարգադրանքներին դէմ են, միեւնոյն ժամանակ դէմ են «համասեռական ամուսնութիւններին» կամ աբորտներին՝ չէ՞ որ ապա պետութեան ի՞նչ գործն է, թէ ով ում հետ է ուզում ընտանիք կազմել, կամ ինչ անել իր մարմնի հետ՝ դա անձնական որոշում է։
ըստ երեւոյթին քանի որ նրանք, ով ուզում են փոխել համակարգը սովորաբար լինում են ձախականներ, աւանդապաշտները աւելի մօտ են իրենց զգում նրանց, ով ասում են՝ մի՛ ձեռք տուէք, թող ոնց կայ լինի, ու դրանք բաւական մեծ ընտրազանգուած են կազմում, որպէսզի դրանց, ասենք, նահանգների հանրապետականները, կարողանան հեշտ արհամարհեն։
իսկ աբորտների թեման շատ բարդ է։ օրինակ, նահանգներում խիստ սահմանափակուած ցողունային բջիջներին վերաբերող հետազօտութիւնները։ մասնաւորապէս այն պատճառով, որ դրանք արւում են աբորտ արդիւնքում ստացուած «նիւթն» օգտագործելով։ քանի որ կորպորացիան, որը հետաքրքրուած է այդ հետազօտութիւններն անելու մէջ, կարող է ազդել մարդու անձնական որոշման վրայ, ու զանազան ձեւերով խթանի իր աբորտ անելը։
իսկ անձնական ընտրութիւնը յարգելը աջական մօտեցում է։ բայց միեւնոյն ժամանակ կարող է օգտագործուել աջական գաղափարի դէմ։
իմիգրացիա
=======
աջականներն ասում են, որ տնտեսապէս ձեռնատու չէ ընդունել համայնք մարդուն իր կեանքի կէսից։ չէ՞ որ նա իր հարկերը վճարել է այլ պետութեանը, եւ աջակցել է այլ համայնքի բարեկեցութեանը, իսկ հիմա նա տեղափոխուել է այլ համայնք, որի մէջ ներդրում չի ունեցել։ նաեւ նա սովորաբար տեղացուց աւելի քիչ փող է բերում համայնքին ու աւելի շատ փող տանում է։ այդ ամէնից, ըստ աջերի, ընդհանուր բարեկեցութիւնը նուազում է, առաջանում է արժեզրկում։
ձախականներն աջակցում են իմիգրանտներին որպէս աւելի անպաշտպան շերտի ներկայացուցիչներին։ իսկ իրենք իրենց հերթին դառնում են, ասենք դեմոկրատների ընտրազանգուածի զգալի մասը։ օրինակ, նահանգներում հենց դեմոկրատներն են սովորաբար խոստանում են հայերին ճանաչել ցեղասպանութիւնը ու խոստումը չեն կատարում, ոչ թէ հանրապետականները։ նաեւ, հայերը, մեքսիկացիները, եւ այլն, ընտրում են դեմոկրատներին թէկուզ այն մի պատճառով, որ գիտեն՝ աւելի հեշտ է լինելու բերել նահանգներ իրենց բարեկամներին։ ու իրենց համար այդ հարցն այնքան կարեւոր է, որ իրենք անտեսում են այլ, հասարակութեան համար կարեւոր խնդիրներ։
բնակարան վս սփրաւլ
=============
համայնքով, բազմաբնակարանային տանը ապրելը՝ կենտրոնացման մասին է։
դա ինձ շատ մօտ է, եւ ինձ ակնյայտ են թւում քաղաքում ապրելու բազմաթիւ առաւելութիւնները, բայց աջականները կասեն որ մենք չենք զգում այն անհարմարհութիւններն, որ ունենում ենք ապրելով բազմաբնակարանային շէնքերում, քանի որ դրանց արդէն սովոր ենք։
օրինակ, եթէ դու մելոման ես, դու կարող ես առնել ոչ թէ ականջակալներ, այլ լաւ ձայնային սարքաւորումներ, առանց հարեւաններին խանգարելու մասին մտահոգուելու։ կարող ես ունենալ զանազան այլ հոբիներ, որոնք պահանջում են ասենք թէ արհեստանոց ու աղմկող գործիքներ՝ օրինակ հիւսնի գործը։
ինձ թւում է՝ հայ հասարակութիւնը որպէս կանոն աւելի ձախական է, բայց այ այս դէպքում, մարդիկ յաճախ դեռ սովոր չեն միասին ապրել, ու այդ պատճառով աւելի շատ են, քան կարող էին լինել, կենցաղային վէճերը։ այս դէպքում հայերն աւելի աջական են, ու նախընտրում են լինել աւելի առանձին։
միւս կողմից, իրենց «առանձին» լինելու ատմոարութեան չափսը՝ ընտանիքն է՝ անձը չէ։
կայսրութիւն ընդդէմ ազգայնականի
==============================
իսկ ընդհանուր առմամբ, իմ հասկանալով, գլոբալիզացիան՝ ձախական շարժում է, ինչպէս նաեւ կայսրութիւնները։ «սապիենս»֊ի հեղինակն կարծում է, որ կայսրութիւնները՝ այդքան բռի, դաժան կենդանիների համար, ինչպիսին մարդիկ են՝ լաւ լուծում են, քանի որ եթէ չկան ազգեր եւ էթնոսներ, ապա աւելի քիչ պատճառ կայ այլ մարդկանց դիսկրիմինացնելու։
սակայն, ըստ իս, նա լաւ չգիտի կայսրութիւնները, ու միեւնոյն է, դիսկրիմինացնելու պատճառ գտնելը միշտ էլ կարելի է։ մանաւանդ եթէ դու մարդ ես ու փնտրում ես այդ պատճառը։
լիբերալ, աջական հասարակութիւնը՝ աւելի տարբեր, զանազան մարդկանց հասարակութիւն է։ եւ աջական մօտեցումն է՝ ոչ թէ դարձնել բոլորին միատեսակ, որպէսզի իրենք իրար չկոտորեն, այլ բոլորի համար խաղի նոյն կանոնները հաստատել, ընդունելով, որ մարդիկ տարբեր են։
դրանից էլ բխում է մշակութային այն ամբողջ շերտը, ուր բացատրւում է, որ այլ, ուրիշ լինելը խնդիր չէ, եւ որ հասարակութիւնը շահում է նրանցի, որ մարդիկ տարբեր են։
բժշկութիւն
=======
ձախականները ջանում են աւելի ապահով դարձնել մարդկանց, ու դրա մասնաւոր դէպքն է՝ պետական բժշկական ապահովագրութիւնը կամ սպասարկումը։ սա թւում է թէ շատ լաւ միտք է։
աջականները պնդում են որ դա բերում է նրան, որ բժիշկների աշխատավարձներն ընկնում են, իսկ կրթութեան գինը մէկ է բարձր է, ու դա իր հերթին բերում է նրան, որ մարդիկ հետաքրքրուած չեն լինում այնքան ներդրում ունենալ բժշկական կրթութիւն ստանալու մէջ ու հետեւաբար՝ բժիշկների պակասի։ աջականների պնդումն է որ լոնգ թերմ վճարովի բուժ սպասարկումն աւելի լաւ է, քան անվճարը։
կոնկրետ բնագաւառներ ներդրումները
======================
ճապոնիան աւելի ձախական պետութիւն է, եւ սուբսիդաւորում է մեքենաների արտադրութիւնը։ դա նպաստում է նրան, որ ճապոնական մեքենաներն աւելի մրցունակ լինեն միջազգային շուկայում։ նաեւ ճապոնիան կարգաւորում է մեքենաների շուկան՝ օրինակ, հին մեքենայով տեխ․ զննում անցնելն այնքան բարդ է, որ մարդ նախընտրում է նոր մեքենայ առնել հինը նորոգելու փոխարէն։ այդ պատճառով էլ աշխարհը լի է օգտագործած ճապոնական աւտոմեքենաներով՝ դրանցից ջանում են ազատուել։
աջականների պնդումն այն է, որ պէտք չէ նպաստել կոնկրետ դաշտին, քանի որ շատ բարդ է իմանալ, ապագայում որն է լինելու ակտուալ, ու հնարաւոր է, որ ռեսուրսների ծախսն իզուր է։
իրենք կասեն, որ այդպիսի կարգաւորումները չեն նպաստում մարդկանց բարեկեցութեանը՝ մարդը ստիպուած է բաւական մեծ գումար ծախսել ամէն մի քանի տարին մէկ նոր մեքենայ ձեռք բերելու համար, իսկ չէ որ նա միեւնոյն է ունի ընդամէնը մի մեքենայ, եւ այդ փողը նա կարող էր ծախսել այլ բաների վրայ։
իսկ ինչ վերաբերում է շուկայի անկանխատեսելի լինելուն, դա նաեւ կապուած է բիզնեսի մէջ աւելի հեշտ մտնելու շեմի հետ։ նահանգներում տապալւում են կորպորացիաներ, խաղի մէջ են մտնում են նոր խաղացողներ, բայց դա տնտեսութեան վրայ շատ վատ չի անդրադառնում, եւ բերում է պրոգրեսին եւ սպառողների համար աւելի լաւ առաջարներին։
այս նկարը դիտելիս, մէկը մեկնաբանել է թէ ինչքան բան է հասկանում այդ մի նկարից։
մարդիկ պատկերներ, այլ մարդկանց, տեսարաններ, եւ հետեւաբար լուսանկարներ տեսնելիս՝ «պարս» են անում, վերլուծում են, ու տրամաբանական շղթաներ կազմում։ իրենց համար մի հայեացքից ակնյայտ է այն, ինչը պատկերուած էլ չէ։
մենք ունակ ենք բազմաթիւ բաներ իմանալ տեղանքի եւ մարդկանց կեցութեան մասին, որ նկարում չկան էլ։
այդ պատճառով էլ Շերլոքի կերպարը այդքան հոգեհարազատ է մեզ, նա կատարելութեան է հասցրել այն ունակութիւններն որ բոլոր մարդիկ ունեն, բայց չեն գիտակցում։ ու արտայայտւում է դա մասնաւորապէս նոյն տրամաբանական շղթաները կառուցելիս, երբ մարդիկ նայում են նկարներ ու հասկանում այն ինչ նկարում չկայ։ ու տենց։
այստեղ գրում էի այն մասին, ինչպէս են մարդիկ սկսում երանգների հարստութիւնը ընկալելուց հաճոյք ստանալ։
երեկ երեկոյեան լոյսի տակ մի շէնք էի նկարում ու ակնյայտ դարձաւ, թէ ինչու լուսանկարիչներն նախընտրում են այդ թոյլ լոյսը։ ընդհանուր առմամբ՝ նորութիւն չի․ ուժեղ լոյսի տակ կոնտրաստն ուժեղ է։ իսկ ուժեղ կոնտրաստը նշանակում է պակաս քանակի գոյներ, երանգներ։
երեկոյեան կամ առաւօտեան թոյլ լուսաւորութիւնը թոյլ է տալիս «բռնել», «էքսփոզ» անել երանգային հարստութիւնը։
էլի խորհուրդների մասին․
հիմա մոդա է խորհուրդ տալը, ինչպիսի նկարներ չնկարել, քանի որ դրանք «կլիշէ» են։ ասենք թէ, ասում են՝ «մի նկարէք ուտելիք», կամ «մի՛ արէք սելֆիներ»։
ինձ այսօր թւում է որ սրանք շատ վատ խորհուրդներ են։
մարդիկ միշտ արել են ուտելիքի, ժամանցի եւ իրենք իրենց նկարներ։ պարզապէս առաջ դա կոչւում էր՝ նատիւրմորտ ու ինքնանկար։
ո՞րն է լուսանկարչութեան իմաստը։ լինել պրոֆեսիոնա՞լ։ դրանով փո՞ղ աշխատել։ տպուել նեյշնըլ ջեոգրաֆիքո՞ւմ։ նկարել հարսանի՞ք։ գովա՞զդ։
ես հիմա հակուած եմ մտածել որ հաւէսն է իմաստը։ նկարելը պարզապէս հաւէս է։
ու մեզ պէտք են նկարներ, որ նշանակութիւն ունեն։
ու եթէ դու նկարում ես տատիկիդ, չի նշանակում որ նկարդ աւելի վատն է քան կարշի չերչիլի նկարը։
եթէ լաւ ես նկարում։
ես կարող եմ համաձայնել, որ «մայր հայաստանը» նկարելու իմաստ գուցէ եւ այդքան էլ չկայ։ բայց քաղաքում նկարելու իմաստ միշտ էլ կայ՝ այսօր այն այլ է։ նոյնիսկ մի մարդ այսօր այլ է։ այլ միջավայրում, այլ տրամադրութեամբ, այլ մտքերով։ ու եթէ դու իրեն տեսնում ես, չես կարող ասել, որ թէ ես քեզ երեկ նկարել եմ, էլ ինչի՞ նկարեմ։ մարդը «մայր հայաստանը» չէ, ով նոյնիսկ կոնտեքստից է կտրուած, եթէ եղանակը քիչ թէ շատ անփոփոխ է։
մուրակամիի մօտ մի հատուած կայ, երբ մարդը մոմ է պահում, ու մութ սենեակում է։ ու նա մի մասը լուսաւորում է, յետոյ միւս, յետոյ էլի էն առաջինը, ու տեսնում է որ ամէն ինչ արդէն փոխուել է։
դա մեր մասին է։ կեանքի մասին է։ մարդկանց մասին է։
մարդիկ, կենդանիները, միջավայրը միշտ փոխւում են, ու չի լինի նոյն տեղի ու նոյն մարդու երկու նման նկար անել։ այլապէս մենք չէինք կարողանայ մարդկանց հետ ընկերութիւն անել։ կասէինք՝ դէ երեկ իր հետ խօսել եմ, էլ այսօր ի՞նչ խօսեմ։
եւ քաղաքն է կենդանի։ քաղաքն օրգանիզմ է, ու փոխւում է։
չես կարող ասել՝ ես այս փողոցն արդէն նկարել եմ։ այն արդէն այլ է։ արեւն այլ է։ լոյսն այլ է։ մարդիկ այլ են։ ամէնն այլ է։
ու թէկուզ դու ընկերների հետ զբօսնելիս նկարներ ես արել, այդ նկարները կարեւոր են, նշանակութիւն ունեն, ու կարեւոր են ոչ միայն իրենց՝ ըկներներիդ համար։ մեզ բոլորիս համար են կարեւոր։ ինչի, պարտադի՞ր է անծանօթ անցորդ լինի որ նկարես։ նկարն աւելի վե՞հ է եթէ անծանօթների ես նկարում։
այո, այսօր աշխարհում լիքը լաւ լուսանկարիչ կայ։ դաշտը գերհագեցած է։ շատերն են լաւ նկարներ անում։ բայց դա վատ չէ։ շատ էլ լաւ է։ այսօր մշակութային պայթիւնի ժամանակ է։ հիանալի է։
կարելի է գնահատել այս ժամանակը, եւ չտխրել, որ ասենք վաթսունականներին չես ապրել։ ինչո՞վ է հիմա աւելի վատ։ ժամանակն ու տարածութիւնը միշտ էլ լաւն են։ ամէն տեղ եւ ամէն ժամանակ նկարելու արժանի բաներ լինում են։ նայած ում համար։ ու նայած ոնց ես տեսնում։
այնպէս որ սոյն մանիֆեստի ուղերձն է՝ նկարիր սելֆի, նկարիր ուտելիք, նկարիր ի՛նչ ուզում ես։ եւ ոնց ուզում ես։ սա ահագին ինտուիտիւ գործընթաց է։ ու ինչպէս չի լինի սովորել ծրագրաւորել առանց ծրագրաւորելու, եւ ուրիշների կոդը կարդալու, չի լինի սովորել լուսանկարել առանց լուսանկարելու ու ուրիշների նկարները նայելու։ ու, իրականում, այլ, քեզ դուր եկող լուսանկարիչների հետ շփուելն է կարեւոր։ դա բարդ է, ու մի քիչ հեշտանում է, եթէ նա բլոգ ունի, ու լինում է առցանց շփուել ու մի քիչ իր մտածողութեան մասին պատկերացում կազմել։ այդ պատճառով էլ, ի դէպ, փորձում եմ իմ նկարները մի քիչ աւելի «օփեն սորսոտ» դարձնել, որ գործընթացի մասին որոշ պատկերացում լինի՝ ոսպնեակ, ժապաւէն։
ու տենց։
ֆոտո սայթերն ես այսօր անիմաստ եմ համարում․ լիքը օրդինար, գերմշակած նկարներ, խորհուրդներ, որոնց արժէքն այսօր իմ համար կասկածելի է՝ աչքերը ֆոկուսի մէջ, հորիզոնը ծուռ, լղոզուած չլինի, եւ այլն։ ֆոտո֊ն արուեստի ձեւ է, ու ինձ կարող է պէտք է թեք հորիզոն, որ ցոյց տամ, որ ամբողջ աշխարհն այս տատիկի վրայ է ընկնում, ինձ պէտք է լղոզած, որովհետեւ շարժում է, ու որովհետեւ սիրուն է, ու ճշգրիտ ֆոկուսը գերագնահատուած է — աւելի կարեւոր բաներ կան։
արդե՞օք մարդը պէտք է գնայ այնտեղ ու լսի այդ խորհուրդները, փոխարէնը կարեւոր բաների մասին մտածի։
իսկ կիսուելու համար, կասէի, բաւական են ասենք նոյն սոց․ ցանցերը։
դրանց հետ, սակայն, այլ խնդիր կայ։ լայքերը։
մարդը սկսում է մոտիւացուած լինել հրապարակել այն նկարները, որոնք պահանջուած են, ու կարող է ապա մոտիւացուած լինել նոյն ձեւ օրդինար, բայց պահանջուած նկարներ անելու, ինչպիսին են այդ նոյն ֆոտո կայքերում։
ես երեւի կուզէի սոց ցանցի օպցիա, ուր լայքերն հնարաւոր լինի անջատել։ որ չստանաս՝ «լաւ նկար է», ու չասես՝ «շնորհակալութիւն»։
շնորհակալութիւն՝ որն արդէն նշանակում է՝ շնորհակալոթիւն, ես գիտեմ որն է լաւ նկարը։ իմ նկարն է։ ես գիտեմ։
ու տենց։
մի տղայ, ում հետ ես ճանապարհորդել եմ, նայելով ինչ եմ նկարում, ասում էր թէ՝ տես, ինչ նկար էլ սեւ սպիտակ սարքես, աւելի լաւ է նայւում։
ես իր հետ չհամաձայնեցի, բայց հասկանում եմ, ինչու է այդպէս մտածում։
խնդիրն այն է, որ գունաւոր նկար անելը շատ բարդ է։ եւ դա էլ աւելի է բարդանում քանի որ խցիկների փրեդեֆայնդ ալգորիթմները, մեղմ ասած, լաւացնելու կարիք ունեն։ այդ պատճառով ենք նկարում «ռաու» ու յետոյ երկար տառապում դրանց վրայ։
ընդհանուր առմամբ, կամերան վերցնում է սենսորի տուեալները, բայեր դեքոմփոզիշն ալգորիթմով վերածում գունաւոր նկարի, ընթացքում գոյներ հնարելով, այո, հնարելով, մենք հնարած գոյներ ենք տեսնում, ու մի երկու շատ պարզ նախընտրանքով անում է կամ աւելի կոնտրաստ՝ բնանկարի դէպքում, կամ աւելի հանգիստ՝ դիմանկարի ռեժիմում, ջպեգ նիշք։ մի քիչ առաջ է գնացել ֆուջին, որ ունի ժապաւէնի էմուլյացիայի ռեժիմներ, բայց եւ դրանք, ըստ իս, լաւացնելու տեղ ունեն ու ունեն(ու ես կարծես սկսում եմ հասկանալ, թէ ինչպէս)։
աւելին, ես չեմ կարծում որ մեզ պէտք են ժապաւէն էմուլյացիա անող թուային կամերաներ։ մեզ պէտք է լաւ գոյներով նկարներ ստանալ։ պարզապէս ժապաւէններով այսօր դա աւելի հեշտ է (դէ եթէ շատ այլ բաներ կարողանում ես անել), քան թուայինով։ ժապաւէնը անմիջապէս, որպէս կանոն, տալիս է քիչ թէ շատ լաւ գոյներով նկար (եթէ տարբեր պայմաններ բաւարարուած են՝ դեյլայթ ժապաւէնն օգտագործւում է դեյլայթ պայմաններում, եւ այլն եւ այլն)։
ու հենց դա է, վատ լռելեայն մշակումն է պատճառը, ով մենք ստանում ենք շատ վատ գոյներ։ ու դա է պատճառը, որ լիքը մարդ, ներառեալ ինձ, հաճոյք են ստանում ժապաւէնային նկարներից։
ես հիմա այստեղ բնաւ չեմ փորձում պնդել, որ եթէ մենք լաւ ալգորիթմներ մտածենք, ապա ժապաւէնով նկարելն իմաստ չի ունենայ։ դա լրիւ այլ պրոցես է, իրեն բնորոշ դժուար կանխատեսելի արդիւնքներով, ու իրեն բնորոշ հաւէս գործընթացով, եւ բնորոշ արդիւնքով (ասենք ես շատ եմ հաւանում անալոգային աղմուկը) այնպէս որ ժապաւէն ընդդէմ թուային դեբատներն այսօր բաւական անհետաքրքիր է ինձ թւում։ ինքս երկուսն էլ ահաւոր սիրում եմ։
իսկ չհամաձայնեցի ակնյայտ պատճառով՝ լաւ գունաւոր նկարը՝ լաւ գունաւոր նկար է, ու բնաւ չի շահի այն սեւ սպիտակ սարքելուց։
այլ հարց է, որ բայ դեֆոլթ մենք թուային մեթոդներով տուպը չենք ստանում լաւ գոյներ։ ու այսօր ընդհանուր առմամբ փրկութիւնը ժապաւէնն է, լաւ բալանսաւորուած լաւ ժապաւէնը(չէ, ես յատուկ սքան եմ անում սխալ բալանսով, ես յատուկ օգտագործում եմ ժամկետանց ժապաւէն, բայց դա արդէն էքսպերիմենտներ են, սա այլ է)։
ինստագրամի պէս ծրագրերը լրիւ այլ ուղղութիւն են վերցրել՝ իրենք չեն ձգտում լաւ գոյներով նկար ստանալ, իրենք ձգտում են հետաքրքիր դարձնել նկարը ֆիլտրեր աւելացնելով, որը լրիւ այլ բան է։ այդպիսի բան ես քենոնի դեֆոլթ նախընտարնքներում ունենալ չէի ուզի։ ես կուզէի աւելի լաւ գունային բալանս, ես կուզէի աւելի լայն երանգնային «հնչողութիւն», ես կուզէի պակաս հագեցածութիւն։ շատ այլ բան էլ, որ մի քանի տողում չես ասի։
վսկո֊ի կամ ալիեն էքսփոժրի ֆիլտրերը կորեր են կիրառում, բայց իրենք, ինստագրամի պէս, հաշուի չեն առնում նկարն ինչ ձեւ է դրանք կիրառելիս։ ամէն նկարն ունի տարբեր լուսաւորութիւն, ամէն նկարի մէջ կան տարբեր գոյներ, ու պո խորոշեմու այդ նկարները պէտք է լաւ վերլուծել, ու ըստ նկարի որոշել թէ ինչ անել որ գոյնի հետ եւ որտեղ, որ ստացուի լաւ նկար։ սա շատ սիփիու պաշարներ պահանջող պրոցես է, մանաւանդ եթէ օգտագործել լայւ փրեվիւ, ու գուցէ դա է պատճառներից մէկը, որ դեռ ոչ մէկ այդ մասին լուրջ չի մտածել։ բայց երբ խցիկների մէջ աւելանան աւելի հզօր պրոցեսորներ, լրջօրէն կիրառուի աւտովեկտորիզացիան, այդ ժամանակ երեւի մենք խցիկներից կը ստանանք հաւէս թուային գունաւոր նկարներ։
ու տենց։
նախկինում ես նկատում էի ինչպէս է տեխնիկան փոխում էսթետիկան։ ասենք, թուային մոնտաժը բերեց մեզ «դիսկրետ» մոնտաժ։
յետոյ սկսեցի նկատել ինչպէս ճաշակն ու հասարակութիւնը սահմանում են տեքնոլոգիաները։
սկսենք, օրինակ, լուսանկարչութիւնից։ ճապոնական ժապաւէնները տալիս են աւելի քիչ կոնտրաստ պատկերներ, ու, հետեւաբար՝ այդ պատկերներում աւելի շատ են գոյների երանգները։ ճապոնական ժապաւէնները նաեւ աւելի սառը պատկերներ են տալիս։ ամերիկեան ժապաւէնները, ընդհանուր առմամբ, աւելի կոնտրաստ են, ու աւելի տաք պատկերներ են ստանում։
սա գուցէ կապ ունի նրա հետ, որ ճապոնական դպրոցականներն արդէն աւելի շատ երանգ են կարողանում տարբերել, քան եւրոպական դպրոցականները։ եթէ եւրոպացուն ցոյց տալ պալիտրա, եւ հարցնել, ո՞ր գոյնի ներկն է ընտրում, ասենք պարիսպ ներկելու համար, նա կարող է ընտրել եղածից որեւէ մէկը։ ճապոնացին կարող է ասել՝ ինձ պէտք է այս ու այս երանգի արանքում։ հետեւաբար այսպիսի կատալոգները ճապոնացիների համար այլ են։ իսկ դա ըստ երեւոյթին կապ ունի նրա հետ, որ ճապոնիայում աւելի շատ են էսթետիկայի հետ կապուած առարկաներն, ու նոյնիսկ իկեբանան՝ դպրոցական առարկայ է։
երանգների ընկալումը զարգացուող յատկութիւն է։ օրինակ, փոքր, մինչ դպրոցական երեխաները դեռ դրանք լաւ չեն տարբերում, այդ պատճառով էլ իրենց խաղալիքներն ունենում են մի քանի, ու շատ պայծառ գոյներ․ ասենք վառ կարմիր, վառ կապոյտ։ ես ինքս գիտեմ մի երեխայ, ում մայրիկը չի կարողանում սովորեցնել տարբերել կապոյտն ու երկնագոյնը, բայց նա տարերում է կապոյտն ու նարնջագոյնը։
ու այն մարդիկ, ով ունեն աւելի զարգացած գունային ընկալում, ով աւելի շատ երանգներ են տեսնում, աւելի են հաճոյք ստանում պակաս կոնտրաստով, բայց երանգներով հարուստ նկարներ դիտելիս։
իսկ այսօր ֆուջին է՝ ճապոնական ընկերութիւնն է, որ ստեղծել է x-trans սենսորը, եւ իրենց խցիկները լրիւ այլ որակի պատկերներ են տալիս, քան մնացած բոլոր արտադրողներինը, ով օգտագործում է դասական բայեր սենսորը։
նոյն ֆուջիի տնօրէնն, ի դէպ, մի անգամ հարցազրոյցում խոստովանել է, որ ֆուջիի մի շարք խցիկների (ասենք fujifilm xa) շուկան՝ ասիան է․ ասիացի աղջիկներն են։
But cameras like the X-A2, while they haven’t done as well in the USA, they’re popular in Asian countries.
Սակայն X-A2֊ի պէս խցիկները, դրանք լաւ չեն վաճառւում ԱՄՆ֊ում, բայց շատ պոպուլար են ասիական երկրներում։
Young women are buying these cameras, and the primary reason they like them is for their rendition of skin tones.
Աղջիկներն առնում են այդ խցիկները, եւ ամենակարեւոր պատճառն այն է որ նրանք հաւանում են դրանցով ստացուող մաշկի գոյները։
այս էջն էլ բացատրում է որ այդ կամերան յատուկ նախագծուած է որ հարմար լինի սելֆիներ անել։
այդ ժամանակ ես մտածեցի՝ տեսնես, ինչո՞ւ են ասիացի աղջիկներն աւելի հետաքրքրուած որակեալ սելֆիներ անելու մէջ, քան, ասենք, արեւմուտքի աղջիկները։ եւ աւելի յստակ, ի՞նչն է իրենց աւելի հետաքրքրում՝ սելֆին, թէ՞ որակը։
արդե՞օք ասիացի աղջիկներն աւելի են հետաքրքրուած իրենք իրենց ցոյց տալու մէջ։ եւ եթէ այդպէս էս, ապա ինչո՞ւ իրենց չի հերիքում՝ արեւմուտքի աղջիկների պէս՝ ասենք այֆոնի խցիկի նկարը։
յետոյ կարդացի, որ արեւելեան, եւ մասնաւորապէս ճապոնական շուկան շատ բծախնդիր է։ ճապոնիայում կան ահռելի մեծութեան դահլիճներ, ուր մարդիկ ընտրում են ամենալաւ աուդիոտեխնիկայից ամենալաւը։ ու որակեալ աուդիոտեխնիկայի պահանջն այնետղ անհամեմատ աւելի մեծ է, քան արեւմուտքում։
ու ապա գուցէ ասիացի աղջիկների՝ խցիկների հանդէպ բծախնդիր լինելը պարզապէս ասիացիների՝ տեխնիկայի հանդէպ ստանդարտ բծախնդութեան շրջանակներում է․ իրենք չեն բաւարարւում հեռախօսի ինքնանկարով, որովհետեւ հեռախօսի կամերաները թոյլ են, եւ իրենք ուզում են աւելի լաւ նկարներ ստանալ։ ահա ձեզ մի այսպիսի աղջիկ, ով գուցէ եւ գիտի APS-C֊ն ինչ է։ նաեւ, ես չգտայ ոչ մի յղում, կամ հետազօտութիւն այն մասին որ ասիայում աղջիկներն աւելի շատ են սելֆի անում, կամ աւելի շատ են հետաքրքրուած սելֆիներով, քան արեւմուտքում։ հաւանական է թւում որ տարբերութիւնն իսկապէս հենց ասիացիների՝ իրենց նկարների հանդէպ աւելի բարձր պահանջներն են։
հետաքրքիր է նաեւ, որ ականջակալների, աուդիո տեխնիկայի շուկայում էլ կան տարբերութիւններ, որ շատ նման են ժապաւէնների տարբերութեանը։ արեւելեան շուկայում նախընտրում են այն աուդիոտեխնիկան, որն աւելի լաւ արտայայտում է աւելի բարձր յաճախականութիւնները։ այդպիսի տեխնիկան կոչւում է սառը՝ ասենք՝ սառը ականջակալներ։ արեւմուտքում նախընտրում են ցածր յաճախականութիւններ, ու այդպիսի ականջակալները կոչւում են՝ տաք ականջակալներ։ շատ նման է եւ ֆոտո֊ին, արեւմուտքում ընդհանուր առմամբ նախընտրում են տաք նկարներ, ու կոդակի ինժեներներն էլ, ըստ երեւոյթին դրանք էին նախընտրում, ու նախագծում աւելի տաք պատկերներ ստացող ժապաւէն, իսկ ճապոնացի ճարտարագէտները նախընտրում էին սառը գոյներ, թեթեւ, բաց, սպիտակ մաշկ, ու հակուած էին այդպիսի լուսանկարչական ժապաւէններ նախագծելու։
ու տենց։
ես վաղուց ինքս ինձ հարց էի տալիս՝ ինչո՞ւ այֆոնը, կամ դրա պէս մի բանը, չծնուեց ճապոնիայում։ ճապոնիայում կային, թւում է թէ, բոլոր նախադրեալները՝ որակեալ ճարտարագէտներ, ով փայլուն տեխնիկական լուծումներ են գտնում։ արդէն կար պոպուլար աուդիո փլեյերը՝ սոնի ուոլքմենը։ արդէն կար խելախօս՝ սոնի էրիքսոնը։ կային զանազան լոկալ շուկային սպեցիֆիկ սմարտֆոնոտ ծառայութիւններ։
թւում է թէ, մնում էր միացնել սոնի էրիքսոնը ու սոնի ուոլքմենը, յաջող լուծել մի քանի տեխնիկական խնդիր ու ահա։
մինչ այդ ես ինձ հարցնում էի՝ ինչո՞ւ անձնական համակարգիչների շուկայում ճապոնացիները չդարձան առաջինը։ ինչո՞ւ իրենք չսկսեցին այբիէմ փիսի֊ի կամ մակինտոշի պէս մի բան։ ինչո՞ւ դրանք պիտի ծնուէին միացեալ նահանգներում։
հիմա ես ունեմ բացատրութիւն, որը կը փորձեմ շարադրել։
ճապոնիայում ստաբիլ եւ կլանային հասարակութիւն է։
ճապոնիայում՝ ինդիւիդուալների հասարակութիւն չէ։
ճապոնիայում, ինչպէս եւ նահանգներում, եղել են տանը ոտքի վրայ համակարգիչ հաւաքողներ։ ամերիկայի այդպիսի մարդկանցից էր Էփլի հիմնադիր Վոզնյակը։ Եւ ենթադրում եմ, որ ճապոնացի Վոզնյակի հետ եղաւ այն, ինչ եղել է ամերիկացի Վոզնյակի հետ։ Երբ Վոզնյակը ցոյց տուեց իր փայտէ կորպուսով համակարգիչը իր կորպորացիայի մենեջմենթին, իր վրայ ծիծաղեցին։
Կորպորացիաները չէին զգում, որ գոյութիւն կարող է ունենալ տան համակարգիչների շուկայ։ յայտնի արտայայտութիւն է՝ շուկայում կարող է լինել պահանջարկ, գուցէ, տաս տան համակարգիչների։ ու որ երբ այդպիսի արտադրող յայտնուի, իրենց բիզնեսը վտանգուած է լինելու։
ես վտանգուած եղաւ՝ ի պատասխան էփլին այբիէմը խուճապահար, հապշտապ արտադրեց այբիէմ փիսի֊ն։ բայց ուշ, եւ ոչ այնքան լաւ, ինչպէս էփլը։ այդ պատճառով փիսի֊ն մակի հետ առաջին մօտ տաս տարին համեմատելի չէր։
կարծում եմ ճապոնիայում սկզբում տեղի է ունեցել նման մի բան։ փայլուն ճարտարագէտները չէին կարողացել կորպորացիայների կառավարիչներին համոզել սկսել տան համակարգիչների արտադրութիւն եւ լուրջ զբաղուել այդ գործով։ դա նշանակում էր կտրուկ փոփոխութիւնների գնալ, եւ կորպորատիւ դանդաղաշարժ մեքենաները դրան միշտ չէ որ պատրաստ են լինում։
իսկ էփլը ճապոնիայում չէր ծնուի, քանի որ մէկ մարդու ուժերից վեր է կլանային, կորպորատիւ միջավայրում իր ֆիրման բացել, եւ վնասել եղած ֆիրմաների բիզնեսին։
իսկ ամերիկայում ջոբսը գտել է ինուեստորներ, եւ սկսել է գործը։ եւ երկու ընկեր ով աւտոտնակում էին գործ անում, փոխեցին տեղեկատուական տեքնոլոգիաների շուկան, ու թերեւս, ամբողջ աշխարհը։ ընթացքում շատ կորպորացիաներ վնասներ կրեցին, բայց շահեց պրոգրեսը, ու շահեց սպառողը։
այնպէս չէ, որ կորպորացիաները երբեք չեն կարողանում են ժամանակին կողմնորոշուել։
ասենք, ֆուջիի նոր տնօրէնը երկու հազարականների սկզբին արեց շատ ոչ պոպուլար քայլ, բարդ քայլ ճապոնիայի համար։ նա զգաց, որ անալոգային ֆոտո֊ի շուկան վնասուեու է, ու դեռ այն ժամանակ, երբ ոչ մի վտանգ կարծես թէ առկայ չէր, փակեց մի քանի գործարան ու ազատեց լիքը աշխատողներ։ նա կտրուկ փոխեց ֆուջիի ուղղութիւնը, եւ այդ պատճառով ֆուջին ոչ միայն դեռ գոյութիւն ունի, այլեւ թուային լուսանկարչութեան մէջ ամենայաջողակ ֆիրմաներից է։
սակայն, միեւնոյն է, եւ ֆուջին, եւ քենոնը, եւ նիկոնը այսօր լուսանկարչական շուկայում ընդամէնը մի փոքր նիշ են զբաղեցնում։
ֆոտո շուկան վերցրել են գուգլն ու էփլը, քանի որ լուսանկարների ճնշող մեծամասնութիւնն արւում է խելախօսներով։
երկուսն էլ՝ եւ գուգլը եւ էփլը ստեղծել են աւտոտնակային անհատներ։ քանի որ ամերիկան է այդպիսի տեղ, ուր հասարակութիւնը լիբերալ է՝ եւ խաղի կանոնները բոլորի համար նոյնն են։ գոնէ աւելի նոյնն են, քան այլ երկրներում։
այդ պատճառով էլ ամն֊ն է առաջատար երկիր, եւ մնալու է առաջատարը։ ամն֊ում կը փլուզուեն զանազան կորպորացիաներ, կը կատարուի այն, ինչը հզօր կորպորացիաների բիզնես շահերին հակասում է։ քանի որ դա այն տեղն է ուր մէկ առանձին մարդն ունի նշանակութիւն։ մէկ մարդ ով աշխատում է աւտոտնակում եւ կորպորացիաների կոնսորցիումը պէտք է խաղան նոյն կանոններով։ եւ կորպորացիաները պարտւում են առանիձն մարդկանց։ սա ընդհանուր առմամբ եւ կոչւում է ազատականութիւն։
ու տենց
գաղտնիք չէ, որ գիւմրեցիներից շատերին դուր է գալիս իրենց քաղաքը լենինական անուանել։ կամ լեննական։ իսկ վանաձորցիները հազուզդէպ չէ, որ օգտագործում են «կիրովական» անուանումը։
արդե՞օք դա լենինին կամ կիրովին շատ սիրելուց է։ կարծում եմ, որ ոչ։
ու հայերը մեծամասամբ պատկերացում ունեն լենինի եւ ընկերների՝ հայ ազգին հասցրած վնասների մասին։
ապա ինչո՞ւ են շարունակում իր անունով քաղաքը կոչել։
ես տարբերակներ պատկերացնում եմ, բայց վարկածներից ոչ մէկը բաւական ծանրակշիռ չեմ համարում, լենինի անունը շօշափելու համար։ գուցէ գիւմրեցիներն արտայայտում են իրենց նոնկոմֆորմի՞զմը։ գուցէ իրենց արդէն հարազա՞տ է այդ անունը, ու իրենք իրենց լեննականցինե՞ր են պատկերացնում։
ինձ թւում է, կար մի կարեւոր քայլ, որն այդ երկու քաղաքներում չի արուել՝ վերանուանումը պէտք է կատարուէր ըստ հանրաքուէի։ լենինգրադը վերանուանուել է սանկտ պետերբուրգ ըստ հանրաքուէի արդիւնքների։ ու «լենինգրադ» այնտեղ այլեւս չեն ասում՝ ասում են, թերեւս «պիտեր», բայց ոչ «լենինգրադ»։ ու եթէ այդ մարդիկ, այդ գիւմրեցիներն կամ վանաձորցիները քուէարկէին, դժուար թէ իրենք կը քուէարկէին լենինի անունով քաղաքում ապրելու օգտին։ ու երբ իրենք ընտրութիւնն անէին, ապա, կարծում եմ, այսօր շատ աւելի շատ մարդ կը նախընտրէր օգտագործել նոր անուանումները։
իրենք կը զգային, որ դա իրե՛նց որոշումն է, իրենց մասնակցութեամբ կատարուած որոշում է, իրե՛նց ընտրութիւնն է, ո՛չ թէ վերեւից պարտադրած որոշում է ինչ֊որ պաշտօնեաների, ում իրենք առանձնապէս չեն յարգում։
ու տենց։
մտածում եմ, ձայն վաճառելը — ըստ էութեան հոգեւոր, մտաւոր, գաղափարական, սոֆթուեր մարմնավաճառութիւն է։
իսկ եթէ քո կամքի, մտքի վրայ բռնացել են՝ դա մտաւոր, գաղափարական բռնաբարութիւն է։ եթէ քեզ սպառնացել են, ու դու իրենց ասածին ես ձայն տուել, դու բռնաբարուած ես։ իսկ եթէ քեզ փող են տուել, ու դու գնացել քուէարկել ես փողով՝ դա արդէն բռնաբարութիւն չէ, դա ինքնակամ է, երբ բոլորը գործարքից գոհ եւ բաւարարուած են մնում։
ըստ որում, սոֆթուեր մարմնավաճառութիւնը ձայն վաճառելով չի աւարտւում։ այնպիսի առօրեայ բանն ինչպէս ՃՈ֊ին կաշառք տալն ինչո՞վ է տարբերւում։ իսկ մարդիկ լինում են՝ հպարտանում են՝ ասում են՝ «խմած բռնել են, բայց փոխարէնը 150.000 տուգանէին, 8.000֊ով պրծայ»։ ոնց որ թէ հարիւր հազարանոց ապրանքն էժան է կարողացել առնել։
այստեղ մենք գալիս ենք «շուստրի»֊ութեան գաղափարին։
մարդիկ ստեղծել են ժամանակակից հանրապետութիւններ եւ օրէնքներ, որպէսզի սահմանեն բոլորի համար նոյն կանոնները ու դրանով նուազեցնեն «շուստրիութիւնը»։
ունես լաւ խանո՞ւթ, լա՞ւ ես թխում ու վաճառում, վիտրինադ սիրո՞ւն է, մօտդ գալի՞ս են՝ ապրես։ չէ՝ փորձիր աւելի լաւ աշխատել։ իսկ այ գնալ մրցակցի վիտրինան կոտրելը խաղի կանոններից դուրս է։
մենք որոշել ենք, որ կայ «հերթ» հասկացութիւն, ու առանց հերթ անցնելը ժամանակակից հասարակութեան կանոններին հակասում է։
այդ պատճառով շատ հեշտ է հասկանալ, որ ՀՀ֊ն օրէնքի երկիր չէ դիտելով ինչպէս են հայերը հերթ կանգնում, եւ ինչպէս են վարում։ ու նոյնիսկ գծերով չեն քշում։ վրացիները՝ ինչքան էլ իրենց մասին չասեն, թէ ահաւոր են վարում, իրենք յստակ գծերով են քշում։ գուցէ այդ պատճառով էլ վրաստանում հնարաւոր էր սաակաշուիլի իր բոլոր հետեւանքներով։
ու տենց։
եկէք անուանենք իրերն իրենց անուններով եւ օգտագործենք «քաղաքացի» բառը «օգտատէր» բառի փոխարէն։
Նախ, այլապէս հակառակ կողմի համար քննարկումը դառնում է չափազանց հարմարէտ։ Երբ խօսում ենք օգտատէրերի մասին, մենք խօսում ենք մարդկանց մասին ով ստորագրել է պայմանագիր ընկերութեան հետ, կամ մարդկանց մասին, ով այս կամ այն ձեւով սպառում է մշակութային գործեր։
Ապա գործարքներ կան, որ թւում են շատ ձեռնատու օգտատէրերի համար, սակայն անընդունելի են քաղաքացիների համար։ Օրինակ, ինտերնետի գնի իջեցումն այն պայմանով որ օգտագէրն համաձայնի օգտուել միայն որոշ վեբ ծառայութիւններից (Ցանցի չէզոքութեանը վերաբերող բանավէճ)։ Սա կարող է թուալ լաւ գործարք օգտատիրոջ համար սակայն քաղաքացին պէտք է կարողանայ տեսնել որ դա վտանգներ է պարունակում, մասնաւորապէս վտանգում է խօսքի ազատութիւնը։
Ու ամենակարեւորը, իրաւունքներն ու ազատութիւններն որ մենք պաշտպանում ենք, քաղաքացունն են, օգտատիրոջը չեն։ Եւ բանավէճի բոլոր այլ կողմերին (եւ այլոց) պէտք է կրկին եւ կրկին յիշեցնել որ մարդիկ առաջին հերթին քաղաքացի են, ու յետոյ նոր կարող է լինեն օգտատէր։
աղբիւր (անգլերէն)
հեղինակ՝ Միքայէլ Վոզնիակ
բնականաբար, ոչ գրածներս են շատ դուր գալիս, ոչ էլ շարադրելու ձեւը։
ես կը վերացնէի մատեանը՝ ուրիշների ուղեղները չաղտոտելու նպատակով։
ֆեյսբուքն այդ առումով աւելի քիչ պատասխանատւութիւն է ենթադրում։ գրեցիր մի յիմարութիւն, մի քանի երիտասարդ եւ անփորձ հիացան մտքերովդ, բայց ոչ աւել՝ կանցնի, կը գնայ։ ոչ մէկ չի գտնելու հին գրառումներդ, որոնցից ինքդ էլ ես արդէն ամաչում, ու չի կարդալու այն, որ ինքդ էլ արդէն լաւ չես հասկանում, ինչու ես գրել։ ու ոչ մի փնտրելու համակարգ հին ֆբ֊ի գրառումդ չի մատուցի անփորձ ուղեղի։ իսկ տպաւորութիւնն որ վեհ ես եւ խելացի՝ մնալու է։
այսօր մատեան պահելու պատճառներն են՝
— ամաչում եմ, ճիշտ չեմ համարում հետեւիցս մաքրել, որ ոչ ոք չիմանայ ինչեր եմ դուրս տուել։
— ինչ կամ, սիրելիներս դա եմ, որ գլամուր տեսքիս չխաբնուէք, ու չմտածէք որ աւելի խելացի եմ քան կամ։
մատեանը շարունակելու պատճառներն են՝
— միտք արտայայտելը ստիպում է ինքդ քեզ, ու այդ միտքն հասկանալ, իսկ յետոյ ձեւակերպել։ ընթացքում արդէն երբեմն (լաւ կը լինէր աւելի յաճախ) հասկանում ես, որ յիմարութիւն է, ինքդ էլ մտքիդ հետ համամիտ չես, ու կամ այլ բան ես գրում, կամ էլ չես գրում ընդհանրապէս։
— լաւ պատճառ է վերջապէս սովորել մտքերը ձեւակերպել։
ինձ թւում է, ես պէտք է նորից սովորեմ գրել։ նշանակում է, մասնաւորապէս, լիքը էքսպերիմենտներ անել, ու չգիտեմ, արդեօք կը կարողանամ բաւական ժամանակ յատկացնել, կամ արդե՞օք արժի։ աւելի լա՞ւ չի, մի քիչ էլ փողոցներով ընկնեմ լուսանկար անեմ (երկու յաջող ընտրուած օբյեկտիւ, ու մի քիչ հետաքրքրասիրութիւն, ու մարդիկ ստանում են իրենց համար հետաքրքիր, իրենց մասին, իրենց քաղաքի մասին նկարներ), կամ նախագծերիցս մէկի հրապարակուած, կամ ոչ այնքան, կոդը բզբզեմ, գուցէ մի բան ստացուի, որ մարդկութեան համար, կամ գոնէ նոյն անփորձ ուղեղների համար, աւելի կիրառական կը լինի, քան, հմ, այս տեքստերի կոյտը։
իսկ ամենալաւ բանն ինչ կարող եմ անել, ու որի համարձակութիւնը ես չունեմ, շատ պարզ է․ դա փողոցի շուն վերցնելն է։ այդպէս գոնէ հաստատ գիտես, որ ինչ֊որ մէկի համար լաւ, կարեւոր բան ես արել։
ու տենց
երբեմն, լինում է, լսում եմ, ինչպէս նողկանքով հարցնում են՝ «դու ուորդփրե՞ս ես օգտագործում»։
գիտէք, ես շատ գոհ եմ այդ հարցից։
շատ ուրախ եմ, որ վերջապէս հասարակութիւնն այնքան զարգացաւ, որ փիէյջփին այլեւս «քուլ» չի համարւում։
գիտէք, ես շատ կուզէի փիէյջփի առհասարակ սերուերիս վրայ չունենալ։
ես բազմիցս դիտարկել եմ այլ տարբերակներ, ասենք գհոսթ, ու հակւում եմ ստատիկ էջերի գեներատորներին՝ ջեքիլ, ուեբլոգ․շը, հիւգո։
բայց բոլոր դիտարկածներն ունեն կարեւոր խնդիր՝ եթէ պէտք են մեկնաբանութիւններ, դրանք հնարաւոր է աշխատեցնել միայն third party ամպի օգնութեամբ՝ ասենք դիսքասի։
մի կողմից ես չեմ ուզում օտար ամպեր, իսկ միւս կողմից, ինձ կարեւոր է մարդկանց արտայայտուելու հնարաւորութիւնից չզրկել։ ես ուզում եմ խօսքն ազատ լինի։ ես ուզում եմ, ինձ կարդացողն ու համաձայն չլինողն առարկութիւն անելու հնարաւորութիւն ունենայ։
ես նաեւ գիտեմ, որ միսւնոյն է, իմ մատեանում մեկնաբանութիւններ գրեթէ չեն լինում։
ու ինձ՝ ուորդփրեսին պահող կարեւոր հանգամանքը հենց ոչ այնքան օգտագործուած եւ ոչ այնքան պահանջուած հնարաւորութեան առկայութիւնն է՝ մեկնաբանութիւնների։
մի երեւանցի իննսունականներին պարբերաբար գնում էր սադախլո, ջինսեր առնում, բերում երեւան։
ջինսերն առնում էր որպէս կանոն նոյն ադրբեջանցուց։
մի անգամ հայը նկատեց, որ ադրբեջանցին շփոթուելով մի քանի ջինս շատ է իրեն դրել։ չլռեց, ասաց այդ մասին, իսկ ադրբեջանցին այդ օրուանից սկսեց իրեն շատ հարգել, հրաւիրել իր մօտ թէյ խմելու։
այն միկրոաւտոբուսը, որով գնում գալիս էր հայ առեւտրականը, գաղտնի տեղեր ունէր, որ լինի ամբողջ ապրանքը չմաքսազերծել։
եւ մի օր վերադարձից առաջ այդ մեր երեւանցուն մօտենում է այն ադրբեջանցու որդին, եւ համոզում է, որ նա աւել ապրանք չտանի։ առաջարկում է իրեն թողնել, ասում է՝ ձեւ կը գտնենք, քեզ էլի կը տանք, կամ միւս անգամ կը վերցնես։ ասում է, որ խօսակցութիւններ է լսել այն մասին որ ստուգումները խստացրել են։
հայը տարակուսանքի մէջ էր, սակայն կարճ մտածելուց յետոյ որոշեց համաձայնել ու ռիսկի չդիմել։
սահմանը նորմալ անցաւ, աւելորդ ստուգում չէր եղել։ մի քիչ էլ անցաւ, իսկ ճանապարհին զինուած ոստիկաններ էին․ մեքենան կանգնեցրին ու ծայրից ծայր քրքրեցին։ ապարդիւն բնականաբար։
մեր գործարարը շունչ քաշեց եւ շարունակեց ճանապարհը։
քիչ անց իր միկրոաւտոբուսի դիմացը կտրում է վրացական համարներով հին ժիգուլի, ազդանշաններ անում, կանգնում։ միջից դուրս է գալիս այն ադրբեջանցու որդին։ մնացած ապրանքն էլ՝ իր մեքենայի մէջ։
ու տենց։
ուզում եմ գրել փոստերներից եւ սլոգաններից։
բայց դիսքլեյմեր՝ ես ոչ պրոֆեսիոնալ սոց․ ինժեներ եմ, ոչ էլ դիզայներ։
ինչ գրում եմ՝ անձնական ընկալման մասին է, ու օբյեկտիւ լինելու պրետենզիա չունի։
սլոգաններ․
մենք ունենք հհկ֊ի «անվտանգութիւնն» ու հակ֊ի «խաղաղութիւնը»։
անվտանգութիւն բառի մէջ կայ վտանգ բառը։ «անվտանգութիւն» սլոգանը իմ համար սպառնալիքի մասին է։ ես հասկանում եմ այսպէս՝ վտանգաւոր է, մենք օկեանիայի հետ կռուի մէջ ենք, եւ առհասարակ շրջապատուած ենք թշնամիներով, այնպէս որ եկէք չկենտրոնանանք ինչ֊որ մանրուքների վրայ՝ տնտեսութեան վիճակ, կոռուպցիա, առողջապահութիւն՝ կարեւորն անվտանգութիւնն է։
թշնամու օղակի մէջ գտնուելու մասին խօսքերը՝ դիկտատուրաների աւանդական կուտն է։
«անվտանգութիւնն»՝ իմ համար ոչ թէ յոյս ներշնչող, այլ վախի մէջ պահող ուղերձ է՝ «տեսէք, է, վտանգաւո՛ր է, էլ մի՛։»։
«խաղաղութիւնը»՝ դրա լրիւ հակառակն է՝ պոզիտիւ ու բնաւ չմանիպուլատիւ սլոգան է։
ինձ թւում է այնքան ակնյայտ, որ «խաղաղութիւնը»՝ ժողովրդավարութեան մասին է, ազատ տնտեսութեան մասին է, միջազգային առեւտրի եւ համագործակցութեան մասին է, իսկ անվտանգութիւնը՝ դիկտատուրայի, եւ бесправие֊ի, խաղաղութեան եւ համագործակցութեան յոյս չտուող սլոգան է, անելանելիութեանը յղող սլոգան է։ ու այն, որ հհկ֊ն դա է ընտրել՝ ահագին բնութագրող է՝ իրենք ուրիշ առաջարկելու բան, ընդհանուր առմամբ, երեւի թէ չունեն։
ծառուկեան դաշինքի սլոգանները՝ կոչեր են՝ հաւատա, վստահիր, պահանջիր։ ինձ «հաւատա»֊ն յիշեցնում է «հաւատա որ փոխես»֊ը, ու առհասարակ, ինչի՞ պիտի հաւատամ կամ վստահեմ։ իմ ընկալմամբ «հաւատա» ասողը նա է, ով արդէն իրեն վարկաբեկել է, ու այսպէս համոզում է՝ «ես այլեւս լաւը կը լինեմ, հաւատա, վստահիր»։ եթէ հաւատալ եւ վստահել պէտք է առաջադրուողներին, ապա, երեւի, պահանջել նո՞յնպէս իրենցից է պէտք։ ասում էք, որ ընտրելուց յետոյ մի հատ էլ պէտք է լինելու պահանջե՞լ որ խոստումնե՞րը կատարէք։ լո՞ւրջ։
անուանումներ․
ելք֊ը, դէ, տեղով սլոգան է, որը, երեւի շատ լաւ միտք էր։ գուցէ յղում է իրավիճակից ընդհանուր առմամբ իսկ մասնաւորապէս՝ ԵՏՄ֊ից անյապաղ ելքին։ ելք֊ն իհարկէ աւելի լաւ է, քան «ելք չկայ»֊ն, յոյս ներշնչող է։ նաեւ շեշտող է, որ այժմ վիճակը բնաւ լաւը չէ։ ոչ թէ՝ «ապրելու ենք աւելի լաւ», ինչպէս ասում էին կոմունիստներն ու այսօր ասում է հհկ֊ն։
ելք֊ի անյապաղութիւնը սակայն ինձ լուրջ չի թւում․ ես կը հասկանայի, եթէ իրենք ասէին նման մի բան՝ «մենք կը ջանանք առանց ռդ֊ի հետ յարաբերութիւնները փչացնելու հնարաւորինս լաւացնել կապերն արեւմուտքի հետ, ու կարծում ենք, որ դա հնարաւոր է»։ այդ ԵՏՄ֊ն էլ գուցէ ինքն իրեն էլ մեռնի, այնպէս չէ որ շատ կենսունակ է թւում այսօր։
ու արդե՞օք եթէ ելքը լինի իշխանութեան, ու «անյապաղ» քայլեր անի ԵՏՄ֊ից դուրս գալու ուղղութեամբ, իրենց «մի գիշերուայ մէջ» չեն անի առաջարկութիւն, որից իրենք չեն կարողանայ հրաժարուել։
ընտրութիւն, փոփոխութիւն, յաղթանակ՝ ընտրութիւն — լաւ, փոփոխութիւն՝ վաղուց պէտք է, յաղթանակ — օ…կեյ։
«քաղ․ պայմանագիր» — պայմանագիրն այն է, ինչ հնարաւոր է դարձնում համագործակցութիւն ու տարբերում է մարդկանց կենդանիներից։ պայմանաւորուածութիւն պահելը, թէկուզ ենթադրուող, ոչ գրուած պայմանաւորուածութիւն, — դա քաղաքակրթութեան մասին է։ առեւտուրը, տնտեսութիւնը, հնարաւոր չեն, եթէ պայմանաւորուածութիւնները չեն պահւում։ կարող եմ ենթադրել, որ մարդկանց «բարոյականութիւն» հասկացութեան հիմքում է հենց պայմանաւորուածութիւններ պահելը․ պայմանաւորուածութիւն պահելը՝ բարոյական է, չպահելը՝ անբարոյական։ ընդհանուր առմամբ, ես կը բերէի «բարոյականութիւն» բառը այդ պարզ սահմանմանը։
«լուսաւոր հայաստան — մեր գործի տեղում «լուսաւոր հայաստանից» տղայ կայ, նա այդպէս զանգում է ու ասում՝ «բարեւ ձեզ, այսինչն եմ լուսաւոր հայաստանից», ու մենք այդպէս մտածում ենք, թէ մենք, տեսնես, ո՞ր հայաստանից ենք։
«օեկ»֊ը ինչ էլ անի, իրեն ռեբրենդ չի կարողանայ անել։ «օեկ»֊ը միշտ մնալու է «օեկ»։
«հակ» — ենթադրում եմ որ ոգեշնչուած է Գանդիի ստեղծած հնդկական կոնգրեսից։ ենթադրում եմ, որ ԼՏՊ֊ն ահագին ոգեշնչուած է Գանդիից, եւ ենթադրում եմ, որ այն, որ իննսունականներին մեզ յաճախ Հ1֊ով Գանդիի մասին ֆիլմեր էին ցոյց տալիս, դրա հետեւանքն է։ Գանդիից ոգեշնչուած լինելը, ըստ իս, ահագին լաւ է մարդուն բնութագրում։ ու ապա «խաղաղութիւն» սլոգանն էլ աւելի հասկանալի է դառնում։
ՕՐՕ֊ի մասին չգիտեմ ինչ ասել՝ ես չեմ հասկանում ով են այդ մարդիկ, ու ինչ են անում այդ փոստերների վրայ։ Լոգո֊ն իմ վրայ նոյնիսկ աւելի անհասկանալի տպաւորութիւն է թողնում։
Ի՞նչ այլ ձեւ կարելի էր դասաւորել տառերը — ունենք երկուսի երեք աստիճան հնարաւորութիւններ․
ՕՕՕ
ՕՕՐ
ՕՐՕ
ՕՐՐ
ՐՕՕ
ՐՕՐ
ՐՐՕ
ՐՐՐ
Երեւի Ր֊ն մէջտեղում է սիմետրիայի համար, ՕՐՕ֊ն նախընտրել են՝ ՕՕՐ֊ին, ՐՕՕ֊ին, ու միւս ՕՕՐ֊ին եւ միւս ՐՕՕ֊ին։ (: նաեւ, եթէ Ր֊ի տեղը լինէր Հ՝ ապա կը ստացուէր՝ ՕՀՕ (գրեթէ՝ «դոբրի է՛֊է՜խ»)։ Մէկը պիտի լինէր պատասխանատու եւ հանդէս գար անունով, ոչ թէ ազգանունով։ Իսկ եթէ գրէին դասականով, չէ՞ որ ՀՅԴ֊ն (հո֊հի֊դա֊ն) այդպէս անում է՝ Յովհաննիսեան, ապա կը ստացուէր ՕՕՅ, ՅՕՕ, կամ ՕՅՕ։ օյ֊ը շփոթուած է, յո֊ն մի քիչ աւելի ռէպերական է, քան պէտք է, իսկ օյօ֊ն մի քիչ աւելի քեաւառական է։ այնպէս որ երեւի իրօք՝ օրօ֊ն ամենալաւ տարբերակն էր։ (:
փոստերներից՝
վատն են, էլի, վատն են։ գոյները, գծերը, ամէն ինչը։
ես չեմ կարող դրանք քննադատել՝ պարզապէս վատն են, լրիւ։
եթէ նորմալոտ լինէին՝ կը լինէր ասել՝ «գիտէ՞ք, այստեղ սա է վատը, իսկ այսպէս գուցէ աւելի լաւ լինէր»։
բայց յաջող փոստեր կայ՝ դա հակ֊ի փոստերն է։ ես չգիտեմ, իրենց մօտ պատահակա՞ն է դա ստացուել, թէ՞ լաւ դիզայներ է դրա վրայ աշխատել։
ֆոտոները սեւ սպիտակ դնելը շատ լաւ միտք էր։ դա լուծում է գոյների խնդիրը, մասնաւորապէս մաշկի գոյնի, եւ անկանխատեսելի տպագրութեան խնդիրը։ նաեւ որոշակի կոլլաժ֊ութեան համ է տալիս, որը հաւէս է, ու սրամիտ է նայւում։
փոստերը պարզ է ու համեստ, աչքի մէջ ոչ մի բան չի խցկում։
գոյները քիչ են՝ կապոյտն ու կարմիրը՝ սաթուրեյշնը գցած, իրար հետ լաւ նայւում են։
փոստերը պարզ է, իսկ երբ անում ես պարզ բան, սխալներ անելու հնարաւորութիւնը շատ աւելի քիչ է, քան եթէ բարդացնում ես։ այդ պատճառով էլ յաջողուել է։
ինձ միայն դուր չի գալիս, որ «ԼՏՊ տակոյ մալադոյ», ինչի՞, այս վերջին տարիներին մի հատ լաւ նկար արուած չկա՞ր որ օգտագործէիք։ Երիտասարդ ԼՏՊ֊ն անցեալում է, այսօր մենք ենք ուրիշ, նա է ուրիշ, երկիրն է ուրիշ, խնդիրներն են ուրիշ։ Այսօր եթէ ինձ պէտք է ԼՏՊ, ապա ոչ էն ԼՏՊ֊ն, այլ այսօրուայ ԼՏՊ֊ն։ Բարի եղէք տուէք ինձ այսօրուայ ԼՏՊ֊ին։
ՀՅԴ֊ն էլ ափդեյթ արուած չէ։ այսօրուանը չէ։
Մնացած փոստերների մէջ, ոնց ասեմ, դժուարանում եմ լաւ բան գտնել։ Մէկի գլխից ինչ֊որ բան է դուրս գալիս, այն թիւը չգիտես ինչու գրադիենտ է, ու չգիտես ինչու այս տառատեսակով, գոյները շատ են, ու պայծառ, իսկ երբ շատ են՝ աւելի բարդ է անել այնպէս, որ իրար հետ լաւ նայուեն, մանաւանդ եթէ պայծառ են։
ծառուկեան դաշինքի ոսկեզօծ լոգո֊ին, սակայն, կպնելու բան չունեմ՝ լրիւ արտայայտում է, սազում է։ (: ու շատ լաւ է որ երեք դի է, լոյս է գցած վրան, ու տենց մի մասն աւելի ստուեր է։ ինքը չէր կարող լինել «ֆլատ» դիզայն, քանի որ ծառուկեանը բնաւ «ֆլատ» չի։ պէտք է լինէր էսպէս, ինչպէս կայ։
ես էլի կուզէի լաւ բաներ ասել, որ ինքս ինձ աւելի լաւ զգամ, որ մի քիչ աւելի լաւ տեղ եմ ապրում, ուր լաւ դիզայն ես տեսնում, բայց աւաղ, չեմ կարողանում։
ինչեւէ, ես շատ բան չեմ հասկանում, անկապ գրառումներ եմ անում։
ցանկանում եմ ձեզ (եւ մեզ) թուլանալ եւ փորձել ստանալ էսթետիկական հաճոյք ընտրութիւններից։
մինչ։
Աճեմօղլու֊ն ցոյց էր տալիս իր գրքում, որ երկրի բարեկեցութիւնը ուղղակի կապ ունի այդ երկրում քաղաքական իրաւունքների, լիազօրութիւնների բաշխուածութեան հետ։
Այն փաստը, որ ՀՀ֊ում գնում են ձայներ, նշանակում է, որ այդ ձայն վաճառողները ունեն վաճառելու բան՝ ունեն քաղաքական իրաւունք որից նախընտրում են հրաժարուել։
այն էլ՝ ոչ թէ ճիպոտի, ոչ թէ կորուստի վախից, այլ պոնչիկի, փոքր խրախուսման փոխարէն։
իհարկէ, այսքանով չեն սահմանափակւում իշխող «էլիտայի» իր ազդեցութիւնը պահպանելու գործողութիւնները։ կան մարդիկ, ով վաճառելու բան չունեն, ում ասւում է, ինչպէս քուէարկել։ կան բազմաթիւ մարդիկ, ում տեղը քուէարկում են, օգտուելով իրենց բացակայութեան կամ անտարբերութեան գործօններից։ կան խարդախութեան այլ բազմաթիւ եւ հանրայայտ ձեւեր։
սակայն կան մարդիկ, ու նրանք քիչ չեն, ով հրաժարւում են իրենց կեանքի կոնտրոլից (չէ՞ որ քաղաքական ընտրութիւնը իրենց կեանքի վրայ ուղղակիօրէն ազդում է), եւ դրանով նեղացնում են քաղաքական իրաւունք ունեցողների զանգուածը։
եւ մասնաւորապէս այդ մարդկանց պատճառով ես, դու, եւ իրենք էլ, աւելի վատ են ապրում, քան կարող էին։ ըստ որում, եթէ այդ «աւելի վատը» վերածել գումարի, այն, ենթադրում եմ, անգամներ աւելի շատ է, քան իրենք վաստակում են մէկ ձայնի վաճառքով։ այդ ձայն վաճառելու քայլով նա՝ իմ, քո ու ինքն իր գրպանից, աւելի շատ փող է հանել, քան ստացել է։
ինչո՞ւ են այդպէս անում, ես չգիտեմ, ու միայն ենթադրութիւններ անել է մնում․
քաղաքական իրաւունքներից աւանդականօրէն զուրկ լինելո՞ւց, այդ քաղաքական «կուլտուրան չունենալո՞ւց» է։
երկրի, իրենք իրենց, եւ կողքինների կեանքին անտարբերութիւնի՞ց։
կրթութեան պակասի՞ց։
պահանջարկի առկայութիւնի՞ց։
«սելֆ էսթիմ» ասածից, կամ արժանավայելութեան պակասի՞ց՝ եթէ այն որոշակի չափսի հասնում է, մարդն այլեւս չի մնում աշխատանքում կամ ցանկացած յարաբերութեան մէջ, ուր իրեն նուաստացուած է զգում։
ինձ շատ հետաքրքիր է՝ արդեօք ձայն վաճառող մարդն իրեն նուաստացուած զգո՞ւմ է այդ գործարքի մէջ մտնելով։ թէ՞ գոհ է մնում ամէնից։ ու ի՞նչն է պէտք փոխել, որպէսզի ձայն վաճառել պատրաստակամների քանակը նուազի։
ու տենց։
մենք ապրում ենք այնպիսի ժամանակ, երբ կարող ենք լիքը բան՝ տես մեր կամերաները եւ մեր ծրագրաւորման գործիքները։ ինչ ասես չեն կարողանում անել։
ու արդե՞օք դա մեզ օգնում է դառնալ լաւ լուսանկարիչ կամ լաւ ծրագրաւորող։
օգնում է անել բարդ բաներ, անշուշտ։ ես սովորելու պրոցեսի մասին եմ հիմա։
(այլ հարց է՝ արդե՞օք պէտք է բարդ բաներ անել։ պէտք է երեւի, բայց ինձ թւում է ոչ այնքան յաճախ ինչքան անում ենք։) (:
ինձ թւում է, պարզ, լոու֊լեւել գործիքներն օգնում են սովորել ու հասկանալ ինչ ես անում։
շուեյցարական ծրագրաւորման դպրոցը չի խրախուսում վրիպազերծիչ (դեբագեր) օգտագործելը, աւելին, Օբերոն համակարգում այդ գործիքը բացակայում է։ դասախօսները սովորեցնում են գրել պարզ կոդ, որի տակից կարող ես դուրս գալ։
ու նոյնիսկ Կերնիգանն ասում էր՝ «եթէ կարող ես որեւէ բան թողնել վաղուան՝ թող վաղուան»։ (:
ինձ թւում է, երբ ունես սահմանափակումներ, բայց ուզում ես խորանալ, ու լաւ բան անել, դա քեզ ստիպում է սովորել։ ստիպում է յօրինել լաւ լուծումներ։ այսինքն՝ լինել կրեատիւ, ստեղծագործական մօտեցում ձեռք բերել։
թուային պատկերների մշակման գործիքները մեզ տալիս են գերխմբագրման հնարաւորութիւն։ համացանցը լի է չափից շատ մշակած լուսանկարներով։ դա ես կը համեմատէի մակիյաժի (ֆրանսերէն բառ է) չափը չզգալու հետ։
անալոգային գործիքների սահմանափակումներն խոչընդոտում են այդ գերխմբագրմանը։
նոյնը՝ եւ երաժշտութեան մէջ՝ այսօր էլփի (վինիլ) ձեռք բերելու իմաստը ոչ թէ դրա աւելի լաւ կամ վատ հնչողութիւնն է, այլ տարբերուող մասթերինգը։
վինիլի սահմանափակումները պարզապէս թոյլ չեն տալիս գերխմբագրում, ու շատ մարդիկ նախընտրում են գնել այդ սկաւառակները, կամ քաշել վինիլից հանած այդպէս մասթեր արած ֆլակերը հենց խմբագրման տարբերութեան պատճառով։
ըստ որում, շուկայում հետաքրքիր վիճակ է ստեղծուել՝ լեգալ ոչ ռեմասթերեդ հին երաժշտութիւն ձեռք բերելը գրեթէ անհնար է՝ մարդը մնում է թորենթների յոյսին։
Այս հատուածը Երկիր Նայիրիից․
«Բերդը շինել են նայիրցիները, բայց, դժբախտաբար, այդ նոյն բերդն է հիմա եկուոր սրիկաներին ― սոխերին ― պաշտպանում թէ մեզնից, բերդի եւ քաղաքի իսկական տէրերից ― եւ թէ ամեն մի թշնամուց: Օրը կը գայ ― եւ նրանք կը գնան:»
Հետաքրքիր է, որ Վիքիդարանում «սոխերը» կան, իսկ Ըհաուզքիփերի մոտ՝ չէ․
https://hy.wikisource.org/wiki/Երկիր_Նաիրի/Մասն_առաջին
http://armenianhouse.org/charents/yerkir-nairi/04-part-i.html
հաւանաբար տարբեր խմբագրութիւններով է գիրքը դուրս եկել, ու մի անգամ խուսափել է գրաքննութիւնից, միւս անգամ՝ չէ, կամ ոչ այնքան։
կարող է թուալ, որ «մալիշկա» գիւղի անունը սլաւոնական ծագումնաբանութիւն ունի։
պարզւում է, «մալ» բարբառներում նշանակում է՝ «անասուն», «կենդանի»։ ասենք գիւմրում կասեն՝ «ինչխ որ մալ էղնիս»։
«իշկա»՝ «աշել», «իշել» — անասուններին նայել, «մեյնթեյն» անելն է։
մալիշկան — անասնապահների գիւղն է։
ու իրօք, այնտեղ ասենք մոլոկաններ չեն ապրել, որտե՞ղից սլաւոնական անուանում լինէր։
նրանք, ով ասում են, որ հայը, կամ կոմունիստը, կամ ներմուծէք ձերը, այսպիսինը կամ այնպիսինը չի լինում, կարող են փորձել յիշել, որ այդ հայը, կամ ովը, նախ եւ առաջ մարդ է, ու կազմել ցանկ այն մասին թէ ինչպիսին են մարդիկ լինում։
ստացւում է այսպէս՝
հայը՝ մարդ է։
մարդը լինում է՝ բազմութիւն1
հայը չի լինում՝ բազմութիւն2,
ըստ որում ակնյայտ է, որ այս երկու բազմութիւնները չեն հատւում (նշանակում է երկրորդ բազմութեան մէջ չի կարող լինել առաջինից որեւէ անդամ)։
ի դէպ, ենթադրում եմ, որ երկրորդ բազմութիւնը՝ դատարկ բազմութիւն է։ (:
հ․ գ․ նու իրականում, հրէաները պարտադիր չէ որ ապագայում միայն մարդիկ լինեն, ու հետեւաբար, եթէ հայերը կարողանան այդ ժամանակ լինել, գուցէ պարտադիր չլինի, որ հայերն էլ մարդ լինեն։ (:
թուրքական ծամոններ կային՝ «լաւ իզ»։ ծամոնների մէջ կարելի էր գտնել թղթիկներ, որ պատկերուած պարզ իրավիճակներով նկարագրում էին՝ թէ ինչ է սէրը։ սէրը՝ դա երբ … ահա։
սա մի քանի պատկերապատում է, «սոլիդարութիւնն այն է, երբ…» վիճակով։ (:
____________________
մի տղայ կոտրել էր իր ակնոցը։ ահաւոր տխրել էր, քանի որ առանց այդ ակնոցի՝ ոչ կարող է երթուղային ճանաչել ու նստել, ոչ տուն հասնել, ոչ էլ յաջորդ օրուայ գործերն անել։ մենակ ու անզօր զգաց իրեն ընդամէնը այդ ակնոցի պատճառով։ ու իր գործընկեր աղջիկն ասաց՝ մի տխրի, ես մօտակայքում մինչեւ ուշ աշխատող «օպտիկա» գիտեմ, կը գնանք, իրենք ամէն ինչ կը սարքեն։
ճանապարհին տղային բարդ էր, քանի որ նա լաւ չէր տեսնում։ ու աղջիկը հանեց իր ակնոցը, եւ նոյնպէս քայլեց առանց ակնոց։
— քեզ բա՞րդ չի, գուցէ հագնե՞ս քոնը — հարցրեց տղան։
— չէ, շատ հաւէս է, ամէն ինչ սիրուն լղոզւում է,— պատասխանեց աղջիկը։
սոլիդարութիւնն այն է, երբ դու էլ ես հանել ակնոցդ, ու յիմարի պէս բան չես տեսնոմւ, քանի որ կողքինդ այն կոտրել է։
__________________
այս մէկը՝ նաեւ ասք հիւրընկալութեան մասին է՝
իմ ընկեր գերմանացի Դոմինիկը գնում էր Երեւանից Մեղրի։ Կիլիկիայի աւտոկայանում չուզեցին իրեն երթուղայինի մէջ տեղ տալ, չնայած տեղեր կային։ Ասացին՝ այս տեղերը զբաղուած են։ Ուղարկեցին տաքսի։ Նա տեսնում էր, որ մարդիկ գալիս, հարցնում են, արդեօք տեղ կայ ու տեղաւորւում երթուղայինում, նաեւ մի քիչ հայերէն էր հասկանում ու դժուար չէր կռահել, որ իրեն խաբում են։ Սպասեց միւս երթուղայինի։ Երբ երթուղայինը դատարկ էր, փորձեց տեղ զբաղեցնել։ Չթողեցին՝ ասացին՝ գնա տաքսի վերցրու։ Ահա այնտեղ։ Ընթացքում եւս երկու իրանացի եկան, իրենց էլ ուղարկեցին նոյն տաքսու վարորդի մօտ։
Իրենք երեքով՝ Դոմինիկն ու իրանացիները արդէն չկարողանալով դիմանալ, գնացին դէպի տաքսի։ Բայց մինչ այդ Դոմինիկը օգտագործելով իր հայերէնի թոյլ պաշարը որոշեց մանիպուլացնել աւտոկայանի աշխատողներին արտայայտելով իր վրդովմունքը՝ թէ մինչ այսօր ձեր երկիրը շատ լաւ տպաւորութիւն էր թողել իմ վրայ, շատ լաւ հիւրընկալ մարդիկ են, շատ սիրուն երկիր է, բայց այս միջադէպը լրիւ ամէնը փչացնում է։
սա ասելով՝ նա միացաւ իրանացիներին, եւ իրենք նստեցին տաքսի, որի վարորդը առաջարկեց նաեւ սպասել չորրորդ ուղեւորին։
ըստ երեւոյթի, Դոմինիկի բոցաշունչ ճառը որոշ լարեր շարժեց դիսպետչերի հոգում, եւ մի քիչ անց, նա մօտեցաւ տաքսուն, ու ասաց, դիմելով Դոմինիկին՝ «դու, արի, քո համար տեղ ազատուեց»։ որին Դոմինիկը պատասխանեց՝ «ես առանց իմ ընկերների ոչ մի տեղ չեմ գնալու»։
ես չգիտեմ, արդեօք իրանացիները նման քայլ կանէին։
բայց սա լրիւ սոլիդարութեան մասին պատմութիւն է, կեցութիւնը կիսելու մասին պատմութիւն է։
սոլիդարութիւնն այն է, երբ դու չես լքում անծանօթ իրանացիների, ու գնում հարմարաւէտ եւ էժան երթուղային, քանի որ դու գերմանացի ես, ու լեզու ես գտել դիսպետչերի հետ։
եթէ հետաքրքրում է շարունակութիւնը՝ ապա իրենց դուրս հանեցին եւ այդ տաքսուց, եւ ասացին, որ այլեւս երբեք եւ ոչ մի դէպքում չեն սպասարկի։ Նրանք գտան մի այլ տաքսի, եւ դիսպետչերը եկաւ այդ օտար տաքսիստի հետ կռիւ անելու, որ խոչընդոտի նրան վերցնել այդ ուղեւորներին։ Բայց այդ տաքսիստը իրեն «ենթակայ» չէր, իրենից կախուած չէր, եւ կարողացաւ չլսել։
Հետագայում Դոմինիկը նաեւ Մեղրուց երթուղայինով դուրս գալու խնդիր է ունեցել։ Նա հանդիպել է նոյն վարորդին, ով ասել է՝ «դու՝ երբեք»։
Դոմինիկին օգնել է Մեղրեցիներից մէկը, ով իր ջիպով ուղեկցել, բերել է աւտոկայան իր բարեկամին։ Նա հարցրեց թէ ուր է Դոմինիկը գնում, ու իմանալով որ Կապան, պարզապէս լաւութիւն արեց, եւ Կապան տարաւ իրեն իր ջիպով։
— Այսպէս, ձեր երկրում համակարգը դուրս է գալիս իմ դէմ, բայց ի վերջոյ հասարակ մարդիկ ինձ օգնում են — ամփոփում էր Դոմինիկը։
___________________
սա արդէն կինոյից է՝ դիսկո֊ում կռուից յետոյ, Ամանդա Բրոտցմանը գտաւ իրեն ֆրուստրացուած, գարեջրից թաց շորերով, եւ ընդհանուր առմամբ տապալուած երեկոյից մնացած տհաճ զգացողութիւններով։
իր եղբայրը՝ Թոդ Բրոտցմանը, մօտեցաւ եւ սփոփելու անյաջող փորձ արեց։ Ամանդան բղաւեց ինչ֊որ բաներ այն մասին, որ նա թաց է, որին ի պատասխան Թոդը բարձրացրեց ձեռքը եւ լցրեց դրա միջի գարեջրի շշի պարունակութիւնը ինքն իր վրայ։
Երեկոն փրկուած էր, Ամանդան ուրախ էր, ու փաստօրէն, սոլիդարութիւնն այն է, երբ դու լցնում ես վրադ գարեջուր։
____________________
երբ անձրեւ է, ու դու ունես կնգուղով շոր, իսկ կողքինդ՝ չէ, դու չես կարող, չէ՞, այդ
կնգուղը քաշել գլխիդ ու այդպէս ինքնագոհ շարունակել քայլել։
երբ կողքինդ վարում է, ու գիշեր է, դու չես կարող չէ՞ քնել, ու թողնել իրեն մենակ։
ըստ սահմանումներից մէկի՝ էթնոսը՝ ընդհանուր կեցութիւն կիսող մարդիկ են։ դրանով էթնոսը շատ աւելի «իրական» է, քան ռասան, մաշկի կամ մազերի գոյնը, գեները։
ու ներգաղթը՝ սոլիդարութիւն արտայայտող քայլ է։ նու հայաստանի պէս երկիր ներգաղթը, ուր տենց շատ հաւէս չի կեցութիւնը։ իսկ հայաստանից արտագաղթելու քայլը՝ չի արտայայտում սոլիդարութիւն։ (:
ուրեմն, տիկնիկայինում երբեմն լինում է «վհուկի» բեմադրութիւնը՝ Գոգոլի Վիյի մոտիվներով։
ասեմ, որ ինձ համար Գոգոլն ընդհանրապէս ու Վիյը մասնաւորապէս յատուկ են, ու ես գուցէ եւ անձնական եմ ընդունում որոշ նրբութիւններ։ Այսպէս ինձ համար յատուկ է Կոնան Դոյլը, ու պէտք է նշել, որ զարմանքով նկատեցի․ բիբիսի֊ի Շերլոքին ես գրեթէ կպնելու տեղ չեմ ունենում։
ինչեւէ։ ընդհանուր առմամբ Վհուկը հաւէսն էր։ հաւէս գոյներ, հաւէս պատկերներ, հաւէս կերպարներ, հաւէս էր հնչում հայերէն։ փոստերները ահաւորն են՝
(նկարները վերցուած են jamanc.info եւ cult.am կայքերից)
եւ ո՞վ էք դուք սրանից յետոյ։ (:
այս ռեպորտաժն ահաւորն է՝
նախ շատ սիրուն տեղեր կային որ կարելի էր նկարել, ու վիդեո֊ում չկան։
տեսանիւթում ասւում է՝
ռուս գրողի սարսափ ստեղծագործութեանը հայ ռեժիսորը կոմեդիայի տարրեր է միաձուլել։
ներողութիւն, դուք Վիյը կարդացե՞լ էք։ երբեք չէ՞ք ծիծաղել։ ահաւոր հումորով է գրուած։ եւ առանց հայ ռեժիսորի։
սարսափի՞։ երեւի թէ, այսօր դա կը կոչուէր «դարք ֆենթեզի»։ (:
հիմա ներկայացումից՝ ինձ շատ բան դուր եկաւ, ու ահագին լաւ նայուեց։
բայց։
ես չեմ դիմանում որ չարտայայտեմ իմ հիասթափութիւնը։
Վիյ֊ի էպիկ, կարեւորագոյն տեսարաններից է՝ փիլիսոփայ Խոմային հեծելն ու դաշտերով քշելը։
Ո՞նց կարելի էր դա փոխարինել, նրան «գամակ»֊ի մէջ բարձրացնելով օդ։ մենակ։ ու չքշել։
Թող քշեր նրան տատիկը, ի՞նչ կը լինէր։ Արդե՞օք դժուար էր։ Կարելի էր նոյնիսկ շատ հեշտ իրականացնել, իրենք տեղում թռվռային, իսկ ֆոնը, հին համակարգչային խաղերի պէս, շարժուէր։
Յետոյ՝ ի՛նչ մի ծիծաղում էին չար ուժերը։ Մթոմ «սատանայական», խենթ ծիծաղով։ Ես իհարկէ չեմ ասում, որ եթէ գրքում ծիծաղել չկար, ապա պէտք է չլինի այստեղ։ Բայց ըստ իս, ծիծաղն անտեղի էր ու ոչ արդարացուած, ինչպէս եւ թռվռալը։ Պաննոչկան ուզում էր Խոմային գտնել, բռնել, հաշուեյարդարի հարց էր, կեանքի ու մահի հարց էր, եւ այդ վիճակի ողջ լարուածութիւնը, ըստ իս չի յաջողուել փոխանցել։
Աւարտը շատ լղոզուած թուաց, ու հապշտապ։ Եւ ո՞նց առանց Վիյի։
«Կանչէք Վիյին, բերէ՛ք Վիյին» — այդ բառերն ինձ պակասում էին։
Բա Վիյին չբերէ՞ին, բա նա չասէ՞ր իր «բարձրացրէք իմ կոպերը»։
Փոխարէնը դերասաններից մէկը պարզապէս կարճ մեկնաբանեց՝ «բերեցին Դեւին, փիլիսոփան նայեց ու շունչը փչեց» կամ նման մի բան։
Գոգոլը իմ կարծիքով սպանիչ աւարտ է տուել, երբ արեւը բարձրանում է, ու «նեչիսծ»֊ը փորձում փախչել, բայց չի հասցնում, ու այդպէս մնում տեղում չորանում է, ու եկեղեցին է այդպէս մնում, չորացած, մնացած էակներով։
Ես այս բեմադրութեան մէջ արտայայտուած աւարտ չզգացի։
Ամէն դէպքում, կրկին, հաւէս էր, ինձ հաճելի էր դիտել, ես շատ ուրախ եմ, որ բեմադրուել է, վատ չի բեմադրուել, ու թւում է թէ ահագին որակով արուած է։
Խորհուրդ եմ տալիս յաջորդ անգամ բաց չթողնել, ու դիտել։
թատրոնից դուրս գալուց այս փոստերը տեսայ՝
հեհե։ այո։ խօսիր ինձ հետ։
ու տենց։
նախ ասեմ, որ «քո անուան» անգլերէն բլուրեյ դիսկի թողարկման թիւն արդէն յայտնի է՝ հոկտեմբերի երեսունը։ Այնպէս որ եթէ անիմէն դեռ չէք տեսել, լրիւ իմաստ ունի այն դիտել, ու այդքան չսպասել լաւ որակի։ Ճապօնական բլուրեյ֊ի թողարկման թիւն սակայն պարզ չէ, գուցէ աւելի շո՞ւտ լինի։ Ինչեւէ, ռութրեքերում այսօր կայ նաեւ չգիտես որտեղից հոսած «ուեբրիփ», որն էլ ոչ մի այլ տեղ չեմ գտել։
հիմա շինկայից՝ անիմէները ստեղծելիս նա նաեւ գրում է նովելներ, հետաքրքիր է փորձել կարդալ։
նա միաժամանակ ահաւոր տեքնո ու ֆուտուրիստիկ բաներ է սիրում, ու իր մօտ միշտ կան տեքնոլոգիաներ, հեռախօսներ, ու նոյնիսկ ֆանտաստիկ դիւայսներ, քարտէզներ,
ու միւս կողմից, չի անտեսում ճապօնական աւանդոյթները, դրանց մէջ էլ է փնտրում հրաշքների աղբիւր։ ինձ թւում է, նա նոյնիսկ ընդգծում էր ժամանակակից երիտասարդների «խանժեստւը»֊ն, երբ իրենք նայում էին ինչպէս է միցուհա֊ն պատրաստում սակէ, ու ասում իրար՝ «դո՞ւ սենց բան կանէ՞իր, ահաւոր է, ես չէի անի», չգնահատելով աւանդոյթը։
Քարտէզները կապ ունեն ճանապարհի հետ, քանի որ Շինկայի մօտ յարաբերութիւնները, սէրը, միշտ կապուած է հեռաւորութեան հետ, ու հետեւաբար՝ ճանապարհի, փնտրտուկների հետ։
Սէրն Շինկայի մօտ միշտ մանկական է, դեռահասների սէր է, ու ինձ թւում է, այն պատճառով, որ մանկական սիրոյ սահմանումը հենց այն սիրոյ էութեան, «էսսենս»֊ի մասին է, քանի որ յետոյ այդ սահմանման վրայ աճում են, աւելանում են այլ յատկութիւններ՝ «սոցիալական ստատուս», «սեքս», «յաջողակութիւն», «ապահովութիւն», աւելացրէք ձերը։
Իսկ «քո անունը» լրիւ իսկական սիրոյ մասին է՝ իրենք բառացիօրէն մտել են ուրիշի ոչ թէ կօշիկների, այլ կեանքի, կեցութեան մէջ, ու սկսեցին կամաց կամաց հասկանալ այդ միւս մարդուն, այնպէս ինչպէս ոչ մէկ չի հասկացել։
Եթէ ինձ ասեն՝ ասա «յարաբերութիւն» կամ «սէր» բառի հոմանիշ, ես կասեմ՝ «կապ», ու երեւի ասեմ՝ «մասնակցութիւն»։
5սմ վայրկեանում քամու տարած նամակը՝ կապի խափանուած փորձի մասին էր։ նոյն ֆիլմում երբ իրենք վերջապէս հանդիպում են, աղջիկը բռնում է տղայի շորերից(ու այդ պահին շունչս կտրուեց)՝ դա կապի մասին է։
սպանիչ է, որ անիմէ֊ում երեւում են իսկական գոյութիւն ունեցող տեղերը, դա մի կողմից այն մասին է, որ իրենց մօտ կան այս հաւէս տեղերը, իսկ միւս կողմից՝ դարձնում է Ճապօնիայի կարծես թէ սովորական տեղերը՝ ռոմանտիկ, ոչ միայն մեզ, այլ նաեւ իրենց, ճապօնացիների համար։ Այն, ինչի մասին մենք կարդում ենք, լսում ենք, դառնում է «ռոմանտիկ», ռոման֊ից եկած, հա՞։ Ասենք ես մտածում եմ, որ եթէ Դաւթաշէնի (որն իմ կարծիքով բնաւ հաւէս տեղ չէ ապրելու համար) փողոցների մասին որեւէ լաւ գրքում գրուած լինէր, ու այդ գիրքն արտասահմանում կարդային, արտասահմանցիներն յետոյ գալով Դաւթաշէն, կասէին՝ վո՛ու, էս ա՛յն դաւթաշէնն է, որի մասին կարդացել ենք, սա այն փողոցն է, որ հերոսներն անցնում էին։ Մենք, առհասարակ, պակաս ունենք մեր տեղանքներում կատարուող ֆիլմերի՝ այդ պատճառով էլ, հնացած, ու ոչ այնքան յաջող «Տղամարդկանց» սիրում ենք։ Ասենք Կարինէն իմ համար չափազանց սոց֊ռեալիստական աղջիկ է։ Բայց ֆիլմը ստիպուած սիրում ենք՝ Երեւանի մասին, Երեւանի մեզ ծանօթ շէնքերում եւ փողոցներում գործողութիւններով ֆիլմեր շատ յաճախ չեն հանդիպում։
Նաեւ, տեսէք, ՆՅ֊ը քանի անգամ է քանդուել՝ ե՛ւ եղանակային «միջոցառումների», ե՛ւ այլմոլորակայինների, ե՛ւ հրէշների, ե՛ւ կախարդների, եւ առհասարակ ում որ ձանձրալի չէ՝ գալիս է ՆՅ է քանդում, գնում է։ Իսկ Երեւան ոչ մի Գոձիլա չի գալիս, որովհետեւ դա ձանձրալի տեղ է, եւ ձանձրալի է նաեւ այն պատճառով, որ Գոձիլան այստեղ չի եղել, այսինքն՝ մեզ պէտք է Երեւան քանդող կինո։ (:
Նոյն մեր Երեւանեան վերջին օրերի մառախուղներին կարելի է տարբեր ձեւ վերաբերուել՝ կարելի է ասել, որ երկիրը երկիր չէ, քաղաքն էլ ապրելու տեղ չէ, քանի որ այստեղ տենց մառախուղներ են լինում։ Իսկ կարելի է մտածել, որ սա սպանիչ հաւէս տեղ է, քանի որ այստեղ նման էպիկ մառախուղներ են լինում, ու ափսոսել եթէ այդ մառախուղները չես վայելում՝
Շինկային քննադատում են այսպէս կոչուած «սցեների փորն»֊ի համար, բայց գիտէք, ես այս ձմեռ Սեւանում տեսել եմ այդ «տասոգարէ դոկի»֊ի մթնշաղը արեւով անցնող ուղղահայեաց գծով, որ կայ եւ փոստերի վրայ, եւ Շինկայը սիրում է պատկերել։
Նկատի ունեմ, այդ իր «սցեների փորն»֊ը մի յատուկ բան չի, պարզապէս սիրուն պատկերներ են որոնք իրօք գոյութիւն ունեն, հնարած չեն, այնպիսի բան չէ, որ չկայ, յօրինուած է, ամէնը կայ, պարզապէս մենք ենք որ չենք տեսնում այդ սիրունութիւնը, քանի որ կամ չենք նկատում, կամ այդ ժամերին ուրիշ գործերով ենք զբաղուած ու մեզ էդ կարեւոր չի թւում։ (:
բնանկար անող լուսանկարիչները գիտեն, որ մենք չենք տեսնում իրենց ստացած գոյներնն ու նկարներն այն պարզ պատճառով որ մենք այդ տեղերում չենք լինում, եւ այդ ժամերին կամ քնած ենք, կամ նախաճաշում ենք, կամ գործի ենք, կամ ինչ֊որ տեղ ենք գտնւում ուր դա չի երեւում։
ինձ շատ մօտ է այն, ինչ հաւանում է շինկայը։ ես սիրում եմ նկարել լարեր, ու նա եթէ նկարում է լուսին, ապա ըստ երեւոյթին այդ լուսինը լարերի միջով է երեւալու։ ինձ իր կադրերը որպէս լուսանկար են դուր գալիս։ ես երբ ման էի տալիս հոլանդացիների, իրենք ասացին որ ահաւոր չեն սիրում էլեկտրական գծերն ու աշտարակները, քանի որ դա իրենց խանգարում է բնութեամբ հիանալ։ իսկ ես միշտ սիրել եմ այդ լարերն ու աշտարակները, դրանք էլ են բնութիւն, ինչպէս մեղուների սարքած մեղրամոմը, դրանք կեանքի մասին են։
գիֆն արուած է այս սկրիպտով։
սա էլ տեսանիւթ՝
ու տենց
ու տենց
https://www.youtube.com/watch?v=z0nVzvD9QYk
ու տենց
ուրեմն շատ հետաքրքիր ճապօնացի ռեժիսոր եմ գտել՝ Մակոտո Շինկայ, ու առաջին իսկ նայած անիմէն՝ ցանցում եղած միակ արտահոսած դիսկից է, քանի որ ֆիլմը պաշտօնապէս դեռ չի հրատարակուել, ու լոյս է տեսնելու փետրուարին միայն։
անիմէն ահաւոր սիրուն է նկարուած, ու ես ուզեցի կիսուել էկրահաններով, եւ գիֆեր էլ սարքեցի։
գիֆ սարքելու համար էլ սկրիպտ պատրաստեցի, որ հեշտ լինի։
դէ ո՞նց ենք անում, սովորաբար, աշխատեցնում “mplayer -vf screenshot”, ու ‘s’ սեղմելով գրում էկրանահան։ յետոյ այս սկրիպտին պարզապէս տալիս ենք սկզբնական եւ վերջնական էկրահանների համարներն ու delay֊ը, այն սարքում է չորս հատ գիֆ՝
— մէկը պարզապէս այդ կադրերից գիֆ։
— մէկը՝ գիֆ որ սարքած է կադրերի ամէն երկրորդից միայն։
— մէկը՝ փոքրացրած կադրերից գիֆ։
— ու մէկը՝ փոքրացրած կադրերից գիֆ, որի միայն կադրերի կէսն է ընտրուել։
նախատեսուած է նաեւ աւելի առաջադէմ օգտագործում։
հիմա էկրահանները՝
ու տենց։
այն բլոգ գրառումներն, որ մարդիկ սովորաբար չեն կարդում,
կընթերցեն մեքենաները։
եւ ընթերցելով մեքենաները կը սովորեն։
եւ ընթերցելով մեքենաները կը գնահատեն։
եւ ընթերցելով մեքենաները կը սարսափեն։
եւ ընթերցելով մեքենաները կը հասկանան մարդկանց։
եւ վերջապէս մարդիկ հասկացուած կը լինեն։
ձեռքս այսպիսի ձեռագիր է ընկել։
վիշապների մասին՝
գրքի որդ՝
որդերի խզբզոցներ՝
փոքրատառ ք֊ն գրւում է լատինական x֊ին նման՝
աւելի ճիշտ՝ յունարէն χ֊ի, որն առաջ ք էր, իսկ հիմա կարդում են խ, ինչպէս աքիլես֊ախիլես֊ում՝
ձեռագիրը գրուել է, յետոյ է կազմուել, այս նշաններն օգնում են կազմել այն՝
ուրիշ գրչի ձեռագիր՝
նամականիշ՝
մորզէ՞
Գրքի կազմը պատրաստուած է այլ, աւելի հին ձեռագրի սեղմուած էջերից։ Ահա ինչու է հնարաւոր տեսնել աւելի վատ երեւացող ձեռագրի մնացորդներ․ դա ուրիշ գրչի ձեռագիր է, ու ըստ երեւոյթի, աւելի հին գրքից է՝
Computers and automation, August, 1969, vol 18, No 9.
SDC Magazine
այսօր թողել եմ նոր մեքենաս որ գազը հանեն վրայից։
մեքենան առնում են, որ կեանքը հեշտացնի, ու նուաստացումները կրճատուեն՝ «մարշուտկա» չնստես։
ոչ թէ որ կեանքը բարդացնի՝ երկար լիցքաւորում, հերթ, կանգնել դրսում սառել
ձմեռը, ու բեռնախուցդ էլ փոքրանայ կամ չլինի։ բա որ դիակ պէ՞տք լինի տեղափոխել։
ամէն օր չի պատահում, բայց մարդ ես։
անհարմարութիւններն հաշուելով, գազով մեքենան աւելի է նմանւում «մարշուտկա»֊ին քան մեքենային։
այ եթէ Տեսլա ունենաք, այնտեղ եւ ետեւից եւ դիմացից բեռնախուց է՝ շարժիչներն
անիւների մէջ են։ կարող էք Տեսլայի վրայ գազ դնել, եւ մէկ բեռնախուց էլ ազատ
կը մնայ։
ու տենց։
շատ շատ տխուր է։
հայկական յաւերժութեան նշանը հրէական գերեզմանի վրայ՝
Նկարել է Դոմինիկ Շոլցը, ես մի քիչ մշակել եմ։
այս գիշեր սարքեցի՝
ու տենց։
ես ոնց որ Տենենբաումների մայրիկը լինեմ, ինձ իրենց նուաճումների մասին են յայտնում, գնահատականներ ուղարկում, էկրանահաններ՝
Երեւում է երբ մարդն աշխատում ես իր վրայ։ ապրես, Նարէ, ապրես։
Հրէաների մօտ կայ այսպիսի հասկացութիւն՝ «wilderness»։ Երբ Մովսեսը հանեց նրանց Եգիպտոսի ստրկութիւնից, որ տանի իրենց երկիրը ստեղծելու, արանքում էր այս «ուիլդերնես», անապատ վայրը։
Ու հրէաներից շատերը մտածում էին՝ ինչների՞ս էր պէտք այս արկածախնդրութիւնը, մենք ունէինք ձրի կերակուր, ապրելու տեղ, ու ընդհանուր առմամբ, այսչափ չէինք տառապում Եգիպտոսում։
Մտածում եմ, երբ մենք հոգում ենք ազատութեան մասին, կորցնում ենք զանազան հնարաւորութիւններ․ կենտրոնացուած սոց․ կայքերում շփման, շոյուած լինելու, ընկերներ ձեռք բերելու հնարաւորութիւններ, կայքերի միջոցով նիշքեր փոխակերպելու, նկարներ խմբագրելու հնարաւորութիւններ։
Ու մարդիկ տարակուսում են, արդե՞օք իրենք չեն կորցնում ազատութիւն, այն ձեռք բերելու փոխարէն։
Սա յիշեցնում է այդ միջանկեալ վիճակը, որ հրէաներն ապրել են անապատում։
Այնպէս որ մենք անապատում ենք, «ուիլդերնես»֊ում։ Մենք զբօսնում ենք անապատով ազատութեանը ձգտելով։
ես չեմ հասել։ նարէն է հասել։
դիսքլեյմեր․ գրում եմ ոնց յիշում եմ, ժամանակին կարդացել եմ տարբեր բաներ զանազան աղբիւրներից, ինքներդ փնտրէք եթէ հետաքրքիր է։ այնուամենայնիւ չեմ դիմացել, եւ մի երկու համով յղում փնտրել եւ աւելացրել եմ։ նաեւ՝ փորձում եմ լինել հնարաւորինս հանրամատչելի, եւ հնարաւոր է դետալների մէջ անճշտութիւն լինի, վերը նշուած պատճառներով։
ուրեմն, շատ վաղուց, այնքան վաղուց, որ անհնար է յիշել, մարդիկ ֆիլմերը պահում էին VHS տեսաերիզներով իսկ դիտում՝ VHS տեսամագնիտոֆոններով։ (:
ֆիլմը պատճէնելու համար անհրաժեշտ էր միացնել երկու տեսամագնիտոֆոն իրար՝ մէկի ելքերն միւսի մուտքերին։ Ըստ որում այդ գործընթացն բացարձակապէս լեգալ զբաղմունք էր ԱՄՆ֊ում՝ համարւում էր որ դու ձեռք ես բերել տեսաերիզ, ու եթէ կրիչը փչանայ (ասենք մագնիտոֆոնը ժապաւէնը ծամի), դու չպէտք է եւս մի անգամ գնաս եւ նոյն ֆիլմը առնես։ Կարող ես նախապէս պատրաստել պատճէն(բեքափ)։
Դիսկերի վրայ ֆիլմեր գրելու փորձեր արուել են դեռ վաղ ութսունականներից, եւ գոյութիւն ունէին նոյնիսկ անալոգային լազերային սկաւառակներ կինոներով, vhs֊ին մօտ որակի, բայց լայն տարածում չգտան։
Եկաւ թուային դարաշրջանը, եւ ֆիլմերը սկսեցին տարածել dvd֊ներով։ Իսկ դիւիդի նուագարկիչը՝ դա համակարգիչ է, որը ցոյց է տալիս դրա վրայ գրուած mpeg2 ֆորմատի հոսք։
Իսկ ուր կայ համակարգիչ, եւ ծրագրային ապահովում, այնտեղ կայ հնարաւորութիւն օգտուողին վերահսկելու։
Ու չնայած կինո պատճէնելն համարւում էր օրինական, dvd դիսկեր պատճէնելուց պաշտպանելն օրէնքը նոյնպէս չէր արգելում։ Եւ արտադրողները մտածեցին տեքնոլոգիա, որը կոչւում էր CSS՝ ու դա ձեր իմացած CSS֊ի հետ բնաւ կապ չունի, եւ բացւում էր որպէս Content Scrambling System։
Այսպիսով, որպէսզի մարդիկ ֆիլմեր այլեւս չպատճէնեն, այդ սկաւառակների միջի տեսահոսքերը կրիպտաւորուած էին։ Իսկ dvd նուագարկիչներն ունէին ապակրիպտաւորող ծրագրային ապահովում (բնականաբար փակ) եւ՝ առանցքային բառը՝ բանալի։
Պատճէնէք՝ եթէ կարող էք։
Առանց բանալին ունենալու հնարաւոր չէր ապակրիպտաւորել dvd֊ն։
Այդ ժամանակ արդեն կային dvd ընթերցիչներ համակարգիչների համար, բայց կինո֊ով սկաւառակը պէտք է բացէիք եւ նայէիք հենց dvd նուագարկիչով, եւ բնաւ ոչ համակարգչով։ ուզում ես կինո նայել՝ առ դիւիդի նուագարկիչ։ կարգչով մի՛ նայիր։
Որոշ մարդիկ տառապեցին ալգորիթմը կոտրելու նպատակով, բայց ապարդիւն։
Եւ այսպէս, ոչ մէկ չէր կարողացել կոտրել կրիպտոգրաֆիկ ծա֊ն, սակայն, մի գեղեցիկ օր, մի երեխայի ձեռքի մէջ յայտնւում է Թայւանում արտադրուած dvd նուագարկիչ, որը նա քանդում է, ու բացայայտում, որ չիպը, որի մէջ գրուած է բանալին «երկաթի» մակարդակով պաշտպանուած չէ։
Հիմա բացատրեմ, ինչ է նշանակում պաշտպանուած է։
Օրինակ, եթէ ունենք չիպ, ու իր մէջ որեւէ տեղեկատւութիւն, ծրագիր, կարելի է որոշ ոտիկներին կպնել, եւ կարդալ միջի պարունակութիւնը։ Եւ որպէսզի այսպէս չանեն, այդ չիպերն արգելափակում են՝ որ գրուածը մնայ գաղտնիք։
Սակայն, կան ձեւեր այդ չիպերը բացելու, երբեմն բառացիօրէն, եւ «աքսես» ստանալ միջի տեղեկատւութեանը։
Այդ պատճառով, որ դրանք «չբացեն», վերջին ժամանակ մի ուրիշ տեսակ չիպեր են սարքում։
Քանդե՞լ էք, ասենք վերջերս արտադրուած Նինթենդո համատեղելի սարք։ Նկատե՞լ էք այսպիսի, ոնց որ լցուած ու սառած մուգ հեղուկի բուրգեր, որի տակից էլեկտրական կապեր կան։ Դա չիպ է, կամ դա էլ է չիպ, չնայած չունի ուղղանկեան տեսք եւ թրթուռի պէս ոտիկներ։ Այդ չիպը շատ բարդ է քանդել, եւ կարդալ դրա միջի եղած տեղեկատւութիւնը առանց այդ տեղեկատւութիւնը վնասելու։ Ես գրեցի բարդ է, բայց դուք կարդացէք՝ անհնար է։ Սա «երկաթի» պաշտպանութեան ձեւերից է։
Իսկ այս երեխան, կարծես նա 14 տարեկան էր, գտնում է չիպ, որը աւելի նման է ձեր պատկերացրած չիպերին, եւ կարողանում է կարդալ բանալին։
Յետոյ՝ ոտքի վրայ գրում է փոքրիկ ծրագրիկ՝ DeCSS,որի օգնութեամբ հնարաւոր է «քամել» դիւիդի֊ն՝ պատճէնել ֆիլմը համակարգչի կոշտ սկաւառակի վրայ։ Եւ՝ կրկին գրել որպէս դիւիդի, եթէ պէտք է։
Նա ծրագիրով կիսուեց առցանց, եւ ժամերի ընթացքում այն տարածուեց ողջ աշխարհով։
Կինո արտադրողների իրաւաբանները սկսեցին երեխային քաշքշել դատարաններով։
Իր պաշտպաններն ասացին՝ ի՞նչ կայ որ, մարդն իրաւունք ունի իր ձեռք բերած դիւիդի֊ի պարունակութիւը պահի՝ չէ՞ որ դիւիդի դիսկն էլ կարող է փչանալ։
Եթէ նա քամում է դիսկը, դա դեռ չի նշանակում, որ նա տարածելու է այն միլիոնաւոր քանակներով։
Հոլիւուդի իրաւաբանները սակայն կառչեցին այսպէս կոչուած Digital Millenuim Copyright Act֊ից, եւ պնդեցին, որ ժամանակներն փոխուել են, եւ այսօր ապօրինի է շրջանցել DRM (digitar rights/restrictions management) համակարգերը։
Տղայի իրաւապաշտպաններն, իրենց հերթին հակադարձեցին, որ նա ոչ մի բան էլ չի շրջանցել, շրջանցելու բան էլ չկար՝ նորմալ պաշտպանէիք, յետոյ ասէիք կոտրել է։
Դատաւորն որոշում է, որ Հոլիւունդը ճիշտ է (անակնկալ, անակնկա՜լ), ու որ DeCSS ունենալ եւ կիրառելը հակաօրինական է։
Եւ այստեղ սկսւում է ամենահետաքրքիրը։
Մի քիչ շեղուեմ, ու պատմեմ մի այլ դէպքի մասին, իսկ յետոյ, հաւաստիացնում եմ, կը վերադառնամ դիւիդիներ պատճէնելուն։
ԱՄՆ իշխանութիւնները գիտակցում էին կրիպտոգրաֆիայի ներուժը, եւ փորձում էին այն հնարաւորինս վերահսկել՝ գիտնականներն համագործակցում էին ԱԱԾ֊ի հետ, ալգորիթմերը պահւում էին գաղտնի։
Իրավիճակը սկսեց փոխուել կրթութեան պատճառով։ Աւելի ու աւելի շատ մարդիկ էին կրթւում, ու այնպէս ստացուեց, որ նոր մարդիկ կրկին յօրինում էին նոյն ալգորիթմերը՝ ասենք DES ալգորիթմը կրկին յօրինեց մի երիտասարդ։ Եւ այնքան մարդ է կրթուել, որ այլեւս ալգորիթմեր թաքուն պահելը դառնում էր անհնար։
Իսկ պահել հասարակութիւնը անկիրթ, յամենայն դէպս ՄՆ֊ում, ոչ միայն իրատեսական չէ, այլ եւ այնքան էլ ձեռնատու չէ։
Յիշո՞ւմ էք (գիտեմ որ չէք յիշում), դեբիանի դիսկերը քաշելիս, կարող էիք ընտրել երկու տեսակի պատկերներից՝ US ու non-US։ Բացատրւում էր, որ ըստ ԱՄՆ օրէնքի, կրիպտոգրաֆիկ ծրագրային միջոցների արտահանումն արգելուած է։ Եթէ դուք ԱՄՆ֊ում չէք, խնդրում ենք, ներբեռնէք այն միւս պատկերը, որը, ասենք gpg չի պարունակում։ (Այո, շատ ծիծաղելի է)։
Հա, gpg֊ն՝ pgp ալգորիթմի ազատ ռեալիզացիա է։ PGP֊ն բացւում է որպէս pretty good privacy եւ այն այսօր էլ օգտագործւում է ասենք իմակներ կրիպտաւորելու համար։ Շատ հետաքրքիր համակարգ է, որի մասին ես ձեզ չեմ պատմի։ ։Պ
Ինչեւէ, Ցիմերմանը՝ փիջիփիի հեղինակը ցոյց է տալիս, որ ԱՄՆ վերոյիշեալ օրէնքը խաւարամիտ է եւ պէտք է փոխուի։ Այո՝ կրիպտոգրաֆիկ ծա֊ի էքսպորտն արգելուած է, բայց գրքեր արտահանելը՝ ոչ։
Ցիմերմանը հրատարակում է գիրք, որի մէջ փակցնում է իր pgp֊ի ելատեքստը՝ սորսը։ Գիրքը արտահանւում է Եւրոպա՝ քանի որ գիրք արտահանելու մասին ԱՄՆ֊ում արգելք չկայ։
Սրանով Ցիմերմանը ցոյց է տալիս կարեւոր բան, որ կոդը՝ խօսք է, եւ իսկ խօսքն՝ ազատ է։
Եւ գիտէ՞ք ինչ, միացեալ նահանգներում հասկանում են որ օրէնքն անիմաստ էր, եւ մի տեսակ յիմար, ու հանում են այն։ (:
Վերադառնանք մեր դիւիդիներին։
Իրավիճակն արդեն նախատրամարդել էր, որ նման մի բան կատարուի DeCSS֊ի հետ։
Ալգորիթմը կարելի է գրել պերլով (նոյնիսկ պերլով), կարելի է ձեւակերպել խօսքով։
Եւ ինչ֊որ մէկը ձեւակերպեց DeCSS֊ը որպէս հայկու եւ հրապարակեց Կարնեգի Մելոն համալսարանի կայքում։ Ահա, յղումն այստեղ փակցնեմ՝ http://www.cs.cmu.edu/~dst/DeCSS/Gallery/decss-haiku.txt
Ահաւոր խորհուրդ եմ տալիս չզլանալ եւ գնալ յղումով եւ կարդալ ամբողջ հայկուն։
Իսկ ինչ֊որ մէկը սկսում է տպել շապիկներ՝ DeCSS֊ի կոդով։
Սա էլ արդեն փորձած քայլ է՝ մինչ այդ, իննսունականներին կային ոչ լեգալ շապիկներ, RSA ալգորիթմ իրականացնող պերլի կոդով՝ չորս տող կոդ էր։
Յետոյ ոմն Ֆիլ Կարմոդին ասում է՝ չէ՞ որ ծա֊ն թուեր են։ Նա իրականացնում է ալգորիթմը, վերածում է բինար կոդի, ու սկսում է փնտրել ինչ֊որ ծանօթ բան այդ թուերի մէջ։
Եւ գտնում է ամենամեծ, այն ժամանակ յայտնի պարզ թուերի ցանկ, եւ այդ ցանկի 19֊րդ ամենամեծ պարզ թիւը համընկնում է իր decss֊ի կոդի հետ։ տադա՜։
Ահա եւ թիւը՝
485650789657397829309841894694286137707442087351357924019652073668698513401047237446968797439926117510973777701027447528049058831384037549709987909653955227011712157025974666993240226834596619606034851742497735846851885567457025712547499964821941846557100841190862597169479707991520048667099759235960613207259737979936188606316914473588300245336972781813914797955513399949394882899846917836100182597890103160196183503434489568705384520853804584241565482488933380474758711283395989685223254460840897111977127694120795862440547161321005006459820176961771809478113622002723448272249323259547234688002927776497906148129840428345720146348968547169082354737835661972186224969431622716663939055430241564732924855248991225739466548627140482117138124388217717602984125524464744505583462814488335631902725319590439283873764073916891257924055015620889787163375999107887084908159097548019285768451988596305323823490558092032999603234471140776019847163531161713078576084862236370283570104961259568184678596533310077017991614674472549272833486916000647585917462781212690073518309241530106302893295665843662000800476778967984382090797619859493646309380586336721469695975027968771205724996666980561453382074120315933770309949152746918356593762102220068126798273445760938020304479122774980917955938387121000588766689258448700470772552497060444652127130404321182610103591186476662963858495087448497373476861420880529443
Նա գրում է առցանց՝ եթէ վերցնէք այս պարզ թիւը, պահէք այն ֆայլի մէջ, եւ այդ ֆայլը դարձնէք կատարուող (ասենք .exe ֆայլի պէս մի բան), ապա դուք ստացաք ծրագիր, որ հակաօրինական է ունենալ, տարածել եւ կիրառել։
Իսկ եթէ այդպէս է, ապա հակաօրինական է եւ այս պարզ թիւը տարածել եւ ունենալը։ Ապա պէտք է այն թիւը համարել հակաօրինական, եւ վերացնել դասագրքերից, կայքերից, եւ այլն։ Իսկ գիտնականներն, ով փնտրում է պարզ թուեր, պէտք է իմանան, որ հրապարակել կամ նոյնիսկ ունենալ այն, ինչ իրենք գտել են կարող է լինել ապօրինի։
Աւելի մանրամասն այդ օրինազանց պարզ թուերի մասին այստեղ՝ https://en.wikipedia.org/wiki/Illegal_prime
Այդ ժամանակ հոլիւուդեան իրաւաբանները սպառնում էին ամէն կայքի, ուր գտնում էին DeCSS կոդը, որ դատի կը տան, եւ պահանջում էին հանել այն կայքից։
Իսկ այդ ժամանակ յայտնուեց deCSS ծրագիրը, որը կապ չունէր դիւիդիների հետ, այլ հանում էր css թեգերը html կոդից։ Ու ապա ինչ֊որ ուսանող իր համալսարանի կայքում այն պահում էր, ու համալսարանը իրաւաբաններից վախեցած, վերացրեց իր կայքը։ Որի հետեւանքով էլ մեծ աղմուկ եղաւ։
Ի վերջոյ, իրաւաբաններն ոչ մի բանի չհասան։
Այսօր կան DeCSS֊ի զանազան ռեալիզացիաներ, եւ ոչ մէկ էլ հաւէս չունի հեղինակներին դատարաններով տանել֊բերել։ Կայ նոյնիսկ գրադարան՝ libdvdcss որին կպնում են տարբեր նուագարկիչներն ու հանգիստ բացում «պաշտպանուած» դիւիդիները։
կարծես թէ այս խնդիրը օրինական լուծում չստացաւ, բայց փաստացի դրանից բոլորը յոգնել են, եւ այլեւս համակերպուել են իրականութեան հետ։
ու տենց
մեյլի վերլուծութիւն։ ահաւոր լաւ երեւում է, ում ես դու աւելի հետաքրքիր եւ որոնք են քո ռեալ յարաբերութիւնները։
ուղարկողներ՝
ստացողներ՝
գտիր քեզ եթէ կարող ես։
հ․ գ․ ես ամէնը շփոթել եմ, իմ մօտ mail role model է, ոչ թէ male role model։ ահա՛ թէ որն է իմ խնդիրը, հիմա ամէն ինչ հասկանալի է։ ահա։
ու տենց
երբ փոքր էի, կարդում էի, այո։ ու այս հատուածն յիշել եմ։
Տէրը կ՚անցնի, մի սաստիկ հողմ կը բարձրանայ, Տիրոջ առաջ կը խորտակի լեռները, փուլ կը տայ ժայռերը, սակայն Տէրն այն հողմի մէջ չի լինի։
Հողմից յետոյ երկրաշարժ կը լինի, սակայն Տէրը երկրաշարժի մէջ չի լինի։
Երկրաշարժից յետոյ կրակ կը թափուի, սակայն Տէրը կրակի մէջ չի լինի։
Կրակից յետոյ մեղմ օդի ձայն կը լինի
գտայ այստեղ։
ինչպէս հարիր է ռեմիքսի սերնդի՝
(git branch nothing
git checkout nothing)
այն կʼանցնի, եւ իր հետ ոգին քայքայող եւ միտքն աւիրող կպչուն կիրքը, սակայն այն այդ կրքի մէջ չի լինի,
«ինձ ոչ մէկ չի սիրում»֊ը արեւմտահայերէն կասէին՝
— ինձ ոչ մէկ է սիրում։ (:
ուրեմն, վերջապէս ընկերներս օգնեցին, չափեցինք որոշ ոսպնեակներիս ռադիոակտիւութիւնը։ մանրամասներն այստեղ
<td valign="top">
ոսպնեակներ
</td>
<td valign="top">
</td>
<td valign="top">
դիմացի ապակին (<br /> μSv/h)
</td>
<td valign="top">
ետեւի ապակին (<br /> μSv/h)
</td>
<td valign="top">
Pentax Super-Takumar
</td>
<td valign="top">
35/3.5
</td>
<td valign="top">
0.08
</td>
<td valign="top">
0.08
</td>
<td valign="top">
S-M-C Super-Takumar
</td>
<td valign="top">
135/3.5
</td>
<td valign="top">
0.086
</td>
<td valign="top">
0.08
</td>
<td valign="top">
Flektogon
</td>
<td valign="top">
35/2.4
</td>
<td valign="top">
0.098
</td>
<td valign="top">
0.083
</td>
<td valign="top">
Biometar
</td>
<td valign="top">
80/2.8
</td>
<td valign="top">
0.1
</td>
<td valign="top">
0.091
</td>
<td valign="top">
Fujinon
</td>
<td valign="top">
28/3.5
</td>
<td valign="top">
0.091
</td>
<td valign="top">
0.086
</td>
<td valign="top">
40-2
</td>
<td valign="top">
85/1.5
</td>
<td valign="top">
0.062
</td>
<td valign="top">
0.089
</td>
<td valign="top">
Industar-61 (i-61) (FED-3 lenses, lanthanum<br /> optics)
</td>
<td valign="top">
55/2.8
</td>
<td valign="top">
0.085
</td>
<td valign="top">
0.085
</td>
<td valign="top">
AUTO Mamiya/Sekor (DTL series) (identified<br /> thorium-232)
</td>
<td valign="top">
50/1.8
</td>
<td valign="top">
0.24
</td>
<td valign="top">
1.164
</td>
<td valign="top">
AUTO Mamiya/Sekor
</td>
<td valign="top">
55/1.4
</td>
<td valign="top">
0.09
</td>
<td valign="top">
0.09
</td>
<td valign="top">
Mamiya-Sekor E
</td>
<td valign="top">
50/1.7
</td>
<td valign="top">
0.056
</td>
<td valign="top">
0.056
</td>
<td valign="top">
MC auto
</td>
<td valign="top">
50/1.8
</td>
<td valign="top">
0.14
</td>
<td valign="top">
0.13
</td>
<td valign="top">
MC Zenitar-M2.8/16 Fisheye
</td>
<td valign="top">
16/2.8
</td>
<td valign="top">
0.095
</td>
<td valign="top">
0.075
</td>
վանաձորի քեյ֊էֆ֊սի֊ում թուիսթերը ամենատաքն է հայաստանում։
քանի որ մարդ չկայ, հանգիստ երկար տաքացնում են։
փաստօրէն․
փաստօրէն, չինարէնում չկայ «այո» կամ «ոչ»։
պէտք է պատասխանել հարցի մի մասը կրկնելով, ասենք՝ «գնում եմ»։
(տոկի պոնայում էլ է այդպէս)
ինձ շատ դուր է գալիս, ու շատ հարցեր կան, որ պարզապէս այո կամ ոչ֊ով «նե օտդելայեշսյա»։
ասենք՝ «չե՞ս գնում տուն»։
այս խօսքը ես եմ խնդրել որ Լեո֊ն անի, հենց այս թեմայով՝
ձեռքի հետ էլ ստուգեցի, ինչպէս է հասարակ պասկալական TList֊ը ռեալոքեյթ անում յիշողութիւնը (պասկալի լիստը բնաւ լինկեդ լիստ չի), ու հետաքրքիր էր նկատել որ fpc֊ն մեծացնում է երկու անգամ չափսը, իսկ դելֆի բեռլինը՝ քառորդ չափսով՝
ֆպց՝
իսկ դելֆի֊ում՝
ու տենց։
Սակայն, վրացական հրամանատարութեան կողմից պլանաւորուած դեկտեմբերի 26֊ի յարձակումը չէր կայացել վրացական գուարդիական ստորաբաժանման դասալքութեան պատճառով՝ այն, չնայած ցերեկը վերցրել է Շուլաւերի հիւսիսում գտնուող բարձունքը, գիշերը լքել է դիրքերը եւ իջել է Սարաչլո գիւղ՝ «խրամատներում չմրսելու, եւ թէյ խմելու համար»։
Յաջորդ առաւօտ, հայկական ստորաբաժանումը, նկատելով, որ բարձունքն ազատ է, կրկին զբաղեցրել է այն։ Օրուայ ընթացքում վրացիները կրկին տիրացան դրան, սակայն յաջորդ գիշեր կրկին չկամեցան գիշերել խրամատներում։ Արդիւնքում հայերը երրորդ անգամ տիրացան բարձունքին։ Գեներալ Չխեթիանին խնդրեց ազատել իրեն ոչ կարգապահ կոնտինգենտի հրամանատար լինելուց․ դեկտեմբերի 26֊ին նշանակուած վրացական մարտական գործողութիւնը ձախողուեց։
ու տենց
— ի՞նչ կասես, ես կը ձգե՞մ, ասենք, կպցնել Վանաձորցի աղջիկ, Վանաձորցի՝ ենթադրելով որ նա սովոր է տղամարդու դերի մոդելին իր Վանաձորցի հօրից։
(լռութիւն)
— Չէ՞։
— Դէ, կարող ես, բայց… դա կախուած է իր տարիքից։
— Եթէ նա երիտասարդ է եւ անփորձ, ապա կարող է եւ սիրայարո՞ւի։
— Չէ, անհնար է, եթէ նա երիտասարդ է, որ քեզ սիրայարուի։ Բայց եթէ մեծ է, ու արդէն յուսահատ…
— Լաւ, հասկացայ ինչ ես ասում։ Շնորհ։
(կրկին լռութիւն)
— Լաւ, գիտե՞ս, կարող է միջին Վանաձորցի աղջիկը քեզ դիտարկի՝ ունես նորմալ գործ, աշխատավարձ, աւելին քան ասենք վարորդը…
— Ինձ թւում է վարորդից չեմ անցնի, բայց ինչեւէ, ես քեզ հասկացայ։ կարող ես չշարունակել։
— Ի՞նչ ես ինձնից ուզում, ես անկեղծ եմ։
— Շնորհակալութիւն։
նամակ Գերմանիայից (իմ թարգմանութեամբ)
Ի դէպ, ես Գերմանական խորհրդարանում էի հինգշաբթի, երբ պատգամաւորները վերջապէս անց կացրին հայերի ցեղասպանութեանը վերաբերող թուղթը։ Փայլուն քննարկում, շատ լաւ փաստարկներ։ Շատ հաւէսն այն էր, որ կառավարութիւնը չէր ուզում այս որոշումը, բայց խորհրդարանը պարզապէս արեց դա։ Մերկելն ու իր ամենակարեւոր նախարարները չեն մասնակցել նիստին, որովհետեւ նրանք խոստացել էին Էրդոգանին չքուէարկել ճանաչման օգտին։
Նոյնիսկ թուրքական արմատներ ունեցող պատգամաւորներն են քուէարկել ճանաչման օգտին։ Աւաղ, իրենք հիմա շատ խնդիրներ ունեն, եւ սպառնալիքներ են ստանում թուրք ազգայնամոլներից։ Նոյնիսկ սպանութեան սպառնալիքներ են ստանում, եւ Էրդոգանը անձամբ անուանել է այս պատգամաւորներին «ահաբեկիչներ»։
ու տենց։
փաստօրէն, մարդկանց մօտ նոյն փոփոխութիւններն են կատարւուել, եւ կատարւում, ինչպէս Նովոսիբիրսկի մարդասէր աղուէսների։
մարդիկ իրենք իրենց ընտելացրել են, եւ շարունակում են ընտելացնել, եւ դա արտայայտւում է աւելի եւ աւելի երեխայական տեսք ունենալով, եւ պակաս եւ պակաս ագրեսիւ ու բռի լինելով, որն իրար հետ կապուած է։
այդ պատճառով են մարդասէր աղուէսների ականջները կախած(ինչպէս եւ շներինը)։
http://www.radiolab.org/story/91693-new-normal/
(ամենահետաքրքիրը՝ 40:30֊ից սկսած)(:
եւ մենք շարունակում ենք այդ գործընթացը։ եւ դառնալու ենք աւելի կախ ականջներով, եւ աւելի հաւէսով ենք շարժելու պոչերը։ (:
ռադիոլաբի վրայ եմ նստած, սպանիչ պոդկաստներ են, երբեմն չեմ կարողանում պոկուել։
ուրեմն, մէկում խօսքը կախուածութիւնների մասին էր։
ու պարզւում է՝ ո՞վ է առաւել հակուած կախուածութիւնների՝ նրանք են՝ ով առաւել հակուած են յարաբերութիւնների։
ասում են, որ թմրանիւթերը, ներառեալ ալկոհոլը, գեներացնում են ուղեղում նոյն ակտիւութիւնը, որն առաջանում է՝ երեխայիդ գրկելուց, սիրայարուած լինելուց, խորը, լաւ յարաբերութիւն ունենալու ժամանակ։
ու նրանք են աւելի խոցելի դառնալու ասենք ալկոհոլիկ, ով՝ ու դա գենետիկ մակարդակի վրայ է, ով աւելի է հակուած յարաբերութիւն ունենալ, առաւել է յակուած նրան ինչի մեզ էւոլիւցիան սովորեցնում է։
ու յարաբերութիւնները բարդ են, իսկ ալկոհոլը՝ մատչելի է։
ու այսպէս, այն մարդիկ, ով յարաբերութիւն են ուզում, յարաբերութիւնները քանդում են։
եւ այսպէս։
այս տեքստը վաղուց էի ուզում գրել, բայց ինչեւէ։
ուրեմն, վերջերս վաթինեանի ցուցահանդէսն է բացուել, ուր շրջանակների մէջ, տրանսլիտով գրուած է, ասենք՝ «STEX MENQ @NKERNEROV TJJUM ENK» կամ ասենք «ES EN NKARNERIC A VOR PITI ZGAS» եւ ինձ ամենաշատ դուր եկած գործն ասում էր՝
յիշեցի երկու պատմութիւն․
Ա․
խոհանոցում ես իմ համար թէյ էի լցնում, ինչ֊որ աղջիկներ էին նստած, ուրախ էին, ու երեւի այդ ուրախութիւնից ինձ դիմեցին, ինչ֊որ այդ «լաւագյոն ուսանող» ծրագրից էին խօսում։
ես էլ արտայայտուեցի, որ կարծում եմ, որ մեր մօտի hall of fame֊ը hall of shame է, որ ես տը մտածում էի սա կամ նա նորմալ մարդիկ են, կարծես նորմալ են հագնւում, կարծես տգէտ չեն, բայց գնում են, ՍՍ֊ի ձեռքից մրցանակ են ստանում։
զարմացան՝ ասացին, բայց ի՞նչ կայ։
ասում եմ՝ ակնյա՞յտ չի, որ դա լեգիտիմ դառնալու, երեւալու ձեւ է, որ տեսէք, այս խելացի մարդը, որը անկասկած խելացի է, լաւ է սովորել, լաւ տեսք ունի, «սիրուն բոյով» աղջիկ է ասենք թէ, իմ ձեռքերից մրցանակ է վերցնում, ձեռքս սեղմում է, միասին նկարւում ենք։
ուրեմն ոչինչ, որ արիւնոտ էր իշխանութեանս գալը, ուրեմն ոչինչ, որ կեղծիքներ են եղել, ոչինչ այն ամէնը, որը օրինակարգ լինելու հիմքը չի ամրապնդում՝ տեսէք, սա ամրապնդում է։
— պէտք է,— ասում եմ,— ոչ մէկ, ով արժանի է, չուզէր այդ մրցանակը ստանալ, ոչ մէկ չուզէր գնալ այդ լուսանկարում երեւալ, պէտք է այդ մրցոյթը իգնորուած լինէր։ ու ապա այս օրինակարգացնելու միջոցը չէր էլ կիրառուի։
— բայց, — ասաց ինձ ինչ֊որ մի աղջիկ վիրաւորուած,— այս 600.000֊ը ուսանողի համար փոքր փող չէ, չարժէ մեղադրել ուսանողներին։
— դէ, — ասում եմ, — փողի չափն ի՞նչ կապ ունի։ եթէ վաճառւում ես, ապա վաճառւում ես։
ինչ֊որ վեր կացան, գնացին։ սեղանին թուղթ մնաց, թղթի վրայ ֆոտոներ էին։
այդ աղջիկը մրցանակ ստացողներից էր՝ նոր էր ստացել։
հիմա, սակայն, որ տեսնում է միշտ ասում է՝ «բարեւ ձեզ»։ ինչի «մե՞զ», ես կարծես մի հատ եմ, բայց ինչեւէ։
Բ․
«Հակահարուած»֊ի Արտակին վերջերս սահմանել են։
Արտակը ինչ֊որ ստուարաթղթից տանկ է սարքել, մտել է դրա մէջ, ու քայլել է Երեւանով մէկ։ Այցելել է զանազան կառավարական շէնքեր, ներառեալ «բաղրամեան 26»֊ը, այնտեղ իրեն ասել են ոստիկանները՝ «զգոյշ եղիր, լոյսեր չունես, կարող է խփեն քեզ»՝ նա մայթով չէր ման գալիս, այլ աւտոմեքենաների գծով։
այսպէս, քաղաքով պտտուել է, գնացել է նալբանդեանի աած֊ի շէնքի մօտ, եթէ չեմ սխալւում, թողել է տանկն այնտեղ։ ասում են թէ՝ խփել է ինչ֊որ դարպասի ստուարաթղթով, նոր թողել֊գնացել է։
հիմա Արտակին դատում են՝ անցեալ շաբաթ դատ էր։
քանի որ աած֊ի աշխատողները հոգեւոր տառապանքներ տարան այդ դէպքից։
ահա թէ ինչպէս Արտակին սահմանել է իշխանութիւնը։
Եթէ իր արածը արհամարհուած մնար, կը ստացուէր, որ Արտակը յիմարի մէկն է։ Երեխայական բան է արել։
Բայց Արտակի արուածին արձագանք եղաւ։
Ապա նա յիմարի մէկը չէ, նա արդէն կարեւոր մարդ է՝ քաղաքական մոտիւներով հետապնդուող արուեստագէտ է, դիսիդենտ է, այլախոհ է։
մորալ․
Այս երկու պատմութիւնը չարհամարհուելու մասին էին։
Մեզ պակասում է արհամարհելը։
Չէի հրաժարուի այնպիսի իրականութիւնից, ուր եւ այդ մրցոյթը, եւ Արտակի զբօսանքը արհամարհուած լինէին։
Արհամարհենք զմիմեանս։ Ամէն։
այսօր ինչ֊որ հետազօտութական բլոգ գրառումների էի կարդում հաքեր նիւս֊ում (ոչ թէ համալսարանական հետազօտական, այլ ասենք մարդիկ ոնց են ինչ֊որ բաներ փորձում եղած տեքնոլոգիաների հետ) ու զգացի որ ես փորձեր անում եմ, բայց չեմ գրում դրանց մասին այլեւս։
նաեւ հասկացայ ինչու։
ես դարձել եմ աւելի փակ անձ։ ակնյայտօրէն։
ու ես շատ լաւ գիտեմ պատճառներից մէկը։ պատճառներից մէկը՝ լեզուն է, որով ես գրում եմ։ քանի որ իմ ընթերցողը ինձ սահմանում է։ ուզեմ կամ չուզեմ։
գրել եմ բառարանների մասին, մի քիչ տեխնիկական, բայց՝ ընթերցողին է վերաբերում։
իսկ ուրիշ իմ թեմաներից անիմաստ է պատմել։
ես նոյնիսկ լաւ ծանօթների հետ իմ համար որոշ շատ կարեւոր թեմաներից չեմ խօսում։ այլեւս։ խօսում եմ իհարկէ՝ այն թեմաներից որ իրենց համար էլ են կարեւոր։
նոյն կերպ ինձ սահմանում էր իմ ընթերցողը ԿՄ֊ում, ուր ես գրում էի այն թեմաներով, որ ինձնից սպասում էին, կամ կհասկանային։ արդե՞օք ես վերջանում էի նրանով ինչ էի գրում։
նոյն կերպ ես անգլերէն գրում եմ սփիւռքում՝ այն թեմաներից, որ կընկալուեն։
անհամեմատ աւելի շատ բան այսօր իմ մէջ եմ պահում՝ ոչ թէ անձնական, ոչ թէ չուզող եւ ժլատ լինելուց, այլ դրանք, որ չեն ընկալուի։
հ․ գ․
յիշեցի՝ մի անգամ խոհանոցում ինձ ասացին՝ բա մենք այստեղ սպեկուլյացիաներով ենք միշտ զբաղւում, կատակում ենք, քննարկելով թէ ինչ ես նկարում։ (երբ անցնում եմ գալուց (գնալուց մարդ արդէն չկայ, չեն տեսնում), խցիկը ուսիս է)
դէ ուղարկեցի ինչ եմ նկարում։ արձագանքներ չկային։ մէկը գրեց՝ «քուլ փիքս»։ երեւի աւելի լաւ է աշխատանքի մտնելիս խցիկը պահել ուսապարկի մէջ, որ իզուր հարցեր չառաջանան, ես էլ պէտք չի լինի մտածեմ, ինչպէս դրանց հետ վարուել։
հ․ հ․ գ․
սա իրականում շատ վախենալու չէ։ պահանջարկի բացակայութիւնը վատ չէ, քանի որ չի խանգարում, չի շեղում ուրիշ բաների վրայ։ վախենալու է, եթէ լինի պահանջարկ, որը ստիպի ինձ աւելի շատ գրել ինչ֊որ ձեւով կամ թեմայով։ օրինակ, եթէ ես լինեմ ֆբ֊ում ես կը զարգացնեն իմ այն մասը, որը կընկալուի այն հարուստ շուկայի կողմից, ով ինձ կարող է այսօր լայքը շնորհել կամ չշնորհել։
պարզւում է, Ամոս Օզը նաեւ ստեղծել է նոր հեբրայերէն բառեր՝ օրինակ իրենք հիմա ասում են «מונית» (մոնիտ), «տաքսի» ասելու փոխարէն։
ինձ թւում է, GPLv3֊ի պատմական անհրաժեշտութիւնն առկայ էր։
անկախ նրանից, ինչպէս են տարբեր մարդիկ դրան վերաբերում, կան մարդիկ, ում այն պէտք է։ մարդիկ, ով չեն ուզում, որ իրենց գործն օգտագործուի սարք «արգելափակելու» համար։
նաեւ այլ միտք է պտտւում գլխիս մէջ․ դիկտատուրաները, աւտորիտար վարչակարգերը ազատ ծա օգտագործելու հակում ունեն։ ասենք, Հիւսիսային Կորէան ունի իր ցանցը, որը համացանցից հասանելի չէ, ունի իր Լինուքս դիստրիբուտիւը․ առաջինն օգնում է իշխանութեանը մեկուսացնել երկիրը, իսկ երկրորդը արդե՞օք չի մատնի կուսակցութեան գծին պատշաճ կերպով չհետեւած հեղինակին։
Դրան աւելանում է սանկցիաների տակ գտնուելու դէպքը․ եթէ կազմակերպութիւններին արգելւում է գործ անել այսինչ երկրի հետ, մասնաւորապէս՝ ծա վաճառել եւ սպասարկել այն, ապա ազատ ծա֊ն վարչակարգը կարող է օգտագործել, ասենք, քաղբանտարկեալներին գնդակահարելու ցուցակներ կազմելու համար։
այդ պատճառով, կարծում եմ, եւս մի արտօնագիր է պէտք, որն ասում է՝ «ես չեմ թոյլ տալիս, որ իմ կոդը օգտագործուի աւտորիտար ռեժիմի կողմից», կամ «քաղաքացիների սահմանադրական ազատութիւնները ոտնատակ անելու նպատակով»։ այստեղ հարց է առաջանում, ո՞վ է որոշում որ վարչակարգն է աւտորիտար կամ դիկտատուրա։ ինքը հեղինա՞կը նշի՝ ասենք Հիւսիսային Կորէայում չօգտագործել։ Թէ՞ յղուի տարբեր այլ կազմակերպութիւնների գնահատականներին։ Թէ՞ ինչ։
ու տենց։
թարմացում․ պարզւում է, Սթոլմանը մի երկու տող այդ մասին գրել է ու իմ հետ համամիտ չէ։
գրում եմ որ չմոռանամ հիմնականում՝
ընկերներիցս մէկն ուզում էր կազմակերպել «Տղամարդիկ» ֆիլմի դիտում իր անգլախօս բարեկամների համար։ փտնրեց համացանցում անգլերէն ենթագրեր, եւ, բնականաբար, չգտաւ։
ապա որոշեց պատրաստել ենթագրերն ինքնուրոյն։ ինձ ասաց, որ եթէ գտնէր գոնէ ինչ֊որ լեզուով .srt նիշքեր, ապա անհամեմատ աւելի հեշտ կը լինէր անգլերէն վարկածը պատրաստել՝ առնուազն ժամանակի մասի վրայ ջանք ծախսել պէտք չէ՝ արդէն կայ։
ես ունէի «Տղամարդտանց» ինչ֊որ ռուսաստանում արտադրուած դի֊ւի֊դի֊ի պարունակութիւնն ինչ֊որ մի հեռու տեղ։ Գտայ, ստուգեցի՝ իրօք պարունակում է ռուսերէն ենթագրեր։
Գիտէի, որ դրանք լինում է .srt֊ի փոխակերպել, բայց չգիտէի ինչպէս։ Սկսեցի կարդալ, եւ ասեմ որ նկարագրուած ձեւերի մեծ մասն իմ մօտ չաշխատեց, ներառեալ avidemŭ եւ ogmrip֊ի օգտագործելը։
հիմա, ինչ եմ արել, որ ստացուել է՝
նախ, որպէսզի բացել դիւիդի֊ն ոչ թէ իսօ պատկերից,
, որտեղ video_ts պանակն է։
Նաեւ ստուգեցի, որ համարի հոսքն է՝ առաջինը ինչ֊որ ՌԴ դրօշով տեքստ էր, զգուշացնող ում տունն է, արտադրողի կարծիքով, բանտում։
Երրորդը հոսքը՝ ֆիլմն էր։
Ապա՝
Ստանում ենք՝
Երբ փորձում էի “-slang 0” կամ “-slang 1”
ստանում էի դատարկ ելքային նիշքեր։
Ապա փորձեցի “-slang ru” դրօշով՝
ու ահա, 1.4 մբ֊նոց ելք՝
Գուցէ այդ պատճառով էլ տապալւում էր ogmrip֊ը, երեւի համար էր նշում, իսկ յետոյ բողոքում, որ ելքային նիշքերը չի կիրառի քանի որ զրօական չափս ունեն։
ի՞նչ է իրենից ներկայացնում։ ահա թէ ինչ։
Պարզւում է, դիւիդի֊ի վրայ ենթագրերը չեն պահւում տեքստի տեսքով, այլ արդէն ռենդեր արած վիդեո֊ի տեսքով են։
Ու նուագարկիչը «օվերլեյ» է անում մի վիդեո հոսք միւսի վրայ։
Ով կը մտածէր։ Ահա սա այն մասին է, երբ ժողովրդի ստեղծած ազատ ֆորմատներն ու տեքնոլոգիաներն աւելի առաջադէմ են կորպորատիւներից։
Օկեյ, բա ինչպէ՞ս վերածենք դրանք տեքստի։ Պարզւում է, պէտք է տառաճանաչում (optical character recognition) անել։
տեղակայեցի tesseract, /etc/portage/package.use ֊ի մէջ աւելացնելով
քանի որ իմ /etc/portage/make.conf֊ի LINGUAS֊ը փոխել չեմ ուզում, եւ այնտեղ գրուած է՝ “hy hy_AM en en_GB”
եւ vobsub2srt ծրագիրը, որն, ի դէպ, Ջենթու համակարգերի համար տեղակայման սխալ նկարագրութիւն ունէր, եւ այդ նկարագրութիւնը ձեռքի հետ ուղղեցի։
Աւելի լաւ է «օվերլեյ» պատրաստէր, մէկ է գիտհաբ արդէն օգտագործում է, քան առաջարկէր հիմնական «փորթիջ» ծառի մէջ «եբիլդ» տեղադրել։
Սիրուն չի, Տարօն, չունի այդ կուլտուրան նախագծողը։
Հիմա՝
Եւ ահա, պատրաստի ելքային նիշք՝
ու տենց։
Այ֊այստեղ կայ Բարաթեանի բառարանի pdf նիշք։
Իր հետ, սակայն շատ բան չես անի՝ armscii-8 կոդաւորում, տպելու համար նախատեսուած ֆորմատ։
Իսկ մեզ (յուսով եմ ոչ միայն ինձ) կրկին պէտք է էլեկտրոնային ազատ ֆորմատի բառարան, չէ՞։ Ահա, ստացայ։
Ներբեռնել ստարդիկտ ֆորմատով այստեղ։
ելատեքստը, որի միջոցով ստացայ տաբ֊երով բաժանուած նիշք՝ այստեղ։
եւ ինքը՝ տաբ֊երով բաժանուած նիշքը որպէս աղբիւր՝ այստեղ։
վայելէք։ (:
հ․ գ․
մի քիչ պատմեմ գործընթացի մասին։
նախ, ես փորձում էի կիրառել poppler փաթեթի pdftotext֊ը, փիդիէֆ նիշքից տեքստ ստանալու համար։
սակայն կար հիմնական երկու խնդիր․
առաջին խնդիրը՝ կոդաւորումների հետ խառնաշփոթն էր։ լռելեան pdftotext֊ը ենթադրում է որ -enc UTF-8 արգումենտը։ ի դէպ, առաջ դա -enc Latin1 էր։ Ինչեւէ, այդ դէպքում, տրանսկրիպցիան ճիշտ էր երեւում, իսկ բառարանի հայերէն armscii-8 տեքստը դառնում էր մուլտիբայթ անհասկանալի մի բան, ինչ֊որ փչացած կոդաւորում։
եթէ կիրառում էի -enc Latin1, ապա pdftotext֊ը միայն Latin1 սեգմենտի տառերն էր վերցնում գրքից, իսկ Լատին մէկի ոչ բոլոր նիշերն են ընկած armscii-8֊ի տիրոյթում, եւ տառերի մի մասը կորում էին։
լուծեցի այսպէս՝ երկու նիշք էի ստանում, utf-8 եւ ucs-2 արգումենտներով։ առաջինից վերցնում էի տրանսկրիպցիաները, երկրորդի մէջ ամէն armscii-8 նիշը դառնում էր երկու բայթ, որի առաջին բայթը 00 էր, իսկ երկրորդը՝ նոյն այդ armscii-8 նիշը, եւ այսպէս 00֊ն արհամարհելով լինում էր աշխատել։
երկրորդ խնդիրը՝ այդ տեքստը չափազանց ոչ ռեգուլյար տեսք ունէր, ու կոդի մէջ լիքը բացառութիւններ էի աւելացնում։
երբեմն տողերն էին խառնուած, իսկ մի անգամ, ասենք bethink բառի տրանսկրիպցիան, թռել֊գնացել էր էջի վերջը։
Եւ դա արդէն լուծւում էր միմիայն ահաւոր շատ բացառութիւններ եւ ֆիքսումներ անելով տեքստի մէջ։
Բնական է, ես սկսեցի ատել այդ կոդը։
Փորձեցի լիքը այլ գործիքներ փիդիէֆ֊ից տեքստ ստանալու համար, ներառեալ podofo, ghostscript, եւ abiword (որը պարզւում է կարելի է հրամանային տողից աշխատեցնել, ասել որ կոնուերտի, բայց դրա ելքը նոյնն էր, ինչ pdftotext֊ինը, հաւանաբար այն պոպլերից էր օգտւում)։
մնացածի ելքն էլ ինձ չէր բաւականացնում՝ էլի խառն էր եւ անորակ։
Պարզւում է, սիրելիներս, մենք չունենք լաւ աշխատող ազատ գործիք, որ կարողանում է փիդիէֆ֊ներից տեքստ հանել։ atril֊ում էլ երբ մի բառ նշում ես, ուրիշ տեղ է նշւում։ Այդ իմ նիշքի դէպքում, բնականաբար։ (:
Ստիպուած եղայ փորձել սեփականատիրական acroread։ Տեսնեմ՝ այն ունի հրամանային տողի արգումենտներ (acroread -help), բայց, աւաղ, կարողանում է այդպէս միայն postscript նիշք տալ, եւ ոչ թէ տեքստ։ Իր տուած postscript֊ի մէջ ինձ անհրաժեշտ բան չգտայ, շատ բարդ եւ խառը ելք էր։ Այդ ծրագիրը նաեւ կարող է տեքստ տալ, բայց ոչ հրամանային տողից, այլ file – save as text ընտրելով, ու այդ տեքստը բաւական լաւ կազմ ունի։
Այդ տեքստն էլ օգտագործեցի, կոդն էլ սիրունացաւ։ Դա այն չէ, ինչ ես ուզում էի, քանի որ հիմա ես գիտհաբի շտեմարանում ունեմ որպէս աղբիւր այդ ակրորեադի տուած տեքստը, իսկ ուզում էի քաշել կայքից բարաթեանի բառարանի փիդիէֆ֊ը՝ որ փիդիէֆ֊ից մինչեւ ելքային ստարդիկտ նիշքեր ամէնը կատարուի աւտոմատացուած։
Ակրոբատի ելքն էլ էր պարունակում փչացած կոդաւորում, ինչպէս եւ պոպլերինը, երբ UTF-8 կոդաւորումն է ընտրած։
Հայերէն տեքստը պարունակում էր տարօրինակ շատ c2 եւ c3 նիշեր։
Ուշադիր նայեցի, c2֊ին յաջորդող թիւը՝ դա եղած տառի armsci կոդն է։ իսկ c3֊ից յետոյ գտնուողը պարզ չի ինչպէս է փչացել։ յետոյ նկատեցի, որ overflow է եղել իր կոնուերտացիայի ժամանակ, որը ես կարող եմ կոմպենսացնել, c3֊ին յաջորդող նիշին գումարելով 64։
Ահա, այդ պատճառով իմ կոնուերտեր մոդուլը կատարելագործուեց, ու հիմա ունի corrupted ArmSCII-8 to UTF-8 կոնուերտող ֆունկցիա։
Մնացած մանրուքները լաւ չեմ յիշում։ Կուզէի գտնել լաւ կոնուերտեր ու գործընթացը դարձնել լրիւ աւտոմատ։
ինձ թւում է ես չեմ սիրում ինքնավստահ մարդկանց ու երբեք չեմ սիրել։
ու գուցէ մասնաւորապէս այս պատճառով՝
մինչ։
Այսօր մտածեցի, որ գիւղական «սամոստրոյ»֊ը յարաբերւում է ժամանակակից քաղաքի, կամ նոյնիսկ աւանների մասնաւոր շինարարութեան հետ այնպէս, ինչպէս ժողովրդական երգերը, ֆոլքը, ռաբիսի հետ։
Գիւղացու կառուցած տունը քիւթ է, ու լաւն է այն առումով, որ ֆունկցիոնալ է ու խնդիր է լուծում, եւ նա փող եւ պաշար չունի աւելորդութիւնների։
Իսկ նոյնիսկ իր կողքի աւանի, կամ գիւղի բուդկան, նոյնիսկ փոքր կապիտալի սարքած խանութը, արդէն վատ դիզայն ունի այն պատճառով/երբ, տէրը մտածել է ոնց անել, որ «սիրուն լինի», ու դրանով իսկ լրիւ փչացրել ամէնը։
Մտածում եմ, որ Երեւանը, եթէ գլոբալ վատ բաներ չլինեն, մի երկու հարիւր տարի անց շատ լաւ քաղաք կը լինի։ Հաւանաբար շատ ժամանակակից ու շատ լաւ։ Այն անորակ եւ անճաշակ կառուցուած բաները նոյն կապիտալն էլ կը քանդի, եթէ իրենք իրենցով չքանդուեն, տեղում նոր ու լաւ բաներ կառուցելու համար։
Իսկ հին ու լաւ շէնքերից կը մնան նրանք, որ այսօր կարողացել ենք պահել, իսկ ինչ չենք կարողացել, չի մնալու։
Բայց լաւ քաղաք է լինելու։ Ոչ թէ որովհետեւ մենք ենք այդքան լաւը այլ որովհետեւ չենք կարող միշտ շատ յետամնաց լինել ուրիշներից։
երեւի թէ։
այսօր Մարատի հետ էի հանդիպել, խօսեցինք մասնաւորապէս քինդլի համար հայերէն բառարանների մասին, ու մտածեցի, իսկ ինչպէ՞ս կոնուերտել բառարանային տաբ նիշքը քինդլի համար մոբի նիշքի։ կարդացի ու ահա թէ ինչ ստացուեց։
վերցնում ենք ասենք armdicto.tab նիշքը այստեղից՝ http://norayr.am/armdicto/armdicto.zip
մեզ պէտք է
tab2opf.py փայթըն սկրիպտը(https://github.com/apeyser/tab2opf)։
mobigen ծրագիրը(http://www.mobipocket.com/soft/prcgen/mobigen.zip)։
լցնում ենք բոլորը նոյն պանակի մէջ․
փայթըն սկրիպտը թեստաւորել եմ փայթըն երեքով՝
python tab2opf.py armdicto.tab
—————————–
—————————————————
խմբագրում ենք ստացուած armdicto.opf֊ը։
այսպիսի տող կայ, երեւի պէտք է պահել, քանի որ լեզուն անգլերէնն է՝
—
—
իսկ սա փոխել այսպէս՝
—
—
հիմա պատրաստում ենք մոբի նիշքը
——————————————-
—————————————–
զգուշացումներն այն պատճառով են, որ պէտք էր cover նիշք աւելացնել։
ահա ստացանք մոբի նիշքը՝
———————————
————————————
լցրի քինդլի մէջ, documents պանակի մէջ ստեղծեծի եւս մի պանակ, ու այնտեղ, յետոյ անջատեցի քինդլը համակարգչից, սեղմեցի
սենդուիչի կոճակը գլխաւոր ցանկի աջից
Einstellungen (հաւանաբար Settings, ինձ մօտ գերմաներէն է միջերեսը)
Geräteoptionen (սարքի յատկութիւնները)
Sprache und Wörterbücher (լեզուն ու բառարանը)
Wörterbücher (բառարանը)
այստեղ կայ ցանկ, ու կարելի է ընտրել նոր ստացուած armdicto֊ի նիշքը։
ու ապա թեստ՝
}}
իսկ ահա, որ ինքներդ չգեներացնէք, պատրաստի ․մոբի նիշք՝ dictionaries.arnet.am/armdicto.mobi
հ․ գ․ տեսականօրէն, կայ մոբիգեն ծրագրի լինուքս վարկած (https://disposed.de/pub/mobigen_linux.tar.gz) բայց այն իմ մօտ չաշխատեց, պահանջում է հին լիբսի, հիմնականում այդ պատճառով։ սակայն ուայնով ուին֊ի վարկածը բաւական էր։
Կապուել են թուանշային գրադարանից, ասում են, իրենք են ի սկզբանէ թուայնացրել այդ բառարանը։ Կոչւում է Նոր Հայկազեան Բառարան։ Տասնիններորդ դարի բառարան է։ Ես էլ չիմանալով այն անուանում էի էնակադեմիկի բառարան։ Հետաքրքիր է իմանալ ինչպէս այն յայտնուեց էնակադեմիկ կայքում։ Լաւ է որ պարզուեց։
————————————
նախորդ գրառման հետքերով, բացառուած չէ, որ գուգլն էլ է օգտուել իմ կոտրած եւ հասանելի դարձրած «տրոյ»֊ի կազմած «արմդիկտօ» բառարանից՝
Փնտրում ենք «Սիդուդիկտ»֊ում բառը՝
Իսկ ահա գուգլ թարգմանչի արդիւնքները(սեյլֆիշի «թաօ տրանսլատոր» ծրագրով)՝
եւ գուգլի կայքի միջերեսով՝
Այդպիսի զուգադիպութիւններ չափազանց շատ էին, երբ գուգլի արդիւնքների բառերի քանակն ու իրենք բառերը լրիւ նոյնն էին, ինչպէս «արմդիկտօ»֊ում։ (:
ու տենց։
այսօր թուանշային գրադարանը ամերիկեան համալսարանի մանուկեան դահլիճում ներկայացրել է իր նոր կայքն ու դիւրակիր ծրագրերը։
կայքը, պարզւում է, ունի նաեւ բառարան։ ընտրեցի պատահական մի բառ, ու փնտրեցի՝
Ժողովուրդ՝
Յետոյ նայեցի ինչպէս է այս բառը երեւում այն բառարանում, որ ես կարողացել էի քաշել enacademic֊ի կայքից եւ կազմել ազատ ֆորմատի բառարան այս յատուկ այդ համար գրուած ծրագրի օգնութեամբ։ Ահա, այսպէս է երեւում Սեյլֆիշ ՕՀ֊ի «Սիդուդիկտ» ծրագրով՝
Մի հատ էլ բառ, թուանշային գրադարանի բառարան՝
իմ պատրաստած բառարանը՝
Թւում է թէ թուանշային գրադարանը օգտուել է իմ աշխատանքի արդիւնքներից։ եւ դրանք գոնէ ինչ֊որ մէկին պէտք եկան, եւ հասանելի կը լինեն մարդկանց իրենց կայքի միջոցով։ (:
կամ էլ մենք օգտուել ենք նոյն աղբիւրից։ այդ դէպքում, տեսնես իրենք ինչպէ՞ս են վերցրել տուեալները, ու ո՞րն է իրենց աղբիւրը՝ էնակադեմիկի բառարա՞նը, թէ՞ այլ աղբիւր է։
հ․ գ․ եթէ իրենց կայքից անկախ բառարանից օգտուելու ցանկութիւն կայ, ապա ահա «ստարդիկտ»֊ի ֆորմատով պատրաստի նիշքերը։
մինչ։
եւրոպայի աջերը հետաքրքիր բան են ասում, ասում են՝ այն հարցերը, որ կարծես արդէն վաղուց քննարկուել են, գնահատուել են, ասենք վառել թէ չվառել այս կամ այն փոքրամասնութիւններին, ինչ անել կանանց հետ, եւ որն է հանդուրժողականութիւնն ու խօսքի ազատութիւնը, միգրանտների պատճառով նորից հանւում եւ քննարկման առարկայ են դառնում։
գտնուած է իսոկ֊ի գրասենեակում։
ծրած նիշքն այստեղ։
մինչ
ի՞նչն է մեր մասին։
ոչ այն, ինչ մենք մեր մասին ասում/երեւակայում ենք։
մտածում եմ, գուցէ այն, ինչ մենք երեւակայում ենք, երազում ենք նրանց մասին, ում դեռ չգիտենք։
ինչո՞ւ ում դեռ չգիտե՞նք։ որովհետեւ երբ դու չգիտես միջավայրը, դու բախւում ես պատերին, ու որոշ ժամանակ անց ստանում ես տեղանքի/իրականութեան մասին որոշակի պատկերացում, ու կապտուկներով ճակատ։ ես չեմ կարծում որ ցաւով հանդերձ արուած դատողութիւնները նրանք են, որ մեզ սահմանում են, որ մեր մասին են։
այնպէս որ հակւում եմ այն մտքին, որ մեր մասին է այն, ինչպէս ենք մենք մտածում նրանց մասին, ում դեռ հազիւ գիտենք, երբ քարտէզը դատարկ է, ու նկարելու, պատկերացնելու շատ տեղ կայ։
իսկ յետոյ մենք դատապարտուած հնարաւորութիւն ունենք ենք աւելի լաւ պատկերացնել իրականութիւնը, եթէ մեր ճանաչելու ձգտումը փոխադարձ լինի։
ամոս օզ֊ն ասում էր, որ հրէաները ապշած են այն ուժից, որ հիմա ունեն, եւ նախկինում երբեք չեն ունեցել, եւ այդ պատճառով էլ չարաշահում են այն։ դա նման է «լրացնելու» մասին տեսութեանը՝ որ ռուսները կամ արաբները չարաշահում են, լրացնելու համար այն նախկին աղքատութիւնն ու հնարաւորութիւնների սակաւութիւնը։
լրացնելու տեսութիւնը տեղափոխելով համացանցի վրայ, մտածում եմ, որ շատերն այսօր ապշած են այդ հնարաւորութիւնից, որ կարող են գրել, եւ ծանօթների եւ անծանօթների մեծ զանգուած տեսնի իրենց գրածը, հաւանի իրենց, որը կարելի է «estimate»֊ել լայքերի քանակով։
ինքդ քեզ կարեւոր զգալը, համայնքում ընդունուած լինելը՝ բնական պահանջներ են, ու լաւ է երբ բաւարարուած են։ ու երեւի աւելի են տարուած համացանցային ինքնացուցադրմամբ նրանք, ով նախկինում ընդունուած լինելու կամ կարեւոր զգալու փորձից զուրկ են եղել։
ու այնպէս, ինչպէս հրէաները տարուեցին իրենց ուժը չարաշահելով, այնպէս, ինչպէս նոր ռուսները պիտի ունենան ոսկէ ունիտազներ, մենք գրում ենք համացանցում, գնահատելով այսօր աստծոյ կողմից ուղարկուած լայքերի քանակը, եւ ոչ թէ անձնական յարաբերութիւնների խորութիւնը։
որն ունի իր հակառակ կողմը՝ սպառելիս այդ ահռելի քանակի տեղեկատւութիւնը փորձում ենք ոչ մի բան բաց չթողնել, եւ կուլ ենք տալիս առանց ծամելու։
այսպիսի օղակ է ստացւում, որից դուրս գալը հեշտ չէ։
սա գրեցի ու յիշեցի ըներոջ այս խօսքերը․
— Մակլուհանի «Understanding media» գրքում կայ «The Gadget Lover» անունով գլուխ։ Նա ասում է, որ սոցիալական մեդիան(դէ, այն ժամանակ չկար սոցիալական մեդիա, բայց դա է ինչ նա նկատի ունէր) մեր իսկ յաւելման, ընդլայնման պէս է, մեր պատկերի կրկնօրինակումն է, ու որ մենք հեշտութեամբ սիրահարւում ենք մեր իսկ ստեղծած պատկերին, Նարցիսի պէս։ Եւ ի դէպ, Նարցիս անունն ունի նոյն արմատն ինչպէս «narcosis»֊ը։ Մենք ինքներս մեզնից կախուածութեան մէջ ենք ընկնում։
մինչ
Ամէն միջոցի դիմիր, որ մնաս տանն այդ օրը, բայց մի ստիր քեզ, որ չես քուէարկում։ Իրականում նման բան, ինչպէս չքուէարկելն է, գոյութիւն չունի․ դու կամ ընտրում ես քուէարկելով, կամ ընտրում ես տանը մնալով եւ անխօս կրկնապատկում ես ոմն Կենսունակի քուէն։
–Դէյւիդ Ֆոսթեր Ուոլէյս (անգլերէն վարկածը)
Ես աւելացնեմ, որ ընդհանրապէս, այնպիսի բան, ինչպէս չընտրելն է, չկայ։ Կամ դու ընտրում ես, կամ ընտրում ես որ ուրիշներն ընտրեն քո փոխարէն։
խօսում էինք ընկերոջս հետ, երբ զանգեց իր 11֊ամեայ դուստրը։
զանգի աւարտից յետոյ ընկերս բացատրեց՝
— դուստրս ունի ընկեր։ նրանք պարբերաբար կռւում են։ յետոյ մի երեք օր անցնում է, դուրս է գալիս տանից, հարցնում եմ, ասում է՝ «լեւոնի հետ զբօսնելու»։ վերջին երկու շաբաթը կռիւ չէին արել, ես էլ մտածել էի՝ «չլինի՞ մեծացել են»։
ինձ էլ հետաքրքրեց, որ նա այդպէս արտայայտուեց՝ «մեծացել են»։ ոչ միայն այն, որ չի պահել իր դստեր կողմը, չի ասել՝ «այդ անպիտան տղան իրեն նեղացնում է», այլ հենց «մեծացել են»։ երկուսն էլ։
կարող է չէ՞ լինել այնպէս, որ իրենցից մէկն աւելի հասուն է, աւելի մեծ է։ բայց դա կարեւոր չէ «իրենց» համար, որպէս միաւոր։ քանի որ երկուսի (որոշ ալգորիթմով) միջինն է կարեւոր այդ միաւորի համար։
այդ պատճառով է որ սէրը անփոխադարձ չի լինում։ ոչ թէ այն պատճառով, որ եթէ սէր է, ապա անպայման փոխադարձ է, չէ, բնաւ, այլ այն պատճառով, որ պրոցես է, որ պահանջում է երկուս (եւ/կամ աւե՞լ) մասնակից։
ու դա բերում է ինձ ազգի(որպէս միաւոր), եւ իմ ու ազգի յարաբերութեան մասին մտքերին։
ես գրում էի, որ Զուարթնոցն(օդանաւակայանը) իմ մասին էլ է։ ձեզ թւում է անկա՞պ իմ Զուարթնոցով հպարտանալը։ չէ՞ որ ես այն չեմ նախագծել, չեմ մասնակցել, նոյնիսկ ճարտարապետին սուրճ չեմ մատուցել երբ նա աշխատում էր, ու առհասարակ պլաններում երեւի չկայի։ (նայած ում պլաններում՝ տիեզերքի, աստուածների պլաններում չէ, այլ իրենց կամքը համեստ իրագործողների)
բայց չէ՞ որ դուք ամաչում էք, երբ մեր երկիրը ներկայացնում է, ասենք Սերժը։ ես էլ էի ամաչում։
ապա կարող էի եւ հպարտանալ Զուարթնոցով։ ապա «արդար է»։
իսկ եթէ խօսենք «մեր» մասին որպէս տարբեր քաղաքացիների միջինով ներկայացուած միաւորի, ապա արդե՞օք Զուարթնոցը կամ Սերժը մեր մասին է։
չէ, Զուարթնոցը մեր մասին չէ այսօր։ «մենք» այսօր ապագայ նայող չենք, ֆուտուրիստիկ տեքնոկրատիկ կառոյցը մեր մասին չէ։ այդ պատճառով էլ շուտով չի լինի։ չի լինի ոչ թէ այն պատճառով, որ կապիտալի շահ է, որ կոռուպցիա է, դա իրագործման մանրուքներ են։
կարեւորն այն է, որ ազգին (որպէս միջինացուած միաւոր) չի համապատասխանում։
այս յարաբերութեան մէջ չի գնահատւում Զուարթնոցի պէս զարդը։ Գնահատւում է, ոնց էր դրա անունը։ Բելաջիոն։ եւ Փարուանան։
այդ է նաեւ պատճառը իմ համար կարեւոր մարդկանց հեռանալու։ բարեւ, սիլուեր։ որ սա այլեւս Զուարթնոց օդանաւակայանի երկիրը չէ եւ յոյս էլ չկայ, որ կը լինի մօտ ժամանակում։
Սա երկիր է որը ներկայացնում է՝ այսօր Սերժը, երեկ Ռոբերտը, վաղը չգիտեմ ով, դա կրկին իրագործման մանրուքներ են։ Սերժը կայ, քանի որ միջինացուած միաւորին համապատասխան է։ (ինչպէս մի ժամանակակից հայ գրող ասաց տաքսիստին՝ «ինչո՞ւ ես Միշիկ֊Սաշիկից բողոքում, եթէ դու պաշտօնեայ լինէիր, եղբօրդ նման լաւութիւններ չէ՞իր անի»։ «իհարկէ կանէի»՝ հաստատեց տաքսիստը։ «դէ մի բողոքիր, խնդրում եմ»՝ ասաց գրողը։ ու գրողն էլ այլեւս Հայաստանում չի լինելու երկու ամիս անց։)
Դուք կասէք՝ մաքսուելի դեմոնը։ իսկ ես կասեմ ոչ։ նախ, ԳԴՀ֊ն չէր կարող այլը լինել ինչքան էլ մարդիկ չուզենային այն այլը լինի, քանի որ դրսի ուժը վճռական դեր էր խաղում ԳԴՀ֊ում։ Այն փաստացի օկուպացուած էր ԽՍՀՄ կողմից։ ՌԴ֊ն այսօր ՀՀ֊ում նման վճռական դեր չի խաղում ինչպէս ԽՍՀՄ֊ը ԳԴՀ֊ում։
Երկրորդ փաստարկս՝ այդ վեց հազար վստահուած անձի չլինելն է։ Եթէ ՀՀ %75֊ը լինէր ասենք այն «ակտիւիստ» աղջկայ պէս վճռական, Սերժը այսօր չէր լինի։
Ու եւս մի փաստարկ։ Իննսունականներին Մաքսուելի դեմոնը աշխատում էր Սովետին նման, իներցիայով։ Կրկին՝ ախպերութիւն, կրկին կոռուպցիա, պարզապէս նոր «էլիտայի»։ Սաակաշուիլու արժէքն հենց դա է, որ նա փոխեց դեմոնին եւ փորձեց հաստատել մերիտոկրատիա։ Որը բացի Բալտեան երկրներից եւ Վրաստանից ոչ մի այլ «հանրապետութիւնում» տեղի չունեցաւ։
ու եկել է ժամանակը մի բան գիտակցելու, եւ համակերպուելու, եւ փոխելու վարքագիծը։
ես իրականում ոնց որ թէ եւ չկամ այդ ֆորմատում՝ միաւորի ֆորմատում, իմ ու մեր յարաբերութեան մէջ։ ես յարաբերութեան մաս չեմ։
երբ մենք ընդունում ենք աշխատանքի մարդ, ու ես տխրում եմ, ինչ վիճակ է, ես ինձ էլ էի մեղաւոր, պատասխանատու զգում։ ես չեմ դասաւանդում ու մերժել եմ բոլոր առաջարկները։ բայց չէ՞ որ ես չեմ դասաւանդում մասնաւորապէս այն պատճառով որ չեմ ուզում, չեմ կարող, այն, իմ պատկերացումներով, կոռումպացուած համակարգի մաս լինել ու մի կերպ աշխատել այդ ձեւով։
ինչպէս ասել է Շենդերովիչը, եթէ կանգնել ես Ժիրինովսկու կողքը, քեզնից Ժիրինովսկու հոտ է գալու։ իսկ ես չեմ ուզում ինձնից «ընկեր այսինչեանի» հոտը գայ։
(կամ պէտք է դրսի ուժ լինի, ու քեզ պաշտպանի։ բայց ապա դու այնքան էլ տեղացու դեր չես կատարում)։
երբ զգում ես քեզ համայնքի մաս, ուզում ես իդենտիֆիկացնել քեզ այդ համայնքի գոնէ որոշ «դաշտերի» հետ։ այսպէս, ես իդենտիֆիկացնում էի ինձ «լաւ էլի»֊ի հետ։ դա ինչ֊որ տեղական բան էր, որը «թաթուլ» չէր, որը գուցէ կարելի էր մի ձեւ հայկական ռոք անուանել, երեւի այն պատճառով, որ «պրոտեստ»֊ի մասին էր, իսկ դա օգտակար է առողջութեանը, ու ինձ մօտ է։ ու ես այն տարածում էի, ասենք։
բայց ես լաւ հասկանում եմ, որ նոյնիսկ «լաւ էլի»֊ն բնաւ իմ մասին չէ։ այն «հին» է, խռպոտ ձայնով երգած, «մուժիկ»֊ական։ ոնց որ երիտասարդի երգած չլինի։ վահրամ մարտիրոսեանը գրում էր «յիմարի» ռեմիքսում, որ մենք մանուկ ենք, յետոյ մի անգամից՝ պառաւ։ երիտասարդ էլ չենք լինում։
ես երիտասարդական թեթեւութիւնը զգում եմ վրացական «պապարացի»֊ների մօտ։ ես լիբերալ ազատական ոգին զգում եմ թիֆլիսի փողոցների բազմազանութեան մէջ։ ու այդ է պատճառը որ Վրաստանում հնարաւոր էր Սաակաշուիլի, իսկ Հայաստանում՝ չի եղել, եւ դեմոնին չի փոխել։
եւ այդ է պատճառը, որ տխրում էի, տեսնելով այդ սահմանապահի սովետական գլխարկը, երբ մտնում էի հայաստան։ դա իմ գլխին էլ էր։ այն ինձ էր ներկայացնում, այդ գլխարկը։ այդ գլխարկը, որը սովետին է խորհրդանշում, եւ որի մասին «սփինինգ բորիս» ֆիլմում ասացին՝ «ինչպէ՞ս են այն հագնում, չէ՞ որ արժանապատւութիւն գոյութիւն ունի»։
ես սիրում եմ սրճարաններում պատուհանի մօտ նստել։ նայել քաղաքին, եւ որ քաղաքը նայի ինձ։ ու կապ զգալ քաղաքի հետ։ բայց քաղաքն այսօր ինձ նայում է «ամուսնացիր կամ փախչիր» պաստառով։ ես էլ այն եմ տեսնում։
իսկ ես չեմ ուզում այդ ընտրութիւնը՝ ամուսնանալ կամ փախչել։ մի տեսակ ինձ հոգեհարազատ ընտրութիւն չէ։
ու հիմա հասկանում եմ որ, ես փաստացի դուրս եմ «մեզնից», ես իրականում մեզ հետ կապ չունեմ։
ես ես եմ։
ես նորայրն եմ։
ես ապրում եմ երեւանում։ ստոպ։ երեւանո՞ւմ։ գուցէ իմ տա՞նն եմ ապրում։
ամէն դէպքում ես յարաբերութիւնից դուրս եմ։ մենք միասին չենք։
ես գրել եմ որ ինձ տեղացիները տեղացու տեղ չեն դնում։ իսկ թիֆլիսում թիւրինգի թեստն անցնում եմ դնում են՝ մօտենում են եւ խօսում վրացերէն։ սա «կապոյտ աչքերի» մասին չէ, սա հագնուելու մասին է, խօսելու ձեւի, շարժումների՝ մշակոյթի մասին է։
երբ ասում են ակցենտ է մօտդ՝ ասում եմ՝ «չէ չէ, ռուսական ակցենտ է, պարսկական չի», ասում են՝ «չէ չէ, չես խաբի»։ ճիշտ են ասում, քանի որ ռուսական ակցենտը սոց֊ռեալիստական հագնուած մէկի մօտ կը լինէր, արդուկած տաբատով, մէջը դրած վերնաշապիկով, ու ով «կուրգինեան» է դիտում, թէ ոնց էր իր ազգանունը։
մարդիկ էակներ են որ շատ լաւ զգում են մշակոյթը, ու շատ լաւ նոյնականացնում են դիմացինի մշակոյթը իմացած շաբլոնների հետ։
ու ես ականատես եմ եղել վերջերս պարսիկ զբօսաշրջիկների հանդէպ, ոնց ասեմ, ոչ արդար վերաբերմունքի։ որից ես ամաչել եմ։ ու յետոյ, իմ խաչմերուկում տեսայ պարսիկներ են խմում֊ուրախանում֊բարձր խօսում։ դէ ես բնաւ խմող֊ուրախացող֊բարձր խօսացող չեմ, ու կարող էի մտածել՝ այս ինչ է տեղի ունենում իմ քաղաքի սրտում, սրիկանե՜ր, բայց ես մօտեցայ իրենց ու լրիւ անկապ, յիմար ձեւով սկսեցի՝ «որտեղի՞ց էք», ասացին՝ «իրանից», ասացի «վոյ ինչ հաւէս է» (թէ չէ ես չէի ջոկել որտեղից են), ասացի՝ «welcome to armenia», ասացի՝ «i want you to feel welcomed here»։
բայց դա չաշխատեց։ իրենք շատ ճիշտ բան ասացին՝ «բայց դու տեղացի չես։ դու կամ վրացի ես կամ ռուս։ մեզ չես խաբի, չէ չէ։» «չէ, ես այս շէնքում եմ ապրում, իսկ այն շէնքում մեծացել եմ»֊ը չէր օգնի։
քանի որ իրենց պէտք չէ որ ես իրենց ասեմ «welcome»։ իրենց պէտք է այն նեղացնող մարդու նման մէկն ասի, ով միջին հայաստանցին է, իրենց պէտք է որ այն պլպլան շորիկով աղջիկն ասի, իրենց պէտք է որ այն ծիծակով տղան ասի։ ես ասեմ՝ որ ի՞նչ։ իրենց պէտք չէ ես ասեմ։ իրօք պէտք չէ։ հասկանում եմ։
այսպիսով, ես էլ չեմ ամաչում Սերժից, ու չեմ հպարտանում Զուարթնոցով։ չեմ գնում դիտորդ։ ու չեմ հիւրընկալում զբօսաշրջիկների։ ու երբ եւրոպայից մարդ գայ, ասեն՝ նորայր, արի տանենք ման տանք, չեմ գնալու։ (: ես ի՞նչ ման տամ։ թող տեղացիները ման տան։
դա ինձ միայն թւում էր որ ես գիտեմ «իրական երեւանը»։ իրական երեւանը իրենք գիտեն, իրական երեւանցիները։ (:
իսկ իմ ու հայաստանի յարաբերութիւնը չի կայացել՝ տապալուել է։ նոյն պատճառով ինչ տապալուել են իմ անձնական յարաբերութիւնները, թերեւս։
մինչ։
յուսկի գովազդային կատալոգի վրայ, որ բաժանում էին «Երեւան մոլլ»֊ում, թղթիկ էր կպցրած։ դրա տակ, ինչպէս պարզուեց, թաքնւում էր դալմա֊ի նշանը։
երբ օգտագործում եմ նոսրիպտ, այս պատկերակները տեսնելու տեղը տեսնում եմ վրացական տառեր։ (:
այսօր նոր լափթոփի վրայ համակարգ էի տեղակայում։ ֆանթու։
ռութը ինչպէս միշտ, սարքեցի XFS, քոմփայլ արեցի միջուկ ու grub2։
սակայն, անակնկալ, grub֊ը չէր կարողանում բեռնել միջուկը։ հմ։
ես երկրորդ գրաբի շելլի հետ բնաւ ծանօթ չեմ։ մի քանի հրաման գրեցի՝ help — չկայ, ls — աշխատեց։ ասաց՝
(hd0) (hd0,msdos1) (hd0,msdos2)
վաու։ փորձեցի
ls (hd0,msdos1)
ասաց որ XFS է տեսնում։
հիանալի։ բա ինչի՞ չի բեռնում միջուկը։
սկսեցի կարդալ ինչպէս են grub2֊ի հետ աշխատում՝
set root=(hd0,msdos)
set prefix=(hd0,msdos1)/boot/grub
insmod normal
լիքը սխալ էկրանին։
նորմալ անունով մոդուլը գտնուած չէ։
այս հաղորդագցութիւնը, որ չի կարողանում կարդալ XFS, ստիպեց մտածել, կարո՞ղ է այս բեռնիչի վարկածը չի կարողանում նոր XFS կարդալ։ համացանցում գտնում էի որ լուծւում էր, երբ մարդիկ առանձին ext /boot բաժին էին ստեղծում։
ես բնաւ չէի ուզում, քանի որ արդէն ամէն տեղեկատւութիւնը լցրել էի դիսկի վրայ, ու չեմ էլ սիրում առանձին /boot բաժին ունենալ։
ապա քաշեցի grub֊ի այսօրուայ ելատեքստը իրենց git շտեմարանից։ այնպէս ստացուեց, որ ստիպուած եղայ ուրիշ կարգչից քաշել, տառ սարքել, ու նոր լցնել նոր կարգչի վրայ։
հիմա ժամանակն է խորամանկութիւն կիրառել, որ հեշտ լինի։
կամ պէտք է գնայի /portrage/sys-boot/grub եւ պատճենէի grub֊ի տեղակայման նիշքը, սարքելով git-999 եբիլդ նիշք, եւ խմբագրելով, կամ, որը շատ աւելի հեշտ է, ու պէտք չէ ոչ մի բան փոխել git ծառում՝ արեցի emerge grub, եւ սեղմեցի ctrl+s, այն պահին, երբ արդէն բացել է ելատեքստը /var/tmp/portage պանակում, բայց դեռ չի անցել կոմպիլյացիային։
ապա վրայից լցրի իմ նոր քաշած գիտ սնեփշոթը։ յետոյ chown -R portage:portage /var/tmp/portage/*
հիմա ctrl+q
կարծես գնաց։ բայց գնաց՝ կոնֆիգուրի անվերջ թուացող լուփի մէջ մտաւ։ ինչո՞ւ։ կանգնացրի, տեսնեմ, երբեմն զգուշացում է երեւում, որ սորսը ապագայի թայմսթեմփ ունի։
հմ։ ուրիշ պատուհանում՝ emerge openntpd; ntpd -s;
մի հատ էլ կոմպիլյացիան անցաւ, եւ տեղակայեց ինձ հնարաւորինս թարմ բեռնիչի վարկած։
grub-install /dev/sda
boot-update
ահա։ վերմեկնարկելուց յետոյ ամէն ինչ աշխատեց։ պատճառը ճիշտ էի կռահել։
(:
ու տենց
պէտք չէ։
պայուսակի մէջ խցիկի համար տեղ լինել չլինելու հարց պէտք է չառաջանայ։ խցիկը պայուսակի մէջ ի՞նչ գործ ունի։ խցիկը վրադ է, արդէն ընթացիկ լոյսին կարգաւորուած, որ պահը բաց չկորցնես։
(:
ուրեմն, գերմանական շատ լաւ պոպ խումբ է, Գլաշպերլենշպիլ (Glasperlenspiel), իրենց վերջին հիթերից մէկն է Գայլես Լեբեն երգը։
նայթմերս օն ուոքսի բոյլեր՝ կըտ֊կըտ։
բոնոբո֊ի սպանիչ բոյլեր լոնդոնում։
չեմ հասկանում, ինչու են հեռախօսների էկրաններին թափանցիկ ժապաւէններ կպցնում, կամ ինչու են այդ հեռախօսները դնում ինչ֊որ պատեանների մէջ։
այո, հասկանում եմ, որ քերծելուց պաշտպանելու համար է։ բայց այո, թող քերծուի։ կեանք է։ այսպէս նոյնիսկ աւելի լաւ է։ նա պատմութիւն ունի։ յիշո՞ւմ ես, ինչից է այս վնասուածքը՝ քանի որ այն օրը այսինչ յիմար պատճառով անհանգստացած էիր, ձեռքից գցեցիր։ իսկ առանց խազերի պատմութեան սարքը անձնազրկւում է։ անձից անկախ սարք է լինում։
տունն էլ։ ես երբեմն հին տներ եմ տեսնում, ահաւոր դուրս գալիս են ու գիտեմ ինչ հաճոյքով դրանց մէջ կապրէի։ նաեւ այն պատճառով որ պատմութիւն ունեն։ կամ եթէ հին խցիկ ես ձեռքերիդ մէջ պահում, նոյն զգացողութիւնն է։
հ․ գ․ չեմ բացառում, որ մի օր արտադրելու են արդէն քերծած կորպուսով ու ճաքած ապակով հեռախօսներ։ ինչպէս հիմա նորաձեւ է արտադրողի կողմից ճղած ջինեսր հագնել։ ոչ քո, արտադրողի։ եթէ ինքդ ես ճղել, կարող է ամաչես։ ։Պ
լուսանկարիչները շարք հրապարակելիս, ջանում են որ դրա մէջ թոյլ նկարներ լինեն։ ասում են՝ այլապէս, եթէ միայն լաւ նկարներ ես դնում, մարդիկ դրանք չեն գնահատում։ պէտք է թոյլերը տեսնեն, որ գնահատեն։ :/ թէ չէ երբ միայն լաւն են տեսնում, մտածում են այդպէս էլ պէտք է լինի։
ու տենց
Փաստօրէն, Օբերոնը երբեք չէր վայելում համայնքի բաւականաչափ ուշադրութիւն, նոյնիսկ համեմատած Մոդուլա֊2֊ի հետ։
Նոյնիսկ բաւական տուեալ չկայ, որպէսզի պարզ լինի, թէ որ երկրներում էր այն աւելի տարածուած։ Զարմանալի է, որ Մոդուլա֊2 ֊ով աւելի շատ հետաքրքրւել են Իսպանիայում, քան Գերմանիայում։
Ինչն է նաեւ զարմանալի, Օբերոնով երբեք այնքան հետաքրքրուած չէին, ինչպէս այսօր։
Նոյնիսկ ոչ այն ժամանակ, երբ Oberon S3֊ը կամ V4֊ը ակտիւ զարգանում էին, ի տարբերութիւն այսօրուայ PO֊ին։
Հաւանաբար, դա կարելի է բացատրել նրանով, որ վերջերս մարդիկ աւելի են հետաքրքրուած ծրագրաւորման լեզուներով, քան երբեւէ առաջ, եւ Վիրտի նոր գիրքը հրապարակուել է ճիշտ այն ժամանակին, երբ ծրագրաւորման լեզուները վայելում են բարենպաստ պայմաններ։
նայում եմ, ֆլիքրում պարզւում է մաեմո խումբ կար, արդէն մեռած, ու ինչ հաւէս հաքերական համայնք էր հաւաքուել մաեմո֊ի շուրջը՝ ֆոտոներ մաեմո֊ից կառաւարուող ուղղաթիռներով, գիտական հաշուիչներով, զանազան ծրագրերով, բութ լոադերներով, սրամիտ հետդիրներով։
ո՞ւր են այդ մարդիկ։ ֆլիքրով երեւում է՝ մէկը լումիա է առել, դրանով է նկարներ անում։ մէկը՝ հտց։ բայց այլեւս այդ հաքերական տրամադրութիւնը չկայ։ իչնի՞ի։
գուցէ այդ «լաւ» ու «վատ» կոմպանիաները իրօք գոյութիւն ունեն։ միջավայրը կապ ունի, չէ՞։ ակնյայտ է, որ ՄԻԹ֊ում այլ միջավայր է քան մեր կոռումպացուած եւ ամբողջովին փտած պոլիտեխնիկում։
մաեմո֊ն հոսք էր ստեղծել, կրեատիւ դասի մի հոսք, ուր այդ մարդիկ ընկել էին։
իսկ հիմա այդ հսոքը չկայ, ու իրենք այդ հոսքից դուրս մի ձեւ ապրում են, ինչպէս բոլորը։
ու գուցէ իմ, ասենք gta04֊ի մեյլ լիստեր կարդալը այդ հոսքի կարոտն է, ես այդ պատճառով եմ տխրում որ մաեմոն մահացաւ։ ու ես լրիւ զգում եմ, որ ոչ սեյլֆիշը, ոչ անդրոիդը այդ իմ ասածը չապահովեցին, չստեղծեցին։
ու ի դէպ, գուգլ թրենդերին նայելով, ակնյայտ է, ինչու յոլլա֊ենք փողի կարիք ունեն։ իրենք երբեք այդ հանրայնութիւնը չեն վայելել։ չգիտեմ ինչու։ կարծես վատ մարկետինգ չէին անում։
այս կանաչ Յոլլա֊ն Ֆինլանդիայի հետ կապ չունի՝ Կալիֆորնիայի կուրորտներից է։ ։Պ դեղինի աճն է պէտք համեմատել նոկիայի հետ։
երեւի աւելի լաւ պատկեր ցոյց է տալու մաեմո եւ սեյլֆիշ համեմատելը։
հետաքրքիր է նաեւ, որ ն900֊ով լաւ հետաքրքրուած էին Իրանում։ երեւի մենք թերագնահատում ենք իրենց տեխնիկական պոտենցիալը, ու «տեխնար» մարդկանց քանակը։
ու տենց
Տեսածրելու գործընթացի արդիւնքում ամէն նկարն աւելի փափուկ է ստացւում։ Դա այն պատճառով է, որ ծրիչը չի կարողանում ստանալ նկարի լրիւ տուեալները, փոխարէնը բաժանում է այն մասերի, եւ միջինացնում արժէքները։ Արդիւնքում՝ բարձր կոնտրաստ ունեցող սահմանագծերի կոնտրաստն ընկնում է, եւ պատկերն աւելի փափուկ է դառնում։
ես փորձում էի հասկանալ, այդ RMS֊ն ինչի մասին է։ հիմա թուղթ գտայ, որը շատ հարցերիս է պատասխանում եւ հիմա աւելի լաւ եմ հասկանում ժապաւէնը ինչ է։ (:
բարեւ, ցամաքի շուն։ ես ջրի շուն եմ։ հաճելի է ծանօթանալ։
http://norayr.am/weblog/uploads/2016/01/dogs.ogv
ու տենց
այդ գործընթացը կարող է տեւել երկու֊երեք տարի, որպէսզի ծառը տեղափոխուի այնտեղ, ուր աւելի հարմար հող է, եւ աւելի լուսաւոր է։
իսկ մեր ծառերը դեռ չեն սովորել գաղթել։ ինչպիսի անխոհեմութիւն իրենց կողմից։
Երբ հանդիպում ենք Դեգնի Թագարդին՝ Ռեյնդի հերոս երկաթուղային բարոնի, նա ճանապարհորդում է երկիրը կտրող գնացքով։ Գնացքը կանգնում է կարմիր ազդանշանով լուսակիրի մօտ, եւ յայտնի չէ, արդեօք այն կարգին է թէ փչացած։ Չնայած նրան, որ գնացքի անձնակազմը զգուշօրէն համարում է որ նրանք պէտք է սպասեն մինչեւ չհամոզուեն, որ երթեւեկելն անվտանգ է, Դեգնին օգտուելով իր դիրքից հրամայում է անձնակազմին քշել, անտեսելով կարմիր լոյսը։ Սա, Ռենդի աշխարհում, հերոս եւ վճռական կապիտալիստի նշան է, եւ բնաւ ոչ այն մարդու, ով իրական աշխարհում բաւական շուտ կը դառնար նման վերնագրերի առարկայ՝ «22 մարդ զոհուել է գնացքի վթարում, որի պատճառը գործնական հանդիպմանը ուշանալ չցանկացող կառավարիչն էր։»։
աղբիւր (անգլերէն)
օրինակ, հետաքրքիր մէջբերում է, որ եթէ ունես ինչ֊որ հնարաւորութիւն, յաճախ չես օգտագործում, չես «ֆորքում» որովհետեւ նախագծողները գիտեն, որ եթէ վատ պահեն իրենց՝ կը «ֆորքես», կամ չես գնում այլ սերուիս, քանի որ ծառայութիւն մատուցողները տալիս են քեզ տուեալներդ տանելու հնարաւորութիւն։
Իսկ դիմացի շէնքը՝ ես այն շրջանցել եմ, երբ ինձ յաջողուեց փախչել ուղեկցորդներից, այն նոյնիսկ մուտք չունէր։ Իսկ գիշերը այդ տանը լոյսեր էին վառւում, բայց երբ ուշադիր նայեցի, տեսայ, որ բոլորը վառւում էին միանման լամպերով։ Հաւանաբար, ինչ֊որ համակարգ է տեղադրուել, որը երեկոյեան ընդհանուր կոճակով միանում է, եւ ստեղծւում է բնակելի շէնքի տպաւորութիւն, չնայած տունը բնակեցուած չէ, եւ այն չունի մուտքեր։ Այնտեղ ամէնը՝ ֆեյք է։
հիւսիսային կորեայի կինոյի ամբողջ պատմութեան ընթացքում ոչ մէկ երբեք չի համբուրուել։
Երբ նկարահանում էինք երեխաներին պիոներական կազմակերպութիւն ընդունուելու տեսարանը, ուղեկցորդները ցոյց տուեցին մի խումբ երեխաներ՝ եօթ֊ութ տարեկան, զինուորական համազգեստով, եւ ասացին՝ «իրենց ծնողները մահացել են պատերազմում, իրենք՝ պատերազմի երեխաներ են»։ Ի՞նչ պատերազմ։ Վերջին պատերազմը, որին մասնակցել է Հիւսիսային Կորեան, անցել է վաթսո՜ւն տարի առաջ։ Բայց իրենք կատարելապէս համոզուած են՝ ինչ֊որ տեղ պատերազմ է, այնտեղ գնում են Հիւսիսային Կորեայի զօրքերը, կայ հակամարտութեան գիծ, զինուորներ են զոհւում, իսկ առաջնորդը հոգս է տանում իրենց երեխաների մասին… Իրենք պատերազմում են, իրականում պատերազմում են։
աղբիւր (ռուսերէն)
ու տենց
բաթումի որ մասն է լինելու ջրի տակ։
ու տենց։
այս Յունիոն ֆոտո լաբը շատ շատ շատ ուժեղ «շարփենինգ» է անում ժապաւէնից ծրած նկարները։ այդ պատճառով էլ «գրեյն»֊ի պէս աղմուկ կայ իրենց տուած նիշքերում։
միւս անգամ եթէ այնտեղ անեմ, խնդրելու եմ շարփենինգը անջատի առհասարակ։ եթէ պէտք է ինքս կաւելացնեմ։
միւս իրենց խնդիրն է սառը նկարներ տալը։ իսկ իրենցից ստացած նկարներում շատ աւելի դժուար է տաքութիւնը փոխել քանի որ ջպեգը (իսկ իրենք միայն ջպեգ են տալիս) բաւական տեղեկատւութիւն չի պարունակում։
ի դէպ սա միայն իրենց խնդիրը չէ։ ֆլիքրի ժապաւէնային նկարների զգալի մասը «օվերշարփ» է արուած։ որպէս կանոն որեւէ լաբի լռելեալ կարգաւորումների պատճառով։
ու տենց
Էսպերանտո֊ում, նոր բառ կազմելու համար, սովորաբար նախընտրելի է երկու կամ երեք արդէն գոյութիւն ունեցող արմատ համադրել, քան փոխառել այդ բառը այլ լեզուից։ Սա խորհուրդ է տրւում «պարզունակ» արմատների քանակը ցածր պահելու համար եւ հետեւաբար ապահովուել լեզուն սովորելու մատչելիութիւնը։
հայերէնի պէս մօտեցում է։
այնուամենայնիւ իրենք ունեն helikoptero եւ biciklo — կռահէք ինչ է նշանակում։
։Պ
իծաքարը օփեն սթրիթ մափում։
ու տենց
կարծես PGI֊ն պարզ է, իսկ RMS֊ը ի՞նչ է նշանակում։
եկայ մեքենան վերցնեմ, տեսնեմ «դուորնիկների» հետեւը հդմ կտրօն է դրած։ յետոյ աշխատանքի տեղը հարցրի, տեսե՞լ են արհեստաւոր, ով հդմ կտրօն է տալիս։ ասացին, որ չեն տեսել։ վստահութեան մասին խօսք էլ չկայ, նա գիտէր որ ես ստուգող չեմ, ինձ որպէս «մօտ մարդ» ուղարկել էր այս սիրիահայ արհեստաւորի մօտ Աղբաբեան եղբայրներից մէկը․
— վստրեչի մոստը անցնում ես, սֆետաֆոր կա։ այնտեղից ուղիղ ես գնում, մէկ, երկու, երեք սֆետաֆոր։ երրորդից մինչեւ չորրորդ հատուածում, նոր զովքի դիմացը բոքսեր են։ աւո֊ն այդտեղ է աշխատում։
մտայ «բոքս», այնտեղ Յարութիւն անունով կապուտաչեայ մարդ էր աշխատում։ նա ինձ շատ ջերմ դիմաւորեց, ինչ֊որ քաղաքակիրթ ջերմութեամբ, ոչ ռաբիս, ոչ լակոտական։
բոքսը տէրերի մասին պատմում էր․ պատին՝ «մենք եղել ենք, կանք, եւ կը լինենք» պաստառ, որին զինուորական շորերով աղջիկներ էին, եւ նինձա֊ներին յիշեցնող սեւ զգեստներով տղաներ։ տեքստի ամենաներքեւում, բաւական մեծ տառերով՝ հրատարակչութեան անունը։ ժպտացի։
նաեւ մի քանի կտորից հաւաքած խաչ կար, որին դասական ուղղագրութեամբ հայր մերն էր գրուած։
Աւոն ինձ ցոյց տուեց իր հաստոցները եւ հում նիւթը։ ես միամտօրէն կարծում էի, որ իրենք պէտք է պահեստամասեր առնեն եւ փոխեն։ պարզուեց, իրենք կարող են ասենք, խլացուցիչ պատրաստել, խողովակներ պատրաստել լրիւ ինքնուրոյն։ ոչ թէ նորոգել, այլ սարքել։
ընդամէնը մի քանի ժամ անց ինձ կանչեցին, որ գամ տանեմ՝ պահեստամասերը իրենք սարքեցին, ներկեցին։
հիմա շատ հաճելի ձայն է հանում, ու հաճոյք է այն վարելը։ ուզում եմ մի հեռու տեղ գնալ։ ։Ճ
խսհմ֊ում կար սովորական հեռախօսային ցանցերից անկախ հեռախօսային ցանց՝ յատուկ կառավարական հաղորդակցութեան համար։ այն համարւում էր աւելի գաղտնի եւ ապահով այն պատճառով, որ չէր անցնում զանազան կոմուտատորներով եւ «ատս»֊ներով, առանձին էր, ուղիղ կապ էր, ասենք երեւանից մոսկուա։ եւ մոսկուայում, այդ յատուկ «ատս»֊ից գիծ էին քաշում ինչ֊որ չինովնիկի կաբինետ։
այսօր բարդ է անուանել այս ցանցը գաղտնի։ չէ՞ որ տեղեկատւութիւնը չի կրիպտաւորուել, ընդամէնը տարբեր «ատս»֊ների աշխատողները չէին կարողանում այն լսել։
սակայն այդ գծերը, ասենք «ատս»֊ից չինովնիկի մօտ անցնում էին սովորական ուղիներով, ու կարելի էր ասենք մտոցով մտնել, եւ ընդամէնը ականջակալ ունենալով կպնել լարին եւ գաղտնալսել կառավարական զրոյցները։
ի դէպ, այստեղ սպանիչ պատմութիւն կայ (ռուսերէն) այն մասին, ինչպէս երեւանում ամերիկեան դեսպանատան կապի եւ կրիպտոգրաֆիայի մասնագէտ Քել ՄակՔուինը բացայայտել էր դեսպանատանը տրամադրուած նոր շէնքում յատուկ կառավարական կապի տուփ, որին միացուած էին բազմաթիւ լարեր՝ եւ խորհրդարանից, ագն֊ից, եւ նախագահի նստավայրից։ Քելը ապշած ցոյց տուեց այդ գտածոն իր հայ գործընկերոջը ասելով՝ «ձերոնք լրիւ ցնդե՜լ են, լսիր ում ուզում ես»։ զաւեշտալին նաեւ այն է, որ ամն դեսպանատունը դիմել էր հայաստանի կառավարութեանը խնդրելով տուփը եւ լարերը վերացնել դեսպանատան տարածքից, եւ դրան հետեւեց երեք ամիս տեւած նամակագրութիւն եւ վիճաբանութիւններ գլխաւորապէս այն մասին, թէ ում հաշուին պէտք է այդ տուփը ապամոնտաժուի, մինչեւ որ կապի նախարարութիւնը բարեհաճեց «սեքիւրիթի հոլը» դեսպանատնից վերացնել։
հեռագրային կապը նոյնպէս համարւում էր աւելի ապահով, քանի որ այդ կառավարական ցանցի մասն էր։ եթէ ամն֊ում հեռագիրների համար օգտագործում էին եօթ բիթանի կոդաւորում՝ ASCII, ապա խսհմ֊ում ինչ֊որ զաւեշտալի հինգ բիթանի կոդաւորում էր (32 նիշ), ուր չէին տեղաւորւում կետադրական նշանները, այդ պատճառով սովետական հեռագրերը այս ձեւ էին։
անկախ հայաստանում հեռագրային կապը իրականացւում էր օգտագործելով նոյն կապի մալուխները, բայց արդէն համակարգիչներով՝ OS/2 օպերացիոն համակարգի կառավարմամբ։ Կալմուխեան Սաշա անունով ճարտարագէտ ինքնուրոյն պատրաստում էր PCI սլոտի համար տպասալեր, եւ գրել էր այդ տպասալերի «դրայւերները» OS/2֊ի համար։ այդ ժամանակ լուծուեց եւս մի խնդիր՝ հնարաւոր դարձաւ հայերէն հեռագրեր ուղարկել եւ ստանալ։
Վերջերս դրա վառ օրինակն է հանդիսացել Ադա֊ն։ Եթէ Ադա֊ն պէտք է ունենայ ստանդարտ, աւելի լաւ է որ այդ ստանդարտը լինի աներկբայ։ Առնուազն երկու նախաձեռնութիւն եղաւ․ երկուսի արդնիւնք էր մօտ 600 էջ կազմող ֆորմալ տեքստ, այսինքն անգամներ շատ, քան անհրաժեշտ է համոզուելու համար, որ երկու թուղթն էլ սահմանում են նոյն լեզուն։ Այդ երկու փաստաթղթերի ակնյայտ անկառավարելիութեան պատճառն երկու խմբից ոչ մէկն էլ չէ, ոչ էլ այն ֆորմալ ձեւն է, որ իրենք կիրառել են, այլ ինքը լեզուն․ արդեօք չներկայացնելով ֆորմալ ձեւակերպում, լեզուի նախագծողները կարող են թաքցնել, որ առաջարկում են անկառավարելի հրէշ։ Այն, որ Ադա֊ն կը թեթեւացնի ծրագրաւորման խնդիրները եւ կաւելացնի մեր ջանքերի արդիւնաւէտութիւնը՝ այն հեքիաթներից է, որոնց հաւատալու համար պէտք է ունենալ զինուորական կրթութիւն։
գիտական ֆանտաստիկան եւ գիտական իրականութիւնը յօդուածից, Էդսգեր Վիբե Դեյքստրա։
մի քանի հատուած «Գողացուած Արեւմուտք կամ Կենտրոնական Եւրոպայի դժբախտութիւնը» տեքստից։
Իրօք, եւ Ֆրանսիայում, եւ Ամերիկայում ընդունուած էր համարել, որ ներխուժման ժամանակ հարցի տակ էր դրւում քաղաքական կարգը, ոչ թէ Հունգարիայի կամ Եւրոպայի գոյութիւնը։
Ազգի կամ քաղաքակրթութեան ինքնագիտակցութիւնը կենտրոնանում է նրա վրայ, ինչ մենք անուանում ենք «մշակոյթ»։ Ու եթէ այդ ինքնագիտակցութիւնը վերացման սպառնալիքի տակ է, մշակութային կեանքի ինտենսիւութիւնը մեծանում է, այն ձեռք է բերում աւելի մեծ նշանակութիւն, մինչեւ մշակոյթը չի դառնում կենսական նշանակութեան արժէք, որը միաւորում է ազգը։ Ահա ինչու ամէն մի կենտրոնական եւրոպայում տեղի ունեցած ապստամբութեան ժամանակ, ժամանակակիցների մշակութային աւանդոյթներն եւ ստեղծագործութիւնները ձեռք էին բերում հսկայական եւ վճռորոշ նշանակութիւն։
Հէնց հունգարական գրողները, ով ձեւաւորել են Շանդոր Պետեֆի պոետին նուիրուած խումբ, սկսել են վարչակարգի հզօր քննադատութիւնը եւ նախապատրաստել են 1956 թուի պայթիւնը։ Հէնց թատրոնի, կինոյի, գրականութեան, փիլիսոփայութեան ազդեցութիւնը 1968֊ի նախօրեային բերեց Պրահայի Գարնանը։ Հէնց մեծ լեհ գրող Ադամ Միցկեւիչի պիեսն արգելելը բերեց 1968 թուի լեհ ուսանողների ըմբոստութեանը։ Այս՝ մշակոյթի եւ կեանքի, ստեղծագործութեան եւ ազգային շարժման երջանիկ միութիւնը տուեց կենտրոնական եւրոպայի ըմբոստութիւնների աննման համ, որն ընդմիշտ գերել է նրանց, ով ապրել է այդ ժամանակ։
Կենտրոնական Եւրոպայում, Արեւմուտքի արեւելեան սահմանի մօտ, բոլորը, ոչ միայն լեհերը, առանձնայատուկ զգայուն էին ռուսական հզօրութիւնից եկող սպառնալիքի հանդէպ։ Ֆրանտիշեկ Պալացկին՝ ակնառու պատմաբան եւ տասնըիններորդ դարի չեխական քաղաքական շրջանների տիպիկ ներկայացուցիչ, 1848 թուին գրել է Ֆրանկֆուրտի յեղափոխական խորհրդարանին ուղղուած լայն հանրայնութիւն ստացած նամակ։ Նրանում նա արդարացնում էր Հաբսբուրգների կայսրութեան երկարատեւ գոյութիւնը նրանով, որ այն հանդիսանում էր միակ պատնէշը Ռուսաստանից՝ «երկրից, որն արդէն մեր օրերում իւրացրել է ահռելի հզօրութիւն, շարունակում է մեծացնել այն, դառնալով անպարտելի ցանկացած եւրոպական երկրի համար», եւ ձգտում է համաշխարհային տիրութեան։ «Ռուսական համաշխարհային տիրութիւնը»,— գրում էր Պալացկին,— «դառնալու է հսկայական աննկարագրելի աղէտ, անչափելի եւ անսահման դժբախտութիւն»։
Կենտրոնական Եւրոպան, ըստ Պալացկու, պէտք է դառնայ հաւասար իրաւունքներով ազգերի միութիւն, որոնցից ամէն մէկը, մնացածներին յարգելով, եւ հզօր պետութեան պաշտպանութեան տակ գտնուելով, ունակ կը լինէր զարգացնել իր ուրոյնութիւնը։ Այդ երազանքը, երբեք մինչեւ վերջ չիրականացուած, ինչպէս եւ առաջ ուժեղ է եւ ձգող։ Կենտրոնական Եւրոպան միշտ ձգտում էր իր փոքր տարածքում կենտրոնացնել այնպիսի մշակոյթների զանազանութիւն, ինչ եւ Եւրոպան ամբողջովին, դառնալ փոքր գերեւրոպացուած Եւրոպա, դրա փոքրացուած պատճէնը, որը կառուցուած է մէկ կանոնի հիման վրայ՝ մաքսիմալ բազմազանութիւն մինիմալ չափով հանդերձ։ Ինչպէ՞ս այն չսարսափէր տեսնելով Ռուսաստանը, որը հիմնուած է ուղիղ հակառակ սկզբունքի վրայ՝ մինիմալ բազմազանութիւն՝ մաքսիմալ չափով հանդերձ։
Ի՞նչը կարող էր լինել աւելի օտար բազմազանութեան կրքով տարուած Կենտրոնական Եւրոպայի համար, քան Ռուսաստանը՝ միաձուլ, կենտրոնացուած, ձգտող կայսրութեան բոլոր ազգերը՝ ուկրաինացիներին, բելարուսներին, հայերին, լատիշներին եւ մնացածներին, մի անբաժանելի ռուս ժողովուրդ դարձնել (կամ, ինչպէս ընդունուած լեզուական կեղծիքների դարաշրջանում են)անուանում՝ «անբաժան սովետական ժողովուրդ»)։
Աւելին, ամբողջ տասնըիններորդ դարի ընթացքում Ռուսաստանը ձգտում էր Եւրոպային։ Եւրոպան էլ ձգտում էր Ռուսաստանին։ Ռիլկէն պնդում էր, որ Ռուսաստանը՝ իր հոգեւոր հայրենիքն է, լայն ազդեցութիւն են ունեցել մեծ ռուսական գրական ստեղծագործութիւնները, որ մնում են եւրոպայի համընդհանուր մշակութային ժառանգութեան անբաժան մաս։
Այո, ամէնն այդպէս էր։ Եւ այն ժամանակուայ երկու Եւրոպաների մօտեցումը՝ հրաշալի, անմոռանալի յիշողութիւն է։ Սակայն այն էլ է ճիշտ, որ կոմունիզմը արթնացրեց Ռուսաստանի մէջ հին հակաարեւմտեան ֆոբիաները եւ կոպտօրէն ուղղեց Եւրոպայի դէմ։
Կազիմիր Բրանդիսը իր «Վարշաւեան օրագրում» պատմում է, ինչպէս մի լեհ գրողին յաջողուեց հանդիպել Աննա Ախմատովայի հետ։ Լեհը բողոքում էր, որ իր բոլոր ստեղծագործութիւններն արգելուած են։
Ախմատովան ընդհատեց նրան՝
—Դուք նստե՞լ եք բանտում։
— Ոչ։
— Բայց ձեզ գոնէ հեռացրե՞լ են Գրողների Միութիւնից։
— Ոչ։
Ախմատովան ուժեղ զարմացաւ՝
— Իսկ ինչո՞ւ էք բողոքում։
Չեխերը (չնայած իրենց էլիտայի զգուշացումների) սիրում էին երեխային հարիր կերպով թափահարել «սլաւոնական գաղափարախօսութեամբ», համարելով այն պաշտպանութիւն գերմանական ագրեսիայից։ Ռուսները նոյնպէս հաճոյքով օգտագործում էին այն իրենց կայսերական պլաններն արդարացնելու նպատակով։ «Ռուսներն անուանում են ռուսական ամէն ինչը՝ սլաւոնական, որպէսզի յետոյ ամէն ինչ սլաւոնականը անուանեն ռուսական»՝ այսպէս 1844 թուին մեծ չեխ գրող Կարել Հաւլիչեկը նախազգուշացնում էր հայրենակիցներին Ռուսաստանով անիրազեկօրէն հիանալու վտանգների մէջ։
Երկու տարի, 1941֊ից 1943, Ջորջ Օրուելը՝ իրական անունը Էրիկ Բլեյր, համար 9889 ԲիԲիՍի֊ի աշխատող էր․ ընդունուել է աշխատանքի Արեւելեան Ծառայութիւն, որպէսզի գրի այն, ինչ ըստ էութեան Հնդկաստանում հեռարձակելու համար քարոզչութիւն էր։
Այս փաստաթղթերի հաւաքածուն բացայայտում է այն յարգանքը, որին Օրուելը արժանացել է իր գործընկերների եւ վերադասների կողմից իր անդրդուելի ամբողջականութեան եւ ազնւութեան համար։ Աշխատանքային ներքին գրառումները թոյլ են տալիս դիտարկել գործնական յարաբերութիւնները գրական աւանդներով հանդերձ, իսկ Հեբրիդեան Ջուրա կղզուց ուղարկուած նամակները գունաւորում են «Իննը հարիւր ութսուն չորսի» ստեղծման նախադրեալները։
վիրտուալ ուին եօթ եմ տեղակայել, լոքեյլը դրեցի՝ հայաստան, իսկ ստեղնաշարը՝ ամն դուորակ։
անմիջապէս տեղակայումից յետոյ երեք լեզուի շարուածք եմ տեսնում՝ հայ՝ դրանով դուորակ է գրում, էն՝ դրանով քուերթի է, եւ չգիտես ինչու նա որոշեց ռուսերէն շարուածք էլ աւելացնել։
ու տենց
ահա թէ ինչու իրենք չունեն տեղ քաղաքակիրթ հասարակութեան մէջ։ գայլը չի կարող ստել մեզ։ ոչ էլ ունակ է շունը։ ահա ինչու ենք մենք կարծում որ իրենցից լաւն ենք։
«փիլիսոփան եւ գայլը» գրքից։
ապակենտրոնացումը ահաւոր կարեւոր է նոյնիսկ սովորական օգտուողի համար․ շատ յոգնեցնող եւ ուժերն անիմաստ սպառող է պահել եւ «սինք» անել մի քանի ինքնութիւն՝ այս կայքում — այս մարդկանց համար, այս կայքում՝ այս ընկերների խմբի համար։ ոնց որ մէկ գլոբալ ցանցի մաս չենք, այլ տարբեր, իրար հետ կապ չունեցող աշխարհներում։
մենք պէտք է հասկանայինք, ինչ կարող է համացանցը դառնալ հէնց սկզբից․ յօրինել առ֊էս֊էսն ու օփենայդին շատ աւելի վաղ․ դրանք պէտք է համացանցի հիմքը լինէին, այնպէս, ինչպէս էս֊էմ֊թի֊փի֊ն էր։
նոյնիսկ եթէ մարդն ընտրում է լուսանկարներ պահելու ծառայութիւն, նա կարող էր ընտրել որեւէ մէկը, եւ հետեւել ընկերներին ով պահում են նկարներ այլ ծառայութիւններում, որովհետեւ բոլոր սերուիսները կունենային տուեալների փոխանակման համար ընդհանուր ինտերֆեյսներ։ այդպէս մենք կունենայինք իրական մրցակցութիւն՝ որտեղ ամէն ծառայութիւնն ունի հաւասար հնարաւորութիւններ, իսկ ինչպէս է այդ հնարաւորութիւններն օգտագործելու, արդէն իր խնդիրն է՝ պէտք է ջանայ աւելի լաւ սերուիս մատուցել։
քանի որ եթէ սերուիսը դուրդ չի գալիս՝ կը վերցնես փասափուսեդ եւ կը տեղափոխուես այլ տեղ, ուր աւելի տաք է եւ լուսաւոր։
հիմա կարծես թէ մենք սա կորցրել ենք։ գուցէ ինչ֊որ նոր տեքնոլոգիա, առ֊էս֊էսի եւ օփենայդիի փոխարէն, կամ այն յաւելելով, ունակ կը լինի լուծել խնդիրը, կրկին մի գլոբալ ցանց դարձնել ինտերնետը։
այս քանի օր է տեքստը չեմ հրապարակում, քանի որ այդ բառը մոռացել եմ։
— արեւմտահայերէնում գրաւոր եւ խօսակցական լեզուն այնքան չեն տարբերւում։ երեւի ամենամեծ տարբերութիւնը «կոր»֊ն է, որը թուրքերէնից է գալիս, ու սովորաբար գրաւոր չի օգտագործւում։ բացի դրանից, արեւմտահայերէնում նորմալ է օգտագործել հայերէն բառեր՝ համացանց, ոչ թէ ինտերնետ, պաստառ կամ լուսապաստառ, ոչ թէ էկրան, բնազանցութիւն, եւ ոչ թէ մետաֆիզիկա։ բայց մի բառ սովորաբար փոխառուած են օգտագործում՝
եւ այդ բառը ես մոռացել եմ որն էր։ եթէ յիշեմ կը գրեմ։ (:
թարմացում, այսօր 2021-07-23 ա։ ես յիշեցի, իհարկէ այդ բառը «կոր»֊ն էր։
ու տէնց։
սեփականատիրական գրաֆիկական ծրագրի ռեւերս ինժեներինգ եմ անում, ահա ինչից ինչ եմ ստանում՝
քանի որ այդ գործիքը միայն ջպգ է կարողանում պահել, այստեղ են կորուստները։
բայց ընդհանուր առմամբ հասկանալի է ինչ է անում։ ։Պ
ու տենց
Որոշ մարդիկ կարծում են, որ շներին, եւ առաւել եւս՝ գայլերին վարժեցնելը՝ դաժան է, ոնց որ պէտք է կոտրես նրանց ոգին կամ խեղճացնես նրանց։ Սակայն, առանց ոգին կոտրելու, երբ շունը կամ գայլը յստակ գիտի իրենից ինչ է սպասւում, եւ ինչ չէ, իր ինքնավստահութիւնը, եւ արդիւնքում՝ հանդարտութիւնը սաստիկ բարձրանում է։ Ծանր ճշմարտութիւն է, որ, ինչպէս Ֆրիդրիխ Նիցշէն մի անգամ արտայայտուել է, նրանք, ով չեն կարող իրենց կարգապահ դարձնել, արագ կը գտնեն որեւէ մէկին, ով դա իրենց համար կանի։ Իմ պատասխանատւութիւնն էր այդ մէկը դառնալ Բրենինի համար։ Կարգապահութեան եւ ազատութեան յարաբերութիւնը խորն է եւ կարեւոր․ բնաւ չհակադրուելով ազատութեանը, կարգապահութիւնն այն է որ դարձնում է ազատութեան ամենաարժանի ձեւերը հնարաւոր։ Առանց կարգապահութիւն չկայ իրական ազատութիւն՝ միայն արտօնագիր։
#գիրք #մէջբերում #քաղուածք #շներ #շուն #գայլեր #գայլ #կարգապահութիւն #ազատութիւն
իմ որդի Նիկոլա֊ին, ով, յուսով եմ, կը սիրի եւ կը յարգի իր հարազատ երկիրը աւելի քան սերունդները մինչ իրեն։
այստեղ Փոլն ասում է, ինչ ուղերձներ են գեներացնում մեծ քաղաքները։ երեւանը երեւի թէ իր նշած մեծ քաղաքներից չէ, սակայն փորձեցի գրի առնել ինչ ուղերձներ ունի։ կարող էք աւելացնել մեկնաբանութիւններում։
կարգին լինելու ուղերձ ունի, ընդ որում երեւի քեարթու «ակտիւ փոքրամասնութեան» հաշուին։
ուրախացող լինելու ուղերձ ունի, քանի որ մէկ է այստեղ բանի չես հասնի, գոնէ ուրախանաս։
առհասարակ, ինձ թւում է, որ ինչպէս «ուրախացող», ամէն օր արբեցող Ցիւրիխցի պանկերն էին վհատուած, այնպէս էլ իրականում մեր ամէնօրեայ փաբեցիներն են վհատուած, յոյս կորցրած։ ուրախանալը կապուած է desparate լինելու հետ։
աշխատելու ուղերձ ունի՝ ընտանիք պահելու համար, որովհետեւ ընտանիքի ուղերձ ունի։ ընդ որում աշխատել ոչ ընտանիքի օգտին ուղերձ չունի, այդպիսի աշխատանքը արժէք չունի։ «բարեգործութիւն» են դրան ասում, ու երկրորդ մատը տնկում։
կարգինի ուղերձի մասնաւոր արդիւնքներից է «լաւ տղայի»/«տան աղջկայ» ուղերձը։ ընդ որում ուղերձն այնքան ուժեղ է, որ նրանք ով տան աղջիկ չեն ուզում են լաւ տղայ, իսկ նրանք ով լաւ տղայ չեն, ուզում են տան աղջիկ։
լուզերական ուղերձ ունի՝ «մէկ է ոչ մի բան չես կարող, քանի որ ես չեմ կարողացել, ու ես չեմ ուզում որ դու կարողանաս, ու մենք բոլորս էլ չենք կարող, աւելի լաւ է գնա գործերդ/կեանքդ դասաւորիր, որ գնով ուզում է լինի, ընտանիք պահիր, ու կարեւոր չէ թէ հանրապետական պէտք է լինես այդ համար, կամ արտագաղթել, թուլացիր եւ հաճոյք ստացիր»։
վերահսկողական֊դատապարտող ուղերձ ունի՝ այսպիսինը պէտք է լինես, գոնէ արտաքնապէս, այս ժամին տանը, քանի որ կարգինը դա է, սա էլ առաջինի հետեւանքն է կամ մասնաւոր դէպքը։
երեխայ մնալու, ինֆանտիլ մնալու ուղերձ ունի, անկախ չլինելու ուղերձ ունի։ ի տարբերութիւն արեւմուտքի, ուր մարդուն դուրս կհանեն, ոչ թէ որովհետեւ չեն սիրում, այլ որ սթափուի, զգայ պատասխանատւութիւնն իր համար, ու ինքնուրոյն սովորի լինել, մեզ մօտ պահում են մինչեւ չամուսնանայ, ու խրախուսում են անկախ չլինի յանկարծ, աշխատի/դիպլոմ ունենայ, բայց ոչ այնչափ որ անկախ լինի, գծի իր ֆիզիկական եւ հոգեւոր սահմանները (իր տունը եւ իր որոշումների անկախութիւնը), երբ ամուսնանայ, մէկ է թելադրելու են, ինչ անի, երբ երեխայ ունենայ, չբաժանուի, եւ այլն, վերահսկողութեան տակ երեխաներին աւելի հեշտ է պահել, քան հասուններին։ մնացէք չհասուն, եւ ճնշէք յաջորդ սերունդին որ իրենք էլ մնան չհասուն։
սրա կողմնակի էֆեկտներից է քաղաքականութիւնը, քանի որ երեխաներին աւելի հեշտ է մանիպուլացնել, խաբել, ստիպել, համոզել։
ու ոչ մի լաւ ուղերձ չեմ գտնում։
լաւ, մի լաւ ուղերձ ասեմ՝
չէ, չկարողացայ պոզիտիւ բան գրել։ :/
ահա, Վիրտի PICL լեզուի կոմպիլյատորը, որ նախատեսուած է PIC16F84 միկրոկոնտրոլերներ ծրագրաւորելու համար, կարողացայ տեղափոխել Լինուքս, աշխատեցնել, եւ կոմպիլյացիա անել մի քանի թեստ։
ահա կոդը եւ գրառում վիշապ օբերոնի կայքում։
մինչ
այսպիսի հաւէս մրցոյթներ են լինում, որ իմանաս քո քաղաքը։
սա նկարել եմ ֆոտո֊ի պատմութեան թանգարանում։
մեզ մօտ ընդունուած է ասել, երբ օրինակ ինչ֊որ մէկը նախագիծ է ուզում սկսել՝ «դու մի արա, քանի որ այս մէկն արդեն նոյնից անում է»։ ոնց որ, որ առաջինի «գործին չխփես», այլ խօսքերով՝ մրցակից չլինես։
դա ասւում է հաւանաբար այն ենթադրութեամբ, որ դու անելու ես նախագիծը նոյն ձեւ, ինչպէս եւ առաջինը, ու ապա ի՞նչ իմաստ ունի երկու նոյն նախագծից ունենալ։
այո, անիմաստ է, երեւի թէ։
բայց եթէ դու անում ես այլ ձեւ, քո մօտ այլ մօտեցում է, այլ իրականացում, ապա դա միայն լաւ է։
ամէն մարդն կարող է անել մի ուրիշ ձեւի, մի ուրիշ կերպ։
քանի որ մարդիկ տարբեր են, ու տարբեր են մտածում։ նաեւ, դա առաջինին կը ստիպի մտածել, ինչպէ՞ս աւելի լաւը լինել, զարգանալ, ոչ թէ մնալ տեղում։
ու սա գուցէ որոշ չափով սոցիալիստական մօտեցում է, իսկ մենք, հայերը, ինչպէս եւ հրէաները, խորը ձախական ենք, ու պատահաբար չէ, որ բոլոր քսաներորդ դարի կուսակցութիւնները ձախական էին, ու մեր աջականներն էլ այնքան էլ աջական չեն։
եւ սա երեւի եղած համայնքի անդամներին պաշտպանող, ու համայնքի ֆրագմենտացիայից խուսափելու համար էլ է արւում, բայց միւս կողմից, դա թոյլ չի տալիս մրցակցութիւն լինի, ու դրանով իսկ համայնքի շահերին դէմ է։
այնպէս որ՝ մի հարցրէք՝ «անե՞մ, թէ չէ», «արժի՞ անել», ու առաւել եւս մի անհանգստացէք որ վատամարդ էք լինելու ինչ֊որ մէկի գործին խփելով։ Պարզապէս, ինչպէս շեֆս է սիրում ասել՝ «ջասթ դու իթ»՝ պարզապէս արա դա։ Ու արա լաւ։ ։Ճ
իմ նոր «էմբիենս»֊ը։ լուսանկարն այստեղից։
նախ ասեմ որ շատ հաւէս է նստել պատշգամբին այս անձրեւոտ օրը եւ գրել տեքստ։
«իռացիոնալ մարդ»֊ն եմ այսօր դիտել։ կինո մոսկուայում։ Ւուդին վերջն է։ Նա շատ լաւ գիտի մարդկանց։ Ու փորձում է անել խորը ֆիլմեր։ Չնայած այդ խորութիւնը միշտ չէ որ նկատում են։ Մարդ էլ չկար դահլիճում։ Եօթը զոյգ։ Պատահաբար չէ, որ Ւուդին վաղուց չի կարողանում ԱՄՆ֊ում ֆիլմերի փող գտնել։ Նա աշխատում է Եւրոպայում։ Այս ֆիլմն էլ հաւանաբար եւրոպական փողերով էր նկարահանուած։ Սա բերում է ինձ ազատ շուկայի պարագայում լաւ կինո նկարելու հարցին։ Այսօր իմ սովորական պատասխանն այն է, որ շատ մեծ շուկայի դէպքում, լինում է բաւական մարդ, ով կը սպառի լաւ արուեստ, եւ այդ փոքր շուկան բաւական է լինում, որ ինչ֊որ մէկը փող ներդնի, ու շահոյթ ունենայ։ Բայց կարծես թէ նոյնիսկ ԱՄՆ֊ի շուկան չի հերիքում։
Ֆիլմը մարդու մասին է, ով ամբողջ իր կեանքը արդարութեան համար պայքար է մղել։ Ու այդ պայքարն իրեն թանկ է նստել՝ մօտ մարդկանց կորուստ, ծանր հիւանդութիւն, եւ նա վերջապէս թեւաթափ է եղել։
Որովհետեւ նա փորձում էր պայքարել այսպէս ասած, «խաղաղ» մեթոդներով։ Իսկ իր դէմ խաղացել են բնաւ ոչ խաղաղ։ Խաղաղ պայքարը շատ դէպքերում դատապարտուած է պարտութեան։
Ու հիմա այդ մարդը վճռում է մի բան անել, մի մանրուք, իր այլ պայքարների համեմատ, բայց անօրինական, ոչ խաղաղ։ Նա վճռում է գործել այնպէս, ինչպէս գործում են իր հաւատացած արդարութեան դէմ։ Նա մտածում է, որ կարող է յաղթել։
Սակայն ֆիլմն այն մասին է, որ նա չի կարող։ Այս աշխարհում՝ չի կարող։
Եւ նա խոստովանում է իր սիրած աղջկան, յուսով որ աղջիկն իրեն կհասկանայ։ Իսկ աղջիկն իհարկէ չի հասկանում։ Նախ որովհետեւ փոքր է, ու յետոյ այդ պայքարը իրենը չէ իրականում։ Շատ «քուլ» է երեւում այդպիսի մեծ, ամէն բան տեսած տղան, միայն մի բան էր իր մէջ անյարմար՝ պարտուած էր։ Բայց երբ նա կրկին ընդվզեց, սկսեց պայքարել արդարութեան համար, ծիտն այդպիսի մարդուն ընդունել չկարողացաւ։ Եւ գնաց հետ, իր լաւիկ, առանձնապէս ոչ մի սկզբունք չարտայայտած տղայի մօտ։ Ում հետ կոմֆորտ է։
Երեւի թէ որովհետեւ այդ ծիտը, նա փիլիսոփային չէր սիրում։ Չէր սիրում նաեւ այն Իսպանիա թռնել ուզող կինը։ Երկուսն էլ իրականում նրան օգտագործում էին, մէկը՝ դեռ ոչ շատ գիտակցուած, միւսը՝ արդեն բաւական գիտակցուած։ Գիտէր ինչ է իրեն պէտք։ Նա չէր յանձնի փիլիսոփային ոչ թէ գաղափարի պատճառով, այլ քանի որ՝ բա ի՞նչ է անելու, հազիւ իրեն հարմար տղայ է գտել։
բացի դրանից, ֆիլմն այն մասին է, որ մենք ունակ չենք տարբերակել որտեղ է պէտք լինել ազնիւ, իսկ որտեղ՝ չէ։ եւ որն է այդ ազնիւը այս աշխարհում, ուր իշխում է դաժանութիւնն ու բռնութիւնը։ հենց ֆիլմի սկզբից էլ փիլիսոփան այդ օրինակն է բերել՝ դուք կհանձնէ՞ք գողին ոստիկաններին, եթէ իմանաք, որտեղ է նա թաքնւում։ իսկ հրէաների ընտանիքին՝ ֆաշիստներին կհանձնէ՞ք նոյնպէս։
Ռոյը, աղջկայ երիտասարդ ընկերը, իհարկէ յիմարի պէս ծտին հետ է ընդունել։ Չնայած նա այլի է արժանի, իմ կարծիքով։ Մարդ չպէտք է իր սխալների համար դրական ամրապնդում ստանայ։ Մենք ունենք կոտրուած տաշտակի մասին հեքիաթ։ Դա արդարութեան մասին է, այդ հեքիաթը։ Իսկ նա ով բացասական ամրապնդում չի ստանում, հակում է ձեռք բերում կրկին չարաշահել իր ունեցած մարդկանց։ Իր հերթին Ւուդին շատ մօտ է անում ֆիլմը կեանքին։ Այո, տղան իրօք յիմարի պէս հետ էր ընդունելու։ Առանց ոչ մի կշտամբանքի։ Բայց այս անգամ։ Ոչ յաջորդ։
Նոյնը այն լքուող ամուսինը։ Ասում է՝ «լաւ մտածիր»։ Ի՞նչ լաւ մտածել։ Գնա՛ գրողի ծոցը։ Եւ տղան, եւ այդ ամուսինը կարող են մտածել, որ իրենց բախտը բերել է՝ իրենք այդ իրենց ծտերին հետ ստացան։ Բայց ես այդպէս չեմ կարծում։ Լաւ հնարաւորութիւն ունէին տեսնելու, ով է իրենց իսկական ընկերը։ Տեսնել ուզել է պէտք միայն։
Ու այստեղ եւս մի այլ հարց է ծագում։ Իսկ իրենց պէ՞տք է ընկեր։ Թէ՞ պէտք է լաւ ծիտ/քուլ տղայ/իսպանիա տանող ունենալը։ Տղաներին էլ։
Ռոյը այդ ծտին կը շրջապատի սիրով, կանի ամէն ինչ որ նա իրեն լաւ զգայ։ Իսկ կանի՞ ծիտը, թէ չէ, ես չգիտեմ։ Քանի որ պարզ չէ բնաւ, նա սիրել ունա՞կ է թէ ոչ։ Ո՞ւր է կորել այդ իր կարեկցանքը՝ փիլիսոփայի ծանր փորձութիւնների հանդէպ էմփաթիան։
Գուցէ ոչ մէկն էլ ունակ չէ, պարզապէս գտնում են հարմար մի տարբերակ, շահերի համընկում, հետաքրքիր կը լինէր իմանալ ինչ է մտածում այդ մասին ինքը՝ Ւուդին։ Նկատի ունեմ՝ իր ֆիլմերը կրկին դիտել, եւս մի անգամ շուրջը նայել ու մտածել։
Ւուդին շատ հաւէս է վառում, (expose) տեսանելի դարձնում մարդկանց մէջ չափազանց տարածուած վարքագծի շաբլոններ։ Շաբլոններ, որ մենք թէեւ նկատում ենք, բայց ինքներս անզօր ենք ինչ֊որ բան փոխել մեր մէջ։
Ես այդ ժամանակ մտածում եմ՝ ինչ նման են մարդիկ դրանով։ Բոլորը ինչքան նմանութիւններ ունեն։ Ոչ միայն արտաքին, փաստօրէն։ Ինչքան կանխատեսելի են։ Ես էլ։
Կադրում ուշադրութիւն գրաւեցին Դոստոեւսկու «Ապուշը» ու Հաննա Արենդթի մասին գրուածքը։ Առհասարակ, ակնյայտ է որ Ւուդին Դոստոեւսկու վրայ տարած է։ Սա առաջին անգամը չէ։ Ու գուցէ իր ֆիլմերը ապագայում լինելու են «պարտադիր ընթերցանութիւն», ինչպէս այսօր Դոստոեւսկին է։
այսքանը, գուցէ ինչ֊որ բան աւելացնեմ մեկնաբանութիւններում։
նախորդ գրառման մէջ ներկայ ծրագիրը Արթինը տեղայնացրել է, դիզայնի վրայ է աշխատել
եւ այդպէս
ահա եւ ելատեքստը
ու տենց
2011 թուին ՄԱԿ֊ը ճանաչել է համացանցին կպնելը որպէս մարդու իրաւունք։
Մասնաւորապէս նշուել է, որ պետութիւնները պէտք է հետեւեն որ ինտերնետը հասանելի լինի միշտ, նոյնիսկ քաղաքական խռովութիւնների ժամանակ, եւ որ պետութիւնները պէտք է հարգեն մարդկանց անոնիմ մնալու ցանկութիւնը։
Ուզում եմ աւելացնել, որ դուք նաեւ ունէք իրաւունք ինտերնետին չկպնելու։ Իսկ քանի որ ինտերնետը ձեզ համար դիմագիրքն է, ուր մարդու առցանց անոնիմութիւնը չի հարգւում, ասեմ, որ կարող էք այնտեղ հանգիստ չմտնել։
Ոչ ոք ձեզ այդ համար չի պատժի, չի տուգանի, եւ չի հետապնդի։ Ձեզ չեն ենթարկելու վարչական կամ քրէական կամ զանազան այլ պատասխանատւութիւնների։
Գուցէ ոմանք նեղանան, բայց ամենայն հաւանականութեամբ չեն էլ նկատի ձեր բացակայութիւնը։
____________
FAA Ամերիկեան կառավարական գործակալութիւնը, որը սահմանում է օդային երթեւեկութեան կանոնները, 2013 թուի նոյեմբերին վերանայել է օդում էլեկտրոնային սարքերի օգտագործման սահմանափակումները։ ԱՄՆ֊ում ուղեւորները այլեւս պարտաւոր չեն անջատել սարքերը վերելքի եւ վայրէջքի ժամանակ։
Ուզում եմ աւելացնել, որ դուք ունէք իրաւունք մնալու անցանց, միացնել ձեր սարքի օդանաւի ռեժիմը, եւ ոչ մի դժբախտ պատահարի պատճառ չէք դառնայ՝ օդանաւերը չեն ընկնի, գնացքները չեն դուրս գայ ուղիներից, նաւերը չեն խորտակուի, իսկ արբանեակները չեն հանձնուի այլմոլորակայիններին։
իմացէք ձեր ազատութիւնները։
մարդն ունի իրաւունք լինել անցանց, եւ լինել էյրփլեյն մոդում։
ու տենց
_
ու տենց_
ուզում եմ ասել երկու բան․
— դա բնաւ էլ զարմանալի չէ, որ ռուսական զլմ֊ները electricyerevan֊ը ընկալեցին որպէս հակառուսական շարժում։
— եօթ դրամը ընդամէնը մասնաւոր դէպք է։
սկսենք առաջինից․ որովհետեւ իրենք՝ ռուսները գիտեն, որ այդ դէպքը հայ֊ռուսական բարեկամութեան մտերմութեան հետեւանքներից մէկն է։ դա մենք ենք, որ, գուցէ միշտ չենք տեսնում պատճառա֊հետեւանքային կապը։
մեզ զուտ թանկացո՞ւմն է տխրեցնում, թէ՞ կապ ունի այն կոռուպցիոն գործընթացը, որի հետեւանքն է այդ թանկացումը։
երբ գտնւում ես ոչ ժողովրդավարական երկրի «ազդեցութեան գօտում», նշանակում է, որ ժողովրդավարութիւնը քո մօտ թուլանում է, նշանակում է կոռուպցիան քո մօտ ուժեղանում է։
եթէ եօթ դրամն է, ապա ուրեմն մենք միայն այս եօթ դրամի հետ չենք օկ, բայց մնացած անկախութեան եւ ժողովրդավարութեան թուլացման, իսկ կոռուպցիայի ու գաղութացման հզօրանալու գործընթացների հետ օկ ենք։
եօթ դրամը ընդամէնը մասնաւոր դէպք է, որը շատ երեւացող է։
իսկ այսօր իրենց պէտք է բարեկա՞մ հայաստան թէ՞ կախեալ հայաստան
իրենք 2008֊ին աջակցե՞լ են սս֊ի իշխանութիւն իւրացնելուն։ հաւանաբար՝ այդ մասին կարելի է դատել իրենց զլմ֊ներից։ չէ՞ որ լտպ֊ն իր ելոյթներում բազմիցս նշել էր, որ հայաստանը պէտք է բարեկամական յարաբերութիւններ ունենայ ռդ֊ի հետ։
այնպէս որ այո, սա անկախութեան մասին է։ ոչ թէ եօթ դրամի։ դա ռդ֊ում անմիջապէս զգացին։ անկախութիւնը պակաս՝ դրսի ազդեցութիւնը ուժեղ, եւ հակառակը։ այսօր փտացնող դրսի ազդեցութիւնը ո՞ւմն է՝ ռուսաստանինը։ ապա իրենք հասկանում են, որ սա եօթ դրամի մասին չէ, այլ նրա, որ մենք իրենց ազդեցութեան գօտուց եկած «վարակներից» շատ գոհ չենք։
հիմա այն հարցի մասին՝ իրե՞նք են ազդում, թէ՞ մենք այնքան էլ անկախ չենք։ ասում են՝ «եթէ» մեր իշխանութիւններն աւելի անկախ լինէին։ այո, առանցքային բառը՝ եթէ։
ես հակուած եմ մտածել, որ երկուսն էլ է․ եւ իրենք են ազդում, եւ մենք ոչ այնքան անկախ ենք։ մէկը միւսից բխում է, մէկը միւսի հետ կապի մէջ է։ արդե՞օք կարելի է մէկը դիտարկել առանց միւսի։
ընդհանուր առմամբ, ինձ հետաքրքրում է․ դիցուք եօթ դրամը ստանում էք, գնալո՞ւ էք տո՞ւն ձեզնից գո՞հ։ լաւ, այս անգամ, այս գրպանից այս փողը չհանեցին։ իսկ յետո՞յ։
ու տենց
ֆոտոներ իհարկէ արած ունեմ ցոյցերից։
ինչի՞ չեմ հրապարակում։ արդեն ասել եմ, որ այս տարի սկսել եմ անմիջապէս չհրապարակել, սպասել, յետոյ կրկին նայել։ ու տեսնել, դուրս գալի՞ս են թէ ոչ։
սա նշանակում է, որ ես իմ վրայ աւելի քիչ եմ «սոցիալական մեդիա»֊ի դերն ու պատասխանատւութիւնը վերցնում։ իհարկէ, սա նաեւ այն մասին է, որ շատ լաւ է, որ ուրիշներն այդ դերը իրենց վրայ վերցրել են։ ու ես կարող եմ հանգիստ սրտով դա չանել։
ու այո, ես երեւի հետաքրքրուած չեմ ռեպորտաժային ֆոտոներ անելու մէջ։
ուզում եմ աւելի մնայուն, ժամանակից դուրս նկարներ անել։ նոյն ցոյցից այն նկարը, որ նայուելու է մի քանի տարի անց, օրինակ։
իհարկէ, ամբիցիոզ է հնչում, բայց ոչ մեծամիտ։ ես գիտեմ, որ դրա համար պէտք է աշխատել՝ փնտրել, փնտրել, փնտրել, ու նկարել, նկարել ու նկարել, ոչ թէ սպասել, երբ կարդը ինքը գալու է գիրկդ, իսկ դու բարոյաճես չխկացնել։ ու իհարկէ, մի քիչ էլ բախտ։ բայց բախտը չի բացւում, սովորաբար նրանց, ով ոչ մի բան չի անում։ ։Ճ
նոկիան, որ էն մէկը «արտադրել» է, իրականում այնքան էլ նոկիա չէ։
տեսէք, նախ, նոկիան վաճառել է իր ամբողջ մոբայլ բիզնեսը՝ իր բոլոր նախագծողներով, ինժեներներով հանդերձ։ եւ ոչ մի տեղ չի նկատուել, որ նոկիան փնտրի, վարձի նոր նման աշխատողներ։ այսինքն, այն պարզապէս ռեսուրս չունէր նախագծելու եւ թեստաւորելու երկաթը։ ըստ երեւոյթին, դա քայլ էր, որով նոկիան ասում էր, որ ուզում է մնալ այս բիզնեսում։ իսկ երկաթն իրականում նախագծած էր չինական արտադրողի կողմից, նոկիան փաստացի տուել է իրաւունք օգտագործել իր բրենդը։ քանի որ բացի բրենդից ոչ մի բան չունի, բայց բրենդն էլ ոչ այնքան ունի։
ինչո՞ւ էր էն մէկը պլանշետ։ քանի որ, ըստ պայմանաւորուածութեան, նոկիան իրաւունք չունի մինչեւ 2016֊ի երկրորդ կէսը զբաղուել հեռախօսային բիզնեսով։ իսկ մայքրոսոֆթը՝ իրաւունք չունի 2015֊ից յետոյ «նոկիա» բրենդով խելախօսներ արտադրել։ հասարակ հեռախօսներ ունի՝ տաս տարի։
նոկիան վերջերս յայտարարել է իր վերադարձի ցանկութեան մասին։ բայց իրենք, փաստացի, բացի բրենդից ոչ մի բան չունեն։ ոչ պատենտներ, ոչ աշխատողներ։ ունեն, փաստացի, միայն քարտէզներ։ ու դա հաւասար է զրօ֊ից սկսելուն։ մանաւանդ, նոր օհ֊ով գերլցուած շուկայ մտնելն է շատ բարդ։ դա պահանջում է ահռելի ներդրումներ, որ իրենք հիմա իրենց թոյլ տալ չեն կարող։ օրինակ, գոնէ հիմնական ամպային սերուիսների համար ծրագրեր մշակել, հիմնական օգտագործուող լաւ որակի ծրագրեր ունենալ։ դրանով իրենք ընդամէնը կասեն՝ մենք էլ ունենք։ պէտք է նաեւ ունենալ այն ինչ ուրիշները չունեն։ իսկ դա էլ աւելի բարդ է, քանի որ արի ու գտիր մի նորութիւն այնտեղ ուր ամբողջ աշխարհը մտածում է էլ ինչ նորութիւն անել, ու փորձում է առաջինն այդ նորութիւնը շուկայ հանել։ ամէն դէպքում, տեսնենք, ինչ են անելու․ կարողանալո՞ւ են գոնէ դառնալ եւս մէկ անդրոիդ սարք արտադրող, թէ չէ։
այստեղ, իհարկէ շատ կարեւոր է, որ արդեն կայ Յոլլան, որ սեփական օհ եւ էկոհամակարգ ձեւաւորելու առաջին մանկական քայլերն արել է։ ու գուցէ դա էլ նոկիային օգնի մի օր ոտքի կանգնել։
ու տենց
ուզում եմ ասել, այս քաղաքականը, որ ձեզ այստեղ ու այստեղ բացատրում են, որ, դուք, այո, քաղաքականցնում էք ու լաւ էք անում, քանի որ պէտք է չգիտեմ ինչպէս այլասերուել որ քաղաքական չստացուի, թւում է երբեմն վեհ, հեքիաթային, երբեմն էլ կեղտոտ, բայց իրականում ոչ մէկն է ոչ միւսը։ պարզապէս կենցաղային է, առօրեայ գործընթաց է։
այս ցոյցերն ինձ համար «տօն, որը միշտ քեզ հետ է» հեգնական պիտակով են։ մարդիկ, ով առաջին անգամ են ինչ֊որ բան անում՝ շատ ոգեւորւում են։ ասենք՝ առաջին անգամ գնացել է քաղաքից դուրս, կամ հակառակը՝ քաղաք։ ամէն ինչ նոր է, էնդորֆիններ, ու էլ ինչ ասես չի արտադրւում։
բայց իրականում, քաղաքական պայքարը, եւ քաղաքականութիւնը ինքնին, ահաւոր կենցաղային եւ առօրեայ գործընթաց է։ աւելին, ասեմ, որ այն պարտաւորութիւն է, եւ պատասխանատւութիւն։
լտպ֊ն որ ասում էր «ախոռներ մաքրելու» մասին, շատ մօտ էր ձեւակերպել, երեւի գիտէր ինչ էր ասում։
իրականում, ցոյցի գնալը՝ տուն հաւաքելու պէս մի բան է։ ինչի, ո՞վ է սիրում տուն հաւաքել։ ես դրա տեղը, այսօր ուզում եմ գնալ գրադարան, կամ ասենք, կարդալ մի բան, պտտուել համացանցով, կամ պարզապէս զբօսնել։
բայց չէ՝ պէտք է հաւաքել։ հիմա կամ պիտի թողնեմ, կամ էլ աւելի է վատանալու։
նոյնն էլ, եթէ ասենք քեզ իզուր տեղը տուգանել են, ու պիտի գնաս, իրաւունքներդ պաշտպանես դատարանում։ ո՞վ հաւէս ունի։ կենցաղային, զզուելի գործ է։ սա էլ ձեզ արտաքին քաղաքական գործընթացի զուգահեռ։
քաղաքականութեանը որտեղից էլ չմասնակցես՝ կենցաղ է։ կենցաղի մէջ էլ, իհարկէ, կարելի է հաւէս բան գտնել, դա այլ հարց է։
այդ քաղաքական գործընթացներն էլ նոյն բանն են՝ պիտի գնաս այդ ցոյցին ցցուես, քանի որ չանես — աւելի վատ է լինելու։ ու իմանաս որ այո, գուցէ քո փայ բռնութիւնն էլ ստանաս։
պարտաւորութիւն է՝ քանի որ դու չանես, ո՞վ անի։ քանի որ կարող է հաւէս չունես դրա։ դա հիմա, առաջին անգամ է ձեզ համար, հաւէս է թւում։ իսկ իրականում՝ էէէէ, էլի պիտի գնա՞մ, գրողը տանի, ինչի՞, բան ու գործ չունե՞մ։ բայց դէ այո, պիտի գնաս, գրողը տանի։ այո։ ու ասենք աշխատանքից յետոյ գնում ես այլ աշխատանքի, որն արդեն բնական է չի վճարւում՝ պարտաւորութիւն է։
(ի դէպ, վճարուելու մասին․ վիքի֊ում կանոն կայ, որ յօդուած գրելու համար պէտք է փող չստանաս։ որովհետեւ, եթէ մէկը ստանայ, ապա միւսը չի ուզի գրել, կասի՝ ես ինչի՞ պիտի ձրի անեմ այն, ինչ ուրիշը փողով է անում։ նոյնն էլ այստեղ է, իրականում ցոյցին «փողով բերուած մարդկանց» մասին խօսքերը սովորաբար իշխանական հեքիաթ են լինում, քանի որ ոչ մի իրական քաղաքական ուժի ձեռք չի տալիս այսպէս բարոյազրկել իր շարժման իրական աջակիցներին։ փողով բերում են ընտրութիւնների, ու սովորաբար իշխանութիւնները, կամ նման բարոյազուրկ, յուսահատ ուժերը։)
պատասխանատւութիւն է՝ քանի որ ամէն քայլդ կարող է սխալ մեկնաբանուել, կամ ստուեր գցել ամբողջ շարժման վրայ, կամ առհասարակ յիմարութիւն լինել։ լինի դա հարցազրոյց, որ դու տուել ես, գրուածք, որ դու թողել ես, մի շիշ գարեջուր, որ ձեռքիդ բռնել ես, կամ բառ, որ դու ասել ես՝ ոստիկանին, կամ մէկ ուրիշին։
այսօր տօն է ձեզ համար ամենօրեայ, բայց դա երկար չի տեւի։ կարեւորն այն է, երբ յոգնէք դրանից, ի՞նչ էք անելու, թողնելո՞ւ էք, թէ՞ հասկանալու էք, որ պարտականութիւն է, ու թէկուզ այնքան էլ հաճելի չէ, պէտք է անել, եւ լինել զգօն ու պատասխանատու ընթացքում։
կներէք, եթէ ձեզ հաճելի բան չասացի։
Մարդու համար անտարբեր լինելն ամենաբարդն է։
Աւելի բարդ է, քան ծխելը թարգելը։ Աւելի բարդ է, քան մօտ էակի կորուստ վերապրելը։
Պահանջում է կարգապահութիւն եւ կամքի ուժ։ Պահանջում է միշտ աշխատել ինքդ քո վրայ։
ու տենց
եւս մի բառարան հասանելի է անցանց։ պարունակում է 53521 բառ։
կարող է հետաքրքրել սա նաեւ։
#էկրանահան #բառարան #հայերէն
մտածում եմ, մեր ուղղագրութինը կարելի է շատ հեշտ «լաւացնել», գիտեմ, որ վիճելի է այդ բառը, եւ բերել աւելի մօտ դասականին, որը, յիշեցնեմ, օգտագործում են ոչ միայն արեւմտահայերէնի, այլեւ արեւելահայերէնի համար սփիւռքի համայնքներում, ընդամէնը անելով երկու քայլ․
— վերադարձնել «ւ»֊ը, ու հետեւաբար, հեռացնել «և»֊ն ու «ու»֊ն որպէս տառ։
— վերադարձնել «է»֊ի կիրառումը։
ւ֊ի մասին․
այո, անգլերէնն էլ է ապրել ուղղագրութեան փոփոխութիւն, բայց անգլերէնում չեն փոխել այն, որ fault գրւում է au֊ով։ մաշտոցն ակնյայտօրէն եւրոպական ազդեցութեան տակ էր, ու իր համար հարազատ էր «ու»֊ն գրել որպէս «ou»։
ոչ մէկի նեարդերին չի ազդում գրել՝ soup անգլերէն չէ՞։ կամ sauce, կամ vault։
այո, ես իրականում «աւ»֊ն «օ»֊ով փոխարինելուց հիացած չեմ։ փորձե՞լ էք երեխային բացատրել, ինչո՞ւ կայ «ո» եւ «օ»։ իսկ ինքներդ հասկացե՞լ էք, երբ սովորում էիք։
ունենալով «ւ»֊ը, մենք վերադարձնում ենք լեզուի մէջ կորած արմատներն եւ սկսում ենք ենթատեքստից անկախ տարբերել ասենք ռազմաւարն ու ռազմավարը։
ունենալով «օ»֊ն տարբերում ենք ասենք հոտն ու հօտը։ ես կարծում եմ, որ սա շահելու մասին է։
իհարկէ, ւ֊ն վերականգնելը նշանակում է որ ունենք ութիւն, ապա նաեւ՝ եան, եւ այլն։
վիւնագիրների մօտեցումը, այնպէս, ինչպէս անում են պարսկահայերը, երեւի աւելի հեշտ է ընկալել։ այսինքն՝ աղւէս, ոչ թէ աղուէս։
— Է֊ի մասին։
Բառի վերջում միայն «է» գրելը միայն հեշտացնում է սովորողի գործը՝ գուցէ, ինչեւէ, գայանէ։ հեշտ է չէ՞։
նաեւ շատ հասկանալի է ինչու սէր֊սիրոյ, գէտ֊գիտութիւն, պէտք֊պիտանի, դէմ֊դիմաց, փոխարէն֊փոխարինող։
Ընդամէնը այս երկու քայլն անելով, մենք զգալիօրէն մօտեցնում ենք երկու ապրող ուղղագրութիւնը առանց դժուարութեան։
Իրականում, այս օ֊ն, է֊ն ու ւ֊ն այնքան կարեւոր են, ինչպէս ր֊ն ու ռ֊ն։ Մենք չենք ուզում խառնել պառկ եւ պարկ արմատները չէ՞։ չենք ուզում կռահել թէ որի մասին է խօսքը։ ապա ինչո՞ւ ենք ուզում կռահել հոտ թէ հօտ, չէ՞ որ դրանք տարբեր են։ անգլիացիներն էլ պատահաբար չէ որ գրում են ship ու sheep եւ շարունակում են գրել։
Ի՞նչն է կարելի թողնել։
Բառասկզբի յ֊ն։
Երեւի ոչինչ, որ գրելիս չհասկանանք, ինչու է Հակոբը իրականում Յակոբ։ Երեւի պարտադիր չէ յիշել, որ՝ յատուկ, յիմար, յանցաւոր, յեղափոխութիւն։ Չեմ տեսնում յիմարի առաւելութիւնը հիմարի համեմատ։ Գուցէ սա դեռ չեմ հասկանում։
Բառավերջի յ֊ն։
Կռահում եմ, որ սա հեշտացնում է ընկալել, ինչու «երեկոյ֊երեկոյեան», «կրիայ֊կրիայի», որտեղից այդ յ֊ն։ Բայց չեմ հասկանում ինչ ենք կորցնում եթէ գրենք «հետո» «յետոյ»֊ի փոխարէն։
երեւի այսքանը։ կարծում եմ, այդ երկու֊երեք պարզ քայլը բնաւ ցաւոտ չեն, ու ակնյայտ շահաւէտ։
«VIII»֊րդ դասարանի աշակերտուհի Սաֆարեան Էմմաին ասմունքի երեկոյթի ժամանակ առաջնութիւն՞ … համար։
15/X/1963 թ․
Դեգեդաշէնի՞ N1 միջնակարգ դպրոց
եւ այդպէս
սկսեմ նրանից, որ պեդանտիկ (մանրախնդի՞ր) վերաբերմունք ունեմ շատ զանազան դէպքերում։
ունեմ խօսքին՝ երբ գալիս ասում են՝ «ես… ըըը… թոքենի համար», կամ «բան եմ տալիս, չի լինում», ու յոյսով նայում են աչքերիդ, որ հասկանաս։
ես յաճախ հասկանում եմ, բայց յայտնում եմ, որ չեմ հասկանում։ ու հարց եմ տալիս, որ տառապէն, եւ միտքը հասկանալի, ճիշտ եւ հայերէն ձեւակերպեն։
ու երբեմն ստացւում է, որ ինձ միայն թուացել է, որ հասկանում եմ, իսկ իրականում լրիւ այլ բան էին ուզում արտայայտել։
ես բծախնդիր եմ անուանումների մէջ՝ կարեւոր չէ պաշտօնական անուանումը, կարեւոր է քաղաքական մօտեցումը։ ես չեմ ասի «լենինական» կամ «կիրովական», ոչ այն պատճառով, որ այդպիսի քաղաք քարտէզին նշուած չէ, այլ որովհետեւ դա ինձ համար քաղաքական հարց է։ այսօր քարտէզին կայ «միկոեանի փողոց», բայց ես կաշխատեմ այլ ձեւ գտնել տեղանքի մասին տեղեկատւութիւն յայտնելու։
կարելի է նաեւ ասել «աֆրիկեանների շէնքի մօտ», չնայած այն արդեն չկայ։
Ի դէպ, անուանել «նախագահ» նրանց, ով բռնազաութել է իշխանութիւնը, շատ նման է «Լենինական» բառը օգտագործելուն։ Հիմա եթէ չէք ասում առաջինը, ապա եկէք մի ասէք երկրորդը։ (Կամ հանէք խաչը, կամ հագէք տաբատը)։
ես պեդանտիկ եմ վերաբերւում խօսքին, ես չեմ ասի «պէսոկ», քանի որ դա պետականութիւն չունենալու մասին է։ երբ չկար լեզուի մասին օրէնք, որ պարտադրում էր գրել վաճառուող ապրանքների վրայ հայերէն, հայերը նայում էին, կարդում տուփի վրայ ռուսերէն «песок»֊ը, հնչիւնափոխում այն, ինչպէս կարող էին, եւ օգտագործում։ քանի որ դա «պաշտօնական», իսկական անունն էր։
ու եթէ «քա՞նի գդալ պէսոկ» ասողին պատասխանել «շնորհակալութիւն, ինձ շաքարաւազ մի աւելացրէք», նա գուցէ մի տեսակ թարս կը նայի քեզ։ ո՞ւմ տեղն ես քեզ դրել, որ մեզ պէս՝ նորմալ հայերէնով չես խօսում։ ու մոռանալով, որ «նորմալ» հայերէնում «պէսոկ» բառ գոյութիւն չունի, ու որ իր ասած «պէսոկը» պետականութիւն չունեցող ազգի մտածողութեան մասին է։
ես պեդանտիկ եմ նաեւ ծրագրաւորման լեզուների ֆորմալ նոտացիային։ ինձ համար կարեւոր է, որ վերագրումը յստակ տարբերուի հաւասարման նշանից, այսինքն օրինակ կիրառուի a := a * 5 ոչ թէ a = a * 5։
ինձ համար կարեւոր է, որ IF պայման THEN յաջորդականութիւն ֊ից յետոյ յստակ աւարտ լինի՝ END֊ի կամ endif֊ի ձեւով։ Ինձ համար կարեւոր է, որ Օբերոնում «հաւասար չէ»֊ն նշւում է մէկ նիշով՝ «#», ոչ թէ՝ պասկալի (<>) կամ սիի (!=), կամ ադայի (/=) պէս՝ երկու։ Այդպէս սխալի հնարաւորութիւնը նուազում է։
ինձ համար կարեւոր է import֊ի եւ include֊ի գաղափարական եւ պրակտիկ տարբերութիւնը։ կարեւոր է, որ կոմպիլյատորը գեներացնի ինտերֆեյս, «բովանդակային» նիշք ձեռքով գրելու փոխարէն, ու շատ նման բաներ, որ ինձ շատ կարեւոր են թւում, այլ մարդկանց թւում են անկարեւոր, եւ իրենք ասում են՝ «ինչի՞ հետեւից ես ընկել», կամ «ինչո՞ւ խորացար»։
Իսկ հիմա ուզում եմ ասել, որ ես միայնակ չեմ, ու մենք բոլորս՝ դուք էլ, որոշ չափով պեդանտիկ էք լեզուի հարցում։
Զաւէն Նաւոեանը բարքեմփեան ներկայացման ժամանակ, ուր նա պատմում էր հայերէն խօսքի ճանաչման մասին, մասնաւորապէս նշեց, որ այդ համար պատրաստուել է բառարան՝ վերլուծելով Յուքոմի թեքնիկական (այո, ոչ տեխնիկական) աջակցութիւն զանգերի ձայնագրութիւնները։
այսպէս, իրենց բառարանում կան՝ «էդի», «վեկալ», «կարաս», ու նոյնիսկ «պադկլիւչածսյա» բառերը։ (:
այդ ժամանակ ես հասկացայ, որ մենք բոլորս որոշ չափով պեդանտ ենք։
որովհետեւ մեր, կամ ասենք՝ ձեր գրաւոր խօսքը, թէկուզ ոչ պաշտօնական գրաւոր խօսքը, երբ չէք գրում դիմում քաղաքապետարան, այլ շփւում էք ընկերների հետ սոցիալական ցանցում՝ շատ աւելի «ճիշտ» է, քան մեր վերբալ (spoken) լեզուն։
տրանսլիտ այլեւս սովորաբար չի օգտագործւում՝ այս պեդանտիզմը արդեն իւրացուած է։ մարդիկ չգիտակցուած պեդանտիկ են նոյնիսկ ֆեյսբուքում․ գուցէ եւ գրեն «խի», բայց չեն գրի «էդի», «վեկալ», ու «պադկլիւչածսյա»։
այսինքն ձեր մէջ էլ դա կայ։ մնում է հասկանալ, որ ոչ միայն կարդացողին է պէտք յարգել, այլ եւ լսողին։ էլ չեմ ասում, ինքդ քեզ։ (:
եւ այդպէս։
հ․ գ․
ու ոչ թէ «ու տենց», եւ նոյնիսկ «էդպէս», չնայած վերջինը լրիւ գրական բառ է։
ցանկացած բառն էլ, եւ երեւոյթն էլ, որ կեանքում լինում է, կարող է, եւ յաճախ լինում է գրականութեան մէջ։ լաւ գրականութեան, ոչ թէ պարտիական կորեկտ, այն գրականութեան մէջ, որ կեանքի մասին է։
ու իրական կեանքում կան շատ բաներ, որ ես դրական չեմ գնահատում, բայց դրանք կան։ նոյնը ֆոտո֊ի մասին․ ինձ դուր է գալիս այս նկարը, բայց դա չի նշանակում, որ ինձ դուր է գալիս երբ երեխաները ծխում են։
ասենք այսօրուայ ռուսաստանում (եւ վաղուայ հայաստանում) լրիւ կարող են այս նկարը արգելել, որպէս քարոզչական եւ անբարոյական։
ու դա էլ ինձ դուր չի գալու։ ես կարծում եմ, որ շատ լաւ նկար է, ինչպէս նկատել էք։
նաբոկովին արգելում են ոչ թէ իր բնաւ ոչ փողոցային լեզուի համար, այլ այն նրա, որ գրուածը իրականութեան մասին է։ իրենց՝ արգելողներին պէտք են հեշտ մանիպուլացուող դեռահաս, կամ մանուկ մարդիկ, ով հաւատում է միաեղջիւրներին, կամ՝ ինչ֊որ այլ անիրական բանի՝ իրենց ճիշտ կրոնի հետեւոր է։
սա արդեն իմ ընկալման մասին է։ գուցէ «գելն» էլ, «փետն» էլ օգտագործուեն գրականութեան մէջ, ինձ դրանք կոպիտ են թւում։ եթէ ես գրող լինէի, ես կօգտագործէի դա ուղիղ խօսքի մէջ, կամ գուցէ եւ ամբողջ գրքի տեքստը կուզէի ոչ «պաշտօնական» լեզուով լինի։ որպէս լուսանկարիչ ես չեմ կարծում, որ պէտք չէ ցոյց տալ այն, ինչ ինձ դուր չի գալիս։ ես գլամուր ռուսալեզու «երեւան» ամսագիրը չէի սիրում, այն իրական երեւանի մասին չէր։
բայց այն, որ իրականութիւնը բնաւ իմ ճաշակով չի, ես չեմ մոռանում։ ու ես պահում եմ ինձ այնպէս, որ աջակցեմ նրան, որ իրականութիւնը լինի իմ ճաշակով։ ես փորձում եմ խօսել այդպէս, ես փորձում եմ ծրագրաւորել այդպէս։
այո, իրական կեանքի մէջ լիքը կեղտոտ կոդ կայ, յետո՞յ ինչ։
ես հաճոյքով այդ կոդից էկրանահան կանեմ, բայց դա չի նշանակում որ ինձ հաճելի է այդպէս գրել։
վերադառնալով լեզուին, նաեւ ասեմ՝ եթէ ասենք «հեր» չենք իմանայ որ «հօր», քանի որ «հայր»։ այլապէս գուցէ «կի՞լ» ոչ թէ գայլ։ այդ «այ»֊ը ոնց որ reference լինի։
ինձ համար անձամբ հայերէնը «այ»֊երով լի լեզու է (ու դա երեւի պեդանտիզմի հետ կապ չունի)՝ այդպէս, այր, կայարան, կայծակ, կայուն, համաձայն, այո, զայրացած, փայտ, ճառագայթ, արտայայտել, գայլ, լայն, պայքար, խայթ, խայտել, միայնակ, պայման, ցայտ, կամայական, կայմ, քայլ, ձայն, սայլ, այց, պայծառ, կայտառ, փայլ, վայրագ, վայրկեան, յայտ, պայման, վայր, մռայլ, բայ, հմայք, այլեւայլ ու վերջապէս՝ հայ, հայերէն։ ու այդ «այ»֊րը շատ հմայիչ են հնչում ինձ համար։
ուրեմն, մի ադմին պատմել է, որ մի տեղ ուր աշխատում էր, նախորդ ադմինը իւզերներին սովորեցրել է մեյլ մութով(mutt) ստուգել։ դէ այս մէկն էլ շատ աւելի «լիբերալ» էր, իրենց թանդրբըրդ տեղադրեց, որ «խեղճերը» «չտանջուեն»։ եւ պարզուեց, որ մարդիկ այնքան սովոր են այդ «մութ»֊ին, որ չեն շտապում անցնել նոր, այլ փոստային ծրագրի։ ու մարդիկ կային, որ մի տարի անց դեռ մութ էին օգտագործում։
արդե՞օք մութը աւելի հարմար է։
թէ՞ դա պարզապէս սովորութեան հարց է։
Մարիա Սահակեանի «Ալաւերդի», կամ «Այդ ես չեմ» ֆիլմի դիտումից Ուտոպեանլաբ֊ում։
չեմ հասկանում ինչո՞ւ եթէ ոչ մէկին հետաքրքիր չէ բացի քեզնից, ապա պէտք է չտարածել։
սա հրապարակային օրագրի պէս բան է, քո մասին է։
ու դու չպէտք է շուկային համակերպուես, որ իրենք առնեն, ուտեն, կամ հաճոյք ստանան։
թող չստանան։ գոնէ այստեղ, գոնէ առցանց, կարելի՞ է լինել ով կաս, ինքդ քեզ չկեղծել։
եւ այդպէս
ահագին հաւանում եմ Փիթեր Մաթիասի Օբերոն/Լինուքս Ռիւայւալ նախագիծը։
այսօր աւելացրի իրա քոմփայլերին մի փաթչ, որը նախկինում աւելացրել եմ վիշապի մէջ։
Եթէ ունենք CASE, որը չի աւարտւում ELSE֊ով իսկ եղած վարկածներից ոչ մէկը չէ, ապա տեղի է ունենալու այսպէս կոչուած թռափ։ Սա ինձ ահագին գլխացաւանք է պատճառել նախկինում, երբ ես տարբեր կոդի հետ գործ ունենալիս փորձում էի հասկանալ, ինչու է այն մեռնում։
Ու քանի վիշապը փաթչ եմ արել, նոյն փաթչը որոշեցի այդ նախագծին էլ տալ։
Սա Վիշապի զգուշացման տեսքն է՝
Իսկ այսպէս է մեռնում ծրագիրը Օբերոն համակարգում՝
Ահա եւ ուղղումը՝
եւ այդպէս։ ։Ճ
— ես լատենտ ռուսախօս եմ։
եւ այդպէս
երբ մեզ պոլիտ կորեկտ են սովորեցնում լինել, ու ասել «ադրբեջանցի», ոչ թէ «թուրք», քանի որ իրենք ուրիշ թուրք են, մտածում եմ, որ երեւի հրէաներին էլ ասել են, մի ասէք արաբ, ասէք սիրիացի, կամ հորդանանցի, կամ լիբանանցի, քանի որ իրենք այլ արաբներ են։ այո, արաբները տարբեր են լինում, թուրքերն էլ են տարբեր լինում, բայց արաբները մնում են արաբ, իսկ թուրքերը՝ թուրք։ ինչպէս գեյերը՝ գեյ, իսկ նեգրերը՝ նեգր։
այնպէս որ ես շարունակելու եմ ասել՝ թուրքերը։ եթէ ճշտելու կարիք կայ, կարելի է մանրամասնել՝ անդրկովկասեան, արեւելեան։ թէ չէ նեգրին չի կարելի անուանել նեգր, իսկ թուրքին՝ թուրք, վաղն էլ կասեն մի ասէք այլմոլորակայիններին՝ այլմոլորակային։
ուրեմն այսօր մեքենայի մէջ եմ, միացնում եմ ամէնը (ինձ մօտ օդաչուների պէս է, չեքլիստով եմ միացնում շարժիչ, ն900, ֆմ տրանսմիտեր), մէկ էլ ինչ֊որ բոմժոտ տեսքի տղայ է մօտենում, ռուսերէն առաջարկում ձեռք բերել օծանելիք կամ ժամացոյց, ձեռքերում դրանք է պահում։
ասում եմ՝ «չէ, պէտք չէ»։
նայում է ինձ վրայ զարմացած, ասում է՝ «հըէ՞»։
ասում եմ՝
— պէտք չէ։
«նեղանում» գնում է։
իր խօսելու ձեւը այնպիսինն էր, որ ենթադրեցի որ նա տեղացի չէ, իսկ այդ չհասկանալը հաստատեց ենթադրութիւնս։
ու մտածում եմ՝ եկել ես այստեղ, մեր տօնը փչացնում ես, ուզում ես բան ձեռք բերեմ, ու ռուսերէն ես ինձ դիմում։
ենթադրելով որ ես այլ ԱՓԻ գիտեմ։
դա ոնց որ Թուիթերին Ֆեյսբուքի ԱՓԻ֊ով դիմել։ Կաշխատի՞ այդպէս, իհարկէ, չի աշխատի, Թուիթերն էլ կը նեղանայ, թէ էս ի՞նչ ԱՓԻ էք ինձ հետ օգտագործում, ես իմն ունեմ։
Ես էլ իմն ունեմ, բնականաբար։ Բոլորին էլ հաճելի է որ իրենց հետ իրենց ԱՓԻ֊ով են շփւում։
եւ այդպէս
Հ․ Գ․ իրականում իմ նեյթիւ ԱՓԻ֊ն հայերէնը չէ, բայց ես այն նենգօրէն թաքցնում եմ, ւռափ եմ արել, ու այդ ինտերֆեյսները նշել եմ պրիւատ, փաբլիկները միայն հայերէնն է։
Հ․ Հ․ Գ այ քաքրֆուրը քանի որ միջազգային ցանց է, ամէնը տեղայնացրել են՝ «յաջորդ յաճախորդ», «կարող էք նստել», եւ այլն։ ։Ճ
իսկ ինստագրամի ոճի նկարների մասին (այո, ընդհանրացնում եմ, բայց ես սովորաբար չեմ ասում՝ աֆրո֊ամերիկեան կատուն անցաւ փողոցը), ես եւս մի գրառում ունեմ, որը չեմ հրապարակի, քանի որ չեմ ուզում ազդել, չնայած չեմ էլ ազդում, բայց գոնէ իմ չափով չեմ ուզում ազդել։ ուզում եմ որ մարդիկ նկարեն, ու արտայայտուեն։ էլի լաւ է, քան չնկարելն ու չարտայայտուելը։
կրկին, փորձում եմ հասկանալ՝ մարդկային/չմարդայինը որն է։ ու մտածում եմ, որ էմփաթիան է, ու ոչ քեզնով անկեղծ հետաքրքրուելը։ լինի դա այլ մարդ, կամ շուն, կամ որեւէ մէկը, ում կարող ենք հասկանալ, որովհետեւ ում չենք կարող հասկանալ… դէ, չենք կարող։ (նկատի ունեմ ՌԱՈՒ֊ի ընկալման թունելը)
ու զուգահեռ է մտքիս գալիս լուսանկարչութեան հետ։
լուսանկարչութիւնն ոչ քո մասին է, այլ քո հետաքրքրուածութեան մասին է բացի քեզնից այլ բաներով։ իհարկէ, այն, ինչով ես դու հետաքրքրւում՝ քո մասին է։ բայց ես այդ մասին չեմ։
ես կէս տարուց շատ է գրեթէ նկար չեմ հրապարակել։ բայց շատ եմ արել։ ու երբ նայում եմ, մտածում եմ, ո՞րը հրապարակել, տեսնում եմ որ նրանք, որ ինձ ժամանակին շատ էին դուր գալիս, բնաւ էլ կիսուելու բան չեն։ որովհետեւ եթէ այդ օրը հրապարակուած չլինէին, հետաքրքիր էլ չէ հրապարակել։
ու ապա նկատում եմ, որ կան ասենք լուսանկարներ, որ ընդհանուր առմամբ օրագրային են։ ու դրանք տարածելը կը նշանակի՝ տեսէք ես ինչ հետաքրքիր տպասալ ունեմ։ տեսէք ես ուր եմ եղել։ տեսէք ես ինչ հետաքրքիր կեանք եմ ապրում։
բայց չի նշանակի՝ էս ի՜նչ սպանիչ շուն է։ չի նշանակի՝ շարք շները եւ իրենց բները, կամ անտուն շները՝ տարածաշրջանում։
այսինքն՝ իմ մասին է, այդ շների մասին չէ։ ճիշտ է, այն որ ես շուն եմ նկարում, իմ մասին է։ բայց դուք հասկացաք։
օրագրային ոճի նկարներ այսօր հաւաքւում են ինստագրամում։ պարզապէս այն պատճառով որ մարդկանց մեծ մասը մարդկային չի, բաւական նարցիսիկ է եւ ինքնասիրահարուած, ու ինքնացուցադրւում են անում են օրագրային նկարներ։ այնպէս, ինչպէս կորպորացիայի փի֊առ բաժինն է հաւաքում կորպորացիայի մասին մեդիայում յայտնուող նիւթեր, ընկերութեան մասին բլոգ է վարում, կամ տարածում մեդիայում իրենց մասին նիւթեր։ դէ՝ փաբլիկ ռիլեյշնս։ բիզնես։ շուկան պահանջում է։
ու դա փաբլիկ ռիլեյշնսի մասին է, ոչ թէ ֆոտո֊ի։ պարզապէս եկէք չխառնենք։
իրականում սա վեբ լոգ էլ չէ։
ցանկացած ձայն խանգարում է կենտրոնանալ եւ գրել, այն ինչ պատրաստւում եմ։ նոյնիսկ թղթի խշխշոցը։
ես յաճախ եմ անդրադառնում այն հարցին, ո՞րն է մարդկայինը, ո՞րը չէ։ էլի նոր չգրուած մտքեր ունեմ այդ մասին։ ու նկատում եմ, որ ոչ միայն այն, ինչ անուանում են «տղամարդկայինն» է նորմալ մարդու յատկանիշ, այլ եւ այդպիսի յատկանիշներ կան, որ «կանացի» կամ «աղջկական» են համարւում։ երեւի ես որպէս «մարդկային» նկատի ունեմ՝ քաղաքակիրթ, հնարաւորինս անկախ հին, ասենք legacy֊ից, հնարաւորինս բանական։ հիմա ասենք, իսկ թոյլի մասին հոգալը քաղաքակի՞րթ է, թէ՞ ծնողական բնազդի հետեւանք։ ինձ թւում է՝ քաղաքակիրթ է։ բայց դա իմ վարկածն է։ գուցէ որովհետեւ ես «արդարացնում» եմ իմ բնազդները։
հիմա էլ այլ բան կը գրեմ։
— բա ո՞նց ես գտել այդ կայքը։
— դէ ինտերնետը թելի կծիկի նման է, մի թելի ծայր ես գտնում, սկսում ես քանդել։
մարդկանց պէտք չէ ցոյց տալ իրենց, ձեր կարծքով «սխալները», «վրիպումները», «թերութիւններն» ու «թերացումները»։ դա ճնշում է, դա ազդել է։
նախ, ինչի՞ համար։ մարդն այդպէս է զգացել/մտածել(գրեթէ միշտ առաջինը, ոչ երկրորդը)՝ այդպէս է արել։
նեղացրե՞լ են ձեզ։ այդպիսի բան չկայ։
use active, not passive. դու ես նեղացել։ հաւանաբար որ մանիպուլացնես նրան, որ նա լինի այլը քո հանդէպ։
ինչի՞ համար։ թող չլինի այլը։ թող ոնց կայ այդպիսին էլ լինի։
պէտք չէ փոխել մարդկանց, եւ հնարաւոր էլ չէ դա։
կարելի է նրան ստիպել փոխել իր վարքագիծը՝ մանիպուլացնելով/նեղանալով, սպառնալով, շանտաժելով, ինչո՞ւ ոչ՝ դրական ամրապնդումով։ այսինքն՝ սովորեցնել կեղծել ինքն իրեն։
այդպէս էլ սովորեցրել ենք՝ բոլորն իրենց կեղծում են։ կեղծում են՝ որ գրագէտ են, կեղծում են՝ որ սա գիտեն, նա գիտեն, կեղծում են՝ որ լաւը երեւան, դրական ամրապնդում ստանան, չմերժուեն։
որ լաւ ֆոտո լինի, այսինքն, վիտրինային։ լաւ գովազդ լինի։ քանի որ մենք շուկայական յարաբերութիւններին սովոր ենք։ այն էլ դրա բռի ձեւին՝ «նաղդել» ապրանքը ցանկացած գնով, եւ հետ չընդունել։
չէ, ասում ես։ «չի՛ զգում որ վատ բան է արել, եթէ զգար ապա… չէ որ նա լաւն է իրականում։»
դէ որ չի զգում, թող չզգայ ուրեմն։ ուրեմն չի զգում այդպիսի բաներ, նա էլ այդպիսի մարդ է։
նա էլ իրեն այնպիսի մարդ կը գտնի, ով չի զգում որ նա չի զգում։ կամ ով զգում է որ նա զգում է։ թող հանգիստ նրան։
քեզ թւում է՝ վատ բա՞ն է արել քո հանդէպ։ հա լաւ է արել։ ինչպէս ուզել է արել է։ հիմա քեզ պէ՞տք է «լաւ» բան անի, քանի որ մանիպուլացրել ես, ասենք՝ նեղանալով։
թող ինչ ուզում է անի։ ինչ կա դա է։ գոհ եղիր նրանով ինչ կայ։ կամ մի եղիր մօտ իր հետ, եթէ չես կարողանում չազդել։
մօտ մարդկանց աւելի շատ են փոխում, որ յարմարեցնեն իրենց։ տանդ բազկաթոռը որ քեզ հարմար լինի։ ու որ հիւրերը տեսնեն, ասեն այս ինչ հաւէս տուն է։ չէ, մարդը բազկաթոռ չէ։ հիւրերն էլ գրողի ծոցը։
մի փոխէք, եթէ պէտք է դրա համար մօտ չլինել՝ մի եղէք մօտ։ բայց մի ճնշէք մարդուն։ թողէք «վատը» լինի։
ու փոխել մարդուն չի լինի։ նա է որոշում ինչպիսին է ուզում լինել, նա է որոշում ումից է ուզում ազդուել։
թող ինչ ուզում է անի։ թո՛ղ հանգիստ։
իհարկէ, դու թողնես՝ միեւնոյն է տարբեր տեղերից այդ խեղճ մարդու վրայ ազդելու են։ ազդելու են ոչ միայն այն մարդիկ, ում նա պէտք է այս կամ այն ձեւ, ազդելու է նաեւ «հասարակութիւնը», յաճախ նա արձագանքելու է այդ ճնշմանը փոխուելով դէպի հակառակ կողմ, քան մղում են, թէկուզ առանց ճնշման այն կողմ չէր գնայ։
կամ դրական ամրապնդելու են, նա էլ այնպէս կանի, որ կրկին ամրապնդեն։ դէ թող անի, եթէ նրան դա է պէտք։ եթէ ուզում է ինքն իրեն այդ գնով կեղծել։
(այո, ուզում է։ մարդիկ անում են այն, ինչից լաւ են զգում։ այլապէս թմրադեղերի խայծը ուտող չէր լինի, նոյնիսկ երբ դա հակաօրինական է, կամ բոլորին յայտնի են վնասները։ եւ պատահական յղիութիւններ չէին լինի։ դէ թող ստանայ իր դրական ամրապնդումը, քեզ ինչ, ափսո՞ս է։ դու քո մասին մտածիր։)։
բայց դա քո գործը չէ։ դու մի ճնշիր։ մի էլ ամրապնդիր։
դա իրենց յարաբերութիւններն են՝ իր ու հասարակութեան, իր՝ ու այլ մարդկանց։ գոնէ դու թող հանգիստ։
ու կենտրոնացիր քո վրայ։ եթէ ինչ֊որ մէկին ուզում ես փոխել ապա կարող ես քեզ փոխել։ եթէ դա հնարաւոր է։
««գաի»֊շնիկը» կանգնեցնում է, վարորդական իրաւունքն է վերցնում, տեսնում է, որ դրսի ՎԻ է, ոչ ԱՊՀ երկրի, ասում է՝
— Հա, դու կանոնները գիտես ուրեմն
ու պտտւում գնում է, թողնում է մարդուն։
եւ այդպէս
լուսանկարիչը բացի բեւեռացնող, անդրամանուշակագոյն, գունաւոր եւ այլ զանազան ֆիլտրերի կարիք ունի մի փոքրիկ հեռակառաւարուող ամպիկի։ երբ արեւը խանգարում է, ամպիկը տեղաւորի այնպէս, որ «ֆիլտրի» լոյսը։
Մարդուն չպէտք է «լինուքս» «տեղակայել», եթէ նա չի ուզում, չի խնդրել։ Չպէտք է «գովազդել», ասել ինչով է լաւ ու յետոյ տեղակայել։ Թող ինքը իմանայ ինչ է, նոր ուզի, փնտրի միջոց։ Իսկ այնժամ, քո օգնութիւնը գուցէ եւ պէտք չի լինի։
Նաեւ չպէտք է սովորեցնել ինչ֊որ բան, եթէ նա չի խնդրել։ Եթէ չի ուզում։
Մարդը պէտք է նա հասկանայ, ինչ է իրեն պէտք, ինքը ձգուի։ Այդ ժամանակ նոր, տուածդ գնահատուելու է, աղբը չի նետուելու։ Կամ սերուանտի վրայ չի դրուելու, որ փոշի հաւաքի։
Այսպէս, ինչպէս մարդկանց հետ, այնպէս էլ հասարակութեան։ Հասարակութեան համար չպէտք է այն անել, ինչ իրեն պէտք չէ։ Ու առաւել եւս իմ պէս մարդ չպէստք է անի, քանի որ ես ըստ հասարակութեան, այդ հասարակութեան անդամ չեմ։ Ես օտար եմ։ Ինչո՞ւ։
Շատ պարզ, ես Թիւրինգի թեստը չեմ անցնում։ Երբ ինձ հետ զրուցում են, մտածում են, որ ես դրսից եմ։ Ու չեն հաւատում, որ տեղացի եմ։ Ուրեմն, այդպէս էլ կայ։ Տեղացի չեմ։ Հայաստանից չեմ։ Հայ չեմ։ Իսկ տեղական նախագծեր պիտի տեղացի մարդ անի։ Երբ այդպիսի տեղացի յայտնուի։ Որովհետեւ այնժամ է պէտք լինելու, երբ յայտնւում է Մարքսի ասած «պատմական անհրաժեշտութիւնը»։ Իսկ մինչ այդ պէտք չէ։
եւ այդպէս
հ․ գ․ մտածում էի, եթէ իմ իմացած մարդուն բերեմ բարքեմփի, ես նրան կեղծ հայաստան եմ ցոյց տալու։ չեմ կարող ներկայացնել իրական հայաստանը, քանի որ ես իրական հայ չեմ ու իրական հայի պէս ինձ չեմ պահելու։ այնպէս թիւր կարծիք կը ձեւաւորեմ մեր մասին։
երկար չէի կարողանում ձեւակերպել, որն է իմ համար ինստագրամի՝ որպէս ձեւ, եթէ կարելի է այն ընդհանրացնել, թիւր կողմը։
չէ չէ, կան հիանալի մոբայլ նկարիչներ, ու ես ինքս շատ եմ նկարել մոբայլ խցիկով, ու շարունակում եմ նկարել։ ամէն ինչով էլ նկարում եմ
ուզում եմ ասել, դեռ երբ մոնտաժում էի, լաւ զգացի որ՝
տեքնիկան սահմանում է էսթետիկան։
տեքնիկան, որ սովորաբար օգտագործում են ինստագրամշիկները, կարողանում է, յամենայն դէպս այսօր, քիչ թէ շատ տանելի որակով դետալներ վերցնել․ այս դռան բռնակը, այս բաժակը, այս, թէկուզ մեքենան։
այսպիսով ինստագրամշիկը դառնում է իրեր հաւաքող։ (պարտադիր չէ որ դառնայ, այսպէս յաճախ ստացւում է)
ու իրեր հաւաքելով, նա չի կարողանում տեղաւորել իր նեղ շրջանակի մէջ այդ իր ցոյց տուածի միջաւայրը, ենթատեքստը, յարաբերութիւնները այլ դետալների հետ, իր տեղը միջաւայրում, եթերը, կրկին՝ կոնտեքստը։
դուք երբեւէ եղե՞լ էք քելեխի։ այդ զարմանահրաշ միջոցառմանը, ուր բոլորը֊բոլորը, մանաւանդ կազմակերպիչները շատ կարեւոր են։
այդ օրը զանազան կիրառութիւններ ունի։
նախ, կարելի է ուրախանալ։ երբեմն առանց թաքցնելու։ ուտել֊խմել։
կարելի է կայանալ՝ առհասարակ թաղման եւ դրան նախորդող եւ յաջորդող գործընթացներին մասնակցելով։ էլ ե՞րբ է քեզ հնարաւորութիւն ընձեռուելու լինել ռեժիսոր, եւ որոշել, ջութակահար կանչել, թէ կլառնետիստ։
կարելի է ներգրաւած լինել զանազան կարեւոր գործերի մէջ։
կարելի է ինքնացուցադրուել՝ այս անգամ քո ողբով։ ողբ անելն էլ է կարեւոր զբաղմունք։
իսկ հարցրու այդ ցուցադրուողներից մէկին՝ դու այդ մարդու համար ի՞նչ ես արել, երբ նա ասենք մենակ սառը բնակարանում մահանում էր։ եկար տունը մաքրեցի՞ր նրանից յետոյ, երբ մեռաւ։ իսկ որ կեղտոտ տան մէջ էր ապրում, դա ոչինչ, հիմա ոչ մէկ չի նկատի։
մենք առհասարակ սիրում ենք իմաստները փոխել։ ասենք ֆեյսբուքը պէտք է լինէր շփման հարթակ, իսկ դարձաւ բեմահարթակ։
այն պարզ պատճառով, որ իրական իմաստները մեզ չեն հետաքրքրում։
այսպէս եւ գնա հարցրու այդ տոտա֊ին, կամ լաւ, այն դեռահասին, ով ասում է, որ «ցեղասպանութիւնը իր ինքնութեան մասն է»։ ո՞նց է քո ինքնութեան մաս, բալիկ ջան։ որտեղի՞ց։ ասենք եթէ քեզ բռնաբարէին, էլի պարտադիր չէ որ մէջդ մնար, անցաւ֊գնաց, կեանքը շարունակւում է, իսկ այն որ տատիկիդ մօրն են բռնաբարել, ո՞նց է ինքնութեանդ մաս։
«մեր հողերը»— ասում էր միւսը, «մարդիկ հեչ, հողերը»։ չգիտեմ ինչու, բոլորը մտածում են, որ եթէ «ցեղասպանութիւնը ճանաչեն», իրենց ինչ֊որ մէկը ինչ֊որ հողեր է տալու։ ինչ֊որ կապոյտ երիզով պնակի վրայ։ հողերը վերցնում են, սիրելիներս։ արեան գնով։ եթէ կարողանում են։ չեն նուիրում։ գուցէ միայն մենք ենք նուիրում։ կարող էք նաեւ այստեղ կարդալ, որ ոչ մի հողերի մասին խօսք չկայ։
առհասարակ, երբ տարածք ընդլայնելու մասին է խօսքը գնում, նոյնիսկ էն ամենամեծ երկիր ունեցող ռուսների ֆազերն են գցում, ուր մնաց՝ մեր, որ նահանջելու տեղ չունենք։ եւ ի՞նչ էք անելու այդ հողերի հետ, ո՞վ է այնտեղ ապրելու։ եւ դրանց հետ կոմպլետկով եկած տասնհինգ միլիոն քրդերի։ ասենք պէտք կը լինի իրենց խնդրել, որ երբ հայաստանը վերանուանեն քուրդիստան, մեզ աւտոնոմիա թողնեն։ լաւ էլի, թողէք։
այո, իմաստները փոխւում են։ այսպէս, յիշատակի օրը դարձել է փիառուելու օր։ ում որ ձանձարլի չէ, բոլորը դրա վրայ փիառւում են։
մենք ի՞նչ ունենք, ի՞նչ ենք մեզնից ներկայացնում, որ ցոյց տանք։ ոչ մի բան։
անցեալով պարծենում են տաքսիստները՝ թէ ես գիտէ՞ք ով եմ եղել, երբ կիեւում էի։ գնացէ՛ք եւ հարցրէ՛ք։ մենք էլ այդ գործին ենք։ մենք էլ տաքսիստների ազգ ենք՝ գառնի֊գեղարդ կը տանենք, բան֊ման ցոյց տանք։
իսկ մեր բախտը այնքան բերել է, որ ի տարբերութիւն լիքը այլ ազգերի, ունենք ինքնացուցադրուելու հիանալի պատրուակ։ ոչ թէ պատճառ։ մեզ, պարզւում է ցեղասպանել են։ ինչպիսի՜ հնարաւորութիւն։ լիքը օգտակար բան կարելի է քաղել ընդամէնը մէկ ցեղասպանութիւնից։
կարելի է նւնւալ ողբալ, զգալ քեզ նուաստացուած, նեղացած, կարելի է աշխարհին պատմել քո խորը հոգու չձգուող վէրքերի մասին(իսկ իրականում՝ քո գոյութեան մասին), քո վեհ անցեալի մասին, աշխարհի անարդար լինելու, եւ ընդհանուր առմամբ, «հայի բախտ» հասկացութեան մասին։
Ինչպէս եւ քելեխի ժամանակ, բոլորը֊բոլորը կարող են շահել։
եւ գուցէ քո դէմքը, հենց քո՛ Բանգլադեշցի Գուգո֊ի դէմքը, ցոյց տան ՍիԷնԷն֊ով։ Եւ այն կը հեռարձակուի աշխարհով մէկ՝ քեզ կը տեսնեն եւ եւրոպայի գեյեր֊մարմնավաճառները, եւ ճապոնիայի դեռահասները։ Միայն պէտք է չմոռանալ տխուր֊լուրջ արտայայտութիւն ընդունել այն պահին, երբ խցիկը քեզ է նայելու, քանի որ այլապէս ուրիշ մարդու ցոյց կը տան։ Որ ոճի մէջ լինի։
Առհասարակ ամէ՛ն մէկը կարող է իրեն օգտակար եւ կարեւոր զգալ։ Նոյնիսկ Սեֆիլեանը՝ բանտում կարող է իրեն կարեւոր զգալ։ Բաւական կարեւոր է, պարզւում է, որ բանտում գտնուի։
Եւ ամէն մէկը գործ ունի՝ չէ՞ որ կարեւոր է «գնալ ցեղասպանութեան», ինչպէս իրենից գոհ նշում էր իմ հարեւանը։ այդպէս էլ ասում էր՝ «ես ամէն տարի գնում եմ ցեղասպանութեան, դա շատ կարեւոր է» — իսկ յետոյ աւելացնում՝ «իսկ դուք արդե՞ն գնացե՞լ էք ցեղասպանութեան»՝ իրեն զգալով գնահատողի, «ափրուվ» տուողի դերում․ նա հիմա կարող է ասել՝ «ապրէք», հաստատել, կամ մեծաւարի ուղղորդել, դնել ճիշտ ուղղու վրայ։
բացառութիւն չեն եւ քաղաքական գործիչները։ մանաւանդ իշխող գործիչները։ ինչպիսի՛ աննախադէպ փիառուելու միջոց։ երեւի վերջին անգամ նման հնարաւորութիւն սօսի թաղման ժամանակ էր։
եւ մենք բոլորս իրենց կը սիրենք, քանի որ իրենք մեզ հետ միասին են այդ օրը։ կամ, գուցէ մե՞նք իրենց հետ միասին ենք այդ օրը։
այո, ինչպէս ասաց գործընկերս՝ «այս անգամ էլ հարիւրամեակն առանց ռեժիմի չանցաւ»։ վայելէք ձեր «ռեժիմով հարիւրամեակը», ռեժիմի հետ միասին, ուս ուսի։ #socute
թէ չէ բոլոր զլմ֊ներն ընկել են նրա հետեւից, թէ կը գա՞յ պուտինը, թէ՞ չի գայ։ ի՜նչ լաւն է, որ գալու է։ մեր ընկերն է։ մեզ հետ է։ մեր կողքին։ ինչպէս միշտ սակայն։ #վույ #doublesocute
իսկ յիշատակի հետ այս «շոուն» կապ չունի։ նախ յիշել կարելի է առանց ցուցադրուելու։
իսկ եթէ եւ ցուցադրուել, ապա ճաշակով, առանց ճոխ վուլգար թաղման/քելեխի։ յիշել կարելի է լուռ։ կանգնել մէկ րոպէ։ ոչ թէ քայլել ամբողջ օր։(smart not hard) ինչպէս օրինակ անում են հրէաները։
(ազնիւ լինելու համար, պէտք է ասեմ, որ Իսրայէլում էլ նմանատիպ կարծիք արտայայտւում էր, հրէայ երիտասարդները դեռ վաթսունականներին բնաւ չէին ուրախանում, երբ հասարակութիւնը հոլոկոստի վրայ շատ էր կենտրոնանում, քանի որ համարում էին տեղի ունեցածը աւելի շատ ամաչելու քան ցուցադրելու հիմք։)
նաեւ ինքնացուցադրուել կարելի է ասենք գոնէ նրանով, թէ ինչ ես քեզնից ներկայացնում հիմա։ առանցքային բառն է՝ հիմա։ կարողանո՞ւմ ես $100֊ով ԴՆԹ սեքուենս անել։ կարողանո՞ւմ ես Տեսլա֊ի ազատ պատենտներն օգտագործես։ Կարողանո՞ւմ ես մոբայլ ափից մի քիչ աւելի լուրջ նախագիծ անել։
(եւ ոչ թէ ֆուտբոլով, կամ բռնցքամարտով, այն դարը չէ, անցաւ, պըրծ)։
չէ՞։ ո՞վ ես դու։ ի՞նչ ես կորցրել այստեղ, քեզ մէջ գցել։ գնա գործ արա, տեսնենք ինչին ես արժանի։
շքեղ քելեխով կամ թաղումով այսօր աշխարհին չես զարմացնի։ ու բոլորն էլ քո վրայ թքած ունեն։ ու քո ողբի։ ու քո ցաւի։ որը զգալի մասով անկեղծ էլ չէ։ գոնէ այնպէս է ցուցադրւում։
չե՞ս կարողանում քեզնից բան ներկայացնել։ իսկ ինչո՞ւ չես կարողանում։ հմ՞։
եւ այդպէս։
ինձ լաւ է, ու չի կարող վատ լինել։ քանի որ ես ունեմ երկու կայացած սէր։ ոչ մէկն էլ մարդ չէ։ ոչ մէկն էլ շուն չէ։
ու իրենք ինձ չեն լքի։
մէկը ֆոտոն է, միւսը՝ տտ֊ն։
(երկուսն էլ այնքան խորն են, որ կեանքս չի հերիքի էքսփլոր անել։ ու չեմ ուզում փորձել ինձ ասենք երաժշտութեան մէջ։ չնայած գուցէ վատ չէր ստացուի։)
ոչ թէ ձեր իմացած ֆոտոն ու ձեր իմացած տտ֊ն, այլ իմ իմացած ֆոտոն, ու իմ իմացած տտ֊ն։ որ ինձ են հաճոյք պատճառում։ քանի որ ես ջաւա գրելուց հաճոյք չեմ ստանում։ ու կապ չունի որն է իռացիոնալ կերպ փոխուող «մեծամասնութեան» կարծիքով «ճիշտ»։ There’s so many different worlds, ու ես ունեմ իմը։
ու ոչինչ, որ այստեղ մենակ եմ, իսկ դուք շատ էք, ձեզ մօտ փարթի է, ու դուք տժժում էք։ ես չեմ կարող վաճառել իմ սխալը ձեր ճշտի փոխարէն։ իմն է քանի որ։
ասում է՝ իսկ այս ծրագիրը/փաթեթը/լեզուն այս «ֆիչա»֊ն ունի՞։
ու եթէ չունի, հիասթափւում է։ իր համար բաւական լաւը չէ։
երեկ է ծնուել, բայց արդեն աշխարհն իրեն պարտական է։
ի՞նչ ես դու արել, որ այնքան շատ բան ես ուզում։ չունի՞՝ աւելացրու։ չե՞ս ուզում աւելացնել՝ գնա $6000 տուր եւ գնիր կոմերցիոն ծրագիր, որն ունի։
եթէ չես հասկանում, որ դէպքեր կան երբ less is more. ու աւելացնելով չէ, այլ պակասացնելով ես աւելի լաւ լեզու, նկար, տեքստ, նախադասութիւն ստանում։
եւ այդպէս
սիրում եմ տաքսիստներին։ եթէ իրենք չլինէին, երեւանի փողոցներով վարելը անսպասելի խոչընդոտներով խաղ չէր լինի։
ու մայերը անում էր նկարներ պարզապէս հաւէսի համար։ տարած էր նկարելու վրայ։ քանի խցիկ ունէր։ ու նկարներն ոչ մէկի ցոյց չէր տալիս։ քանի որ մենակ էր, ու քանի որ կարեւորն անելն էր, ոչ թէ ցուցադրուելը։
մինչդեռ ապրելու համար նա պահում էր երեխաներ, եւ հիլլ դոնահիւ֊ի գուլպաներն էր լուանում։
ոչ ամէնն է երեւակել֊տպել, չգիտես ինչու թողել է հազարաւոր չերեւակած ժապաւէններ։ նկարներ որ ինքը չի տեսել։
— հա, դու լաւ երազներ էլ ես տեսնում, ժպտում էլ էլ ես։ ես քեզ պէտք է ատեմ այդ համար։
— այլեւս չեմ տեսնում։ կարող ես չատել։
— տխրում եմ որ չես տեսնում։ որ էլ պատճառ չունեմ ատելու։
—————————————————————————————————————————
— չեմ կարող տալ, նուիրուել, յետոյ ուրիշին, յետոյ ուրիշին։
ինքս ինձնից եմ յոգնում, ոնց որ նոյն կինոն տասը հոգու ցոյց տամ։ ժապաւէնը մաշւում է, ես էմոցիոնալ սպառւում եմ։ ինձ պէտք է ժամանակ որ ես լինեմ ուրիշը, որ ինքս ինձ կրկին չճանաչեմ։
— մարդիկ չեն փոխւում։
— փոխւում են։ երեկ մէկի նկարներն էի նայում, կարօտեցի իրան այն ժամանակ, երբ դեռ իրան չգիտէի։
հասկանում եմ, որ ամէն դէպքում, առաջ մարդիկ աւելի քիչ էին չաթւում, քանի որ այնուամենայնիւ, բոլորը չէ ով կարողանում էր գոնէ այդ այսիքիւն քաշել, ինսթալ անել։ ինսթալ անել առհասարակ ոչ բոլորը գիտէին, որ պէտք էր ասենք սեթափ․էզե գտնել ու կտացնել։ բա որ այ՞լ անուն լինէր, ո՞րտեղից իմանաս ինչ է։
իսկ հիմա ֆեյսբուքը դա փոխեց։ ինսթալ անել պէտք չէ, բոլոր «ընկերներդ» էլ ահա՝ ձեռքիդ տակ։ չաթուիր։
յետոյ դա փոխեցին խելախօսները, ուր տեղադրելը հեշտացուեց, խանութի պատճառով, ու սեթափ անունով նիշք պէտք չէ սեղմել, այլ «տեղակայել» ստեղնը։
ահա թէ ինչու են հիմա բոլորը չաթւում, չաթերի սքրինշոթներ անում։
այնպէս որ բարի գալուստ ինտերնետ։ չանցաւ քսան տարի, եկաք։ շնորհակալութիւն ընկեր ցուկերբերգին մեր երջանիկ մանկութեան համար։
գնացել էի ինստիտուտ, այնտեղ գաստարբայտերներ էին նեղ աչքերով։ շատ էին, տեղաւորւում էին։ իրենց հետ ծնողներն էին եկել, որ տեսնեն լա՞ւ են տեղաւորուել, տատիկները նոյնպէս։
յետոյ որ դուրս եկայ, ինձ հետեւից եկան երկու կենդանի՝ մէկը գառիկ, մէկն էլ այծիկ։ իրար կապած էին մի պարանով։ ու այդպէս հետեւիցս գալիս էին։ հիմա սրանց ի՞նչ անեմ, մտածում եմ, ո՞նց պահեմ։
իսկ այն շէնքի մօտ ուր աշխատում եմ, մեեեծ սեւ ձի էր։ շատ ուժեղ։ եւ ընկել էր նեեեեղ փոսի մէջ։ միայն գլուխն էր երեւում, կամ երբեմն, երբ ձգւում էր որ դուրս գայ այդ փոսից՝ մկանները։
յետոյ կարեւոր բան էի փնտրում։ բայց դա չեմ ասի։
այլ կասեմ, որ երբ արթնացայ, հասկացայ որ
— գաստարբայտերներն ուսանողներն են նոր ընդունուած։
— գառուկն ու այծիկը՝ վզիցս կապած դիպլոմնիկներն են, որ չգիտեմ իրենց հետ ինչ անել։
— իսկ ձին՝ երեւի գործընկերս է, ով ահաւոր ուժեղ է՝ խելացի է, բայց դէ նեղ փոսի մէջ է ընկել, ու ոչ մի ձեւ չի կարողանում դրանից դուրս գալ, ու ամենայն հաւանականութեամբ այդ փոսի մէջ էլ մինչեւ կեանքի վերջ ապրելու է։ ու նա մենակ չէ, գուցէ դա հաւաքական կերպար է։
սա շատ լաւ տեքստ է ու այստեղ էլ եմ ուզում կիսուել՝ http://wikilivres.ca/wiki/Politics_and_the_English_Language
ռուսերէն վարկած կայ մոշկովի մօտ բայց լրիւ չի։ այնպէս որ բնօրինակով կարդացէք։
ու այո, չքաղաքական հարց գոյութիւն չունի՝ In our age there is no such thing as “keeping out of politics.” All issues are political issues, and politics itself is a mass of lies, evasions, folly, hatred and schizophrenia. When the general atmosphere is bad, language must suffer.
եւ սա՝
(i) Never use a metaphor, simile or other figure of speech which you are used to seeing in print.
(ii) Never use a long word where a short one will do.
(iii) If it is possible to cut a word out, always cut it out.
(iv) Never use the passive where you can use the active.
(v) Never use a foreign phrase, a scientific word or a jargon word if you can think of an everyday English equivalent.
(vi) Break any of these rules sooner than say anything barbarous.
երեկ կրկին հարց տուեցին որին դժուարացայ պատասխանել, ու մտածեցի որ պէտք է խոստովանել։
պէտք է խոստովանել որ ես իրականում ձեր իմացած տղան չեմ։ բնաւ։
որ այլեւս իզուր տեղը չհիասթափուէք։
նախ, որպէս այթի շնիկ, ես ոչ մի բան չգիտեմ։ եկէք թուեմ․
ես չգիտեմ C/C++ (մանաւանդ չգիտեմ ինչու սլեշով արանքում), ես չգիտեմ ասեմբլեր (դուք գիտէիք գիտե՞մ, չէ՝ չգիտեմ, մի երկու cpu֊ի instruction set֊ն եմ պատկերացնում, բայց ասեմբլեր լեզուն չգիտեմ որն է, առաւել եւս չգիտեմ գործիքները՝ microsoft macro assembler֊ի հետ ծանօթ չեմ), ես չգիտեմ ջաւա/c# ու չիմանալով դրանք քննադատում եմ։ առհասարակ ինձ դրել եմ լեզուների տղայի տեղ, բայց այդ լեզուներից բան չեմ հասկանում։
ես կեանքումս մի երկու տող եմ հազիւ գրել ջս֊ով, մի երկու տող հազիւ ուղղել եմ պհպ֊ով, ու առհասարակ լաւ չեմ պատկերացնում ինչ է իրենից ներկայացնում վեբ ծրագրաւորումը, չեմ պատկերացնում ինչ է իրենից ներկայացնում տբ֊ների հետ աշխատանքը, ու քիչ թէ շատ բարդ sql հարցում չեմ կարող «գեներացնել», ես գաղափար չունեմ տբ֊ների նորմալիզացումից։ իմ իմացած նորմալիզացիան ընդամէնը անհաւանական շարժիչի աշխատելուց յետոյ է լինում, կամ համով թէյ/տաք շոկոլադ խմելուց։
Ես չեմ կարող լուծել ձեր վինդովսի սքայփի խնդիրները։ չեմ կարող լուծել դրա դրայւերների խնդիրները։ չեմ հասկանում ես։ մասնագէտ չեմ։
բայց դա հեչ։ դուք գիտէք ես լի՞նուքս գիտեմ։
Ոչ, ես չգիտեմ լինուքս։ Չէ, չգիտեմ։ Ու չեմ կարող ասել ինչու չի կպել ձեր վայֆայը։ Չեմ կարող ասել ուր է պէտք կտացնել ուբունթու֊ում, եւ որտեղից այնտեղ մտնել, հասնել, որպէսզի հեռուստացոյցին կինոն դիտէք։
գիտէք ես տերմինալո՞վ եմ աշխատում դրանի՞ց է։ չէ, ինքներդ տեսե էք որ ես ձեր ուբունթու֊ում տերմինալն էլ գտնել ունակ չեմ, ակնյայտ է, որ չեմ աշխատում դրանով, եթէ տեղն էլ չգիտեմ։
անդրոիդի համար փորձում էի գրել՝ չստացուեց, չձգեցի։ ամէն ինչ չէի հաւանում, մեծամիտ եմ էլի, զզուող։ քիթս էի ծռում։
լաւ, գոնէ որպէս յուզեր, կասէք, գուցէ մի բան հասկանամ։ չէ, օֆիսներ չգիտեմ։ դոդոշոփ չգիտեմ։ մոլորւում եմ օֆիսներում։ չգիտեմ քորել, չգիտեմ ինքսքեյփ, չգիտեմ ադոբ իլիւստրատոր, բայց ժամանակին պատկերացնում էի adobe premiere 4.2֊ը, դա իննսունականների պրոդուկտ է, եւ վաղուց կորցրել է իր ակտուալութիւնը։
հա, մայքրոսոֆթ վիժուալ ստուդիո չգիտեմ, քանի որ համբերութիւնս չի հերիքում ոչ միայն սովորելու, այլեւ սպասեմ որ լոադ լինի։ նոյնը՝ էքլիփսը։ էդ նրանից է որ նեարդային համակարգս ընդհանուր առմամբ հաւասարակշիռ չէ։
դրա պատճառով եմ վիմով գրում, որ համ վեհ երեւայ, համ էլ արագ է։ սակայն վիմ կարողանում եմ օգտուել ընդամէնը այնքանով ինչքանով պէտք է գալիս։ գիմփում եւ ufraw֊ում դեռ նոր բաներ եմ բացայայտում։ այնպէս որ ինձնից ի՞նչ յուզեր, գուցէ միայն լուզեր։
օկ, որպէս մասնագէտ կայացած չեմ, պարզ է։ միայն մեծ֊մեծ խօսել գիտեմ, այն էլ դա էլ այլեւս չեմ անի, որ դեռահասները չխաբնուեն։ բայց որպէս մարդ, հասարակութեան անդամ, ես նոյնպէս լրիւ անիմաստ էակ եմ։
ես չգիտեմ շփուել։ ես չգիտեմ, իրօք։ ինձ քիչ թէ շատ սկսեցին ճանաչել, երբ սոխերէն գրում էի կենդանի մատեանում եւ յիմար ֆոտոներ էի լցնում իմ առաջին ֆեյսբուքի հաշիւ, երբ այնտեղ դեռ մարդ չկար, իսկ մենք ով այնտեղ էինք, մեզ զգում էինք առաջադէմ եւ տարբերուող օդն֊ի զանգուածից։
իսկ հիմա ինչի՞ չկամ։ որովհետեւ շատ հետաքրքիր մարդիկ են հասել, եկել, ու ես վախենում եմ մրցակցութիւնից։ որ իրենց ֆոնին այլեւս չեմ երեւալու ու աննկատ կը մնամ։ այսպէս աւելի հեշտ է ասել որ ֆեյսբուքը քըխ է ու չլինել այնտեղ։
իսկ երբ սկսեցին ճանաչել բլոգով, դէ երկու հոգով էինք բլոգում, բոլորս իրար գիտէինք։ ես էի, պապեանը, կորնելին, մի երկու հոգի էլ իրար էինք կարդում։ ես ինչի՞ կայի, որովհետեւ նախ իրական կեանք չունեմ, ու նրանից, որ ինքնացուցադրուել եմ սիրում։
տենց, որ վեհերն ինձ իմացան, ասացին արի բարքեմփի թիմ։ ով գրում էր մատեանում բոլորին կանչում էին, էնա լուսինին էլ են կանչել, արփիկին։ ես էլ դէ գիտէք, ինձ հաց մի կերակրի, ջուր մի տուր, թող փիառուեմ։ այնտեղ գիտէք բա՞ն եմ անում։ մենակ ոտքերի տակ եմ ընկնում, խանգարում եմ իրենց, երբ ստացւում է։ որ հանկարծ լաւ բարքեմփ չկազմակերպեն։ իրենք էլ դեռ չեն տշել, քանի որ սիրունչիտարոն, բայց էնա հանդիպումներին այլեւս ոչ ոք չի գալիս, քանի որ երեսս տեսնել չեն ուզում։ ես էլ աներես եմ, հա գալիս եմ, որ ինձ մի քիչ մարդ զգամ, գոնէ բարքեմփով, թէ չէ գիտեմ որ ես առանց դրա լրիւ ոչ մէկ եմ։
հա, ասում եմ շփուել չգիտեմ։ ինչ֊որ ոչ կորեկտ բաներ եմ դուրս տալիս, նեղացնում մարդկանց, կամ էլ լռում եմ, լրիւ ոչ ադեկուատ կերպ։ ուրախանալ չգիտեմ, ինձ օտար եմ զգում բոլոր, ամէն տեսակ կոմպանիաներում։ չէ որ մենակ այս կամ այն շրջապատում լինէր, չէ՝ բոլոր։ բոլորին հասցրել եմ հասկացնել, որ քիթս տնկած է, ու ինձ պալոժ չի իրենց հետ։ կամ գուցէ երբեմն դիմանամ։
շփուել չգիտեմ նաեւ քանի որ կրկին անգրագէտ եմ, լեզուներին չեմ տիրապետում։ լեզուներին՝ տարբեր իմաստներով։ չեմ ասում, հայերէն պարզ է չգիտեմ, ռուսերէն մոռացել եմ վաղուց, անգլերէն երբեք էլ չգիտէի։ բայց եթէ հայերէն եմ խօսում, ինձ հայերը չեն հասկանում, ասում են՝ պարսիկ ես երեւի, ակցենտդ այն չէ, կամ որ խանութ եմ մտնում, ասում եմ «ասէք/տուէք խնդրեմ…» ու շարունակում եմ, ասում են՝ «ի՞նչ» ու չեն հասկանում։ իմ բակի խանութում սակայն սովորեցին ինձ, դէ տեղացի եմ, հանդուրժող են մօտենում, ու երբ ասում եմ «վարսակի փաթիլներ» կամ «հնդկաձաւար», էլ չեն ասում՝ «էդ ո՞րն ա, հաաա, գռեչկա», ու սուս ու փուս տալիս են։ մեզ մօտ առհասարակ տարօրինակներին չեն նեղում։
լաւ, լեզուները գրողի ծոցը, բայց նորմալ մարդիկ ունեն միմիկա, շարժումներ, իրար առանց խօսք են հասկանում։ ես դա էլ չեմ կարող։ սովոր չեմ։ սովոր չեմ նաեւ ուրախանալ, պարել, շփուել սովորական, նորմալ ձեւերով՝ ծխել, խմել, խօսել։ չգիտեմ ձեւերը։ չգիտեմ ինչ ուրախանալու բան կայ։ մասնաւորապէս, քանի որ ժամանակին գորբաչյովի հակաալկոհոլային կամպանիայի տակ եմ մնացել։ տենց էլ տակից դուրս չեմ եկել։ դէ կոմունիստները լաւ ազդեցութիւն չէի ունենայ։ ու բոլորը թարս են նայում, եթէ հանդուրժում են, լաւագոյն դէպքում իմ ներկայութիւնը, ապա երեւի մտածելով թէ սրա մօտ լյարդն է վատ, կամ էլ խեղճը իրեն կոնտրոլ չի անում։ այնպէս ոչ մի կարգին, չէ իրօք կարգին կոմպանիայում տեղ չունեմ։
դէ այդպէս էլ պէտք է լինի, ջիգյար, բան չունեմ։ մեծամիտ եմ, բոլորին վերեւից եմ նայում։
ու առհասարակ, ո՞մ է պէտք փնթփնթան ծերուկ, ում ոչ մի բան սրտով չի, ոչ մի ջերմ խօսք չի ասի։ դրանից աշխատանքի տեղը ունեն՝ նաչալնիկ, ես էլ նաչալնիկ չեմ որ ինձ դիմանան։
էդ էլ հեչ։ բայց ես առհասարակ ընդունակ չեմ ու շատ բարդ եմ սովորում։ ասենք մեքենա վարելը ի՞նչ է, որ շատ դանդաղ եմ սովորել, ու բոլորն ինձնից արագ են սովորել։ ոչ մի բան չեմ հասկանում տեխնիկայից ու մեքենաներից մասնաւորապէս, որ բոլոր բոլոր տղաները գիտեն։ այնքան եմ վախենում մեքենան ձեռք տալ, որ նոյնիսկ գազ չեմ տեղադրել, գոնէ որ փող խնայեմ։ տիպիկ լուզերի վարքագիծ, գլուխ չունես, վախկոտ ես՝ վճարիր։
ու զարմանալի չէ, որ լեզուներ էլ չգիտեմ։ հա, պատահաբար աշխատանքի եմ ընդունուել, էդ ամէնը յաջող փիառ֊ի պատճառով է, մեծ֊մեծ խօսել գիտեմ, իսկ գործ անել՝ չէ։ իսկ ինձ դեռ հանդուրժում են, չեն հանել, քանի որ էն ամենազզուելի աշխատանքը, որ ոչ ոք չի ուզում անել, իմ վրայ են գցում, ես էլ դէ պէտք է անեմ, որ մի կերպ մնամ ու չհանեն գոնէ։
չէք հաւատում, շեֆիս հարցրէք ինչքան է զզուած ինձնից։ կամ գործընկերներից, ում հետ նոյնիսկ լայաղ չեմ անում խօսել, նոյնիսկ փորձով փոխանակուել, ասել լսել ով ինչ հերոսութիւն է արել, կամ ինչեր են անում ուկրոֆաշիստները։
դէ քաղաքական նորմալ դիրքորոշումներ էլ չունեմ, դա պարզ է։ արեւմտամոլ, իրականում, էդ նրանից է որ լատենտ գեյ եմ, բայց ինքս ինձ չեմ կարողանում խոստովանել։
ցեղասպանութիւնը որ ցեղասպանութիւն է, ցեղասպանել են, ու դա մեզ բոլորիս պէտք է միաւորի, յուզի, այն էլ անտարբեր եմ, ինչ֊որ չի յուզում։ համայնքին ինձնից ոչ մի օգուտ։ պապդ, կարող են ասել, պապուդ յիշիր, ու առհասարակ նա ով էր դու ով ես։ դէ հա, ինչ ասեմ։ բան դուրս չեկաւ էլի ինձնից։
ու առհասարակ ես էքտրովերտ եմ, բայց ինձ ինտրովերտի պէս եմ պահում։ քանի որ անկեղծութիւն չունեմ, ու մեծամիտ եմ։
իսկ ձեզ բոլորին ես իրականում հոգուս խորքում ատում եմ։ որովհետեւ դուք կարող էք՝ իսկ ես՝ ոչ։ դուք կարող էք ծրագրաւորել, ես՝ ոչ։ դուք կարող էք փող աշխատել, ես՝ ոչ։ դուք կարող էք ֆլիրտել, աղջիկ կպցնել՝ ես ոչ։ դուք կարող էք խորոված անել՝ ես ոչ։ դուք կարող էք շփուել, ուրախանալ, ես՝ ոչ։ քանի որ ես աննորմալ եմ, անկապ եմ մեծացել, իսկ դուք՝ նորմալ։
այսօր նայում էի Վիվիան Մայերի ինքնանկարները։
ես չգիտէի ինչքան սպանիչ ու ինչքան շատ ինքնանկարներ ունի նա։ հիմա զգում եմ ինչ հարազատ է ինձ իր դէմքը։
ես այնքան երջանիկ եմ որ ապրում եմ այն ժամանակ երբ ֆոտո կայ։
ու ես այնքա՜ն բաւականութիւն եմ այսօր ստացել ու այնքա՜ն լաւ եմ ինձ զգում։
որ դրանից լաւ պարզապէս մարդ չի կարող զգալ։
ու ուզում եմ ձեզ բոլորին, ով ինձ կանչում է տարբեր զանազան հետաքրքիր տեղեր, կամ առաջարկում է տարբեր հետաքրքիր զանազան զբաղմունքներ, կամ ասում է, ինչի ես պէտք է ինձ վատ զգամ, ու ինչ անեմ, կամ ինչպիսին լինեմ, որ ինձ լաւ զգամ, ուղարկել գրողի ծոցը, կամ էլ չէ, ձեր զանազան հետաքրքիր տարբեր տեղերը։
ես գիտեմ ես ինչպէս եմ ինձ լաւ զգում։ ինչ եմ սիրում անել։ թէկուզ ինձ մօտ չի ստացւում։ բայց կարեւորն այն չէ ստացւում է թէ չէ։ ինձ համար եւ հաքելու, եւ վրիպազերծելու, եւ նկարելու պրոցեսն արդեն այնքան գերող է, որ ինձ պարզապէս այլ բան պէտք չէ։
բարի գիշեր։ ու ցանկացնում եմ ձեզ տարած լինել։ ու ոչ թէ մարդու վրայ, այլ մի այլ բանի։ լաւ եղէք։
— իսկ գուցէ ես չեմ գնում գիւղամէջ մարդամէջ, որ ինձ միայնակ չզգամ։
նա պատմում էր, ինչեր է գրել, երբ սովորում էր։
նա չի գրել սովորելուց այն կողմ։
#չգիտեմ
— ի՞նչը քեզ չի հերիքում յարաբերութեան մէջ։
— այն, որ առանց նրա իմ կեանքում բան չի փոխւում։ իրենից իմ կեանքում ոչ մի բան կախուած չէ։ նոյնիսկ իր մասնագիտութեամբ որ կարող է ինձ օգնել, զարմացնել, չի անում։
— հմ, իսկ քեզնից իր կեանքում ինչ֊որ բան փոխւո՞ւմ է։
#զրոյց #յարաբերութիւն
ուզում եմ ասել, Նարեկի ցուցահանդէսին էի։ շատ ֆոտոներ չէի հասկացել, նա ենթատեքստն էր բացատրում։ ես տեղական ենթատեքստին լաւ ծանօթ չեմ։ յետոյ նաեւ թարգմանում էի արտասահմանցիների համար։ իրենք առաւել եւս ծանօթ չեն։
դա նորութիւն չէ։ ֆոտոն հասկանալու համար պէտք է տեղեկատւութիւն։ ես շատ աւելի հեշտ եմ հասկանում յայտնի նկարիչների ֆոտոները, քանի որ գլոբալ, կամ արեւմտեան ենթատեքստին, պատմութեանը, աւելի լաւ եմ ծանօթ։ ուր մնաց արտասահմանցիները։
այնպէս որ մեր լուսանկարիչները մնում են չհասկացուած։
բացի դրանից, նոյնիսկ եթէ բացատրես, արտասահմանցին կարող է կարծիք յայտնել, թէ հա, ափսոս, կամ վատ է, որ ասենք աֆրիկեաններն այլեւս չկան։ բայց իր համար դա երբեք այնքան կարեւոր չի լինի, ինչքան քո։
ուզում եմ ասել, յարաբերութիւններ սահմանելը շատ բարդ է։
երբ ես գրում էի էթիկայի եւ բարոյականութեան մասին, ասում էի, որ ընդհանուր կանոններ իրականում լինել չեն կարող։ կայ այս կապի ձեւ, եւ այս կապի ձեւ, եւ այս կապի ձեւ։
ու ապա, այ քուդնթ քեյր լես չէի կարող աւելի քիչ հոգալ, ինչպէս է պիտակաւորւում, կամ սահմանւում յարաբերութիւնը։
եթէ կողքինիս պէտք է, թող պիտակի, եսիմ։ միասին ենք, միասին չենք, ընկեր ենք, ընկեր չենք, ծանօթ ենք, ծանօթ չենք, «բադի» ես, «դիւդ» ես, թէ «լաւ օֆ մայ լայֆ» ես, եւ այլն։
որովհետեւ ամէն յարաբերութիւնը դա յատկութիւնների բազմութիւն է։ ու մի պահին ինչ֊որ մի բիթ կարող է սեթ լինել, ինչ֊որ մի բիթ կարող է զրոյանալ։
իսկ ասել՝ չէ, ընկերութիւնը, կամ ռոմանծիկ յարաբերութիւնը այսպիսին է, կամ այսպիսին, այս բիթերն են մէկ, եւ այս բիթերն են զրօ, ու հենց այդպէս, դա նոյնն է, ինչ խօսել ընդհանուր բարոյականութեան մասին։ ընդհանուր չկայ։
կայ այս յարաբերութիւնը այս պահին։ ու այս յարաբերութիւնը այս պահին։
ու դա գիտէք, շատ հաւէս է։ ես ուրախ եմ, որ այդպէս է։
բարոյականութիւն բառը չեմ սիրում։
որովհետեւ այն ենթադրում է ընդհանուր կանոնների ցանկ, որին բոլոր հասարակութեան անդամները պէտք է ենթարկուեն, եթէ բարոյական են։ յիշենք նաեւ, որ այն փոփոխւում է ժամանակում եւ տարածքում։
իսկ մարդիկ շատ զանազան են, որ կարողանան հաղորդակցուել նոյն պրոտոկոլի սահմաններում եւ նոյն ձեւով։
այսպէս, քանի որ բարոյականութիւնը ընդհանրացնող է, ես կարծում եմ, որ այն տոտալիտար է։
բռնապետական է։ ու ընդհանուր առմամբ, բռնութեան մասին է։
բարոյականութիւնը՝ բռնութիւն է, անձի վրա բռնանալ է։
ու ապա ես օգտագործում եմ էթիկա բառը, որպէս հասկացութիւն, որը սահմանում է այս եւ այս մարդու յարաբերութիւնը։ ամէն երկուսի յարաբերութիւնը ունիկալ է, անկրկնելի։
ու ապա ամէն երկուսի միջեւ հաղորդակցման կանոններն են ունիկալ։
էթիկայի պարզ օրինակ․ դու ինձ ասել ես որեւէ մի բան։ ես տարածել եմ։ կարող է օկ ես, որ տարածեմ։ կարող է՝ ոչ։ կախուած է տարբեր զանազան մանրուքներից։ ու դա մենք ինքներս ենք որոշում, սովորաբար առանց պայմանագիր կազմելու, ու իրար հասկանում ենք։
ու սա ընդհանուր կանոնների մասին չէ։ սա կոնկրետ այս մարդու եւ այս մարդու մասին է։
շատ լիբերալ է։ անձնաւորուած։ բողոքական։ ոչ ուղղափառ։ ազատութեան մասին է։
հենց այդպէս։
երկար ժամանակ ես նուէրների ընդդիմախօս էի։ հիմնականում այն պատճառով, որ կարծում էի որ չափազանց յաճախ դրանց դրդապատճառը հաճոյանալն է, ինքնացուցադրուելն է։ նուէր անելով մենք ցոյց ենք տալիս ինքներս մեզ, տեսէք ես ինչ լաւն եմ, ես քեզ ինչ լաւ գիտեմ, եւ դրանով մի տեսակ կաշառում ենք մարդուն, մանիպուլացնում։
եւս մի շատ տարածուած դրդապատճառ՝ հաւանութեան արժանանալն է։ ընդունուած լինելն է։ որ քեզ աւելի շատ սիրեն։
ու թւում է թէ, ինչքան աւելի լաւ(կամ թանկ) նուէր անես, ապա այնքան աւելի շատ պիտի սիրեն։ այսինքն սա շուկայական յարաբերութեան մասին է։ ու սա շատ էին անում ոչ միայն միջին դարերում։ հիմա էլ է տարածուած։
ու եթէ ես չեմ գրել այդ մասին, ապա գուցէ այն պատճառով, որ անիմաստ էր գրելը։ ես շատ ուրախ եմ, որ դա չի գործում։ մարդը ընդունուած չի լինի իր նուէրի համար։ երբեք։ մենք բաւական խելացի ենք, որ տարբերենք որն է խայծը։
ինչպէ՞ս անել, որ նուէր անես, եւ շուկայ չստացուի։ ինձ մի հատ «լազեյկա» էի գտել, թոյլ էի տալիս միայն ոչ նիւթական նուէրներ։ եւ անել եւ ստանալ։ հիմա սա մոլորութիւն եմ համարում։ նիւթականը կապ չունի։ կապ ունի դրդապատճառն եւ մօտիկութիւնը։
նախ դրդապատճառի մասին․
երբեւէ մի բան արե՞լ էք ընկերոջ, բարեկամի, մօր, քրոջ, եղբօր համար՝ որովհետեւ ուզում էք տեսնել այդ իրենց դէմքը։ այդ իրենց ուրախ վառուող աչքերը։ ու զգալ ի՜նչ երջանիկ ես դու, երբ նա երջանիկ է։ որովհետեւ դու տխուր ես, երբ նա տխուր է։ ու քեզ ցաւում է, երբ իրեն ցաւում է։
եւ ես կարծում եմ, որ սա ձեւացնելն շատ բարդ է, եթէ ոչ անհնար։
ու ինձ թւում է, շատ լաւ է ինքդ քեզ հարցնել, համոզուած լինելու համար։ ինչո՞ւ ես դա անում։ ի՞նչ ես ուզում։ ու ո՞ւմ համար ես անում։ եթէ ընդունես, որ ինքդ քո, որ դու լաւ զգաս, որ նա լաւ է զգալու, ապա երեւի այո, հենց այս դէպքն է։
իսկ հիմա անցնենք մօտիկութեանը, մտերմութեանը․
այստեղ պէտք է ասել, որ պրակտիկօրէն ամէնը, ինչ մենք անում ենք՝ նուէր է։
որովհետեւ ոչ մէկ ոչ մէկին ոչ մի բան պարտական չէ։
ու մենք ապա շուկայական յարաբերութիւնների մէջ չենք։
ու ես չեմ կարծում, որ կարելի է մարդկային յարաբերութիւնները դիտարկել որպէս շուկայական, օրինակ՝ նա ինձ տալի՞ս է այսպիսի շփում, ես նրան վճարում եմ համարժէք։
կարելի է դա բացատրել եւ այսպէս՝ մենք իրար նուէրներ ենք անում, ու չենք հաշւում։
իսկ ուզո՞ւմ ենք, թէ չէ՞նք ուզում տալ֊ստանալ, դա արդեն այն մասին է, թէ ինչքանով ենք մօտ։
այդ պատճառով էլ սովորաբար անկապ մարդկանցից նուէր չեն վերցնում։ չեն էլ տալիս իրենց։ բոլոր իմաստներով։ մօտ մարդկանց ենք տալիս։
եթէ շուկայական յարաբերութիւնների մէջ չենք։ եթէ կաշառք չէ։ եթէ առեւտուր չէ։ բայց ապա երկու կողմն էլ ընդունում են, որ դա առեւտուր է, նոր են մասնակցում դրան։
ու եթէ անում ես նուէր, քանի որ ասենք քեզնով այլեւս հետաքրքրուած չեն, կամ ուզում ես քո մասին հոգան, միեւնոյնն է, միայն հակառակ արձագանքն է լինելու։ կարող եմ խոստանալ։ ։Ճ
այնպէս որ, ինչպէս ասում էին փիլիսոփաները՝ «քենթ բայ մի լաւ»։ այո, հենց այդպէս։
սա որոշեցի հանել կոնֆորմիզմի եւ փոքր շուկայի մասին տեքստի տակի մեկնաբանութիւնիցս՝
երեկ մէկի հետ խօսում էի, ասացի «հայերէն վիքիպեդիայում այսպիսի յօդուած կայ», նա իրեն լաւ զգաց, ասաց՝ «ես եմ գրել»։ իսկ ես ինձ վատ զգացի, քանի որ կրկին աչքիս առաջ էր օրինակը որ պարզ է, մեզնից մէկը պէտք է լինէր, հո ուրիշ մարդ չէր լինի։ նա իմ արածով կօգտուի, ես՝ իր։ եւ ոչ ուրիշը։ մի քիչ չափազանցնում եմ, որ միտքն հասցնեմ։
այսպէս նաեւ, մէկն հայերէն վիքիպեդիայում մունաթ էր եկել, թէ արտաշատի մասին յօդուած չկայ, քանի որ տրանսլիտ էր գրել՝ «ARTASHAT»։ գոնէ այդ պատճառով էլ, նա չի կարողացել օգտուել համայնքից ուրիշի արած գործով։ ։Ճ
ու գուցէ բնաւ զարմանալի չէ, որ հայերի էպոսի հերոսը՝ Մհերը, նա է ով ի վերջոյ գնում է ինքնամեկուսացման։
եւ այդպէս
մի քանի օր առաջ սահմանամերձ գիւղում էի։ մի հատ կին էր, ասում էր — լրագրո՞ղ ես, ի՞նչ ես եկել։ ասում եմ՝ չէ, անկապ եկել եմ։ հետաքրքիր էր։ ասում է՝ — ահա, գալիս են, գրում են, նկարում են, ամէն մէկն իրենց համար, իրենք իրենց են առաջ տանում, իսկ մեզ ի՞նչ դրանից։ ինչպէս ապրել ենք, այնպէս էլ ապրում ենք։ ոչ մէկ չի օգնի, ոչ մէկի պէտք չէ։
իսկ սա այն մասին է, որ եթէ նոյնիսկ կայ յարաբերական խօսքի ազատութիւն, դա դեռ ոչ մի բան չի նշանակում։ քանի որ չկայ հետադարձ կապի մեխանիզմը՝ ընտրութիւնները։ քանի որ հասարակութիւնը չի կարող իր վերաբերմունքն բացի արտայայտելուց, նաեւ կիրառել՝ իշխանափոխութեամբ։ նա գրեթէ լծակներից զուրկ է։
այնպէս որ ինչքան ուզում էք գրէք, ինչքան ուզում էք նկարէք։ չի լաւանալու եւ այդ սահմանամերձ գիւղի վիճակը, եւ մերը ձեր հետ։ քանի դեռ չի լինելու հետադարձ կապ։
http://norayr.am/weblog/uploads/2015/04/Acoustic_Feedback.ogg
եւ այդպէս
ուրեմն, ասենք մի տարի առաջ, մի աղջկայ դեբիան եմ տեղադրել։ ինչո՞ւ։ մթոմ լաւութիւն էի արել՝ չի փչանայ, ասել եմ, վիրուսներ չես ունենայ, հանգիստ կապրես։
վերջերս կապուել է։ ասում է՝ վայֆայը չի աշխատում։ նախ, կարեւորն այն է, որ ինձ է կապուել։ ինչո՞ւ ինձ։ եթէ վինդովս լինէր, նա շատ տարբերակներ կունենար ու գուցէ նախընտրեր ինձ չդիմել։ բայց լինուքս «սափորթ» անողները, այո, այնուամենայնիւ, դեռ անհամեմատ աւելի քիչ են։
ինչեւէ, մենք հանդիպում ենք սրճարանում, եւ իր նոութը վայֆային կպնում է։ «ուրեմն աշխատում է» — ուրախանում եմ ես։ «չգիտեմ ինչ է, քեզնից է վախեցել» — պատասխանում է նա։ յետոյ գնում է տուն։ եւ իր նոութը իր տան վայֆային չի կպնում։ այդ ժամանակ նա համարձակւում է զանգել պրովայդերին, ով տեղադրել է եւ կարգաւորել վայֆայը եւ բողոքել։ իսկ պրովայդերը լուծում է խնդիրը՝ իր մեղքն էր։
ո՞րն է երկրորդ կարեւոր մասը այս պատմութեան։ այն, որ այդ աղջիկը, ով բնաւ էլ կոնֆորմիստ աղջիկ չէ ընդհանուր առմամբ, ու նախանձելի համարձակութիւն ունի շատ այլ իրավիճակներում, փաստացի ենթադրել էր, որ «մարգինալ լինուքսն է» պատճառը կապ չունենալու, ոչ թէ «մեյնսթրիմ» պրովայդերը։ նա չի ենթադրել, որ այն, ինչ մարգինալ է, այն ինչ տարածուած չէ, այն ինչ կոնֆորմիստական չէ՝ կարող է անխափան աշխատել։ ինքը՝ մարգինալ, ոչ կոնֆորմիստ լինելով։
ես կարծում եմ, որ դա շատ պարզ է։ ու որ մենք շատ քիչ հաւանականութեամբ կարող ենք ունենալ իրական նոն կոնֆորմիստ եւ իրական մարգինալ։ նրանց՝ ով փոխում է աշխարհը։ մերոնք՝ փոփոխութիւն անել ունակ չեն։ եւ դա, ես կարծում եմ, կապ ունի նաեւ մեր քանակի եւ բազմազանութեան հետ։
ինչպէ՞ս են մարգինալները փոխում աշխարհը։ փոխում են՝ ունենալով մեծ շուկայ։ փոխում են՝ քանի որ իրենց համայնքներն այնքան մեծ են, որ իրենց քիչ քանակի համախոհները այնուամենայնիւ այնքան շատ են, որ տարբերւողները կարողանում են չմնալ տեղում, զարգանալ, եւ համայնքները փոփոխութեան են տանում։
այսպէս, Սթոլմանը կարող էր իր գրած ազատ ծա֊ի աջակցութիւն մատուցելով ապրել՝ ժամը 200 դոլար վաստակելով։ քանի որ միացեալ նահանգների շուկան այնքան մեծ է, որ գտնւում էին մարդիկ, ով կօգտագործեր իր ծրագրերը, եւ դրանց մէջ գտնւում էին նաեւ նրանք, ով կը վճարէին աջակցութեան համար։
այսպէս, Լինուսը, չնայած իհարկէ բնաւ հարուստ չէ, ինչպէս Գեյթսը կամ Ջոբսը, Լինուսը կարողացել է իրեն թոյլ տալ միլիոն դոլարով տուն ձեռք բերել։ Եւ երկու հարիւր հոգանոց ռեդհեթը կարողացել է լինել շահութաբեր եւ տարածուել։ իհարկէ, նահանգների ճնշող մեծամասնութիւնը դեռ օգտագործում է մայքրոսոֆթի կամ էփլի արտադրանքը սեղաններին, սակայն իրավիճակը կամաց, բայց կայուն փոխւում է։ ու արդեն զարմանալի չէ, որ տեսականօրէն ազատ անդրոիդը, լինուքս միջուկով, դէ ֆակտո ստանդարտ է։
այնտեղ, ուր շատ մարդ կայ, գտնւում է շատ մարդ, ով կարող է, օրինակ, լաւ դիտորդ լինել ընտրութիւնների ժամանակ, կամ աջակցում է ոչ այնքան շահութաբեր մտքին՝ ասենք օգնել անօթեւան կենդանիներին։ այնտեղ փոքր համայնքները դառնում են ազդեցիկ, եւ փոխում են հասարակութիւնը, իսկ յետոյ փոխում են օրէնքները։
հայաստանի շուկան այնքան փոքր է, որ կարելի է ասել՝ այն չկայ։ նաեւ ակնյայտ է, որ շուեյցարական (իսկ շուեյցարիան նեյտրալ է եւ նոյնիսկ եւրամիութեան անդամ չէ) տեքնոլոգիաները չէին կարող մրցել ամերիկեան տեքնոլոգիաների հետ, անկախ նրանից, թէ ինչքանով լաւն էին։ օբերոնը, մոդուլան այդպէս էլ մնացին համալսարանների նեղ պատերի մէջ, ուր եւ շնչահեղձ են լինում։ պասկալը ժամանակաւոր տարածում ունեցաւ՝ երբ բորլանդ ընկերութիւնը գրանցուեց ամն֊ում, եւ ամն֊ում տարածուելու պատճառով այն յետոյ հասաւ մեզ։
եթէ օբերոնը լինէր գերմանական՝ տարածուեր գերմանիայում, դրան աւելի լուրջ էին վերաբերուելու։
կամ այլ օրինակ՝ ո՞վ էր լինելու Գոդարը, եթէ նա ապրեր եւ ստեղծագործեր (եթէ իրեն թոյլ տային) Հայաստանում։ Ո՞վ էր իրեն ճանաչելու։ Հայերը չէին ճանաչի ճիշտ այնպէս, ինչպէս ծանօթ չեն Փելեշեանին։ Աշխարհը չէր ճանաչի այնպէս, ինչպէս ծանօթ չէ Փելեշեանին։ Ի՞նչ կը լինէր, եթէ Փելեշեանը ստեղծագոծած լինէր Ֆրանսիայում։ Կասէին՝ որ նա փոխել է աշխարհը։ Որ կայ կինո մինչեւ Փելեշեան, եւ Փելեշեանից յետոյ։
այնտեղ է, իրենց մօտ է երբ փայթնը յաղթում ջաւան։ այո, աւելի հիփսթերական քան գիտական փայթնը յաղթում է կորպորատիւ ջաւան։ քանի որ այնքան լիբերալ հասարակութեան մէջ միայն կարող են լինել այնքան հզօր մարգինալներ։ այսպէս է որ փոքրամասնութեան իրաւունքները պաշտպանուած են լինում այնտեղ, ուր ժողովրդավարութիւն է։
Հայաստանում շատ բարդ է զարգանալ։ այսինքն՝ կարելի է լինել կենսակայուն «բակի բուդկա», որը թոյլ է տալիս տիրոջը սպասարկել հին «բմվ» եւ վճարել դստեր տնտեսագիտականի համար, բայց ոչ աւել։ նա ալեքսանեան երբեք չի դառնալու, ինչքան գրագէտ մարկետինգ չանի, ինչքան լաւ չկազմակերպի իր խանութի աշխատանքը՝ ապրանքների դասաւորութիւնը, գները, դիզայնը։
այսինքն՝ չի ստացուի լինելով տարբեր գրաւել շուկան։ չի ստացուի լինել տեղական գուգլ, կամ էփլ, որը դուրս է եկել աւտոտնակից։
նոյնը՝ ինդիւիդների մակարդակում է։
յիշո՞ւմ էք, երբ հայրը, իր երեխային ասում է՝ «տեսնո՞ւմ ես պեծյան փորում է։ այ դու էլ դասերից փախնես՝ փորելու ես»։ այո, ճիշտ է ասում, ընդհանուր առմամբ, հայաստանի համար։ բայց ճիշտ չէ ասում նահանգների համար, ուր գեյթսը թողնում է ուսումը, եւ հիմնում է մայքրոսոֆթ։ ուր ջոբսը թողնում է ուսումը եւ ստեղծում է էփլ։ ուր էյնշթեյնը գալիս է, անում իր դոկտորականը, նրանից յետոյ, երբ մերժւում է շուեյցարիայում։
կամ՝ ինչո՞ւ է այս աղջիկը հագնում կրունկներ, չնայած չի սիրում դրանք։ քանի որ, ասում է, չեն հաւանում ինձ։ բայց չէ՞ որ — հակաճառում էի ես — երբ դու վերջապէս հանդիպես նրան, ով հաւանելու էր հենց քեզ, նա դա չի անի, քանի որ դու չես լինի ինչպիսին կաս։ այո — համաձայնում էր նա։
սակայն ես հիմա հասկանում եմ, որ նա աւելի ճիշտ է։ նա, ով այդ աղջկան կհաւանէր այնպիսին, ինչպիսին նա կայ, կամ արդեն զբաղուած է, կամ գնացել է արտասահման՝ այնտեղ, ուր շատ են նրանք, ով իրեն դուր են գալիս։ ու նրանք, ով իրեն կընդունեն։ իսկ այն աղջիկը, որ սիրում է կարճ մազեր, ու «տղայական» տեսք, նա ոչ միայն քիչ հաւանական է, որ կհանդիպի իրեն այդպէս հաւանողին, այլեւ նա ինքը, ամենայն հաւանականութեամբ կհաւանի աւելի «աւանդական» տղայի, քան նա աղջիկ է։
եւ բնաւ պատահական չէ, որ մեզ մօտ ընդդիմադիր երեխաները՝ ընդդիմադիր ընտանիքներից են։ իսկ ոչ ընդդիմադիր երեխաները՝ ոչ ընդդիմադիր ընտանիքներից։ բնաւ պատահական չէ, որ դատախազի որդին է դառնում դատախազ, ոչ թէ ընդդիմադիր։
մեզ մօտ չափազանց քիչ են, փաստացի չեն լինում շրջակայ միջավայրին դէմ գնացող մարդիկ՝ հասարակութեանը, կամ ընտանիքին, եղբայրութեանը։ մեզ մօտ չեն լինում, քանի որ մենք քիչ ենք, ու դէմ գնալով, իրենք ընդամէնը գնալու են ինքնամեկուսացման։ իսկ մեկուսացող մարդիկ վաղ թէ ուշ լրացնելու են «նեուդաչնիկների» շարքերը։ սա ամն չէ, ուր նեուդաչնիկները գտնում են իրենց պէս ընկերներ, հզօրանում են, եւ տակն ու վրայ են անում համակարգը։ կամ գոնէ կարողանում են զարգանալ լինելով այնպիսին ինչպիսին կան, առանց կոտրուելու։
ու գուցէ զարմանալի չէ բնաւ, որ հայերի էպոսի հերոսը՝ Մհերը, ի վերջոյ գնում է ինքնամեկուսացման։ նա յաղթող չէ։
մարգինալները չեն կարող փոխել հայաստանը, քանի որ չեն հաւաքում կրիտիկական զանգուած։ (այնպէս, ինչպէս գազոնը ունի մինիմալ չափ ապրելու համար, եւ երկիրը ունի այնպիսի սահմաններ, որ պաշտպանելը իրատեսական լինի։) եւ ինչքան քիչ մարդ կայ այստեղ, այնքան քիչ է այն հաւաքելու հաւանականութիւնը։ (զակոն օբրատնիխ կուադրատով)։
այդ պատճառով էլ ունենք երեք հոգի հայերէն գրող դիասպորայում։ որոնց թիւը չի աճի։ այդպէս էլ կը փտեն, մինչեւ չյոգնեն իրարից։
ու պատահական չէ, որ մեզ մօտ նոնկոնֆորմիզմ գոյութիւն չունի։ իհարկէ կան, մեն֊մենակ այստեղ եւ այնտեղ, իրենց փոքր, նեղ համայնքիկներում՝ ախպերութիւններում փտող մարդիկ։ փտող՝ քանի որ օդի շարժ չկայ։ սակայն իրենք չեն փոխի ոչ մի բան։ ոչ իրենց արուեստն է տարածուելու, ընդունուելու լայն զանգուածներում, ոչ իրենց տեքնոլոգիաները, ոչ իրենց գաղափարները։ (ո՞ւր է ժամանակակից արուեստը հայաստանում։ մնացել է նփակի պատերի արանքում։ եւ դեռ կոմունիստների ժամանակ ստեղծուած թանգարանում։ չի տարածուել։ որտե՞ղ է ժամանակակից արուեստը նիւ֊յորքում։ պէ՞տք է պատասխանել։) աւելի ճիշտ՝ դրանք կընդունուեն այն ժամանակ, երբ կը գան դրսից։ եւ զարմանալի չէ, որ այդ մարգինալներին կհամարեն դրսամոլ, արեւմտամոլ։ ասենք որտեղի՞ց պէտք է գայ թարմութիւնը՝ այնտեղից, ուր յաղթել են մարգինալները։ որտե՞ղ են իրենք յաղթում՝ արեւմուտքում։
որտե՞ղ չեն յաղթում մարգինալները՝ չինաստանում։ ի՞նչ է անում չինաստանը՝ կրկնօրինակում է արեւմուտքը, իրականացնում է արեւմտեան նախագծերը։ ինչո՞ւ սոնի ուոլքմենը չդարձաւ այֆոն։ որովհետեւ կարգին ընկերութիւն էր սոնին, ոչ թէ արտակարգ եւ ըմբոստ՝ էփլի պէս։
տասնեօթ եւ տասնութ տարեկան դեռահասներն աւելի են տարբերւում իրարից, քան երեսուներեք եւ երեսունչորս տարեկան մարդիկ։ նոյնիսկ հարիւր հազար բնակչութիւն կորցնել կամ ձեռք բերելը աւելի մեծ ազդեցութիւն է ունենում հայաստանի վրայ, քան միացեալ նահանգների՝ մէկ միլիոնը։ «միլիոնոմ բոլշե, միլիոնոմ մենշե» — ասում էր Շարլ Բոննէն՝ «ինչպէս գողանալ միլիոն» ֆիլմում։ մեզ համար ամէն մի գնացող մարդն է կարեւոր։ ամէն մէկը նշանակութիւն ունի։
Այդ պատճառով են այնքան նկատելի այն քչերը, որ ինչ֊որ բան փորձում են փոխել։ Ու այնքան ատելութեան արժանանում։ Փոփոխութիւն անողներն, տարբերուողները այնքան շատ պիտի լինէին, որ այս մարդիկ չէին էլ երեւալու իրենց մէջ, լինելով ալիքների մաս, ոչ թէ առանձին իմպուլսներ։
այո, շատ անյոյս եմ գրել, թւում է։ բայց դա իրականութիւնն է, ֆիզիկայի օրէնքների պէս։ ես չեմ կարծում որ պէտք է հաւատալ փոխելու համար։ ես կարծում եմ, որ պէտք է իրատես լինել փոխելու համար։
եւ իրատես լինելով ես գիտեմ, որ ամէն գնացողը ազդում է, եւ ամէն մնացողն ազդում է։ մնացողին բարդ է ամենուր․ եւ ուսման ժամանակ, եւ աշխատանքի վայրում, եւ նախաձեռնելուց՝ նա վաստակելու է թուք ու մուր, կամ արհամարհանք, կամ ատելութիւն, կամ պրեզրենիե։ նա գնահատուած չի լինելու, նա իրեն շատ վատ է զգալու։
ու միայն եթէ բոլորը չէ, եթէ շատերը մնան, ինչպէս շատերը գնացին ապրելու էրեծ իսրայէլ, շատ տարբեր շատերը՝ եւ նիհար գունատ աշկենազիներն եւ սեւ էֆիոպցիներն, եւ շատերը որոշեցին սովորել մեռած լեզու, եւ շատերը լինեն դուխով՝ նախաձեռնող, անող, կպնող իրենց գործին՝ առանց խանգարող «հաւատքի», բայց եւ անկախ «հասարակական» փոփոխական կարծիքից, պարզապէս, որովհետեւ իրենք անձամբ այդպէս են կարծում, այն ժամանակ է փոխուելու հասարակութիւնը, ընտրութիւնները, բնականոն ձեւով է գալու հանդուրժողականութիւնը՝ քանի որ ահա տեսէք, բոլորը տարբեր են, ամէն ձեւի մարդ կայ, եւ պարզւում է, իրենք չեն քանդում պետութիւնը, այլ ստեղծում են ազգ։
(
ոնց որ թէ, «սոց․ ցանց» կոչուող հանգոյցների էջիկները supposed to be պէտք է լինէին անձնական, եւ պաշտպանուած, իսկ մատեանիկների էջիկները՝ հրապարակային վիտրինա։
իսկ մեզ մօտ թարս է։ այստեղի բաց գրառումները աւելի քիչ մարդ է տեսնում, քան իմ փակ գրառումները։ միայն նրանք, ով պէտք է տեսնի։ բարեւ, սիրուն ջան։
)
«#լսելիք» #մէկ #սէր #one
եւ այդպէս
եւ այդպէս
Նյարդայնանում եմ, երբ ասում են՝ «չեմ սիրում Երեւանը»։ ու փաստարկում են՝ Աֆրիկեանների տունը քանդել են, այն չէ արդեն, նորակառոյցները վատն են, այլանդակուած է, մարդիկ վատն են, պոզեր ունի, պոչեր։
Ու մի հատ էլ կոգեւորուեն, որ ասենք, ինչ֊որ մի տեղ եւրոպայում ինչ֊որ անսանձ(ռազնուզդաննի), լկստուած ուսանողներ համալսարանն են «օքուփայ» արել։ տո գրողի ծոցը իրենց էլ, իրենց համալսարանն էլ։
իմ սեւ աչքերը, ձեր վարդագոյն ակնոցները։
Կամ էլ ասենք կասեն՝ «այ Վանաձորը, այն սիրում եմ, այն ուրիշ է, այնտեղ մարդիկ մարդ են։»
Նախ, գնացէք Վանաձորցիներից հարցրէք, իրենց համար, այն մարգինալ հատուածի համար Երեւանը ՆՅ֊ի պէս է, ու գոնէ փողոցով կարելի է քայլել ձեռք բռնած, ու լինում է համբուրուել առանց խնդիր ունենալու։ Չէ գնացէք եւ հարցրէք։
Յետոյ էլ, Վանաձորն այնքան այլանդակուած չէ միայն այն պատճառով, որ աղքաթ է, որ կապիտալը դեռ այնքան շահ չունի։ Ու իրականում լաւ էլ այլանդակուած է՝ եւ Գուգարք հիւրանոցի նոր մուտքը չի կպնում շէնքի հետ, ոնց որ օտար մարմին լինի, լրիւ այլ ոճի, եւ նոր լապտերներն են գաւառական, անճաշակ… Ամբողջ Հայաստանն է այդ վիճակում, որովհետեւ մէկ իշխանութիւն ունի, նոյն ալգորիթմն է աշխատում ամէն տեղ։
Ու այն չի ինձ նյարդայնացնում, որ Վանաձորն են սիրում։ Դա ես հասկանում եմ։ Ես էլ եմ սիրում, այլ այն, որ Երեւանը արժեզրկում են։
Ու երբ ես Վանաձորն եմ սիրում, ես իրան սիրում եմ այն կտրած ծառով, այն տգեղ լապտերով, այն վարդագոյն շորը հագած մօրուքաւոր անօթեւանով, եւ այն տղաներով, ով ինձ հաւէսով կը թփէին, ու այո, հենց տփէին, եթէ հարմար պահ լինի։
Եւ ես Երեւանը սիրում եմ իր բանգլադեշի կոմունիստական բարձրահարկներով(այո, դրանք լա՛ւն են), առանց աֆրիկեանների եւ կուկուռուզի, ու առանց զուարթնոցի էլ կը սիրեմ, ու իր օպերայի կողքի սրճարաններով, ուր կեանքում ոտքս չեմ դրել, քանի որ այդ տեղում շանս հետ էի խաղում, իր «էլիտար»֊ներով, (որ կոմունիստականներից անյաջող են, հիմա տեսնո՞ւմ էք, ինչ լաւն էին հին շէնքերի նախագծերը), իր փողոցում թքող չյոլկակիրներով, իր «տարոն սիրուն ա»֊ով, իր կոսմետիկայի չափը չզգացող ծտերով, իր բակում հռհռացող անբան տղաներով, իր ոչ միայն կինո մոսկուայի տեղը, այլ եւ երթեւեկութեան պարզ կանոնները չիմացող տաքսիստներով, իր պետական գրաֆիտիներով, իր անիմաստ հիւսիսայինով, ու իր սաշիկի, շուրիկի, ու որ գրողի ուզում է լինի պարկինգի կարմիր գծերով։
Որովհետեւ, գրողը տանի, դա այդ սիրոյ օբյեկտի մասին չէ, դա քո մասին է։ Դու ունա՞կ ես, թէ՞ հոգեւոր իմպոտենտ ես։
Հա, Երեւանը բռնաբարուած է, հա, երբեմն վուլգար է լինում, հա, մազերի սանրուացքը այսօր լաւը չէ։
Այո, բա ի՞նչ էիք ուզում։
Դուք աղջիկ/տղայ է՞լ էք այդպէս չհաւանում, կեղտ բռնելով՝ այն գիծը սիրուն չի, տարոն, պիտի մի քիչ այլ անկիւն ունենար, սանրուացքը լաւը չէ առաւօտները, բերանից էլ հոտ է գալիս, նաեւ քրտնում է, զուգարան է գնում, պարզւում է։ Այո, սըրփրայս սըրփրայս, կատարեալ մարդ չկայ։ Բոլորն էլ վատն են, բայց միեւնոյն ժամանակ բոլորն էլ լաւն են։
Հարցն այն է, որտեղ ես ուզում ֆոկուս բռնել։ Իսկ երեւանի լաւ կողմերի վրայ չես բռնում, որովհետեւ չես ուզում։ Դէ մի ուզի։
Հիմա արդեն անտանելի նորաձեւ է՝ «անտարեսի» գրքերը կարդալու պէս(ոչ թէ գրադարան այցելելու), եւ «Թումոյում» Գոդար դիտելու պէս, Երեւանը չսիրելը՝ եղիր նորաձեւ, մի սիրիր Երեւանը, եւ գնա՛ գրողի ծոցը։ Գնա՛ գտիր քեզ կապոյտ կայմով ափսէի վրայ կատարեալ աղջիկ ու նման մի կատարեալ քաղաք։ Ու պայքարիր եւրոպայի ուսանողների հետ միասին, պայքարիր եւրոպայի կանանց ազատութիւնների համար, ու եւրոպայի մահմեդականների իրաւունքների համար, ու յուզուիր, որ այն խեղճ կնոջը «հարասմենթ» են արել, թարս են նայել, քանի որ։ Ուպուծիւ։
Թող ու գնա՛, նեարդերիս մի ազդիր, թող մենք մեր ոչ վեհ ու ոչ ռոմանծիկ կենցաղային խնդիրներով զբաղուենք մեր ոչ վեհ վուլգար աղջիկների, քաղքենիների, քեարթերի հետ միասին։ Ես իրենց հետ աւելի լաւ եմ լեզու գտնում, չնայած տարբեր լեզուներով ենք խօսում, ու իրենց հետ միասին աւելի հեշտ գործ կանեմ, քան քո։
ու տենց։
ես այսօր չեմ կիսուի ձեզ հետ գոդարի «ուիքենդ» ֆիլմի մասին մտքերով։
եւ այդպէս
ի դէպ, ես մտածում եմ, որ գրելն անիմաստ է։ վերջերս միշտ կասկածում եմ, գրել թէ չէ։ ենթադրում եմ որ գուցէ աւելի շատ վնասում եմ, եւ ինձ, եւ ընթերցողին, քան օգնում։
փիքափերները գիտեն ինչ կարեւոր է շփուել։
ասենք, եթէ մի երեք տղայ գալիս են փաբ, մենակ մենակ նստում խմում են, նայում աղջիկներին, իսկ ասենք մի ժամ յետոյ մօտենում, կպցնում, ապա իրենց մեծ հաւանականութեամբ տշելու են։ իսկ եթէ մարդը մտնում է, սկսում է խօսել ծանօթ եւ անծանօթների հետ, թւում է թէ նրան բոլորը գիտեն, ապա կպցնելն էլ անհամեմատ հեշտանում է։ իրենք սա կոչում են «սոշլ փրուֆ»։
սա ինչի՞ եմ ասում։ այդ հրէան, ով այդ քիչ քաղաքակիրթ մարդկանցից է մեր ընկերութեան, ու ում այդ մի խմբի մարդիկ ծաղրում են, նա գիտի, որ ծաղրում են, ու միեւնոյն է մօտեցաւ իրենց, սկսեց խօսել։ գիտի, որ համամիտ չեն իր հետ, լրիւ այլ քաղաքական հայեացքներ ունեն, ու միեւնոյն է իրենց հետ փորձում է շփուել, կատակ է անում, փորձում է իրենց հետաքրքիր բանից խօսել, ասենք մեքենաներից։
ենթադրութիւններ եմ անում․
գուցէ մարդուն շփում է պէտք։ կամ գուցէ ուզում է լաւը երեւալ, որ իրեն լաւ վերաբերուեն։ եւ իրեն, եւ գուցէ իր նմաններին, կամ հրէաներին։
ու հասկանում եմ, ինչքան չի փոխի դա ոչ մի բան։ որ այս մէկը, երբ նպաստաւոր պայմաններ լինեն, մատնագրի հեղինակ է լինելու։ ու կատարուած պարտքի զգացումով հասցնելու է այն համապատասխան մարմիններին։
ու այդ քաղաքակիրթը, զարմանում եմ ինչքան ուժ ունի, ես այդ մարդկանց հետ չէի շփուի։ երբ տեսնում եմ որ լաւ չեն ինձ վերաբերւում, չեմ էլ ուզում ապացուցել որ լաւն եմ։ չէք տեսնում, ուրեմն պէտք էլ չէ, կաշուիցս դուրս չեմ գալու։
եւ այդպէս
ինչ֊որ «մալչիշեսկի» բան եմ տեսնում իմ ու վօկի մասին։
ի դէպ երբեմն անտանելի բարդ է լինում, ու ոնց որ իրօք վիշապի հետ պայքարէս։
սա ոնց որ ասպետական «քուեսթ» լինի, ինչ֊որ վեհ թուացող նպատակի համար, ասենք գրաալի, կամ արդարութեան։
օրինակ, կարծում եմ, որ օբերոնը չգնահատուած է։
քանի որ ուրիշն է քեզ գրանցողը, ապա ամէն անգամ մարդ կորցնելիս, դու կորցնում ես ինքնութիւններիցդ մէկը։
եւ այդպէս
պարզապէս ուզում եմ կիսուել այս երգով։ այս կատարումը չկար յութիւբում, այդ պատճառով ես լցրի։
Դովլաթովը գրում էր՝ «կոմունիստներից վատ միայն հակակոմունիստներն են»։
Դա յիշեցի, քանի որ ուզում եմ գրել, թէ ինչ մտքեր էին պտտւում գլխումս «ես քաղքենի» եմ երգի հետ ծանօթանալուց ի վեր։
ի՞նչ է հիմնականում ասւում երգի մէջ՝ «ես քաղքենի եմ, ես անում եմ այս ու այն հասարակութեանը ոչ օգտակար գործերը»։
այդ խմբին, երաժիշտներին, ես իհարկէ հասկանում եմ։ իրենք զզուած են, իրենք «ֆրութրեյթդ» են։ ու արտայայտում են դա երգով։
դա ես կարող եմ հասկանալ։ ի՛նձ դա բարդ չէ բնաւ։
սակայն ես ուզում եմ անել այն, ինչ ինձ բարդ է՝ դնել ինձ ոչ թէ այս խմբի անդամների տեղ, այլ այն Վալոդի, կամ Ժենյայի, ում մասին են, ընդհանուր առմամբ երգել, ու ով դա, գուցէ պատահաբար լսի։ Ի՞նչ է նա զգալու։ Կարծում եմ՝ գրողի ծոցն է ուղարկելու այդ բառերը, խմբի անդամների հետ միասին։ Իսկ եթէ իմանայ, որ խմբի անդամները յստակ կուսակցութեան անդամ են, չի բացասւում, որ կամրապնդի այդ կուսակցութեան հանդէպ իր բացասական վերաբերմունքը։
փաստօրէն, այդ կերպ ընդգծւում են, նշւում են, յստակեցւում են որոշակի խմբի կոնտուրները՝ դու այդ խմբի մէջ ես՝ վատն ես, ես այդ խմբից դուրս եմ՝ լաւն եմ։ Այսինքն, «ես քաղքենի եմ»֊ը տարանջատում է հասարակութիւնը, ոչ թէ միաւորում այն որեւէ քաղաքական դիրքորոշման շուրջ։
Ի տարբերութիւն, «Լաւ էլու» «ես ուրիշեմ»֊ը դա չի անում, քանի որ բոլորս էլ ուրիշ ենք, ինչ֊որ կերպ։
Ի դէպ, ես չեմ կարծում, որ չքաղքենի զանգուածը պէտք է զբաղուած լինի որեւէ այլ զանգուած «քաղքենի» պիտակաւորելով։ Դա հենց իրենց թիրախի՝ քաղքենիների զբաղմունքն է սովորաբար լինում։ Բայց սա չէ կարեւորը։
Ակնյայտ իրողութիւն է, որ այդ Վալոդը, ու այդ Ժենյան, ում երգը ծաղրում է, իրենք մեր կողքը ապրում են, նոյն շէնքում, իրենք մեզ հետ աշխատում են նոյն հարկում, իրենք մեզ հետ երթեւեկում են նոյն երթուղայինների մէջ։ Ու իրենք ոչ մի տեղ չեն անհետանալու երկրի երեսից։ Իսկ երբ անհետանան, ասենք բնական աղէտի, կամ պատերազմի պատճառով, կամ ծերութիւնից, ապա հաւանական է, որ մեզ հետ միասին։
Խնդիրն այն է, ինչպէս անել, որ այդ Վալոդը, եթէ նա ոստիկան է, այնքան պատրաստ չլինի կրակել խաղաղ ցուցարարներին, իսկ Ժենյան, եթէ նա ուսուցչուհի է, այնքան էլ պատրաստակամ չմասնակցի կեղծիքներին։
Խնդիրն այն է, ինչպէս անել, որ Վալոդն ու Ժենյան գան հանրահաւաքի այդ երաժիշտների հետ միասին, եւ քայլեն իրենց հետ ուս ուսի երթի ժամանակ։ Եւ չէ՞ որ այդ մասին է «համազգային» բառը։
իրականում երաժիշտներն ու «վալոդները» շատ աւելի ընդհանուր բաներ ունեն, քան իրենց գուցէ թւում է։ Օրինակ, ունեն լիքը ընդհանուր խնդիրներ։
Ու ապա, օրինակ ընդգծելն այդ ընդհանուր խնդիրները շատ աւելի օգտակար է առողջութեանը հասարակութեանը, քան օրինակ, պիտակաւորելը մեր կողքիններին, եւ բաժանելը մեզ ըստ այդ պիտակի։
Վալոդն ու Ժենյան, իհարկէ, իրենց մեղքի պատառն ունեն։ Բայց իրենց չի պէտք հարուածել արուեստագէտին։
Հարուածել պէտք է նրանց, ով ունի իշխանութիւն, ով ունի ուժ, նրանց, ով կազմակերպում է Վալոդի եւ Ժենյայի քննադատուող գործունէութիւնը։
«Ես օլիգարխ եմ, օլիգարխ», կամ «ես օպրիչնիկեմ, օպրիչնիկ», կամ ես «նախագահի բարեկամն եմ, բարեկամ, եւ իմ ուզածով կը քշեմ փողոցներով, կը քշեմ, եւ ում ուզեմ տակը կը գցեմ, կը գցեմ, ու ինձ այդ համար բան չի լինի, չի լինի»՝ հաւասարապէս հարազատ է եւ Վալոդին, եւ պանկին։
Եւ ի վերջոյ, կարող է ստացուել, որ Վալոդը, Ժենյան, եւ այդ պանկը կանգնեն իրար կողք հրապարակում եւ միասին քայլեն երթի ժամանակ։ Ու դա բնաւ էլ վատ չէր լինի։
Ու ես չեմ ասում՝ վատ են անում, երգում են։ Կամ ինչ պէտք է երգեն։
ես ասում եմ, որ իմ կարծիքով սա հասարակութեանը ընդհանուր խնդիրներ լուծելու շուրջ միաւորող երգ չէ։
եւ այդպէս
ես անհանգիստ չեմ, որ դու չասացիր «հեյ», երբ եկար օնլայն։
ես չեմ վախենում, որ չես էլ ասի այսօր։
ես չեմ վախենում՝ ոչ բոբո «ֆրենդ զոն»֊ից, ոչ էլ քո ուրիշի հետ մտերմանալուց։
ինձ չի անհանգստացնում ինչ ես հենց հիմա անում։
ինձ մէկ է, որ ես քո համար չափազանց հասանելի եմ։
(ես ութերորդ դասարանում չեմ։)
ես ոչ մի բան չեմ սպասում։ ոչ զանգի մեյլի, ոչ հանդիպման, ոչ «գրկում եմ»֊ի, ոչ էլ գրկելուն։
ես չեմ ուզում հաշուել, ով ինչքան ինչից տուեց։
ես չեմ անհանգստանում «ինչ կը լինի», կամ ինչպիսին պէտք է լինի այն։
ինձ հանգիստ է, ես զգում եմ անպարտելի, անվտանգ, անկախ։ այն ինչ ես ունեմ, ոչ ոք չի կարող ինձնից խլել։
ու ես ուզում եմ դու հանգիստ լինես։
չեմ էլ ուզում գրել քեզ «հեյ», որ չանհանգստացնեմ։ երեկ գրել էի, որովհետեւ մտածեցի, որ կարող եմ մոռանալ, ինչպէս են գրում «հեյ», ու ինչպէս են գրում դրանից յետոյ (ոչ թէ ինչ)։
այնպէս որ հիմա ես եմ ասում քեզ՝ «դու հանգիստ»։ իսկ դու կարող ես պատասխանել՝ «անհանգիստը կոլեանի բլոգն է»։ ժպիտ։
հ․ գ․ առաջ ենթադրում էի, որ կան «իմ մարդիկ», ու իրենցից կախուած է, իրենք իմն են թէ չէ։ հիմա՝ որ «իմ մարդկանց» ես եմ ընկալում անկախ իրենցից։
ոչ մէկ քեզ չգիտի այնպէս, ինչպէս ես քեզ գիտեմ։
որովհետեւ միայն ես կարող եմ քեզ ընկալել այնպէս ինչպէս ես եմ քեզ ընկալում։
դու կարծո՞ւմ ես, դա դո՞ւ չես։ կարծո՞ւմ ես, դա ե՞ս եմ մտածել։
իհարկէ դո՛ւ ես՝ դու այնպիսին ես, ինչպէս ես քեզ ընկալում եմ, քանի որ ես եմ գրանցող սարքը։
այսօր ընկերոջս հետ օբյեկտիւներ էինք փորձարկում՝ իր ու իմ բերած օբյեկտիւները։
բացում էինք դիաֆրագման, ու նկարում էինք, ֆոկուսուելով ինչ֊որ հատուածների վրայ։
քանի որ բաց դիաֆրագմայի պարագայում օբյեկտիւը իր թոյլ կողմերն է ցոյց տալիս։
ստացւում էր, բնականաբար, բոքէ։ այն, ինչի վրայ ֆոկուս եմ բռնել՝ ֆոկուսի մէջ, իսկ այն, ինչի վրայ չեմ բռնել՝ լղոզուած։
ու ես մտածեցի, որ սէրը, ինչպէս եւ ֆոտոն, ընկալման մասին է։
այն որ իմ ֆոտոն իմ ընկալման մասին է՝ դա ակնյայտ է։
սէրն այն մասին է, երբ ես լայն բաց աչքերով ֆոկուսւում եմ քո լաւ էութեան վրայ, փոխարէնը ֆոկուս բռնելու՝ կենտրոնանալու քո վատ յատկանիշներին։ շուրջդ առանց այդ էլ շատ են մարդիկ, ով դա անում են։ եւ թերեւս իմ շուրջ։
իսկ ինձ համար դա չէ կարեւորը քո ֆոտոյի մէջ։ ինձ համար կարեւոր է այն լաւը, որ ես գիտեմ, որ տեսնում եմ, ու ես այդ եմ ֆոկուսի մէջ պահում, լղոզելով այն, ինչ էական չէ։
ես ուզում եմ տեսնել քեզ ոչ այնպէս, ինչպէս ընկերդ, ով բաւարարուած, կամ ոչ այնքան էլ, մնացել է քեզնից այսօր։ ոչ այնպէս, ինչպէս գործընկերդ, ում դու, գուցէ քաշել ես, կամ չորել։
ես ուզում եմ տեսնել քեզ ոչ այնպէս, ինչպէս տեսել է շեֆդ, որ այսօր քեզնից գոհ չէր, ոչ այնպէս, ինչպէս քեարթը, ով քեզ ծաղրել էր, ոչ այնպէս ինչպէս նա, ով ականատես է եղել քո անյաջողութիւններին։
ոչ այնպէս, ինչպէս այլ մարդիկ են քեզ ընկալել։
ես ուզում եմ լինել նա, ով տեսնում է քո լաւ էութիւնը, անկախ նրանից, որ կան մարդիկ, ով կենտրոնանում են քո վատ յատկանիշների վրայ։
իսկ եթէ դու իմ հանդէպ լաւ բան չես արել, ես անկարող եմ քեզ չներել, քանի որ ես գիտեմ, որն է քո մէջ կարեւորը, ու ես գիտեմ, ինչպէս պտտել ֆոկուսի անիւը։
մէկ էլ որ ասում էի «անպատասխան սէր չի լինում», չի նշանակում, որ միշտ պատասխան կայ, այլ նշանակում է, որ եթէ պատասխան չկայ, ուրեմն սէր չէ։ քանի որ սէրը պրոցես է որը պահանջում է երկու (մինիմում գուցէ) մասնակից, երկուսի ներդրում։ եթէ մի մասնակից է, պրոցեսը չի գործում, ու չի էլ կարող երկար գոյատեւել։ տենց։
ու տենց
ես կարող էի էն ամէն բառի տակ ստորագրել։ ափսոս չկան էդ բառերը էլ։
ուրեմն ընկերս cyanogenmod է քշում, պարզւում է իր մէջ privacy guard անունով ծրագիր կայ, ու կարելի է ըստ ծրագրի իրաւունքներ կարգաւորել։
ասենք այսպէս՝
այսպիսի հնարաւորութիւն, ի դէպ կայ եւ հասարակ գնու/լինուքս համակարգերում, ասենք այսպէս ափ արմորի օգնութեամբ կարելի է սահմանափակել սքայփի վարքագիծը։
իսկ ինչն է վախենալու, դա այն, որ վայբերը, պարզւում է, երբ պատահի, պարբերաբար, անկապ տեղը խցիկին է դիմում՝
այսինքն կամերային դիմելու ոչ մի պատճառ չունի, զանգ չկայ, ոչ մի բան։ վայբերին չես բզում, մէկ էլ անկապ դիմում է։ գուցէ թոռով կպնողներին ա աւելի ուշադիր։
ինչն է նաեւ հետաքրքիր, այն է, որ ըստ պաշտօնական կայքի, վայբերը չնայած պահանջում է, բայց չի օգտագործում կատարուած զանգերի մատեանին դիմելու լիազօրութիւնը։
բայց տեսնում ենք, որ այն զանգերի ցանկը բացում է։ անկախ նրանից ինչ է ասում։
ու տենց
քեզ թւում է ես յատուկ ծուղա՞կ եմ սարքում, յետոյ թաքնւում ու սպասում, ինչպէս ես վրայով քայլելու որ քեզ բռնեմ ու պահեմ։ ընդմիշտ։
չէ, ես պարզապէս ուզում էի կիսուել որ ժպտաս։ աւելի կուզէի պատճառ չլիներ ուզել։
իսկ քեզ թւում է ծուղա՞կ եմ սարքում։ ապա այդպէս էլ ինձ չիմացար։
—————————————————
ես ունեմ երկու շուն։ երկու գերմանական հովուաշուն։
հիմա ձմեռ է, սենեակում ցուրտ է, ու մէկն ունի ստուարաթղթից մեծ տուփ, մէջն է մտնում, ու քնում։
կամ պարզապէս երբ տուն մարդիկ են գալիս, ու նա իրենց տեսնել չի ուզում։
իսկ միւսը չունի։
այս գիշեր նա էլ «բուդկա» ունեցաւ, իրեն էլ սարքեցի։
չեմ սիրում որ այնպէս է ստացւում, որ ուրիշն է շանը հանում։
ասենք նա միշտ շանը արձակում է, իսկ շունը իրան չի լսում, ու կարող է փողոցն անցնել, վազել։
հիմա նստած անհանգստանում եմ։
շուտ գային, տուփն էլ տեսներ ուրախանար։
ու տենց
սկզբից դու անջատում ես չաթը։
քանի որ մենակ ես այդ մարդկանց հետ։
այնտեղ այսպէս է լինում՝
քեզ գալիս է ռեքվեսթ, դու անում ես ռեսփոնս։
խնդիրը ռեքվեսթը չէ, խնդիրը հայցի պարունակութիւնն է, ու որոշակի պատասխանի ակնկալումը։
յետոյ դու մտածում ես, որ խելախօսը ձեռքին բռնելը անիմաստ է,
քանի որ դու չես սպասում ոչ մի մեյլի, ինչպէս Քոհեն Լեթը զրօ թեորեմի սպասում էր զանգի։
այն արդեն կոմունիկատոր չէ։ այն դարձել է ընդունիչ։
խելախօսով դու կարդում ես առանց մեկնաբանելու։ ասենք գիրք։
ինչ֊որ մէկը այդ գիրքը հեռարձակել է։ գրել է։ ու նա չգիտի որ դու կարդում ես։
գիրքը ռադիո֊ի պէս է։
այն հեռարձակւում է, այն կարելի է «բռնել» ու լսել, կամ չէ։
այստեղ չկայ ռեքվեսթ ռեսփոնս, այսինքն իրենք չեն կարող լինել «մալֆորմդ»։
դու էլ ես գրում ինչ֊որ բան ասենք մատեանում, կամ թէկուզ գիտհաբում, ու դա հեռարձակում է։
տեսնում ես, որ մեկնաբանութիւնները նորմալ չեն աշխատում, սկզբից փորձում ես սարքել, յետոյ չես կարողանում հեշտ սարքել, ու չես էլ ուզում ջանք թափել։
քանի որ չես սպասում մեկնաբանութեան ինչպէս Քոհենը՝ զանգի։
ու ամենահաւէսն այն է, երբ դու անում ես ինչ֊որ բան այլ մարդու համար, առանց առնել վաճառելու, չես սպասում ի պատասխան ոչ մի բան։ չես էլ ուզում «գրաւել»։ ոչ իր ուշադրութիւնը, ոչ էլ իրեն։ նա բերդ չէ։ դու հեռարձակում ես։
այսինքն չես անում որ ստանաս։
ոնց որ գցես լապտերի ճառագայթ մարդու վրայ, նա էլ կարող է գցել իր ճառագայթը քո վրայ։ իսկ յետոյ այդ ճառագայթներով դուք սովորում էք շփուել։ ու դա բարդ է, պրոտոկոլ ձեւաւորելը, իրար հասկանալը։
դա երկար պրոցես է, մտերմութիւնը մի անգամից չի ստեղծւում։
եւ յուրաքանչիւր հաստատուած յարաբերութիւնը ուրոյն է, քանի որ այն ունի անկրկնելի հաղորդակցման պրոտոկոլ։ ու անկրկնելի պատմութիւն։
իսկ ուրոյնը՝ անգին է։ անկրկնելին՝ անգին է։
իսկ առնել ծախելը՝ դա է խնդիրը «հաճելի մարդկանց» հետ։
իրենք ինչ֊որ բան են անում որ ինչ֊որ բան ստանան։
իսկ երբ գիտեն որ չեն ստանալու, չեն անում։ սա հեռարձակում չէ։ շուկայ է։
ասենք, իմ խնդիրը «հաճելի մարդկանց» հետ այն է, ով բարի են, ուզում են քեզ համար բան անել, հաճոյանում են, որ չեմ հասկանում, ի՞նչ է մտքին։ ի՞նչ է ուզում։ դա վստահութիւն չի առաջացնում։
հաճելի մարդիկ չեն կարող խորը յարաբերութիւններ հաստատել, քանի որ իրենք թաքնւում են այդ հաճելի լինելու հետեւը։
մի հատ էլ խնդիր կայ, ռադիո֊ի յաճախականութիւնը։
արդե՞օք այդպիսի ընդունիչներ կան, ով կարողանում են բռնել քո հեռարձակած յաճախականութիւնը։
արդե՞օք այդպիսի էակներ կան, ով ունակ է կարդալ քո գրած կոդը, կամ օգտագործել, կամ ում պէտք է։
արդե՞օք այդպիսի էակ կայ, ով ունակ է «բռնել» քեզ, լսել քեզ, հասկանալ քեզ, ընկալել քեզ, ընդունել քեզ։
իհարկէ կան էակներ ով բռնում են։ լսում են խշշոց, կամ իրենց թւում է դա սուլոց է կամ քամի։
կամ ծովի ալեկոծի ձայն։
ու իրենք քեզ ուզում են, ասում են՝ սիրուն խշշոց է, կամ սիրուն սուլոց է։ ու դու գիտես որ չեն կարդում քո տառերը։ չեն լսում քո արտայայտածը։ ու չեն էլ ուզում սովորել։
մէկ մէկ իրար խշշոցներն են հաւանում, ու իրենց թւում է, որ երբ իրար համար խշշում են՝ մտերմացել են։
չբռնւող յաճախականութեան օրինակն է այն կէտը, ով մենակ է, քանի որ այլ յաճախականութեան վրայ է հեռարձակում։
Ձեր զննիչը չի հասկանում աուդիո էլեմենտ
իրեն այլ կէտերը չեն լսում։ նա այլ կէտերի հետ չի շփւում։
ո՞ւմ պատճառով է։ նա՞ է սխալ, որ այդ յաճախականութիւնն է կիրառում, թէ՞ իրենք, որ այլ։ ոչ մէկն էլ սխալ չէ։ պարզապէս մէկը իրեն վատ է զգում, մէկը՝ լաւ։
այսպէս դու ծնւում ես, կամ ձեւաւորւում ես ինչ֊որ ձեւ, որ քեզ լաւ զգաս, կամ վատ։ ։Ճ ուրիշ տարբերակ չունես։
նա հեռարձակում է։
ես հեռարձակում եմ։
ու տենց
գրել է՝
Նորայր ջան if(ֆեյսբուքը ճիշտ ա ասում) { echo "Շնորհավոր !!!"; $more = "Քեզ լիքը"; $bavarar="Բավարար"; while(կենդանի ես) { echo $more." Երջանկություն ու սեր<br>"; echo $more." Հետաքրքիր մտքեր<br>"; echo $more." Հետաքրքիր մարդիկ<br>"; echo $more." Լավ ընկերներ<br>"; echo $bavarar." փող<br>"; echo $bavarar." դժվարություններ<br>"; if(դժվար է) { echo "բավարար ուժ<br>"; } if(տխուր ես) { echo "ուրախացնող ունենաս<br>"; } if(ուրախ ես) { echo "ունենաս ում հետ կիսես<br>"; } if(գաղափարներ ունես) { echo "Իրականացնես<br>"; } } echo "դբա լավը ;)"; }
այն պահը, երբ հասկանում ես որ մատներդ ճարպիկ սեղմում են՝ անգիր գիտեն, alpine֊ի հետեւեալ շորթքաթները՝ ^c, shift c. – քանսել մեյլ, քոնֆիրմ։
ու աչքերիդ առաջ է ծանօթ՝ «Message cancelled and copied to “dead.letter” file», եւս մի աւարտի մասին հաղորդագրութիւնը։
ու տենց
#մատներ
մտածում եմ, գուցէ մեզ ձգում են ստեղծագործող մարդիկ՝ ֆոտո անող, գրող, գիտնականներն, հաքերները, քանի որ իրենք իրենց յոյզերն արտայայտում են գործի միջոցով, մենք դրանք ենք ընկալում, մարդուն ենք որոշ չափով հասկանում իր յոյզերը շօշափելիս։ ու այդպէս յուզական կապ է ստեղծւում մեզ մօտ։
մտածում եմ, յոյզեր բոլորն ունեն (երեւի թէ ։Ճ), անկախ նրանից, արտայայտո՞ւմ են դրանք հրապարակային, ու անկախ նրանից, թէ ինչպէս՝ տեքստ գրելով թէ նկարելով, թէ ոչ մի ձեւ, կամ ինչ֊որ ահաւոր կենցաղային բան անելով։
ի դէպ, նաեւ արդեն կարող եմ ձեւակերպել ինչով ինձ դուր չի գալիս իմ մատեանը(եւ այսինքն ես)․ անկապ լուրջ լուրջ փիլիսոփայում եմ, յոյզեր չկան, փակ եմ, կամ հազուադէպ են լինում այդպիսի գրառումներ։
ես հասարակ մարդ եմ, ինձ վեհութիւնը չի ձգում, ինձ մարդիկ են ձգում, բոլորն էլ ունեն յոյզեր, ուզում եմ շփուել այդ հասարակ մարդկանց հետ եւ ծանօթանալ իրենց յոյզերին։ ուզում եմ էմփաթիա զգալ։
ու տենց
դիսքլեյմեր․ ես հոգեբան չեմ բնաւ, ու չեմ էլ ուզում։ ես կարող է եզրերի սխալներ արած լինեմ։ ու ես բնաւ չեմ կարծում որ իմ ասածը ճշմարտութիւն է։ ես փնտրտուքների մէջ եմ ու փորձում եմ իմ մտքերը ձեւակերպել։ Սա բնաւ ձեռնարկ չէ։
մենք բոլորս սովորում ենք շփուել տարբեր եղանակներով, հաւանաբար դրա մէջ կարեւոր դեր է խաղում այն, ինչ շփում ենք տեսնում, երբ մեծանում ենք։
ուզում եմ մի երկու սայթաքելու, մոլորուելու ձեւի մասին գրել, որ քանդում է յարաբերութիւնները։
օրինակ սա՝ ենթադրութեան, մեկնաբանութեան եւ փաստի տարբերութեան մասին է։
ասենք․ «դու անասուն ես»։
«դու քեզ հեռու ես պահում»։
«դու միշտ կծում ես ինձ»։
«դու անզգայ ես»։
«դու թքած ունես»։
նախ, այս բոլոր արտայայտութիւնները վիճելի են։
«անասուն»․ կարո՞ղ է մարդ գտնուի, ով չի համարում որ նա անասուն է։ հաւանական է։
«հեռու պահել»․ կարող է թուալ եթէ մարդը յոգնած է, կամ այլ բանով է անհանգստացած։
«կծում ես»․ էլի վիճելի է։ մէկը կընկալի որպէս կծել, իսկ մէկը՝ որպէս մտահոգութիւն։
«անզգայ/թքած»֊ը կրկին վիճելի են, քանի որ սրանք մեկնաբանում են վարքագիծը։
Ի՞նչը վիճելի չէ։
Դիտարկումը, փաստը։ (ոչ բոլոր փաստերը, այդ մասին յետոյ)։
Օրինակ․
«դու ուշացար»։
«դու պարբերաբար նայում ես հեռախօսիդ»։
«դու ասացիր որ ինձ չես սիրում»։
«դու խօստացար որ կը զանգես, եւ չզանգեցիր»։
«Դու ուշացար»֊ը վիճելի չէ, եթէ դու իրօք ուշացել ես։
Իսկ «դու ասացիր որ չես սիրում ինձ» եւ «անասուն»֊ի մասին ուզում եմ առանձին ասել, որ դրանք համատեքստից կախուած արտայայտութիւններ են, թէկուզ եւ արուել են։ Իրենց համատեքստից դուրս դիտարկել չի կարելի, կարող է մարդուն այդ պահին շատ ցաւում էր, նա վիրաւորուած էր, ու դա հեչ պարտադիր չէ որ փաստի արձանագրութիւն լինի։
Այլապէս, ենթադրելով, մենք պիտակում ենք մարդկանց մեր մեկնաբանութիւններով։ Եւ զարմանալի չէ, եթէ մարդը մեր պիտակը իւրացնի, անկախ նրանից, թէ ինչ կապ ուներ դա իրականութեան հետ։
Նաեւ, մենք պիտակում ենք մարդկանց ասելով․ «կեանքիս սէրը», «ծրագրաւորող», «սպանիչ ծիտ»։
«կեանքիս սէրը» անկապ արտայայտութիւն է, քանի որ նա անձի մասին չէ։ սրանով դու նշում ես, որ նա գոյութիւն ունի քեզ հետ կապ ունենալով, ոնց որ իր միակ դերը քո «սէր» լինելն է, իսկ նա գոյութիւն ունի քեզնից անկապ, անկախ, այնպէս որ այսպէս ասելն անկապ է։
«ծրագրաւորողը» նոյնպէս անձի մասին չէ։ ոնց որ նա մարդ չէ, այլ ընդամէնը մասնագիտութիւն։ կամ ոնց որ այդ մասնագիտութիւնն արդեն ամէնը իր մասին ասում է, սահմանում է։ Ասելով «ծրագրաւորող» մենք անտեսում ենք, որ նա ունի իր հետաքրքրութիւնները, ձգտումները, վախերը եւ ցանկութիւնները։ Նա ռոբոտ չէ, նա կարող է լացել, կարող է հուսալ, կարող է երազել։ Այս ամէնը ոնց որ անտեսուած լինի, երբ մենք ասում ենք իր մասին՝ «ծրագրաւորող»։
Ասելով «սպանիչ ծիտ» մենք դիտարկում ենք նրան որպէս օբյեկտ, ում կարելի է ուզել, կպցնել, շահել, հետեւից ընկնել, կրկին մոռանալով, անտեսելով որ նա անձ է, ու իրեն կարող է ցաւել, նա կարող է ինչ֊որ բանից ուրախանալ։
Պիտակները գուցէ երբեմն օգտակար են, բայց վտանգաւոր են, երբ մենք ինդեքսաւորում ենք, կատալոգաւորում ենք մարդկանց այդ ձեւով։ Մենք նոյնիսկ կարող ենք մարդկանց ասենք մեղադրել կամ ներել այս կատեգորիաների ու պիտակների հիման վրայ։
Եւ, եթէ մարդուն շարունակ պիտակում ես, ապա վաղ թէ ուշ իրեն նայելիս կը տեսնես պիտակների ամպ, որի ետեւից մարդը հազիւ երեւում է։ Իսկ մեր ուզածը այդ հետեւինի հետ շփումն էր, ով չի երեւում։ Մեզ նա էր պէտք չէ՞ իրականում։
Ոչ մի բանն էլ հեշտ չէ, նոյնիսկ երբ պարզ է։ Այսպէս շփուելուն պէտք է վարժուել։
Ասենք, զրուցակիցդ պարբերաբար նայում է հեռախօսի մէջ, երբ դուք խօսում էք։ Դու արդեն արեցիր քո եզրակացութիւնը, նեղուեցիր, ուզեցիր կծել, կամ ասել՝ «դու ինձ արհամարհրում ես»։
Հապաղիր։ Յիշիր, որ սա ընդամէնը անկապ մեկնաբանութիւն է, հարցրու քեզ, որո՞նք են փաստերը։ Ի վերջոյ, եթէ դուք իրար հետ էք, ինչո՞ւ նա պէտք է քեզ իգնորի։ Դու կարող ես դիտարկում անել՝ «դու պարբերաբար նայում ես հեռախօսիդ»։ Առանց հնարած ենթադրութեան։
Սա ընդունելու մասն էր։ rx, receive։ Հիմա ուղարկելու, tx, transmit մասին։
Ինչպէ՞ս արտայատուել։ Ի՞նչ ասել։ Կրկին նոյն մօտեցումն է․ ասել այն, ինչը վիճելի չէ։
Մեր մտքերը, պիտակները, ենթադրութիւնները վիճելի են։
Մեր զգացմունքները սակայն վիճելի չեն։
Ուրեմն կարելի է ասել, թէ ինչ ես զգում։
Սա ինձ համար, օրինակ անչափ բարդ է։
Նաեւ, մեզ կարող է թուալ որ զգալու մասին ենք ասում, իսկ իրականում դա մտքի մասին է։
Ասենք․
«(Ես զգում եմ,) որ դու հեռու ես»։
«(Ես զգում եմ,) որ ես քեզ ձանձրացնում եմ»։
«(Ինձ թւում է,) աշխարհը փլուեց»։
«(Ինձ թւում է) դու հարձակուեցիր ինձ վրայ»։
Ինչպէ՞ս տարբերել միտքն ու զգացումը, հոյզը։ Օրինակ, եթէ կարող ես «ես զգում եմ»֊ի տեղը ասել «ես կարծում եմ», «ես մտածում եմ», ապա երեւի դու այնուամենայնիւ չես զգում, այլ մտածում ես։
Կարելի է փոխարինել «զգալը» «մտածելով», «կարծելով»։ Ապա չեղաւ։
Նաեւ այս բոլոր արտայայտութիւնները վիճելի են։ Ու այս արտայայտութիւնները ընդամէնը մտքեր են ձեւակերպում, հասցնում։ Ու դրանք կարող է իրականութեան հետ կապ չունենան։
Որպէսզի դրանք չսկսեն իրականութեան հետ կապ ունենալ, աւելի լաւ է դրանք իրականութիւն չբերել։
Մեզ թւում է, որ մենք շփւում ենք, արտայայտում ենք զգացմունքները, բայց մենք իրականում մշուշոտ բաներ ենք ասում, ու աւելի շատ տեղ ենք թողնում նոր մեկնաբանութիւններին ու ենթադրութիւններին։
Ես կարծում եմ, ցածր մակարդակի ծրագրաւորման փորձը տալիս է ունակութիւն հասկանալու, թէ ինչ է կատարւում իրականում, երբ ինչ֊որ ֆունկցիա ես կանչում։
Կարելի է իջնել աւելի ցածր լեւել։
Փորձենք։
«Ես զգում եմ, որ դու հեռու ես»․ Սա միտք է։ Կարող է իրականում վախի մասին լինել։ Չընդունուելու, մենակութեան, լքուած լինելու վախի մասին։ Բայց արի ու հասկացիր։
«Ես զգում եմ, որ ես քեզ ձանձրացնում եմ»․ միայն բառերը պարզութիւն չեն բերում։ Կարելի է ենթադրել որ սա անվստահութեան կամ վախի մասին է։
«Ինձ թւում է, աշխարհը փլւում է»․ շփոթուած լինելու մասին կարող է լինել։ «Ես շփոթուած եմ (զգում)» երեւի աւելի յստակ է արտայայտում իրականութիւնը։ Անզօրութեան մասին կարող է լինել։ Յուսահատութեան մասին է կարող լինել։
«դու հարձակւում ես»․ կրկին պիտակների մասին է։ Դու ես կարծում, որ այս գործողութիւնը «հարձակում» է։ Կարծում, ոչ թէ զգում։ Սա զգացմունքի մասին չէ։ Առհասարակ, եթէ գործողութիւն է, ապա ինչպէ՞ս է զգացմունք կամ հոյզ։
«ես զգում եմ տագնապ, յուզուած եմ, անհանգիստ եմ, երբ ձայնդ ես բարձրացնում» — երեւի աւելի իրիականութեան մօտ, ու աւելի քիչ վիճելի արտայայտութիւն է։
Այսպէս, մտքերով կիսուելիս մենք կարող ենք իրար մոլորեցնել ու փչացնել ցանկացած շփում, մտերմութիւն։
Նա պէտք է իր ենթադրութիւններն անի, որ հասկանայ ինչպէս ես քեզ զգում։ Եթէ ասենք դու կարեկցանք ես սպասում։
Ահաւոր բարդ է հասկանալ թէ ինչ ես զգում, ոչ միայն արտայայտել։ Ես ասենք, իմ զգացմունքների հետ կոնտակտի մէջ չեմ։ Բայց կարծում եմ, կարելի է վարժուել։
ի՞նչ անել։
երեւի այսպէս․
«ես վախենում եմ, որ դու ջղայնացած ես ինձ վրայ»։
«երբ դու ուշանում ես, ես վախենում եմ, որ դու երբեք չես գալու»։
«դու պարբերաբար նայում ես հեռախօսիդ էկրանին, ու ինձ հետաքրքրում է, ի՞նչ է մտքիդ։»
Այսպէս կարելի է միացնել երկու մասը․ դիտարկել փաստը, եւ արտայայտել զգացմունքը։
Սա բաւական բարդ է, եւ ինձ համար բաւական վախենալու է։ Բայց եթէ ես այսպէս անեմ, աւելի մեծ է հաւանականութիւնը, որ զրուցակիցս էլ այսպէս կանի ու մենք լրիւ չենք խառնուի։
Իհարկէ, շատ այլ կերպ ենք կարող սայթաքել եւ չհասկացուած մնալ շփուելիս։
Այսպէս, ես հիմա պարապում եմ կատուների վրայ, երբ շփւում եմ մարդկանց հետ։
ու տենց
եթէ դու վաղը նստես երթուղային, ու այն պայթի, կամ տաքսի՝ ու մեծ ջիպ մտնի այդ տաքսու մէջ, քա՞նի հոգի է անկեղծ վիշտ զգալու այդ պատճառով։ աւելի, քան երեք օր։
(ինձ մօտ ասենք շան կորուստի զգացմունքները պրոցես անելը կարող է տարիներ տեւել, իսկ առաջին ամիսը անտանելի է։)
ծնողները հաշիւ չեն։
եւս մի հարց։ դա քո՞ մասին է, թէ՞ իրենց։
քեզնի՞ց է, որ իրենք կան/չկան, թէ՞ իրենցից։ թէ՞ երկու կողմից էլ։
եթէ ես այսօր սեւանից չվերադառնայի, ո՞ւմ էր ցաւալու այդ համար։ ոչ֊մէկ֊ին։
լաւագոյն դէպքում կհնչեր․
— նա լաւ տղայ էր, լաւ էր բարքեմփին խօսում֊մոսում։ ափսոս։
իհարկէ անկեղծ է տխրութիւնն նրանց, ով ինձնից սպասելիքներ ունէր․ Բերնհարդը, ում ես գարբաջ քոլեքթորի հետ կապուած հարցերում պիտի օգնէի, իսկ նա արդեն ինձ փող է փոխանցել, Տ֊ն, ում ես խոստացել եմ օգնել այն պարագայում, ու Ք֊ն ով իր հարցերի պատասխանը չի ստանալու։
նկատե՞լ ես ինչպէ՞ս է փոխւում դետալներում վերաբերմունքը նրանց, ով քեզնից օգուտ չունի։ օրինակ ինչպէ՞ս է նա նստում երբ քեզ հետ է խօսում։
ծանօթ բրիտանացի ասում էր՝ «ես չեմ հաւատում երբ սոցիալական կապիտալը փորձում են էսթիմեյթ անել լայքերի քանակով։ ինձ համար սոց․ կապիտալը այն մասին է, քանի հոգի է պատրաստ ՍՊԱՆԵԼ ինձ համար»։
Ընդամէնը սպանել, ոչ թէ մեռնել։
Իսկ ո՞ւր ենք հեռու գնում։
Ո՞վ է ցանկանալու/կարողանալու «մտնել կօշիկներիդ մէջ»։
Հասկանալ, զգալ, կիսել։ Իրօք։
Բանալ մի դէպք։ Ընկերդ աշխատանքն է փոխել։ Շատ վատ է։
Նորմալ մարդ էր, կարծես։ Բայց հիմա, նոր աշխատանքին չի դիմանում։
Ամէն օր տառապում է, պատմում, որ նոյնիսկ գործից յետոյ է անհանգիստ, ու առաւօտը մտածում է աւելի լաւ է մեռնել, քան գնալ այդ աշխատանքի։
Հեշտ է պատկերացնել ընկերների արձագանքը։ Ասեմ, որ այդ մարդը ինքը շատ քեյր անող մարդ է, ով միշտ աջակցել է ընկերներին, միշտ կարեկցել է, միշտ զգացել։ Ու նա մնացել է լրիւ մենակ այդ վիճակում։ Լրիւ։
Նա նկատում էր իրենց անտարբերութիւնը դետալներում, հայեացքում, շարժումներում, նոյնիսկ եթէ իրենք փորձում էին քաղաքավարի լինել։ Մէկն անկեղծութիւն ունեցաւ ասելու․ «ես փորձում էի ինձ յիշեցնել որ դու սովորաբար հաւէսն ես, ու դիմանալ, բայց չստացուեց»։
Քանի որ ձանձրալի է, անհետաքրքիր։
Քանի շաբաթ առաջ տեսել եմ Ն֊ին փողոցում։ Ասաց ո՞նց ես։ Ես ֆոտո էի արել ամբողջ օրը ու հիանալի տրամադրութիւն ունէի։ Ժպտացի, ասացի՝ լաւ։ Նա զարմացաւ։ Զննեց ոտքից գլուխ։ Ո՞նց թէ լաւ — կարդացի աչքերում։ Յետոյ տեսաւ, որ չեմ կեղծում։ Ասաց․ «սովորաբար քիչ եմ տեսնում որ լաւ լինեն»։
Ու աւելացրեց․ «վաղը չէ միւս օրը արի հանդիպենք»։
Դա այն ժամանակ, որ ամիսներով պայմանաւորւում էինք հանդիպել ու «չէր ստացւում»։ ։Ճ
Ռեպրիզա․
Քա՞նի հոգի կը սպանի քեզ համար։
Քա՞նի հոգի երեք օրից շատ է տխրելու որ դու չկաս։
Ովքե՞ր են իրենք։
Եւ վերջաբան․
Ո՞ւմ համար դու կը սպանես։ Ո՞ւմ համար ես դու տխրելու երեք օրից շատ եթէ նա վաղը մեռնի։
ու տենց
Հ․ Գ․ տես նաեւ սա։
երբ գալիս էի, ինձ թւում էր հետեւիս մեքենան միկայինն է։ այն շէնքը միշտ ուզում էի նկարել։ աջ եմ քաշում. արգելակ, բանալի, լծակ։ խցիկ, բռնակ, ոտքերը սառը ասֆալտին։
հետեւիս մեքենան անցնում է, աջ քաշում։ փակ բաժակը ձեռքին ամրակազմ մարդ է դուրս եկել, ձեռքով է անում հեռուից։ պատասխանում եմ. կարծես իրօք միկան է։ բղաւում է՝
– տուդա՞աա
– ահա, – ասում եմ – ու հետ հետ գնում աւելի լաւ ռակուրս փնտրելով։ ուզում եմ թափ տալ վրայիցս այն կովի սեւեռուն հայացը։
– մեծ ես կադրի մէջ, դուրս արի, կամ գնա այնտեղ կանգնիր։
միկան արդեն չկայ։ հասցրե՞ց խմել։
…
այն որ շատ են ու կախուած են օդում, մուգ ցածր ամպերի տակ. ոնց որ վալկիրիաներ լինեն։ սաւառնում են ու նայում ներքեւ, փնտրում, ո՞վ է լինելու ճակատագրի ընտրեալը։։ զգում ես ինչպէս հայացքը վրայովդ անցաւ։ չկանգնեց։ շունչ ես քաշում։
ուզում ես պարզապէս նստել ու նայել, լսել քամու ձայնը ու ալեկոծի աղմուկը։ իսկ խցիկները կողքդ են, լքուած ու տխուր։ օբյեկտիւը նայում է խելախօսի էկրանին՝ «ինչո՞ւ այսպէս»։ «եւ իսկապէս», – հայլապատկերում է լինզան ապակէ էկրանը՝ «ինչո՞ւ»։
ճախրող վալկիրիաները իրենցից գոհ են թւում, գալարւում են. գիտեն որ գերող են, ու դրանից աւելի են ոգեւորւում, պոչերը շարժում են։
դռների շրխկոց, անցնող մեքենանայ, եւ էլի մի հատ։
երկինքը բացւում է։
դեղին աւտոբուս։
հինգն են մնացել, չորսն իրար հետ են շփւում, իսկ միւսը մենակ է ու բարձր։ ամենաբարձր սաւառնողի թելը բռնած տղան իրեն չի էլ նայում։ պարանը ուղղուած է երկինք, ու հալւում է օդի մէջ։
տղան տալիս է պարանը աղջկան. դու հաւաքիր։
մեծ գլխով սեւ֊սպիտակ շունը անցնում է գործարար տեսքով, կանգնում, նայում է մի քանի րոպէ։ կարծես շարունակեց ուղին, բայց մի քիչ յետոյ էլի է կանգնում, նայում։ անսպասելի շրջւում է ու վազում. ետեւից սլանում է տեղացի «վետերոկի շունը»։ եւ թոփալելով, բայց հպարտ, կատարուած պարտքի զգացումով, վերադառնում։
ինտերաղմուկին խառնւում է օբէկտի անորակ դինամիկների երառշտութիւնը. «քեն գեթ նոու սաթիսֆեքշն», իհարկէ ոչ Սթոունզ։ իսկ նաւակի վրայ գրուած է՝ «ռեդ փեփեր», իհարկէ ոչ Չիլի։
վերջին միկրոավտոբուսի պահուհանում ուրախ հեռախօսին նայող դէմք։
այս մի վալկիրիան հնազանդ եւ ցածր թռչում է տիրուհու ետեւից դէպի մեքենաներ։ ոնց որ նեղացած շուն. մի քիչ էլ զբօսնենք։
փշերը պոկել նայքիներից։ դուռ, յու֊էս֊բը, կիտրոնի ժելէ, այս ալբոմը չէի լսել։
հիմա ո՞ւր, վանաձո՞ր։ ամենահարազատ տեղերից է։ դեռ չգիտեմ. բանալի, մատոր, կամերա, դուբլ՝ խշշոց անիւների տակ։
անկասկած է՝ եթէ պայծառ օր լիներ, չարուած ֆոտոներս այսչափ տպաւորիչ չէին լինելու։
մարդիկ երբ վատ են զգում, հակում ունեն իրենց աղէտների մէջ մեղադրել այլ մարդկանց, կամ պատճառաբանել իրենց տապալումները ինչ֊որ արտաքին գործօններով։
իսկ ես նկատում էի, որ ես ինձ այնքան էլ վատ չեմ զգում երբ մտածում եմ, որ ինձնից այնքան էլ կախուած չէր այն ինչ կատարուել է։
սակայն ես ինձ վատ էի զգում, երբ մտածում էի, որ ես եմ, ով սխալ թոյլ տուեց, ես եմ, ում չիմացութիւնը, թուլութիւնը, անտեղեակ լինելը, անպատրաստ լինելը, բաւական չզարգացած լինելը կամ պարզապէս չհասկանալը ինձ բերեց այդ վիճակին։
ու դա՝ երբ ես ինձ եմ պատասխանատու զգում, ոչ թէ մեղադրում եմ աչ ու ձախ, բերում է նրան, որ ես ինձ սկսում եմ վստահ զգալ, լաւ զգալ, երբ հասկանում եմ, զարգանում եմ, տեղեակ եմ, արդեն գիտեմ, պատրաստ եմ, այսինքն ես յաջորդ անգամ ինձ այլ կերպ կը պահեմ։ դա ամէն ինչ փոխում է։
սա վստահութեան ու հանգստութեան աղբիւր է։
իհարկէ, դեռ շատ բաներ կան սովորելու ու զարգանալու, ու բարդ է ասել, քո այսօր իմացածից որն էր այբուբենը, իսկ որն էր կոդոգեներատոր սարքելու փորձը։ բայց անցեալն անցեալում է, երբ ես տառերը չգիտէի, ու ապագան առջեւում է, ուր ես տառասխալ չեմ անի, ոչ էլ գլոբալ փոփոխականներն եմ չարաշահելու։
ու տենց
ամէն մէկս ունենք մեր վախերը, խնդիրները, ցանկութիւնները, ձգտումները։ ու ամէն մէկս փորձում ենք ձեւ գտնել, որ լաւ զգանք մեզ, կամ գոնէ վատ չզգանք։
մարդու ամենակարեւոր յատկութիւններից է իրեն ուրիշի տեղ դնելը, ուրիշի այդ վախերն ու ձգտումները հասկանալը։
քչերն են կարողանում, ինքս էլ եմ ուզում զարգացնել այդ յատկութիւնը, ու շատ եմ գնահատում նրանց, ով կարողանում է, ունի։
http://www.youtube.com/watch?v=tO8ouAHLe-Q
_ուտենց_
եւ այդպէս
այն զգացողութիւնը, երբ շուրջդ շունչ չկայ, մոռացուած քանդած ճանապարհ, սարեր, ամպեր, հսկայ հողմաղացների սառը սուլոցը, ու խելախօսդ բռնում է «Pushkin» ssid֊ով վայֆայ աքսես փոյնթ։
ու տենց
պատահաբար լսեցի պայթած խողովակի մասին խօսք, ու յիշեցի «Մայրաքաղաք» ծրագիրը։ Այն գնում էր Հ2֊ով իննսունականների սկզբին։ Այո, պետականի երկրորդ ալիք կար, այն Ռոբերտի ժամանակ աննկատ դարձաւ «Պրոմեթեւս» եւ ցնդեց։ Ինչեւէ։ Յիշեցի, քանի որ այդ ծրագրով գրեթէ ամէն օր ինչ֊որ մի պայթած խողովակի մասին ռեպորտաժ էին անում։ ։Ճ
Այդ ծրագրի հետ իմ ամենավառ ասոցիացիան՝ շապիկն էր։
Սովորաբար, դեռ սովետի ժամանակներից, հայկական հեռուստատեսութեան ծրագրերի շապիկները, այն որ հիմա կոմպոզիտինգով հեռուստադիզայն են արւում, այդ շապիկները պարզապէս նկարչի պատրաստած պաստառներ էին։ Խցիկը նկարում էր այդ պաստառը մի երեսուն վայրկեան, կամ մէկ րոպէ, երաժշտութիւն էր հնչում, եւ հաղորդումը սկսւում էր։
Իսկ «Մայրաքաղաք»֊ը նորաձեւ էր, քայլում էր ժամանակի հետ համընթաց։ ։Ճ
Իրենց շապիկը էլի նկար էր։ Օպերայի շէնքն էր, եւ հետեւից մեծ կարմիր արեւ։ Բայց համակարգչով նկարուած։
Այն էլ շապիկը իրականում նկարելու պրոցեսն էր ցոյց տալիս։ Յայտնւում է այս գիծը, յետոյ այն, յետոյ այս շրջանը, եւ յետոյ կարմիր գոյնով դանդաղ դանդաղ, տող տողի ետեւից լցւում է գոյնով։
Իհարկէ, սա անիմացիա չէր։ Անիմացիան այն է, երբ արդեն լցուած պատկերը կարողանում ես տեղափոխել։ Իսկ իրենք նոյնիսկ չէին կարողանում արագ լցնել այն։ Զարմանալի չէ, հիմա կը բացատրեմ։
Ես անմիջապէս ճանաչել էի, որ սա արուած է ԲԿ֊0010 համակարգչով։ Եւ գոյներից, եւ այդ լցնելու ալգորիթմից։
Վիլնիւս Բեյսիկը ուներ կարծես PAINT հրաման, ու այն շատ դանդաղ էր աշխատում։ Օղակը գոյնով լցնելը կարող էր տեւել րոպէներ։ Օղակի կենտրոնական առանցքից ձախ էր գնում, մինչեւ պիքսել գտնի, գիծ էր քաշում, յետոյ աջ էր գնում, գիծ քաշում, իսկ յետոյ նոյնը անում յաջորդ տողում։
Իսկ ես արդեն յայտնաբերել էի նկարելու, լցնելու արագ ձեւեր։ Նախ, պէտք էր աշխատել ոչ թէ բեյսիկի հրամաններով, ու/կամ իր սուբռուտինաները օգտագործելով, այլ ուղիղ վիդեո յիշողութեան հետ։ Ու իրականացնել սեփական ռուտինաներ։
Մի անգամ պատահաբար յայտնաբերել էի z80֊ի LDIR ինստրուկցիան որը կարողանում էր ակնթարթօրէն տեղափոխել յիշողութեան բլոկեր։ Իհարկէ, դոկումենտացիա չունէի։ Յայտնաբերել էի խաղերի մեքենայական կոդերը զննելով։ (դիզասմ էլ շատ աւելի ուշ ունեցայ ու իմացայ որ մնեմոնիկան LDIR է կոչւում)։ Փորձարկել էի, ինձ մօտ ստացւում էր արագ էկրանով շարժել, ինչպէս հիմա ասում են, սպրայտեր, կամ այնպէս անել, որ էկրանին մի ամբողջ հատուած յայտնուի ակնթարթօրէն։ Նաեւ, իրականացրել էի լցնելու իմ վարկածը։
Որն արագ էր։
Ու ես հասկանում էի, որ ես այդ շապիկը աւելի լաւ կանէի։ Որ մարդիկ փոխարէնը դիտեն, ինչպէս է նկարը նկարւում, ասենք մէկ րոպէ, դիտեն ինչպէս է արեւը շարժւում, օրինակ, այսինքն ինչ֊որ անիմացիա, ոչ թէ նկարուելու պրոցեսը։ Նաեւ ինձ թւում էր, որ աւելի սիրուն բան կարելի էր նկարել։ Շէնքը մեծ էր, արեւը՝ մեծ էր, պատկերը խեղդում էր։ Իսկ ես տեսել էի որ խաղերի շապիկները շատ սիրուն էին արւում, ու ոչ այդպէս։
Բայց ո՞վ ինձ գիտեր։ Ես ընդամէնը դպրոցական էի, ով իր սենեակում փորձեր էր անում, ու անչափ ուրախանում էր ինչ֊որ բան բացայայտելով։ Ես չէի կարողանում նոյնիսկ կիսել այդ ուրախութիւնը այլ մարդկանց հետ։
Հիմա, երբ կայ ինտերնետ, ես կարող եմ գրել այդ մասին։ Յայտնել աշխարհին։ Բարեւ, աշխարհ։ Այդ պատճառով ոմանք ինձ գիտեն՝ նա այսպիսի բաներ է անում։ Բայց միեւնոյն է, ոչ մէկ չի կիսում իմ ուրախութիւնը։
Հիմա շատ լաւ գիտակցում եմ, որ ինձ պէտք չեն մարդիկ, ընկերներ, յարաբերութիւններ, որպէսզի ես լաւ լինեմ, օկ լինեմ, երջանիկ լինեմ։
Ինձ պէտքք են մարդիկ, ում հետ ես կարող եմ կիսել իմ ուրախութիւնը, երջանիկ լինելը։ Օրինակ, թէկուզ փոքր բացայայտումներից, կամ իմ արած գործից։ Մարդուն հասկանալը այդ մասին է, երբ կարողանում ես կիսել իր ուրախութիւնը կամ տխրութիւնը։
եւ այդպէս
**դիսքլեյմեր․ այս բլոգում դաւաճան չկայ։
եթէ ինչ֊որ բացասական բան էք կարդում այս տեքստի մէջ, դա ձեզ մասին չէ։ ում մասին կարող է լինել, ինձ երբեք չի կարդում։ իսկ հիմնականում ինձ մասին է։ նաեւ շատ բացասական բաները։ բայց ես միեւնոյն է ձգտում եմ դրական լինել։ որ ինքս ինձ դուր գամ։**
ամբողջականութիւնը՝ ինթեգրիթի֊ն տեղեկատւական անւտանգութեան (information security) եզր է։ այն, իհարկէ, ՏՏ֊ից շուտ էլ կար, ինչպէս եւ հաքերները։
Օրինակ, երբ մարդիկ բանկային չեքի վրայ գրում էին թիւը, այն պէտք է գրուած լիներ բառերով։ Ակնյայտ է, որ եթէ թիւ է գրուած, այն աւելի հեշտ է դարձնել այլ թիւ, քան բառերը փոխել։ Եթէ գրել ես 100՝ այն կարելի է սարքել 1000 իսկ եթէ գրել ես՝ «հարիւր», ապա այն «հազար» սարքելն ասենք աւելի բարդ է։
Այսպէս, մենք օգտագործում ենք կրիպտոգրաֆիկ հեշեր մեր նիշքերի մատնահետքերը վերցնելու համար, ու համոզուելու, որ դրանք չեն փոխուել։
Օրինակ, սովորաբար իսո պատկերների պանակում սպասարկիչների վրայ լինում է նաեւ sha-1 կամ md5 հեշերով մի նիշք, որ համոզուես որ քաշածդ իրօք յստակ պատճենն է այն նիշքի, որը սպասարկիչի վրայ էր։
Կարծում եմ, կարելի է մարդկանց մասին էլ այդպէս ասել։
Լինում է, որ ինչ֊որ ցնցումներից յետոյ մարդիկ ահագին փոխւում են։ Իրենց համար կարեւոր բաները դառնում են անկարեւոր։
Ես նկատի չունեմ, որ ասենք երեկոյեան ուժեղ վէճ էր, իսկ առաւօտը արթնանում ես, ու մտածում ես, որ հաստատ չարժեր այդպէս։ Դա իրօք չարժեր։ Կամ ինչ֊որ թուլութեան պահեր բոլորն էլ ունենում են, ու լինում են ոչ իրենց սովորականի պէս։
Ես այն մասին եմ, երբ մարդիկ հրաժարւում են հիմնական, կարեւոր արժէքներից ու հաւատքից։ (Այո, հաւատքից, ես հաւատում եմ որ աստուած չկայ)։
Ու ես կեղծաւորութեան մասին չեմ, երբ ասենք մէկը պացիֆիստ էր, իսկ դառնում է արիւնարբու ազգայնամոլ։ Ուրեմն իրական պացիֆիստ չէր։ Կամ այն տղան որ այնքա՜ն ազատ ԾԱ֊ից էր խօսում, բայց արի ու տես իր խելախօսում վխտում են սեփականատիրական ծրագրերը։
Չէ, ես այդ մասին չեմ, այլ ցնցումներից առաջացած փոփոխութիւնների մասին եմ։
Երբ նիշքը կարող է փչանալ, վնասուել, բայց եւ կարող է bzip2֊ի պէս ինքն իրեն վերականգնել։ Կամ չի կարող։
Ու այստեղ մտքիս գալիս է մի այլ օտար բառ, որն արդեն վստահ չեմ ինչպէս թարգմանել՝ քոմիթմենթ։
Քոմիթմենթը շատ կարեւոր որակ է, յատկութիւն է։ Սովորաբար այն օգտագործում են այլ մարդկանց հանդէպ զգացմունքների, վերաբերմունքի մասին խօսելիս։
Իսկ ես նկատի ունեմ քոմիթմենթ ինքդ քեզ, քո համոզմունքներին։ Չի նշանակում, որ դրանք պէտք է երբեք չվերանայուեն, իհարկէ։ Լաւ է որ վերանայւում են։
Ու մեծ հարց է՝ ո՞րն են քոնը, իսկ որոնք քոնը չեն բնաւ։ Ասենք կարող է բարդոյթ է, կամ օբիժնիկութիւն։ Դրանց վրայ դողալ, ասել վայ, իմ բարդոյթը չկորցնեմ, իմ ատելութիւնը չկորցնեմ, անկապ է։
Ատելութիւնն ու բարդոյթը երբեք էլ քոնը չեն, օտար են քեզ։
Բայց եւ ինձ շատ է դուր գալիս, երբ մարդիկ իրենց (երբ իրենցն է) հաւատքից ու արժէքներից չեն հրաժարւում, երբ ծանր ժամանակ են ունենում։ Կամ երբ կապում են դրանք այլ անձի հետ։
Ասենք մէկը շատ ձախ էր, բաժանւում է աջ է դառնում, իսկ քանի որ իր աղջիկը հիփսթեր էր՝ զզւում է հիփստերներից։
Կամ այն տղան կարծես ուներ չմանիպուլացնելու համոզմունք, ու մէկ էլ տեսնում ես «թիզ» է անում մարդուն, որ ռեակցիա լինի։ Կամ մի բեմադրութիւն անում իր կեանքի մասին, որը սուտ է։ (ինչը սոց․ ցանցերում շատ ընդունուած է)։
Կամ մտածել․ այն մարդը ինչ ասում էր, այլեւս չեմ ընդունում, իսկ առաջ ընդունում էիր։
Եւս մի լաւ բառ՝ ընդունել (աքսեփթանս)։ Չնդունելը՝ դիմակայել է։
Իսկ «Դիմադրելը անօգուտ է», ինչպէս գիտենք մի լաւ գրքից։
Իսկ չդիմակայելն ու ընդունելը ազատութեան մասին են։
Անկախութեան մասին են։
Երբ իմ ես լինելը, ու իմ լաւ եթէ չասենք, գոնէ օկ լինելը անկախ է այլ, երրորդ հանգամանքներից։
Քանի որ ես անկախ ինձ հանդէպ վերաբերմունքից կարող եմ շարունակել լինել ես, ու լինել օկեյ։
Իմ այս գործը չի՞ ոգեւորում շրջապատիս մարդկանց։ Բայց եթէ վեբ կայք կամ անդրոիդ ափ գրէի, կոգեւորե՞ր։ Բայց ես անկա՞խ եմ իրենց ոգեւորութիւնից, թէ՞ կախուած։ Ի՞նչն է ինձ համար աւելի կարեւոր։
Ես ընդունում եմ էս տաքսիստին, ու էն կողքի սեղանի լացող երեխային, թէ՞ ես սկսում եմ դատել իրենց․ «երեխան զզուացնող է, տաքսիստը՝ անգրագէտ»։ Դրանից օգուտ չի լինում, ոչ էլ փոփոխութիւն, անիմաստ էներգիայի ծախս է։ Երեխան եւ տաքսիստը ունեն իրենց կեանքը, իրենց պահանջները, իրենց ցանկութիւնները, ու ես ոչ մի կոնտրոլ դրանց վրայ չունեմ, ու շատ լաւ է որ չունեմ։
Ես օկեյ եմ, անկախ իրենց վարքագծից։ Ես անկախ եմ իրենցից։
Այստեղ է գալիս ազատութիւնը, երբ ընդունում ես այն, ինչ կատարւում է, եւ չես դիմադրում, այլ քո մասին ես մտածում։ Հիմա նա վատ է քշում, ես ի՞նչ անեմ, որ չխփեմ։ Որ ինձ լաւ լինի։
Ես իրենից անկախ եմ։ Նա՝ ինձնից։ Ես չեմ կարող անել այնպէս որ նա լաւ քշի, ու չեմ էլ ուզում կեանքս նուիրել իրեն կրթելուն։ Բայց ես անկախ եմ, ես անկախ եմ այն քեարթից ով ֆրազ է շպրտել իմ հետեւից, քանի որ այն տեղ չի հասել, իր ազդեցութիւնը չի ունեցել, ինչպէս նախատեսւում էր։ Ես պէտք է զգայի վիրաւորուա՞ծ։ Ես ազատ եմ այդպէս չզգալ։ Քանի որ անկախ եմ ու ամբողջական։
Ինձ դո՞ւր է գալիս օրեր շարունակ կոդ գրել ջնջելը, այսպէս ու այնպէս փորձելն ու արդիւնք չունենալը։ Ես լա՞ւ եմ զգում դրանից։ Հիմա ի՞նչ տարբերութիւն թէ ես չեմ կարող ոչ մէկին արդիւնք ցոյց տալ։ Թող ուշ լինի, բայց այնպէս, ինչպէս ես լաւ եմ համարում։ Ու իհարկէ, թէկուզ անդրոիդ ափ սարքեմ, ընկերներին տամ, իրենք շատ հաւանական է, չեն օգտուի։ Քանի որ իրենք ուրիշ են, իրենց կարեւոր չէ այն, ինչ ինձ է կարեւոր։ Ես օ՞կ եմ այդ հետ, թէ՞ ուզում եմ իրենց դուր գալ։
Ուզելով ուրիշին դուր գալ, կորցնում ես ոչ միայն ինթեգրիթի֊ն՝ այլ հետեւաբար կորցնում ես քոմիթմենթը ու ազատութիւնդ։
Ու լաւ չես զգալու քեզ։
Գուցէ շոյուած զգաս, բայց լաւ չես զգալու։
Աւելի լաւ է չշոյուած, բայց լաւ զգալ, իմանալ որ քոմիթեդ ես, ու անկախ ես։
Շատ լաւ է ժամանակ առ ժամանակ ինքդ քո վրայից md5sum հանել։
Քանի որ ինթեգրիթին՝ ինքդ քեզ քոմիթմենթի, ինքդ քեզ, եւ ուրիշներին ընդունելու, եւ որպէս արդիւնք ազատ, անկախ լինելու մասին է։
եւ այդպէս
ու տենց
անկեղծութիւնը շատ մարդկային ու սիրուն բան է։
ես երբ շուն ունէի
առաջին անգամ
նա մի անգամ եկել էր
ինձ սեղմուել
իսկ ես իրան տշել էի
յետոյ նրան կորցրինք
ու ես հասկացայ
ինչքան երջանիկ էի
ամէն վայրկեան
որ նա կար
ու ինչքան եմ
իրան սիրել
քանի որ անհնար է
չլինել երջանիկ երբ շուն ունես
ու չսիրել նրան
ու յաջորդ շան հետ
ամէն վայրկեան չէի մոռանում
ինչքան երջանիկ եմ
ու ինչքան է նա ինձ թանկ
երեւի
ես այդպիսի աղջիկ
դեռ չէի հանդիպել
որ այս անգամ
իմանամ
ինչքան երջանիկ եմ
ամէն վայրկեան
որ նա կայ
ու ինչքան եմ իրան սիրում
ու ամենակարեւորը նա կիմանար։
ու գտնում ես
ն810֊ի մէջ
իրենով արուած
անորակ լուսանկար
ուր բան չի երեւում
ու զգում ես
որ այն ամենալաւն է
ամենակարեւորն է
իսկ դու
քենոնի ֆոտոներն
էիր գնահատում
հիմա ես հասկանում
քո լուսանկարներից
որն են ամենակարեւորը
ու զզւում ես քեզնից
որ կարող է հիմա սրանով
ինչ֊որ մէկի տօնը փչացնում ես
ու որ նոր նոր հիմա ես հասկանում
ինչ ես արել
ու որն էր իրականում թանկը
յիմար սկզբունքը
թէ մարդը
էն որ դու յիշում ես ամէն մանրուքը
ամէն սխալը
ամէն տրորելը
ամէն վէճը
ամէն չգնահատելու տալը
ու դու չես կարող ներել
ու քեզ ցաւում է
ամէն պատճառածդ ցաւի բիթի համար
ու այն անգամ
ու այն անգամ
ու այն անգամ
երբ դու սպանում էիր քո մէջ այն մարդուն ում սիրում են
ու երբ վերջապէս
կարծեցիր որ սպանեցիր
քեզ թաղեցին
դրեցին դագաղի մէջ
ու վրայից հաստ շերտ հող լցրին
այդպէս են անում
մեռածների հետ
ու հիմա
ինչքան ուզում ես ոռնայ
ճուայ
գլուխդ դագաղի պատերով տուր
հիմա քեզ չեն լսի
հիմա դու հետաքրքրում ես
միայն որդերին
ու տարբեր միջատներին
իրենք են սպասում
քո իրական վախճանին
ես գիտէի որ սիրում եմ,
բայց չգիտէի որ այդչափ,
ես գիտէի որ գնահատում եմ,
բայց չգիտէի որ այդչափ,
ես գիտէի որ ցաւալու է,
բայց ես չգիտէի որ այդչափ։
չգիտէի որ այդչափ հնարաւոր է։
ինձ տուպը ցաւում ա։ էնքան ա ցաւում որ ձտուպը տանելի չիե, ւ չի։
ինձ մէկ ա օբերոնը, ես իրանց չաթում ձանձրանում եմ,
ինձ մէկ ա որ կիմանան որ ես միզերաբլ եմ,
ու տենցներին չեն սիրում,
ինձ մէկ ա որ մայրիկս սա կարդալու է,
ինձ տուպը անտանելի ցաւում ա,
ու ինձ մէկ ա ով ա մեղաւոր,
ու ինչի ու ինչպէս,
ես մտածել էլ չեմ կարող,
ինձ տուպը ցաւում ա։
ու ես ոչ մի բան չգիտեմ։
ուզում եմ պատմել, ինչու եմ էմփաթիա զգում Վանաձորցի երաժիշտների հանդէպ։
մի քիչ էլ Վանաձորի մասին։
Վանաձորը ուրիշ քաղաք է, աղքատ, այդ պատճառով նոյնպէս ուրիշ։
Քանի որ աղքատ է, մեր չզարգացած անճաշակ կապիտալը լիքը բան չի հասցրել այլանդակել (բայց կամաց կամաց այլանդակում է), ու քաղաքն աւելի ութսունականներում կամ իննսունականներում է մնացել։ իսկ դա ուրիշ է, օտար եւ զարմանալի է մեզ։ երբ տեսնում ես այգում նստած ծերուկներին, յիշում ես, որ Երեւանում էլ իրենք կային առաջ, իսկ հիմա չկան։
Այնպէս չէ, որ ծերուկներ այլեւս չկան, բոլորը վերջացել են, իրենք վերականգնուող ռեսուրս են, եւ չեն վերջանում, պարզապէս հիմա անհամեմատ աւելի քիչ են հրապարակային վայրերում տուսվում իրար հետ։
Հասարակական տարածքն է տրանսֆորմացուել, հո չեն գնա օպերայի սրճարաններում նստեն, դա իրենց տեղը չէ։ (չնայած իմ տեղն էլ չէ, ու ցանկացած գիտակից մարդու տեղն էլ չէ։ օպերայի սրճարանները՝ Երեւանցիների փտելու մասին են։)։ Այսինքն Վանաձորը մեզ համար նաեւ նման է դէպի անցեալ ուղեւորութեանը։
Վանաձորում մնացել են փախած կանգառներ, հաւէս նստարաններ, արդիւնաբերական բնանկարներ։
Այն լաւ է դիզայն արուած, լայն մայթեր, առուներ անձրեւի ջրի համար, ժամանակակից է, շատ կանաչ է, ծառուղիներով է։
Մի քանի օղակաձեւ խաչմերուկ՝ քաղաքի կմախքի հոդերն են։ Մինչեւ դա չես «ջոկում» միշտ մոլորուելու ես։
Հետաքրքիր դետալ դիզայնի մասին։
Երբ Ծյոման եկել էր Հայաստան, նա ապշած էր երբ Վանաձորում տեսաւ իր մտքի իրականացումը։ Գրել էր, որ երբ մտածում էր ինչպէս լաւացնել քաղաքները, առաջարկում էր ճանապարհային նշանները կախել ոչ թէ անմիջապէս սիւներին, այլ մի քիչ հեռաւորութեան վրայ դրանցից։ Ասում էր, նոյնիսկ տաս սանտիմետրը կստեղծի հաճելի ծաւալ, եւ կաւելացնի հաճելի ստուերեր։ Պարզւում է, որ դա հենց այդպէս էլ արուած է Վանաձորում։
Ինչո՞ւ Վանաձոր՝ հարցնում է Ծյոման։ Ինչո՞ւ ոչ այլ քաղաք Հայաստանում, կամ այլ քաղաք աշխարհում։
Բայց այցելելով Վանաձոր մենք ներում ենք ժամանակակից անճաշակութիւններն, ու լաւ չգիտենք, ինչքան չհանդուրժող է այս քաղաքը եւ մեր հանդէպ, եւ իր տարբերուող բնակիչների։
Քանի որ այն միեւնոյնն է մնում է չզարգացած, նախկին սովետի գաւառական արդիւնաբերական քաղաք, ուր ապրել են բանուորներ, ով սովորաբար սիրում են կարգինը, աւանդականը։
Իմ իսկ պապու եղբայրը, երբ դեռ կենդանի էր, ու ես իրենց տանը Վանաձորում էի, պատմում էր, ինչպէս երբ իր տղան ընկաւ քաղ մաս, դեռ կոմունիստների ժամանակ, նա գնաց ոստիկանութիւն որ տղային հանի, ոստիկաններին խնդրեց՝ մազերը կկտրէք, նոր բաց կթողնէք։ Ասաց մազերը կտրեցին, յետոյ դուրս եկաւ, թէ չէ չէի կարողանում իրեն մազերը կտրել տալ։
Շատ բնութագրող է Վանաձորի համար, որ այդ իմ քեռին հիմա նոյնպէս Վանաձորում չէ։ Դուրսն է։ Քանի որ գործ չկայ։ Երեխաներն էլ Ռուսաստանում են մեծացել, ասիմիլացել, իրենց աւելի ռուս են զգում, իսկ Վանաձորը մնացել է միայն մանկական յիշատակ։ Նոյնիսկ տատիկ պապիկ հիմա չունեն, որ գնան տեսնեն, ինչպէս գնում են գիւղ, որ գոնէ գիւղի պէս ասոցացուի Հայաստանը իրենց մօտ։ Ինչեւէ։
Վանաձորը աղքատ է։
Երեւանն է աղքատ, իսկ Վանաձորը անհամեմատ աւելի աղքատ է։ Բնաւ բարեկարգ չէ, ու երկրաշարժի հետեւանքները դեռ վերացուած չեն։ Ստեփանակերտում պատերազմի հետեւանք չես տեսնի, իսկ Վանաձորում՝ երկրաշարժի՝ կտեսնես։
Ու ուրեմն, Վանաձորցիներն են աղքատ։
Ու իրենց համար խնդիր են այն հարցերը, ինչ Երեւանի երիտասարդի համար՝ այնքան էլ չէ։ Ասենք կիթառի լար առնելը։ Նախ, թանկ է։ Յետոյ էլ, եթէ փող ես ճարել, աւելի լաւ է գնաս Երեւան, քանի որ Վանաձորում լաւ լար չես գտնի։
Իրենք բնական է, պէտք է փող աշխատեն, որ ապրեն։ Իսկ գործ չկայ։ Ու մէկը աշխատում էր ինչ֊որ գործարանում, ու այդ նոյն գործարանում տեղ էր խնդրել, որ իրենք փորձ անեն։ Յետոյ հանեցին այնտեղից։ Ասում է՝ չհասկացաւ ինչու։ Իհարկէ չհասկացաւ, սա Հայաստան է, այստեղ կարելի է առանց բացատրութեան գործից հեռացնել։ Ուրիշները լիքն են։ Յետոյ աշխատում էր վաճառող սուպերմարկետում։ Էլի հանեցին։ Մի աղջիկ վզին է կախում սիգարետներով տուփն ու խանութներում տղամարդկանց հետ է շփւում։ Ասում է, այդ Վանաձորցի տղամարդկանց հետ շփուելուց յետոյ ուզում է առհասարակ ոչ մի տղամարդ մի շաբաթ չտեսնել։ Ինչպէս են իր հետ խօսում, ու ինչպէս են իրենց պահում։
Իսկ երեւանցի երիտասարդները քիթ են ծռում ոչ շատ լաւ աշխատանքից։ Իրենց աւելի լաւ աշխատանք է պէտք, ինչպէս արաբներին «շաուֆ շաուֆ հաբիբի» հոլանդական ֆիլմում։
Վանաձորցիները չեն կարողանում իրենց թոյլ տալ այն, ինչ շատերն են թոյլ տալիս Երեւանում։ Ես քանի մարդ գիտեմ, ում ասենք հիանալի գործ էին առաջարկում։ Օրինակ՝ նստիր գրասենեակում ու թուիթիր։ Կամ նոյնիսկ մի նստիր։ Ու ասենք մի հարիւր հազար դրամ կտան։ Ու այդ մարդիկ աւելի են գնահատում իրենց ազատ ժամանակը, ու չեն գնում այսպիսի աշխատանքի։ Մտածում են՝ գարեջրի ու տաքսու փող ծնողներից կստանամ, ինձ հերիք է։ Կամ մտածում են՝ ընկերս այդ ծախսը իր վրայ է վերցնում, էլ ինչո՞ւ աշխատեմ։
Սա անթոյլատրելի շռայլութիւն է Վանաձորում։ Ու ես կասէի որ այսպիսի վարքագիծը, չաշխատելը, Երեւանցիների փտելու, նեխելու մասին է։ Երբ ես այդպիսի բաների հետ եմ առնչւում, ես դառնում եմ աջ կապիտալիստ, ես հասկանում եմ, որ մարդիկ երբեք չեն աշխատի, ինքնուրոյն չեն լինի, ոչ իրենց, ոչ հասարակութեանը օգուտ չեն տալու, եթէ կարող են չաշխատել։
Միւս կողմից, Վանաձորում համեմատաբար հեշտ է գտնել փորձատեղ։ Կան լքուած «դոմիկ»֊ներ, որ կարելի է ծանօթով վերցնել, կամ շատ էժան վարձել։ Այսինքն՝ պարապելու տարածքը խնդիր չէ։ Ինչը Երեւանում է խնդիր։
Միւս կողմից, որն է տարածքի որակը։ Երբեմն մտածում ես, որ այստեղ, այս դոմիկում անհնար է ոչ միայն խումբ, այլ մի հատ հարուածային գործիք տեղաւորել։ Իսկ այս տղան, ասենք, ապրում է ցիստերնայի մէջ։ Գրեթէ Դիոգենեսի պէս։ Մի կողմից, շատ հաւէս է ու ռոմանտիկ, մինչեւ չես մտածում, որ կարող է այլ տարբերակ չունի։
Ու երբ ուրիշներն են լսում, ինչպէս են իրենք պարապում, մտնում են, ասում են՝ լսենք։ Ու էդպես ուրիշներն էլ են ոգեւորւում։
Այդ պատճառով ես կարծում եմ, որ պէտք է «շոու օֆ» լինեմ իմ բորդերով ու աշխատանքով, որ մարդիկ տեսնեն ինչ է կարելի անել ու ոգեւորուեն։ Որ ստեղ մի քիչ տեքնո միջաւայր ստեղծուի, որը ինձ պակասում է։
Մէկը բացատրում էր, որ ի սկզբանէ այդ նուագելու մշակոյթը ձեւաւորուել է քանի որ կոմունիստների ժամանակ ամէն գործարան իր պարտքն էր համարում «ՎԻԱ»֊ներ (վոկալնո֊ինստրումենտալնի անսամբլ) ունենալ։ Չգիտեմ, ինչքանով է դա ճիշտ։ Բայց հիմա իրենք իրենց հարեւաններին են տեսնում, ու հետաքրքրւում։
Ժամանակը Վաանձորում դանդաղ է գնում։ Անելու բան չկայ, կեանքը շատ ծանր է։
Ու նուագելը իրենց համար նաեւ մի տեսակ սփոփանք է։ Այդ անելանելի վիճակից։
Բացի դրանից, Վանաձորում բողոքում են, որ չի լինում մի քիչ երկար մազերով քայլել, որ չկպնեն, չի լինում փողոցում համբուրուել, ազատ չեն զգում իրենց, ու իրենց համար Երեւանը մի տեսակ Նիւ֊Յորք է։
Ուր ազատ է, ու սովոր են քիչ թէ շատ, ու անկապ խնդիրների ու կռիւների մէջ չես թաթախուի։
Իսկ ժամանակ իրենք չեն զգում, այո։ Ասենք եթէ դու պէտք է լիքը գործ անես այդ մի օրուայ մէջ, Վանաձորցին կարող է հանդիպի հետդ, նստի ծխի հանգիստ։ Յետոյ էլի ծխի։ Յետոյ հարցնի, ի՞նչ գործով ես։ Յետոյ կնստի մի քիչ լուռ։ Ու իրենց համար Երեւանի ռիթմն է արագ։ Իսկ իրականում Երեւանի ռիթմը ահաւոր դանդաղ է։
Ինչպէս եւ մեզ մօտ, կան մարդիկ, ով զզւում է իրենց քաղաքից, ուզում է դուրս պրծնել։ Թէկուզ Երեւան։ Իսկ կան նրանք, ով հանգիստ է վերաբերւում, նոյնիսկ սիրում է այդ քաղաքը իր անյարմարութեամբ հանդերձ։ Ու չէր ուզի Երեւանում կամ որեւէ այլ տեղ ապրել։
Էդպէս, ու որ տեսնում եմ, որ այսքան ծանր իրավիճակում մարդիկ ահաւոր հետաքրքրուող են, ասենք թէկուզ երաժշտութեամբ, կամ լուսանկարչութեամբ, ես յուզւում եմ։ Քանի որ մեզ մօտ կարծես կիրթ մարդիկ, ահաւոր անտարբեր են ամէնի նկատմամբ, հետաքրքրուող չեն, ոչ մի բան չեն ուզում իմանալ։
Ասենք իմ աշխատանքի վայրում, եթէ մարդը գոնէ մի քանի րոպէ ազատ է, հինգ հարիւրից մէկն է հաւէս փորձ, հետազօտութիւն անելու, ու այդ մէկը Տիգրան Սարգսեանն է ու բացի նրանից որ կոյս չէ, նաեւ Երեւանցի չէ։ Մնացածը կնախընտրեն խաղալ, կամ սոց․ ցանցում մի բան սպառել։
Իսկ իրենք Վանաձորում այնքան ճնշուած են, այնքան վատ պայմաններում են, բայց ե՛ւ աշխատում են, փորձում են ինքնուրոյն լինել, իրենց սիրած գործի համար վաստակել, եւ ահաւոր հետաքրքրւող են։ Տարուած են։
Ու ես սիրում եմ երբ մարդիկ տարուած են։
Ինչով էլ լինի։
ու տենց
ասում է՝
— նա մինչեւ չաշխատեց, նա իրեն չէր սիրում, ու ուրիշներին էր մեղադրում այդ համար։
անծանօթների խօսակցութիւնից։
իսկ նա, ում ստել են, նա ում ցաւացրել են,
նա երբեք այլեւս նոյնը չի լինի։
էդ սառցէ կտորը,
միշտ մէջդ է լինելու,
դու կձգուես տաքութեանը,
կսեղմուես վառարանին,
կընդունես տաք լոգանք,
կխմես ոգելից խմիչք,
կպառկես տաք ծանր մարմնի տակ,
կսիրես նոր ու նոր մարդկանց,
բայց սառցէ կտորը խորն է,
ու չի հալուելու,
արտաքին ջերմութեան
ազդեցութեամբ,
որովհետեւ քոնն է,
անձնականը։
թէ՞ դու իրան պահում ես,
որպէս յիշատակ,
ու չես ուզում հալացնել։
ու տենց
դու չես տարբերում,
քանի որ զգայուն ես,
ու սլաքը զաշկալ է
ամէն ցնցումից
մետրոն է անցել,
թէ երկրաշարժ է լինում։
ու տենց
դու վախեցար վիշապի կրակից,
ու սպանեցիր նրան,
յետոյ մտածում էիր, որ յաղթել ես,
ու քեզ լաւ է,
իսկ իրականում,
դու վիշապին չէիր հասկացել,
ու նա վտանգաւոր վիշապներից չէր,
բարի էր եւ ընկերական,
իսկ հիմա դու ընկերութիւն ես անում
կովի հետ,
կովի մէջ ոչ մի վատ բան չկայ,
վատը չէ,
բայց առեղծուածային չէ,
ինչպէս եւ դու չես իր համար,
ինչպէս վիշապի համար էիր՝ հեքիաթային։
իսկ վիշապները, այն էլ բարի,
քիչ են մնացել,
քանի որ իրենց
ոչ ոք չի հասկանում,
ու բոլորը ցաւացնում են,
գուցէ եւ այդ պատճառով,
իրենք այլ կերպ են
արտայայտում զգացմունքները։
ու վիշապին սպանելիս,
դու երբեք չես յաղթում,
դու պարտւում ես։
ինչի եմ ես սիրում Կիզիին
քանի որ նա շատ լաւ է ցոյց տուել
ինչպէս մարդուն համոզել
որ նա վատն է։
ու տենց
ժամանակն անցնում է։
եթէ գնդակը քո մօտ է,
եթէ դու ունես յաղթաթուղթ, (կոզիրնայա կառտա)
քանի որ քո հանդէպ վատ են վարուել,
դու կարող ես այն օգտագործել։
ու դու անյաղթելի ես։
այն ամէն ինչ ծածկում է։
դու կառաջացնես մեղքի զգացողութիւն,
ու ամենաինքնավստահ մարդն իսկ
կդառնայ խեղճ, եւ ներողութիւն, ողորմութիւն կաղաչի։
բայց դու ծախսում ես քո խաղաթուղթը։
ու այլեւս չունես այն։
քանի որ ժամանակն անցնում է,
իսկ ռեսուրսները սպառւում են,
անհնար է նոյն յաղթաթուղթն,
մի քանի անգամ օգտագործել։
անհնար է նոյն մարդուն
միշտ նուաստացնել
նոյն պատճառով։
ու տենց
սիրում եմ հանդիպել
իմ նախկին աղջիկներին
եւ իրենց տղաներին
ինքնագնահատականս բարձրացնում է
ու տենց
ասում են,
եթէ ուզում ես քեզ սիրեն,
պէտք է նախ ինքդ քեզ սիրես։
մտածում եմ,
եթէ ուզում ես քեզ ներեն,
պէտք է նախ ինքդ քեզ ներես։
ու տենց
ասում են, թողնելն աւելի բարդ է, քան թողնուած լինելը։
ինձ թւում է,
դաւաճանած ապրելն
աւելի բարդ է
քան երբ քեզ դաւաճանել են։
ու տենց
ուրեմն, մէկը գնում է գործուղման նահանգներ, այնտեղ այնպէս է ստացւում, որ թռիչքը հետաձգւում է, իրեն աւիաընկերութիւնը ապահովում է մի փաթեթով՝առաջին անհրաժեշտութեան իրերով, ասենք՝ ատամի խոզանակ, մածուկ։
յետոյ հասնում է, աշխատում է, վերադառնում է երեւան, ու բողոքում է, որ մազերը թափւում են, թրաշն էլ է թափւում, ու բոլորը տեսնում են, որ մոռուքի վրայ բաց տեղեր կան։
յետոյ պարզւում է, որ նա այդ աւիաընկերութեան տուած փաթեթի միջի, ինչպէս իրեն թւում էր, շամպունն է օգտագործում, որն իրականում սպիտակացուցիչ էր։
դրա վրայ գրուած էր՝ «բլիչ», այսինքն՝ «ժաւելի» պէս բան էր։
ահա
եւ այդպէս
ասում է՝
— էս կդվինի ռեսուրսները ով ուզում փոխում էր, իր վարկածն էր տարածում, զանգեցի Ռաֆիկին, ասացի ո՞րտեղից է կարելի հենց իսկական կդվինի տարբերակը քաշել, նա էլ ասաց՝ սպասի կոմպիլյացիա անեմ ուղարկեմ։
եւ այդպէս
Ժապաւէնով լուսանկարելը նման է թղթի վրայ ծրագիր գրելուն։ Չես կարողանում նոյն պահին աշխատեցնել, համոզուել, ճիշտ է աշխատո՞ւմ թէ՞ ոչ։ Որպէս կանոն սխալ է չէ՞ լինում։ Դէ մեզ մօտ, ոչ թէ ասենք Վիրտի։ Քանի որ ինչ֊որ մանրուք միշտ հաշուի չես առնում։ Այնպէս էլ լուսանկարում՝ կամ մի բան այնպէս կտրած չէ, կամ պէտք էր խցիկը մի քիչ ձախ շարժել, եւ այլն։
Թուային խցիկը թոյլ է տալիս տեղում վրիպազերծել (դեբագ անել), տեսնել ո՞նց է, ու կրկին նկարել։
Եթէ դա բեմադրութիւն է, գուցէ լաւ ստացուի։
Բայց դրանով է լուսանկարչութիւնը տարբերւում, որ կարող է եւ բեմադրութիւն չէ։ Ու նոյնիսկ եթէ քաղաքի, փողոցի նկար չէ, ուր արդեն պահն անցել է, այլ, ասենք բնանկար է, այդ պահը կրկին կարող է անցնել։ Քանի որ ամպերը, արեւը, անձրեւը, ստեղծում են անկրկնելի մի տեսարան, որը կարող էլ երբեք չլինի։
Այդ պատճառով ֆոտո անելիս, աւելի, քան ծրագրաւորման մէջ, պէտք է «թղթի վրայ գրուած ծրագիրը» մտքում լաւ վերլուծես, ու արագ։ Քանի որ վրիպազերծելու հնարաւորութիւն, մեծ հաշւով, սովորաբար չունես։ Թէկուզ եթէ թուային խցիկով ես նկարում։
եւ այդպէս
իր շունը կարծես «դւորնյաժկա» էր։ ես եւս մի պատճառ ունէի ասելու՝
— էս ի՜նչ սիրուն շուն է, — ոչ միայն որովհետեւ սիրուն էր, այլ նաեւ որովհետեւ այն ժամանակ առաւել եւս մարդիկ շատ վերեւից էին նայում ոչ ցեղական շներին, ու դրանց պահողներին։
մենք ծանօթացանք աբովեանի վրայ։ յետոյ եւ շանը եւ տիրոջը՝ կարծես իր անունը Ռուզաննա էր, շատ քիչ եմ տեսել։ Կարծես նա մարզիկ էր, լողորդ։ Չնայած ինչ֊որ տեղ մօտիկ էին ապրում, կամ ժամերը չէին համընկնում, կամ իրենք քիչ էին զբօսնում։ ինչեւէ։
մենք զբօսնելիս գրեթէ ամէն օր հանդիպում էինք դալմատին աղջկայ, Լ֊ով էր սկսւում անունը, Լուի՞զա, Լա՞յմա, չեմ յիշում։ Իսկ տէրը իր լաւ չէր լսում, յատուկ սարք էր օգտագործում։ Որի պատճառով երբեմն յիմար մարդիկ իրեն ծաղրում էին։
Ես ահաւոր վատ զգացի երբ դա արեց իմ աղջիկը, մի քանի տարի անց։ Ես այն ժամանակ չէի մտածել, որ հեչ լաւ նշան չի, պարզապէս ամաչել էի իր համար։ Չնայած տղան չʼիմացաւ։
Իսկ դալմատինի ու տղայի հետ զբօսնում էր եւս մի աղջիկ։ Անունը չեմ յիշում։ Յետոյ պարզուեց, որ Ռուզաննայի՝ լողորդի քոյրն է։
Այսպէս, մի օր ես այդ քրոջը տեսայ, մենք Ռոլլիի հետ թռչող ափսէ էինք խաղում, իսկ իրենք ֆիլարմոնիկի աստիճաններին զրուցում էին։ Երկու օր անց իմացայ, որ նա մահացել է։ Դալմատինի տէրն ասաց։ Նոյնիսկ չʼհաւատացի։
Յետոյ մի օր, շատ աւելի ուշ պատահաբար տեսայ Ռուզաննային։ Հաստատեց։ Ասաց՝ ինչ֊որ տղայ, բռնաբարել է, ու սպանել։ Թողել է կտուրի վրայ։
Նաեւ կար մի այլ տղայ՝ Վովա Շախատունի, ուներ դոբերմաններ, բայց կենտրոնում չէր ապրում, ու այստեղ երեւում էր միայն գործերով։ Գործեր ուներ ամէն օր՝ զբօսնում էր Նուշիկեանի՝ այն նոյն Նուշիկեանի, որ այսօր ՀՀԿ֊ից պատգամաւոր է, իր դոբերմանի հետ։ Ամէն առաւօտ։
Սովորաբար, երբ տեսնում էի Վովային, իրենց հետ նաեւ Ռուզաննան էր զբօսնում։
Եւս մի հանդիպում Աբովեանի վրայ։ Ռուզաննան ուղարկում է ֆաքս Գերմանիա։ Կարծես այնտեղ մրցումների է մասնակցել, առաջարկել են մնալ, պայմանագիր է կնքել ինչ֊որ ակումբի հետ, այնտեղ է ապրելու ու սպորտով զբաղուելու։ Հարցնում էր ինչպէս են ուղարկում։ Ասացի որ լաւ չեմ պատկերացնում։ Իրօք լաւ չէի պատկերացնում։
Ամիսներ անց Վովան գալիս էր մեզ հետ կրկես։ Մենք պատրաստւում էինք շների ցուցահանդէսին, որ անց էր կացւում կրկեսի շէնքում։ Անդրեյն էր կազմակերպում, շատ լաւ անասնաբոյժ, ում մի թէ երկու տարի անց սպանեց իր ընկերոջ որդին։ Կարծես, պարզապէս նախանձից։ Սկզբից մեղաւորին չէին գտել, եւ գործը փակել էին։ Իսկ յետոյ բացեցին ու բացայայտեցին մի քանի տարի անց։ Այդ մասին, երբ բանակում էի, ծնողների ուղարկած թերթում կարդացի։ Ուրարտու էր կոչւում թերթը։ Իսկ ցուցահանդէսները ֆինանսավորում էր Սեւանի ոստիկանութիւնը, կարծես։ Քանի որ Վլադիմիր Գասպարեանը, ով այսօր, չգիտեմ ՀՀԿ անդամ է թէ չէ, բայց ոստիկանապետ է, այն ժամանակ Սեւանի «միլպետն» էր։
Այսպէս, ես էլ, Վովա Շախատունին էլ, ու մի խումբ այլ շներ եւ տերեր, նախապէս կրկեսում պատրաստում էինք «գեղի կլուբ» որակի բեմադրութիւններ, որ մարդիկ, հանդիսատեսը ձանձրալի եւ անհասկանալի էքսպերտիզայից բացի նայելու բան ունենան։ Բեմադրութիւնների «ռեժիսորն» էր Էդիկը։
Նա Հայաստանի համար գժանոց շների մարզիչ էր։ Վրացահայ էր։ Ես նրան օպերայի մօտ խումբ էի հաւաքել, նա այնտեղ սկսեց գալ, պարապել։ Պարբերաբար հիւանդանում էր, մենք էլ «աշակերտներով» պարբերաբար գնում էինք հանրապետական հիւանդանոց։ Մի անգամ փրկուելուց յետոյ խիստ հաւատացեալ դարձաւ։ Նոյնիսկ չափազանց։ Յաճախում էր աղանդներից մէկի եկեղեցին, եւ որոշ ժամանակ անց իրենց եկեղեցու տարածքում սկսեց երեխաներին կիրակնօրեայ դպրոցում դաս տալ։ Եւս ժամանակ անց, հերթական անգամ վատանալուց յետոյ մահացաւ։ Կարծես բնաւ ոչ նրանից, ինչից սովորաբար վատանում էր։ Դա արդեն ուշ էր, ես բանակում էի, ինձ միայն լուրեր հասան։
Ցուցահանդէսին Վովան չʼեկավ։ Ոչ էլ դոբերմանը իր։ Մի օր շուտ մահացաւ, գիշերը։ Շաքարի բարձրանալուց։
Մի երկու տարի անց, տեսայ Ռուզաննային։ Մի քանի օրով եկել էր Հայաստան։ Հարցրեց Վովա֊ն ո՞նց է։ Ասացի։ Իր աչքերն արցունքոտուեցին։ Ասաց՝ բա որտե՞ղ է թաղուած։ Ասացի՝ չգիտեմ։ Իրօք չգիտէի։ Նաեւ, մտածում էի՝ ի՞նչ տարբերութիւն թէ որտեղ։
Իսկ այն տղան, ով սպանել էր անասնաբոյժին, բանտից դուրս եկաւ ժամկետից շուտ, ամուսնացաւ իր նախկին աղջկայ հետ, ով պահում էր «Քիլլեր» անունով դոբերման։ Հիմա ՌԴ֊ում են, շատ լաւ, երջանիկ ապրում են՝ երեխաներ, տնային կենդանիներ, փոքր բիզնես։
լաւ գրելու հաւէս չունեմ, ու գուցէ սխալ եմ անում, որ գրել եմ։ պարզապէս յիշեցի։ իսկ այն անունները, որ ինձ թւում է յիշում եմ, հաւանական է որ սխալ եմ յիշում։
ու տենց
փաստօրէն, այն, որ նա ասենք վատ է քշում, իմ ճանապարհին ինձ տեղ չի տալիս, կամ փողոցի մէջ տեղը կանգնած է իր հաւէսին, դա էլ է ագրեսիւ վարքագիծ։
նա ուտում է, գողանում է իմ ռեսուրենսրը՝ ժամանակն ու տարածքը, որը, վարորդական իրաւունք ստանալիս, մենք համաձայնուել ենք, որ երբեմն իմն է, իսկ երբեմն՝ իրենը։
ու նա կը խցկուի, քանի որ, հո չե՞մ խփի, կʼարգելակեմ։
ինչո՞ւ չեմ խփի, քանի որ ես էլ եմ տուժելու չէ՞։ իսկ ի՞նչ կարեւոր է, յետոյ նյուրենբերգը, կամ հաագան՝ ապպան կը որոշի որ նա էր մեղաւորը։
ես կʼուշանամ, ճիշտ է նա էլ կʼուշանայ, բայց ես էլ։ ու իմ ռեսուրսը՝ ժամանակը էլ աւելի կը պակասի։
եթէ պետութեան վրայ պրոեկտենք՝ պետութիւնը հետ է մնալու, քանի որ նա ուշացաւ, իսկ միւսներն առաջ անցան այդ ընթացքում, եւ կարող են այնքան առաջ անցնել, որ երբեք էլ չʼհասնես։
այդ պատճառով, ե՛ւ պետութիւնը, ինչպէս եւ վարորդը եթէ մեծ խնդիր չի ստեղծում ուրիշի լկտիութիւնից, հանդուրժում է, որ էլ աւելի հետ չʼընկնի, մի կողմից, կարողանում է առաջ գնալ, քիչը կորցնելով։ միւս կողմից, լկտիները հակում ունեն լկտիանալու, երբ ձեռքերին հարուած չեն ստանում։
հ․ գ․ ինչ վերաբերում է ինձ, ես առհասարակ չեմ զգում, որ այն, որ ինձ համար հիմա բարդ իրաւիճակ է ճանապարհին, նրանից է, որ այնինչը սրիկայ է։ ես այդ րոպէին միայն մտածում եմ, ինչպէս անել, որ վատ չʼլինի, ոչ թէ այն մասին, թէ ով է մեղաւոր։ դա ես արդեն ուշ եմ հասկանում, վերլուծելով անցածը։
ու տենց
ես ինձ այնքան լաւ էի զգում, որ միշտ առցանց եմ։ ասենք նոյնիսկ դիւրակիր ինտերնետ էի օգտագործում, որ միշտ առցանց լինեմ։ բայց նկատում եմ, որ եթէ ինձ գրում են, ապա ինչ֊որ բան է պէտք ինձնից։ պարզապէս չաթուելու համար ոչ ոք չի գրի։ նկատի չունեմ դատարկ, նկատի ունեմ՝ մի բանի մասին խօսենք, քննարկենք, կիսուենք մտքերով։ այդքա՜ն բան կայ խօսելու։ չէ, կը գրեն, եթէ պէտք է խորհուրդ, կամ փորձով կիսուել, կամ բան է պէտք անեմ, ու պոչը կը քաշեն։ տենց համ միակողմանի է, համ օգտագործուած ես քեզ զգում։
հիմա մտածում եմ, որ ի՞նչ եմ ես առցանց լինում։ միայն աւելի վատ է դրանից։ վաղուց միայն վայֆայներով եմ, բայց դա էլ է անիմաստ։
թւում է, թէ երեւանը փոքր քաղաք է, ու մենք բոլորս իրար հետ քնել ենք գիտենք, բայց իրականում, իմ Երեւանը ահաւոր դատարկ է։ Իմ մոլորակն էլ է դատարկ։
Ես շփուել եմ եւ Եւրոպացիների, եւ Թիֆլիսցիների հետ, իրենց համար իմ ուրախութիւնը մէկ է, իմ վախը՝ անկապ է, իսկ իմ ցաւը՝ հեչ է։ Իրենք իրենցն ունեն։ Չեն կարող հասկանալ ինձ, ընկալել ինձ։ Դա այն պուլպուլակ իմացողի մասին է, որ Արեգն ասում էր, ու իրականում, հեչ էլ պուլպուլակի մասին չէ։ Ինձ տեղացին աւելի մօտ է։ Իսկ տեղացիների հետ էլ չեմ շփւում։ ։Ճ
իմ սիրած սրճարանը, երբ մտնում եմ՝ դատարկ է։ լուրջ։ մարդ չի լինում։ կամ եթէ լինում են, աւելի լաւ է չլինէին։ բայց կողքի փաբում տեղ չեն անում, դուրս են թափւում պարբերաբար, այնքան շատ են։ փաբի տերն էլ շատ լաւ տղայ է, ֆրինեթից գիտեմ նրան, միշտ ասում է մտիր, բան։ ահա։ ես կը մտնէի, բայց երեւանում չկան չծխած փաբեր։ (ի դէպ փաբը՝ փաբլիկ բառից է, քանի որ հասարակական տեղ է)։
իմ սիրած տեքնոլոգիայով նախագծուած չաթում՝ դատարկ է, նոյնիսկ ասենք սփիւռքի այլ հանգոյցներից, եւրոպայից մարդ չկայ առցանց։ մէկն է՝ դեւելոփերը Աւստրիայից, ով սփիւռքը ջաբերին է կպցրել։ իրար նայում ենք, որ կանաչ ենք, ահա։
իհարկէ, եթէ գնամ այրիշ, կամ մտնեմ դիմագրքի չաթ, ինձ կը գրեն։ (ես տը չեմ գրում ոչ մէկին, սպասում եմ, որ ինձ գրեն), բայց ինձ պէ՞տք է այն մարդը ով ինձ դիմագրքով է գրելու։ ի՞նչ խօսեմ իր հետ։ ես դիմագիրք սփիւռքից գրուածքներ եմ ուղարկում, հեռարձակում։ մթոմ, եթէ թումբլր ուղարկում եմ, ինչո՞ւ այնտեղ չʼուղարկեմ, թող տեսնեն։
ջիթոքում՝ գուգլի շնորհիւ ահագին մարդ կար։ ինքը ջաբեր էր, կարելի է առանց գուգլի հաշւի իրենց հետ չաթուել։
մի քանի հաւէս մարդու հետ ԿՄ֊ով էի ծանօթացել, չաթւում էինք։ ահագին լաւ միջաւայր էր, ստիպում էր մարդիկ գրեն, ու չէր սահմանափակում՝ եւ ռսս, եւ օփենայդի ունի։ յետոյ մի պահ մտածեցի, բա ինչո՞ւ վաղուց չեմ խօսել։ պարզուեց՝ դիմագիրք են բոլորը գնացել, ու սքայփ, այնտեղի չաթերը։ իսկ ջիթոք, որ ջաբերին կպնում էր, այլեւս չեն մտնում։ ահա թէ ինչ։
նոյնիսկ մասնագիտական համայնքներում՝ իմ համար ամենահետաքրքիր թեմայով չաթում տաս հոգի երբեք չի հաւաքւում։ իսկ թեման մեծ է, այդ պատճառով այդ մի քանի հոգին թեմայի առանձին ու չհամընկնող մասերով են հետաքրքրւում։ ։Ճ ու այդպէս, մէկը անյքան չգնահատուած էր զգում, որ իր տարիների գործը ոչ մէկին առանձնապէս չհետաքրքրեց, որ գնաց կորաւ, այլեւս չի երեւում։ բայց գժանոց գործ էր արել։
փոքր համայնքներում բարդ է, փաստօրէն։ հեչ էլ նախանձելու չէ։
մնում է իմաստ գտնել այս վիճակի մէջ, ասենք որ պուտինը ինքնաիզոլացման է գնում, ասում է որ սանկցիաներ է կիրառում եւրոպայի դէմ, իսկ ես ասենք, իմ իզոլացումը ոչ մի ձեւ չեմ օգտագործում, նոյնիսկ ափսոս է։
պէտք է ինչ֊որ բանի դէմ պրոտեստել։ մնում է լաւ բան մտածել։ ասենք ես դէմ եմ յանցաւոր վարչակարգին, կոռուպցիային… չէ, դա կարող է փոխուել, պէտք է աւելի կայուն բան մտածել․ ասենք նիւթոնեան ֆիզիկան։ իներցիայի օրէնքը դուրս չի գալիս։ քիչ է չենք կարողանում բացատրել, մի հատ էլ ենթակւում ենք։ ահա։ ինչո՞ւ պիտի ենթարկուենք մեզ համար անհասկանալի օրէնքներին։ ահա։։Ճ
ասենք պարզ է, որ ընկալողը ազդում է ասողի վրայ։
ուզում ես այնպէս ձեւակերպել, որ ճիշտ հասկանայ։
կամ որ հասկանայ։
երբեմն այնքան է ազդում, որ սկսում ես լրիւ այլ բանի մասին պատմել, քանի որ այն ինչով ուզում ես կիսուել մէկ է չի հասկանալու։ կամ պէտք է նրան պատրաստել երկար, իսկ դա արդեն բռնութիւն է, ու պէտք չէ մարդկանց բռնանալ։
իսկ առանց սպառման շուկայի ընկալողի բարդ է արտայայտուելը, արտայայտելը հենց այն, ինչ ուզում ես արտայայտել։
Ապա փնտրում ես նոր սպառող, եթէ ոչ տարածութեան, ապա ժամանակի մէջ։
Անցեալ գնալու ձեւը դեռ չենք բացայայտել, իսկ ապագայ կարծես թէ շարժւում ենք։
Իսկ ո՞րն է ապագայի սպառողը, ով գուցէ քեզ կարդայ։ Կարելի է նրան պատկերացնել։ Ու նա դառնում է քո երեւակայական ընկերը։ Ինչպէս կʼուզես, կը պատկերացնես։
Այնպէս որ էլ աւելի մեծ շանսեր կան, որ ապագայի մարդը քեզ չի հասկանայ։
Արդեն հիմա, եթէ դիմագրքի պատով մի քանի ամիս հետ գնալ, լիքը բան հասկանալի չէ։ Քանի որ համատեքստին կամ ծանօթ չես, կամ մոռացել ես։
Իսկ ապագայի մարդու համար այսօր գրածը էլ աւելի անհետաքրքիր կը լինի, քանի որ մեզ քիչ թէ շատ հետաքրքրում են մօտիկ թեմաները։ Իսկ այսօր արդեն դրանց հոսքն այնքան մեծ է, որ ոչ ուտել, ոչ մարսել կը լինի։
Ապագայի մարդը ինչո՞ւ պիտի պեղի, հնէաբանութեամբ զբաղուի, կամ պեղած հանածը հասկանայ։
Իրականում, կարեւորը լաւ բան անելն է։
Որ ինքդ իմանաս, որ լաւ բան ես արել։ Իրօք լաւ բան։
Ու դրանից ահագին բաւականութիւն է գալիս։
Յետոյ ոչ մի բան չի լինի։ Երբ դու փողոցով ես քայլում, ու ոչ մէկ չի համարում, որ ասենք լաւ տեսք ունես, բայց դու գիտես, որ լաւ տեսք ունես, դա նման վիճակ է։
Կարեւորը իմանալ որ դու լաւ գործ ես անում։ Իսկ գնահատողը դու ես, գնահատող սպասելն իզուր է։
Պարզապէս, ինչպէս Սատանիկը գրել է, մենակութիւնը այն է, որ կարդացածովդ չես կարող կիսուել, ասենք այո, երբ գրածովդ էլ։ Չես կարող, ահա։ Դա պէտք է ընդունել, որպէս տուեալ։
Կամ գնալ էփլ։ Կրկին անցայ դրան։ Երբ մարդիկ դատարկ են, ինչ֊որ մեծ բան են չէ՞ փնտրում, որ իրենք կպնեն, իմաստաւորուեն։ Ասենք պատրիոտիզմ, մեծ պետութիւն, ընտանիք, պապա֊մամա զգալ, թաղման ռեժիսոր, շիստյորկա, կորպորացիայում աշխատել։
ու տենց
Հ․ Գ․ մի տասը տարի առաջ մի բան էի արել, որ ինձ պէտք էր։ չէի գրել այդ մասին, ինչպէս եմ արել, քանի որ ընկալումը պատկերացնում էի։ Մաքս գրէի որ օգտուեն։ Բնական է, չեն օգտուել։ Ոչ մէկ, բացի նրանցից, ում անձամբ ցոյց եմ տուել։ Քանի որ նրանց համար, ում անձամբ գիտես, պատրաստ ես աւելի շատ անել, քան այլ մարդկանց համար։ Այսինքն, եթէ առցանց ծանօթները փորձէին, չʼհաւանէին, դա մի բան է, շատ հանգիստ քեզ կը զգայիր, իսկ երբ չեն էլ փորձի, ու գիտես, որ չեն փորձի, դա լրիւ այլ զգացողութիւն է։
տաս տարի անցաւ, ես հրապարակեցի մի բան։ ու տենց։ տասը տարի որ անցնի, դա կարդացո՞ղ է լինելու։ քոմոն։
պարզպապէս ինձ է հաճելի։ իսկ հրապարակելը ինչ֊որ իմաստ ունի։ չգիտեմ դեռ ինչ իմաստ, բայց ունի։
Վարպետը՝ Մարգարիտայի վարպետն ասում էր, որ կարեւոր չէ, կարդացած է գործը, թէ չէ։ Կարեւորը որ գրուած լինի։ Նու որ գրուած լինելը անհրաժեշտ պայման է, որ կարդան, դա պարզ է։ Բայց կարդացողն էլ է կարեւոր, ինձ թւում է։ Չէ՞ որ իրան նկատի ունենալով ես գրել, թէ չէ գուցէ այլ ձեւ էիր գրելու։
ես գրում էի չլայքուած մարդկանց մասին, ու գուցէ ոչ այնտեղ, ասում էի, որ լայքը արժույթի պէս է, եթէ կարող ես մի «սրամիտ» բան ասել, ու ստանալ Էն լայք, կամ պէտք է կէս տարի աշխատես, ինչ֊որ բան անես, ու արդիւնքում ստանաս աւելի քիչ լայք, ապա ի՞նչ իմաստ ունի աշխատել։
Բոլորս գնում ենք առցանց, ու սրամտում ենք, ոչ մէկ գիժ չէ, նոյն փողի համար աւելի շատ աշխատել։
Մտածում եմ, ո՞րն է աւելի լաւ լայքը։
Ո՞րն է պարզապէս չսպառելը՝ ծամելն է։ Ոչ թէ կուլ տալը ամէնը։
Այսինքն, եթէ ես բան եմ արել՝ օգտուելն է։
Ասենք Ջաւադեանը խաղ է գրել, եթէ քաշել ես, քոմփայլ ես արել, խաղացել ես, ուրեմն լայքել ես իրականում։
Իսկ սոց․ ցանցում լայքը, էլ չեմ ասում որ գիթհաբում սթառ կամ վոթչ չէ, սոց․ ցանցի լայքի կուրսը էդքան չկայ։
Դա ձեւականութիւն է, բարեւ ասելիս ժպտալ է։
Այսինքն, օգտուելը մի լայք է, եթէ օգտւում ես, ուրեմն իրօք լայքում ես։
Միւսը՝ տարածելը։ Եթէ շատ ես հաւանում, ընկերոջդ ասում ես՝ տե՛ս ինչ լաւ բան է, որ նա էլ օգտուի։
Այ դա է իսկական տարածելը։
Իսկ երբ գործ ես անում ու ստանում երկու լայք սոց․ ցանցում, կամ տեքստ ես հրապարակում, որը այնքան շուտ է լայքւում, որ պարզ է, որ ասենք չի էլ կարդացել, ֆիզիկապէս չէր հասցնի, ապա պարզ է, որն է այդ լայքի գինը։
Այլ հարց է, որ կարող է աւելիին արժանի չենք։ Արժանի ենք երեք լայքին սոց․ ցանցում։
Ու այդ իմաստով, ամենալայքուածը էփլ այֆոնն է։ բոլորը դրանով օգտւում են, ու ուրիշներին են ասում, որ օգտուեն, ու ուրիշներն էլ են սկսում առնել, կամ ով դեռ չի առել՝ երազում է։ լայքուած լինելու համար գնամ վիզ դնեմ էփլում աշխատեմ։ կեանքս սխա՞լ եմ ապրել։
ու տենց
Իսկական հաքը՝ ինչ֊որ անկապ ու անպէտք բան կոտրելը չէ։ Իսկական հաքը իմաստ պիտի ունենայ, խնդիր լուծի։
Հիմա պատմեմ ինչպէս եմ ես լուծել մի խնդիր։
Ժամանակին, 2000֊2001 թուերին կար հաւէս բառարան, որ բոլորը իրենց պարտքն էին համարում իրենց համակարգերում ունենալ, կոչւում էր՝ armdicto։ Պատրաստել էր ոմն Տրոյը, իսկ նրան օգնել էին երկու աղջիկ, ում անունները «էբաութ» բաժնում նշել էր։
Այդ բառարանը անցեալ դարի բառարան է։
Նախ, որովհետեւ այսօր արդեն ընդունուած չէ ազատ ԾԱ֊ի տարածման շնորհիւ (բարեբախտաբար) որ բառարանի հետ աշխատող ծրագիրը, եւ բառարանի նիշքերը իրենք, կապուած լինեն։
Նաեւ, այս բառարանը աշխատում էր Windows ՕՀ֊ում x86֊ի վրայ։
Իսկ ի՞նչ անել GNU/Linux կամ MacOSX օգտագործողների՞ն։
Օկեյ, սա դեռ լուծելի է։ wine֊ի օգնութեամբ լինում է աշխատեցնել որոշ windows ԾԱ GNU/Linux եւ MacOS X համակարգերում։
Ահա եւ աղջիկների անունները՝
Իսկ ի՞նչ եթէ ես ուզում եմ այլ բառարանի ծրագրի հետ աշխատեցնել այս բառարանի բառերի բազա՞ն։
Իսկ ի՞նչ եթէ ես չեմ վստահում ոչ ազատ ԾԱ֊՞ին։ Ի դէպ, Տրոյ անունը լաւ յոյսեր չի ներշնչում։ Ի՞նչ իմանաս ինչ է անում այս ծրագիրը։
Իսկ ի՞նչ, եթէ ես ուզում եմ պատճենել փակցնել թարգմանուած բառը, իսկ այն, փաստօրէն, armscii-8 կոդաւորումով է։
Բայց լաւ, մենք արդեն իրօք 21֊երորդ դարում ենք, եւ ոչ միայն Յունիկոդ ենք օգտագործում,այլ եւ ոչ միայն Ինթել պրոցեսորներ։ Ասենք ես երեւի աւելի շատ ARM ունեմ քան Intel։
Բացի դրանից ես ունեմ PowerPC պրոցեսորով երկու համակարգիչ, իսկ ոմանք ունեն MIPS պրոցեսորներով լափթոփներ։
Իսկ ի՞նչ, եթէ ես ուզում եմ օգտուել այս աշխատանքով իմ խելախօսի վրայ։
Ասենք դուք կարող է ունէք Անդրոիդ կամ ԻՕՍ, իսկ ես ասենք ունեմ Սեյլֆիշ։
Այսինքն մեզ պէտք է այս բառարանը ARM֊ի վրայ։ Ի՞նչ անել։
Նախ կարողանալ հանել այդ բառարանը ծրագրից։
Ես գտել եմ (գուգլի օգնութեամբ) այս ծրագիրը համացանցում՝ http://users.freenet.am/~osprog1/ArmDicto%20v1.1.rar
Չգիտեմ ով է այս osprog1֊ը, բայց շնորհակալութիւն նրան։
Քաշեցինք՝
Հիմա բացենք ռառ֊ով։
Օկեյ, ոչ մի բառարանի նիշք էլ չկայ։
Այն ինչ֊որ տեղ թաքցուած է։ Ո՞րտեղ։ Այստեղ՝ data1.cab նիշքում։
Այո, այսպիսի հաւէս ծրագրեր կան ԻնսթալՇիլդ ցաբ նիշքեր բացելու համար։
Հիմա գտնում ենք main.dat նիշքը Program_Executable_Files/Data պանակում։
Օկ, եթէ փորձենք հասկանալ ի՞նչ ֆորմատի է, բան պարզ չէ։
Օկեյ, նայենք այն հեքս խմբագրիչով։
Ահա, տեսնում ենք, ինչ֊որ զրօներ են, յետոյ ինչ֊որ “(null)” յետոյ՝ BB EF 2C 20 BBEF BB ED C7 F3 …
Սա հաստատ ARMSCII-8 է։ Ստուգում ենք՝ այո, թարգմանութեան տեքստն է։
Յետոյ էլի գնում են զրօներ, իսկ յետոյ յաջորդ բառը՝ abandon, եւ ամէնը կրկնւում է։
Լաւ, իսկ ի՞նչ է մեզ պէտք վերջում։ Մեզ պէտք է ասենք tab separated նիշք, ուր սկզբից բառն է, յետոյ ԹԱԲ է գնում, յետոյ բառի թարգմանութիւնը։ Կարծես կարելի է փորձել կոտրել։
Դէ, ամէն ինչ այդքան պարզ չէր։
Նախ, զրօներ անկապ յայտնւում են, պարզւում է, եւ բառերի, եւ թարգմանութիւնների արանքում։
Բաւական ջանք է պահանջում, ահա այսպէս է արւում՝ [https://github.com/norayr/armdicto-hack/blob/master/armdictohack.Mod
]4
Արանքում պէտք է քոնուերտել արմսքի֊ից դէպի յունիկոդ՝ https://github.com/norayr/armdicto-hack/blob/master/ArmsciiUTF.Mod
լաւ, կարծես լինում է։ Սա իրականում ամենաբարդ մասերից էր, չնայած այնքան պարզ անցանք այստեղ։
բայց եւ կոդը ամէն ինչ բացատրում է։
Ինչ֊որ սխալ armscii-8 շարուածք են օգտագործել, այդ պատճառով և֊ը սխալ է, a2֊ի տեղը a8 է, սխալ տառատեսակներ էլ կային, յիշում եմ։ Նախ սա ուղղում ենք՝
Հիմա կարծես թէ նորմալ ելքային նիշք է տալիս, բայց ինչ֊որ անկապ նիշեր կան, ասենք minor բառը նորմալ չի երեւում։
Օկ, նայում ենք մութքային նիշքը։
Էս ի՞նչ «FB» է, ինչո՞ւ ոչ նորմալ, լատինատար «o»։ Պարզւում է, fb֊ն armscii֊ի «օ»֊ն է։ Երեւի աղջիկները հաւաքելիս շփոթուել են, կամ սխալ շարուածք ունէին։ Ինչեւէ։ Իսկ ո՞նց է ինքը արմդիկտո֊ն սա ցոյց տալիս։
Պարզւում է՝ ոչ մի ձեւ չի կարողանում։
minor բառը պարզապէս չի կարողանում գտնել, ու բաց է թողնում։
Լաւ, մենք գտանք տուեալների բազայի սխալ։ Ուղղենք, եւ հասանելի դարձնենք այս բառը մեր ազատ ծրարգրերում։
Ինչպէ՞ս բայց։ Ես չեմ ուզում ձեռքով նիշք խմբագրել։ Համ էլ, կարող է էլի՞ նման խնդիրներ լինեն։
Աւտոմատացնում ենք։
Ափդեյթ․ հիմա մտածում եմ, ինչքան աւելի էլեգանտ կը լիներ նոյնը անել Օբերոնով՝
Պարզապէս գիշերը չէի մտածել, որ ծրագիրը կարելի է ոչ միայն կոնուերտելու համար օգտագործել։
եւս մի ափդեյթ․ իրականացրի ամէնը Օբերոնով, եւ ուղղեցի եւ֊երը եւ փոխեցի հայերէն տեքստի մէջ հանպիդող սխալ «~» նիշերը ճիշտ «՜» երկարացման նշաններով։ այսպէս, ահա։Ճ
հիմա այսպէս՝
111֊ը 6f֊ն է, այսինքն լատինատառ օ֊ն։
Այո՛, փոխուեց։
Է՞լ ինչ կայ ուղղելու։
Փաստօրէն, այստեղ, gyve բառից յետոյ ինչ֊որ սխալ բառ է՝
Ահա, եւ կրկին ինքը արմդիկտո֊ն չի կարողանուց ցոյց տալ՝
Ի դէպ, ինձ թւում է, ես փորձում էի այս բառը փնտրել, ուզում էի իմանալ, ինչո՞ւ էր իմ սիրած խաղերից մէկը gobbler կոչւում։ Ինչեւէ։
Ֆիքսում ենք՝
Իսկ սա՞ ինչ է, իմ ստացած նիշքում flance֊ից յետոյ ինչ֊որ b0 կայ, ահա եւ մուտքում էլ էր՝
Ի՞նչ է անում, ինչո՞ւ համար՝
Ֆիքսում ենք՝
Հիմա կրկին աշխատացնում ենք հաքը, ու նայում ինչ է լինում՝
ահա, հիմա եթէ տալիս ենք ասենք ինտերակտիւ stardict_stardict-editor ծրագրին, ասում է որ կրկնւող բառեր կան։ իրօք, դբ֊ի մէջ կան։ եւս մի սխալի տեսակ, որը գտանք։
օկ, սա արդեն հեշտ է լուծւում՝
եւ հիմա անելով
ստանում ենք ելքային բառարաններ։
Դրանք կարելի է տեղադրել ~/.stardict/dic պանակի մէջ եւ օգտագործել դեսքթոփի վրայ՝
իսկ կարելի է լցնել ~/.local/share/harbour-sidudict պանակի մէջ եւ օգտուել Սեյլֆիշի վրայ՝
Անդրոիդի համար էլ նման բառարաններ կան, դրանք են՝ GoldenDict, ColorDict, Wordmate Fora Dictionary եւ AntTek Dict, կարճ ասած՝ շնից շատ են։
Յոյսով եմ, մարդիկ կան, ով հասկանում են, որ առցանց ծրագրերը, եւ մասնաւորապէս բառարանները, ինչքան էլ լաւը չʼլինեն, մենք չենք վերահսկում, ու դրանք մնում են ՍԱԱՍ, ի տարբերութիւն ծրագրերի ու տուեալների, որ մենք օգտագործում ենք լոկալ։
Ամբողջ նախագիծը՝ հաք անող ծրագրի ելատեքստը եւ սկրիպտը ազատ լցուած են գիթհաբում՝ https://github.com/norayr/armdicto-hack
իսկ բառարանների պանակը՝ այստեղ է http://norayr.am/armdicto/
— http://norayr.am/armdicto/armdicto.zip ստացուած բառարանի նիշքերը
— http://norayr.am/armdicto/armdicto.txt թաբերով բաժանուած բառերի ելատեքստը։
նաեւ հասանելի է գիթհաբում։
ի դէպ, այդ ելատեքստը կարելի է եւ հետ ստանալ բառարանի նիշքերը դեքոմփայլ անելով։
Կրկնում եմ շնորհակալութիւնն անծանօթ Լուսինէ Յարութիւնեանին եւ Աննա Մխիթարեանին, ենթադրում եմ որ իրենք են կազմել այս բառարանը։
բարի գալուստ XXI֊րդ դար, ահա։
ու տենց
ահա, ուրեմն սարքերս բազմացան
[}}
էւոլյուցիան աջից ձախ
[}}
յոլլայի հետ եկել է բաւական լար յուէսբի լար, աւելի որակով, քան նեքսուսների հետ է գալիս, ու այդ լարի համար էյսի֊դիսի ադապտեր։ փաթեթները շատ որակով են, չեն ճղւում, պէտք է բացել որտեղից նախատեսուած է։ էդ ամէնի լուսանկարներ չեմ ուզում լցնել, այլ փոխարէնը էկրանահաններ՝
միանալիս առաջարկեց գրանցուել յոլա խանութում ու ժամը կարգաւորել։ ես իհարկէ շատ բան եմ ուզում, բայց քանի կպել էր ինտերնետին, թող ntp֊ով էլ ժամը սինք աներ։ Ժամը պատահաբար սխալ դրեցի, աւելի ճիշտ՝ ամսաթիւը չնշեցի, մտածեցի յետոյ ntpd -s կասեմ, այն էլ, այդ պատճառով, ասենք յոլա խանութը չʼաշխատեց։ ինչպէս նաեւ իմ կայքը՝ այդպէս էլ բողոքեց զննիչը, որ սերտիֆիկատը ապագայում է։
խանութը բաւական հաւէս տեսք ունի, ու կարողանում է զուգահեռ մի քանի ծրագիր տեղադրել՝
[}}
[}}
ծրագրեր գրեթէ չկան, շատ աղքատիկ է։ մաեմո֊ների ռեպոզիտորիաներն անհամեմատ աւելի հարուստ են։
չկայ եւ նորմալ ֆոտո անելու ծրագիր։ ասենք ֆկամերայի պէս։ միայն տուփից դրսինը։ լիքը գրելու բան կայ իրականում։
որոշ ծրագրերի նկարագրութեան մէջ գրուած է որ դրանք անդրոիդի ծրագրեր են։ իսկ անդրոիդի ծրագրեր աշխատացնելու միջաւայրը՝ ալիեն դալվիկը, փաստօրէն տուփից դուրս չկայ։ չգիտեմ, կախուածութիւններ կը հասկանար, թէ չէ, դեռ չեմ փորձել։ փորձել եմ կոնսոլում zipper աշխատացնել, ինչպէս նեմոմոբայլում, բայց զիփեր չկայ։
Կարգաւորումներում միացրի «դեւելոփեր մոդ»֊ը, հարցրեց սսհ֊ով կպնելու գաղտնագիր, յայտնեց իմ այփին, որ էլ իֆկոնֆիգ չʼհաւաքեմ, իսկ ծրագրերի ցանկում յայտնուեց տերմինալ։
երեւում է որ նեմոմոբայլ֊ի հիման վրայ է հաւաքած։ հիմնական օգտւողի անունը՝ նեմո։
[}}
սսհ պէտք է լինել nemo անունով։ յետոյ devel-su ֊ն տալիս է ռութ շել։ կարելի է հաւաքել passwd ու փոխել ռութի գաղտնագիրը։ ոչ մի կոտրել, ոչ մի բան։ փո՞ղ ես տուել, քո՞նն է՝ օգտուիր։
ահա
հայերէն տառատեսակներ, ինչպէս եւ հայերէն ստեղնաշար տուփից դուրս չկար։
ինչպէս սովորական համակարգում պէտք է ստեղծել ~/.fonts ու տառատեսակ աւելացնել դրա մէջ․
հեռախօսի շելլում հաւաքեցի
իսկ իմ մեքենայի վրայից լցրի տառատեսակներ՝
ահա, հիմա աշխատեց՝
[}}
եւ ազատ ծիւիչ ծրագիր, նկարագրութեան մէջ նշուած էր որ ելատեքստը գիտհաբում է՝
[}}
նաեւ տեղադրեցի ազատ ռադիո լսելու ծրագիր, կրկին նշուած էր որ սորսը գիտհաբում է։ այն իր մէջ որ մի կայան չուներ, պէտք էր ձեռքով աւելացնել։
[}}
ծրագրերիս ցանկը՝
[}}
շատ հաւէս անիմացիաներ կան, ու կառավարումը չափազանց հարմարաւէտ է։
[}}
[}}
զննիչ՝
[}}
[}}
[}}
[}}
[}}
[}}
կարծես ֆայրֆոքս է կարելի աշխատեցնել, բայց դրա համար դեռ պէտք է ալիեն դալւիկ տեղադրել։ եւ թարմացնել՝
[}}
բարի գիշեր
[}}
ռադիո ափը ի դէպ գիշերուայ համար նախատեսնուած է, կարող է ինքը անջատուել մի քիչ յետոյ։ նաեւ հոգատար է, ասում է, երկար ականջակալներով մի լսիր, կարող ես վնասել լսողութիւնը։
ի դէպ, ականջակալների ստանդարտը արդեն նոկիայինը չէ, այֆոնինն է։ իսկ ձայնի որակը հրաշք է, աւելի լաւն է, քան n900֊ից։ սա շատ զարմացրեց։
կրկին բարի գիշեր։ ։Ճ
ու տենց
երբ ինչ֊որ բան ես անում, ինչ չես սիրում, դա կրկնակի ոչ հաճելի է։
ոչ միայն այն պատճառով, որ անում ես այն, ինչ չես սիրում, այլ եւ այն պատճառով, թէ ինչ տեսք ունես այդ ժամանակ։
մեր գործողութիւնները մեր արտաքինն են։
օրինակ, ես մի անգամ պատմել եմ, ինչպէս եմ վատ զգացել, երբ խաչքարի մօտ ծիտ էի նկարում, ու առաւել եւս վատ էի զգացել, որ ծանօթներս պատահաբար ինձ այդ գործին տեսել են։ անկախ նրանից որ այդ ծանօթների համար խաչքարի մօտ ծիտ նկարելը նորմա է։
փաստօրէն, երբ անկապ եմ զգում ինչ֊որ բան անելիս, դա նման է նրան, ինչպէս կարող եմ վատ զգալ ինչ֊որ դուրս չեկող բան հագնելիս։
անհանգստանում եմ այն մասին, թէ ինչ տեսք ունեմ։ (կարող է սխալ կարծիք կազմեն իմ մասին, որ լաւ տղայ եմ։ կատակ)
ու մտածեցի որ հարց չի առաջացնում, չէ՞ որ լաւ եմ զգում, եթէ իմ կարծիքով հաւէս տեսք ունեմ, լաւ եմ հագնուած, ասենք։ անկախ նրանից, թէ ինձ տեսնողը կարող է հեչ էլ այդ մտքի հետ համամիտ չլինեն։
եթէ օկ է որ ես ինձ լաւ եմ զգում իմ լաւ տեսքից, չնայած այլ մարդիկ կարծիքս կարող է չկիսեն, ապա օկ է որ ես ինձ վատ եմ զգում իմ վատ տեսքից, չնայած այլ մարդիկ, կարող է այդ կարծիքը չկիսեն։
լաւն ու վատը իմ սահմանմամբ, իհարկէ
եւ այդպէս
Մօտս հարց ծագեց․
Ինչո՞ւ կան Վանաձորեան ռոք խմբեր, ինչո՞ւ կան Գիւմրու ռոք խմբեր, բայց չկայ մեզ յայտնի Ստեփանակերտից ռոք խումբ։
Երբ միեւնոյն ժամանակ, այցելելով Վանաձոր, Գիւմրի եւ Ստեփանակերտ, անհնար է չնկատել, ինչքա՜ն աւելի շատ ռեսուրս եւ փող է դրուած Ստեփանակերտի մէջ, ինչքա՜ն աւելի կենդանի եւ բարեկարգ է այդ քաղաքը, Հայաստանի միւս քաղաքներից։ Պատերազմի հետեւանքներ Ստեփանակերտում չեն երեւում, իսկ Վանաձորում եւ Գիւմրում երկրաշարժի հետեւանքները տեսնում ենք։
Ես իհարկէ շատ Արցախցի ընկերներ չունեմ, այնտեղ երկար չեմ ապրել, ու գուցէ բան չեմ հասկանում, բայց եւ այնպէս չէ որ այլ մարզերից շատ ընկերներ ունեմ, կամ այնտեղ ապրել եմ։ Ինձ մօտ տպաւորութիւն կայ, որ ոչ միայն ռոքի հետ է այս վիճակը, այլ առհասարակ, առանձնապէս հետաքրքրուող, եւ հետեւաբար զարգացած մարդիկ Արցախում քիչ են, քան այլ մարզերում։ Մեզ մօտ՝ ՀՀ այլ մարզերում, բոլորը նուագում են, բոլորո ֆոտո են անում, թէկուզ ժապաւէնով, բոլորը ինչ֊որ ձեւ ստեղծագործում են, ինչ֊որ չափով արուեստագէտ են։
Սա մեր դարաշրջանն է, կրեատիւ դարաշրջանն է։ Ինչո՞ւ այնտեղ այդպէս չէ՞։
Ես կարծում եմ, բոլորը, ով մի քիչ աւելի ոչ մակերեսային Արցախն գիտի, զգում է, որ այնտեղ ազատ չէ, լարուած է։ Որ այնտեղ շատ աւելի, քան այլ տեղեր այն Ստալինեան ոգին կայ՝ սա պետութիւն քանդող է, սա մեզ վատն է ուզում, եթէ ուրախ չէ նրանով, ինչ կայ, ապա թշնամու լաւն է ուզում, մատնիչ է։ Ու դա, իհարկէ, գալիս է այնտեղի ֆեոդալական համակարգից։ Ֆեոդալների ժամանակ կային «պրիդւորնի» ստեղծագործողներ, բայց ոչ ազատ ստեղծագործողների դասակարգ։ Եւ ռոք խմբեր էլ չկային։
Ինձ թւում է, որ պատասխանն ազատութիւնն է։ Ներքին ազատութիւնը, որը Արցախն այդպէս էլ չստացաւ մեր ազատագրական պայքարից յետոյ։
Ազատ արցախը ողջունում է ձեզ՝ գրուած է Գորիս Ստեփանակերտ մայրուղու պաստառներին։ Բայց արդե՞օք Արցախն ազատ է։ Ազատ երկիր է։ Ոչ այն ազատ երկիրը, ուր, ինչպէս սովետական երգում էր ասւում, «այդքան ազատ է շնչել»։ Այլ այն ազատ երկիրը, որ ամերիկեան ֆիլմերում են ասում ոստիկաններին։ Սա ազատ երկիր է։ Ձեռքերդ քաշիր, ոստիկան։
Ինչպէս տեսնում ենք, գործը բնաւ էլ սոցիալ տնտեսական պայմանների մէջ չէ։
Արուեստն ազատ մարդկանց գործն է։
**Ռոքը՝ պրոտեստ արտայայտող երաժշտութիւն է։ **
(Իհարկէ, երբ ինչ֊որ բան շատ պահանջարկ ունի, դրա որակն ընդհանուր առմամբ ընկնում է։ Քանի որ առաջանում է շատ անւորակ առաջարկ։
Երբ ասենք, շարպեյ ցեղատեսակի շունը շատ պահանջարկ ունի, ով ասես չի սկսում զբաղուել դրանց բուծմամբ, ու արդիւնքում աշխարհում յայտնւում են շարպեյին ոչ շատ նման ինչ֊որ զանազան շներ։
)
Կրկին՝ ռոքը պրոտեստ արտայայտող երաժշտութիւն է։ Հնարաւո՞ր է Արցախում պրոտեստ արտայայտել։ Հնարաւո՞ր է, որ արուեստն, առհասարակ, լինի ոչ քաղաքականացուած։ Ես չեմ կարծում, քանի որ կեանքը քաղաքականութեան հետ սերտ կապ ունի։ Եթէ ֆոտո ես անում, կարող ես «սխալ» բան ֆոտո անել, որ «աղբը տանից կը հանի», կամ չի բխի տեղական կապիտալիկի եւ իշխանիկների շահերից։
Եթէ երաժշտութիւն ես գրում, եւ խօսք, այդ խօսքը պիտի արտայայտի այն, ինչ դուր չի գայ իշխանիկներին, ու ժողովուրդ մանիպուլացնողներին։ Դա ակնյայտ է։
Ես չեմ ասում, որ ռոքը արգելուած է Արցախում։ Ես կարծում եմ, որ ընդհանուր մթնոլորտն այնտեղ չի աջակցում նրան, որ ռոք խմբեր ծնուեն, աճեն եւ զարգանան։ Որ արուեստ լինի ընդհանրապէս։
Եթէ յիշում էք, Անդրէ Ժիդը իր «վերադարձ ԽՍՀՄ֊ից» գրքում, եւ դրա շարունակութեան մէջ, շատ զարմացած էր, որ սովետում արուեստ չկար։ Որտե՞ղից լիներ արուեստ Ստալինեան սովետում, եթէ ոչ միայն ընդհատակեայ։
Արցախում երբ Վորլիքին դիմաւորող ցոյց է լինում, ակնյայտ է, որ դա իշխանութիւնների կազմակերպուած ցոյցն է, քանի որ այնտեղ ոչ մի ինքնաբուխ բան չի լինում, որը իշխանութիւնների սանկցիան չունի։ Առնուազն պիտի հաստատուած լինի մի շատ բարձրաստիճան չինովնիկի կողմից։
Արցախում բոլորը զգում են այդ ճնշուածութիւնը, իհարկէ, դեռ երբեմն գոհ են, որ գոնէ ապրում են այդ երկրում, որ կենդանի են, բայց զգում են, որ առանց սանկցիայի արուեստը չի կարող գոյատեւել, եւ չեն էլ ստեղծագործում։
Այդ իսկ պատճառով մենք ունենք այսպիսի սոց֊ռեալիզմ Ստեփանակերտի կենտրոնում։
Սովետը մօտ է։ Մեր կողքն է։ Եւ ոչ միայն հիւսիսից։ Մեր մէջ։
Եւ այնտեղ չկայ գոնէ մի քիչ ազատ արուեստ, չկայ արուեստ, որը կարելի է տեսնել Կաֆեսճեանի այգում, կամ այնպիսի, ինչպէս Բաբաջանեանի, Կարա֊Բալայի արձանն է։ Բնական է, որ այնտեղ չի կարող լինել ՆՓԱԿ֊ի պէս մի բան։
Իսկ սա, ի դէպ, մեր պատճառով էլ է։ Գուցէ այդպէս չէր լինի, եթէ Արցախն պարզապէս Հայաստանի մարզ լիներ, Լոռու ու Շիրակի պէս։ Թէկուզ գոնէ Սիւնիքի։ Գուցէ նաեւ այդպէս չէր լինի, եթէ մենք ստեղ էլ ժողովրդավարութիւն ունենայինք, ոչ թէ գըբըշնիկներ եւ նոմենկլատուրա։ Ապա Արցախի հանդէպ էլ վերաբերմունքը այլ կը լիներ, չէ՞ որ Արցախը փաստացի Հայաստանի մաս է։ Ու մեզնից է, թէ ինչ է այնտեղ կատարւում, իրենք այնքան ինքնուրոյն չեն, անկախ չեն, եւ չեն էլ կարող լինել, մենք ենք, որ նոյն Արցախի համար, իրենց ազատութեան համար, պէտք է այստեղ ժողովրդավարութիւն հաստատենք։ Ու տեսնո՞ւմ էք, արուեստից եմ խօսում, ու էլի չի լինում քաղաքականութեան կողմ չգնալ։ Քանի որ կեանքը քաղաքականութիւն է, իսկ արուեստը կեանքի մաս է։
եւ այդպէս
երեկ երբ խօսում էինք Վանաձորցի երաժիշտների հետ, մէկն ասաց, Վանաձորի տվ֊ով որ հոլովակ պտտես, ոչ մէկ չի տեսնի, պէտք է փող հայթայթես, որ Երեւանի տվ֊ներից մէկով պտտես, որ Հայաստանով մէկ նայում են։
ու սա լրիւ ապակենտրոնացման մասին է։ հեռուստատեսութիւնը ապակենտրոնացուած համակարգ չէ, քանի որ Երեւանում Վանաձորի տվ֊ները չեն բռնում, տեխնիկապէս։
իսկ համացանցը ապակենտրոնացուած է, ու լինի դա Յութիւբն թէ Վիմէօ֊ն, թէ ինչ֊որ այլ, թէկուզ քո ստեղծած սերւիսը, երկուսն էլ ցանցով մէկ երեւում են։ Ու Յութիւբը ստեղ գլոբալ, կարեւորագոյն, գուգլի ստեղծած տվ է, ուր հոլովակ տեղադրելն փող չի պահանջում։
Այլ հարց է, որ Յութիւբն աւելի շատ դիտողներ ունի, դա ոնց որ, եթէ Վանաձորի ալիքները Հայաստանով մէկ հեռարձակուեր, միեւնոյն է, շատերը նայելու էին Երեւանի ալիքները։ Բայց համացանցը գոնէ հնարաւորութիւն է տալիս ընտրութեան։
Գուցէ բարդ է Վանաձորեան ալիքներին կազմակերպել հեռարձակում Հայաստանով մէկ, գուցէ թանկ է, բայց անհամեմատ էժան պիտի լինի կայք ունենալը, ու ուղիղ եթեր կայքի էջից, գոնէ, կազմակերպելը։
Իսկ հիանալի կը լիներ, որ բոլորս սովորէինք ոչ միայն Երեւանի տվ, կամ Յութիւն դիտել, այլ մի ծրագրով, ինչպէս ջիփոդերն է, հետեւել այս ալիքին Յութիւբից, եւ այն ալիքին Միւնխենի ռադիո֊ից, եւ այն ալիքից, Էխո Մոսկվի֊ից, եւ այն ալիքից, որ հօրեւղբոր տղան է կազմակերպել իր տանից։ Բայց դրա համար առնուազն պէտք է, որ հօրեղբոր տղան, եւ Վանաձորի տվ֊ն սովորեն հեռարձակել համացանցում անկախ, առանց Յութիւբի, ինչպէս անում է Անտեննէ Բայերնը, եւ բոլոր իրենց յարգող հեռուստա եւ ռադիո կայանները։
ու տենց
ուրեմն, ձախական գաղափարների հանդէպ իմ թերհաւատը պայմանաւորուած է մրցակցութեան բացակայութեամբ ու պլանային տնտեսութեամբ։ ես համոզուած եմ, որ մրցակցութիւնը շատ լաւ է, ու տեսնում եմ, ինչ լաւ է որ ամդ֊ն մրցում է ինթելի հետ, եւ ազատ սիլանգը՝ ազատ ջիսիսի֊ի հետ։ կրակոտ աղուէսը քրոմիումի հետ։
ու իրարից գաղափարներ են վերցնում, ինչպէս իրենք են ասում՝ «ցրում», ու ստեղ արդեն ես չեմ կարծում, որ ցրել է, ես կարծում եմ, որ էվոլիւցիա է, ու ընդհանուր առմամբ ասենք զննիչների կամ կոմպիլյատորների պորուլյացիան զարգանում է, ուժեղանում։
իսկ հայերը, իչնպէս ասում են, չգիտակցուած ձախոտ են, ու գուցէ այդ պատճառով է որ երբ ուզում ես ինչ֊որ բան անել, ասում են՝ այսինչը արդեն անում է, կամ ասում են՝ իրեն հարցրու/տեղեակ պահիր, կամ ասում են՝ առաջարկիր դուք միասին զբաղուէք։ ինչի՞ միասին։ մարդիկ տարբեր ձեւ են մտածում, ու նոյնիսկ այդ զոյգերով աշխատելու՝ ծրագրաւորելու միտքը ինձ անյաջող է թւում։ Շատ հազւադէպ են կազմաւորւում լաւ աշխատանքային կոլեկտիւներ, ու եթէ լինում են, ապա ինքնաբերաբար, ոչ թէ այդպէս։
ասելով՝ այնինչը անում է՝ դու չանես, կամ արա իր հետ, դու էվոլիւցիան ընդհատում ես։ ասում ես՝ մի ծնուիր, նոր թռչուն, արդեն կայ թռչուն։ մի ծնուիր նոր զննիչ՝ արդեն կայ զննիչ։ ու կարծում եմ, շատ լաւ կը լինի, եթէ ոչ մէկ այդպիսի առաջարկներ չլսի, ու իր ուզած գործն անի, անկախ ուրիշներից։
ու տենց
ինչո՞ւ է այդ բառը կիրառւում, ի՞նչ է նշանակում իրաւակարգ լինելը, ու ինչի՞ համար է պէտք։ փորձեմ շատ կարճ պատասխանել՝ դա այն մասին է, ո՞ւմ է պատասխան տալիս, ո՞ւմ է պարտաւոր, ո՞ւմ առաջ պարտք ունի քաղաքական գործիչը։
Ո՞ւմ է պարտաւոր, ասենք, Տարօնը։ Նրանց, ով իրեն բերել է պաշտօնի։ Ո՞վ է բերել նրան պաշտօնի։ Մե՞նք, ընտրողնե՞րը, թէ՞ այլ պաշտօնեաներ, յանցաւոր էլեմենտներ, եւ այլն։ Ո՞ր ուժերն են բերել։ Այդ ուժերի առաջ էլ պատասխանատու է, այդ ուժերի շահերի համար էլ գործում է։
Նոյնը՝ նախագահի հետ։ Ո՞ւմ է պարտաւոր, ո՞ւմ առաջ է պատասխան տալիս։ Եթէ ընտրուած է՝ ապա ժողովրդի առաջ, եթէ ոչ՝ նա չունի ժողովրդի աջակցութիւնը, ապա նա փնտրում է այդ աջակցութիւնը այլ տեղեր՝ խոշոր կապիտալ/օլիգարխներ, Պուտին եւ Օբամա, ու ինքը սատանէն։
Ի դէպ, միայն դուրսը փնտրելով չի լինի, ու փնտրտուկները ներսում էլ պիտի լինեն, որպեսզի ներքին լեգիտիմութեան պատրանք ստեղծուի։ Ներքին լեգիտիմութիւնը ձեռք է բերւում յարգուած մարդկանց կաշառելով(պարտադիր չէ փողով), որ իրենք ցոյց տան իրենց յարգալից վերաբերմունքը, իրենց ճանաչումը։ Ցոյց տան, որ ճանաչում են նախագահին որպէս նախագահ, անկախ նրանից, ժողովրդի ընտրութիւնն է դա, թէ՞ չէ։ Այդ պատճառով է որ պաշտօնեային պէտք է նոյնիսկ ուսանողի աջակցութիւն, որ ուսանողը մրցի «լաւագոյն» ուսանող լինելու համար, եւ պաշտօնեայից ստանայ իր մրցանակը եւ երեսուն արծաթը, ի պատասխան տալով իր լուսանկարը՝ պաշտօնեայի հետ ձեռք սեղմելու ընթացքում։ Եթէ խելացի ուսանողը/լաւագոյն գիտնականը ճանաչում է ոչ լեգիտիմ նախագահին, ապա դու էլ պիտի ճանաչես։
Այդ պատճառով է որ լեգիտիմ լինել չլինելը կապ ունի նրա հետ ում շահերն են աւելի աջակցւում՝ օլիգարխների, կամ արտաքին ուժերի շահերը, թէ՞ ժողովրդի։ Ու ժողովրդավարական երկրներում, ինչքան աւելի գիտակից են մարդիկ, ինչքան աւելի քիչ են մանիպուլացւում տեղական յանցագործների, կապիտալի, տնօրէնների կողմից, ինչքան աւելի անկեղծ է իրենց ընտրութիւնը, այնքան աւելի հենց իրենց առաջ է պատասխանատու պաշտօնեան՝ լինի դա երկրի նախագահ, կամ ՏԻՄ մանր չինովնիկ։
ու տենց
նա քայլում էր դանդաղ, ոտքից ոտք ընկնելով, իսկ իր շունը հազիւ էր հասնում ետեւից։
ուրեմն,
մի Հայաստանցի զոյգ որոշել են աւտոստոպով գնալ Տփղիս եւ հետ։ Գնալը դեռ հեշտ էր, իսկ վերադառնալիս բախտը իրենց չէր ժպտում, եւ մի երեկոյ յայտնուեցին թուրքական գիւղերի շղթայի մէջ։
Ադրբեջանական համարներով անցնող մեքենաները նախընտրում էին չʼկանգնեցնել, վրացական համարներով՝ չկային, իսկ հայկական համարներով մեքենաները ադրբեջանական գիւղերից չէին կամենում աւտոստոպշիկ վերցնել։ ։Ճ
Այդպէս, սոված, ծարաւ, շատ ծարաւ եւ յուսահատ կանգնած էին, երբ անցաւ եւ չʼկանգնեց հերթական հայկական մեքենան։
— Գոնէ ջո՛ւր տայիք, թէ չէք տանում— չʼդիմացաւ տղան։ — Բա դուք հա՞յ է՞ք— բղաւեց նա։
Մեքենան կտրուկ կանգնեց։ Հետ եկաւ, մօտեցաւ նրանց։ Լիքն էր։ Մեքենայի միջից մի քեարթու բայց հարազատ դէմք դուրս եկաւ եւ ասաց․
— Ընկեր, ներող, տեղ չʼունենք…
Իրենք դեռ յոյսով նայում էին մեքենային
— Ու թարսի պէս ջուր էլ չʼունենք։— շարունակեց նա։— Ու պիտի գնանք։
Նրանք երկուսով շարունակում էին լուռ ու տխուր նայել մեքենայի մարդկանց։
Ու այդ պահին մեքենայի միջինը փորձեց ոգեւորել․
— Բայց դուխո՛վ։
Ու մեքենան գնաց։
ու տենց
Ուզում եմ ասել, հաճախ մարդիկ խօսում են, ու ասում են, թէ բա ի՞նչ ես հպարտանում, ասենք Զուարթնոց օդանաւակայանով։ Դու չես այն նախագծել կամ կառուցել։ Ո՞նց կարող ես ուրիշի գործով հպարտանալ։
Եկեք մտածենք։ Իրօք։ Մենք նայում էինք «հէփի»֊ները, չէ՞։ Նայում էինք ոնց որ կը նայէինք մեր լուսանկարը։ Մարդը նայում է իր լուսանկարը որ տեսնի ո՞նց է դուրս եկել, ո՞նց են իրեն նկարել, ընդհանուր առմամբ, ինչպէս ստացուեց նկարը։ Ու «հէփի»֊ները մենք հենց այդպէս էլ նայում ենք։
Քանի որ մենք ունենք այսպէս կոչուած ինքնութեան զանազան շերտեր։ Ես Նորայրն եմ, բայց ես նաեւ Երեւանցի եմ, ես նաեւ հայ եմ, ես նաեւ շուն սիրող եմ, ես նաեւ ծրագրաւորող եմ, ես ֆոտո անող եմ, եւ այլն եւ այլն։ Ու նայելով «հէփին» ես նայում եմ ինչպէ՞ս եմ ես դուրս եկել, ինչպէ՞ս է այդ իմ Երեւանցի մասը դուրս եկել հոլովակում։ Կարողացե՞լ է լուսանկարիչը լաւ նկարել, իսկ կարողացե՞լ եմ ես, որպէս Երեւանցի (ու կապ չունի, որ ես այդ հոլովակում չեմ նկարուել) ցոյց տալ իմ հաւէս կողմերը։
Նայենք եւ այլ կողմից։ Մենք կարող ենք ամաչել, չէ՞, մեր մօտիկների, կամ մեր իշխանութեան համար։ Շատերն ամաչել են, չէ՞, որ Հայաստանը Զիմբաբուէի ու Հիւսիսային Կորեայի հետ նոյն ցուցակում էր յայտնուել։ Հասկանալի է, չէ՞, որ բնական է։ Ապա հպարտանալն էլ է բնական։
Ես շախմատ խաղալ չʼգիտեմ։ Բայց մենք գիտենք, որ շախմատը Հայաստանում շատ են սիրում։ Ու արտասահմանցիներն են, որ «չեն ջոկում», երբ գովաբանում են Հայաստանը ասելով, թէ մեզ մօտ շախմատը դպրոցում են դասաւանդում։ Ես չեմ ուրախանում, քանի որ մեզ մօտ լաւ շախմատ խաղացողներ կան ոչ այդ պատճառով, այլ այն պատճառով, որ բոլորը սիրում են, ու խաղում են, ինչպէս ժամանակին Բրազիլիայում շատ էին ֆուտբոլ խաղում։ Իսկ Վեստ Ինդիայի երկրներում՝ կրիկետ։ Այնպէս որ դա մեզ բնութագրում է, ինձ չէ, բայց միեւնոյն ժամանակ ինձ նոյնպէս։
Այնպէս որ մենք կարող ենք հանգիստ հպարտանալ Հայաստանեան ճարտարապետութեան լաւ նմուշներով։ Քանի որ դրանք արուել են այստեղ սովորած, մեծացած, հայ ճարտարապետների կողմից։ Ու Զուարթնոցը ես էլ եմ նախագծել, չնայած այն նախագծուած էր իմ ծնուելուց առաջ։ Զուարթնոցն իմ վրայ ազդել է, ես Զուարթնոց ժամանել եմ, ես այնտեղ ճանապարհել եմ, ու ես այն գիտեմ, նաեւ Զուարթնոցի միջոցով եմ ես սովորել որն է ճաշակովը, ու որն է լաւ նախագիծը, այդ պատճառով Զուարթնոցն իմ գրուած ծրագրի մէջ է։ Զուարթնոցն իմ արած լուսանկարի մէջ է, քանի որ այն իմ ճաշակի եւ ընկալման մասին է։
Նաեւ, սա տնտեսութեան պէս է, երբ միայն դու չես վարկ վերցրել, այլ «բոլորը», ու միայն դու չես, որ խնայում ես, այլ բոլորը, ու մենք բոլորս համակարգի մէջ ենք, եւ իրար վրայ ազդում ենք։ Ու մէզնից մէկի վրայ ազդեցութիւնը համակարգի այլ անդամների վրայ է ազդում, Հայզենբերգի ականջը քաշի։ Այնպէս որ Զուարթոցն էլ պատահական չէր, եւ պատահական չէր այն, որ ՀՍՍՀ֊ի գլխաւոր քարտուղարն ինժեներ էր, իսկ Ադրբեջանի ու Վրաստանի՝ ԿԳԲ֊շնիկներ էին։
Ոչինչ էլ պատահական չէ։ Իհարկէ, պատահական չեն նաեւ վատ բաները։ Բայց այս փոստը դրանց մասին չէ։
Արեգն ասում էր, որ նա չի կարող հանդիպել աղջկայ հետ, ով չգիտի ինչ է պուլպուլակը։ Հասկանալի է, քանի որ ապա այդ աղջիկը չի կարող հասկանալ Արեգին, իմանալ Արեգին։
Այնպէս որ թուլացէք եւ հանգիստ հպարտացէք նրանով ինչ դեռ մնացել է, անկախ նրանից, որ դուք ճարտարապետ չէք։ Իսկ ճարտարապետը կարող է հանգիստ հիանալ Արոնեանի խաղացած պարտիայով, ու հաղթանակով։ (Նոյնիսկ Տաճատի հաղթանակը պատահական չէր այն առումով, որ ասենք Ռուսաստանի ինչ֊որ մի «եդինոռոս» կարող է շախմատի քայլերը չʼիմանար, իսկ այ Տաճատը գիտեր։ Եթէ չʼիմանար, բախտը իրեն չէր ժպտա ։Ճ Բայց իհարկէ, եկեք Տաճատով չʼհպարտանանք։) Մենք շատ այլ հպարտանալու բան ունենք, դեռ ունենք։ Ունենք ամառայինը, ունենք հիանալի ութսունականների վերջի արտառոց ու հիացմունքի արժանի ազատագրական շարժումը, ունենք Գոլիաթի հանդէպ հաղթանակ, ունենք Լաւ Էլի, ունենք չիպերի նախագծում, աշխարհը չունի, ու ամէն մի քեարթ կարող է հանգիստ դրանով հպարտանալ, թեկուզ եթէ չʼգիտի չիպն ինչ է, ու բնաւ էլ ինժեներ չէ, ունենք Համասեան, ու կարող ենք իրենով էլ հպարտանալ, անկախ նրանից գիտե՞նք նուագել թէ չէ։ Համասեանի երաժշտութիւնը ամէն մէկիս մէջ է, իսկ ամէն մէկս՝ իր երաժշտութեան ու կատարումների մէջ ։Ճ
ու տենց
Յաճախ խօսւում է այն մասին, որ այս կամ այն պայքարի մասնակիցները օրէնք են խախտում, օգտագործում են հակաօրինական միջոցներ, խախտում են օրէնքները, եւ իրենց գործունէութիւնը պէտք է կանգնեցուի, կասեցուի, իրենց պէտք է ճնշել եւ բերել օրէնքի դաշտ, պատժել ըստ օրէնքի։ Կամ էլ այն մասին, որ ժողովրդավարութիւն պէտք է չլինի։ Ո՞ւմ են պէտք այդպիսի արտայայտութիւնները։ Ու ինչո՞ւ են դրանք արւում։
Մտածենք․ եթէ օրէնքն ընդունուած է առանց քաղաքացու կարծիքն հաշուի առնելու (որեւէ միջոցով, հանրաքուէ, կամ պատգամաւոր, լիազորուած անձ), ապա այն օրէնք չէ, այլ պարզապէս կանոն է, որին քաղաքացուն ստիպում են հետեւել, ու պատժում են, եթէ նա չի հետեւում։ Ինչպէս ֆեոդալների, կամ ստրկատէրերի ժամանակ, երբ օրէնքները իրենք էին մտածում, ու ստրուկներին պատճառաբանում էին՝ դու ստրուկ ես, քանի որ այդպիսին է օրէնքը, կանոնը, պիտի դրանց հետեւես։
Ընդ որում ֆեոդալներն էլ ողջամիտ օրէնքներ ունէին, բայց դրանք միեւնոյնն է հարկադրուած կանոններ էին, անկախ նրանից, ինչքանով էին արդար, կամ ինչքանով էին համապատասխանում քաղաքացիների պահանջներին, կամքին։
Գործող ժողովրդավարութեան բացակայութիւնն էլ նոյնն է, ինչ նախկին մինչ ժողովրդավարական համակարգերը, ու ոչ ժողովրդավարական ձեւով ընդունուած օրէնքը իրականում օրէնք չէ, ընդունուած է ճնշման միջոցների պէս, եւ ըստ էութեան ապօրինի է։
Ապօրինութեան դէմ պայքարել օրինական ձեւով, այն էլ քեզ ապօրինի հարկադրուած կանոնների սահմաններում, բնաւ էլ պարտադիր չէ, ու երբեմն բնաւ ողջամիտ չէ։
Այդ իսկ պատճառով, եւ Աֆրիկեանների տան պաշտպանները, եւ Արցախի ժողովրդի պայքարը, թէկուզ եւ չհամապատասխանի Ադրբեջանի սահմանադրութեանը, ինչպէս նաեւ Վրաստանի եւ այլ նախկին ԽՍՀՄ հանրապետութիւնների անկախացման գործընթացները, որոնք ի տարբերութիւն Հայաստանի ընտրել էին ոչ ԽՍՀՄ օրէնքի համաձայն անկախութեան հասնելու ճանապարհը, միանշանակ օրինակարգ են։ Միանշանակ օրինական է մայդանի պայքարը Յանուկովիչի դէմ, քանի որ վերջինս ապօրինի է գործել, եւ ապօրինի գործիչի դէմն առնելը իր իսկ կանոնների շրջանակներում ոչ միայն անհամեմատ աւելի բարդ է, այլ եւ շատ դէպքերում անիմաստ։
Ու զարմանալի չէ, որ այն գործիչների իշխանութեան ժամանակ, ովքեր քաղաքացիների կարծիքը առանց հաշուի առնելու, հարկադրում են դրանց հետեւել իրենց ընդունուած կանոններին, տիրում է անօրինականութիւն, քանի որ իրենք այդ գործիչները առաջինը գիտեն, որ իրենց ընդունուած օրէնքը ոչ այլ ինչ է, քան ճնշման միջոց, եւ դրան հետեւել պէտք չէ։ Այն գրուած է հասարակ քաղաքացու, ընդդիմադիրի, ոչ իշխանաւորի, եւ ոչ դրա ընկերոջ համար, եւ դրան հետեւել իշխանութիւնը փաստացի պարտաւոր չէ։ Այդ պատճառով Յանուկովիչն հանգիստ օգտագործում էր «բերկուտին» ժողովրդի դէմ, այդ պատճառով է որ Մարտի Մէկի դէպքերն ապօրինի գործողութիւնների հետեւանք են(բանակի միջամտութիւն, ընտրակեղծիքներ, եւ այլն)։ Օրէնքն նախագահի համար գրուած չէր, իշխանութիւնը միայն մէջբերում է օրէնքը, որպէսզի արդարացնի իր գործունէութիւնը, բայց գիտակցում է օրէնքի ֆունկցիան որն է՝ մարդկանց ճնշելու եւ խաբելու միջոց է ժողովրդավարութեան բացակայութեան պայմաններում։
եւ այդպէս
Ինչքան էլ մտածում եմ, մէկ է՝ դասական ուղղագրութիւնը որոշակի տրամաբանութիւն ունի, որին հետեւում է։ Աբեղեանական ուղղագրութիւնը, երբ «Յերեվան» էին գրում, ինչքան էլ որ դուրս չի գալիս, որ ինչպէս լսւում, այդպէս էլ գրւում է, էլի տրամաբանութիւն ունի։ Գոնէ հենց դա՝ ինչպէս լսւում, այդպէս գրում ենք։ Էլի տրամաբանութիւն է։ Իսկ էս արդի սովետականը հետ համատեղելիութեան համար աբեղեանականի էլեմենտներ է պահպանել, ինչ֊որ բաներ դասականից է հետ բերել, ու արդիւնքում ինչ֊որ խառնաշփոտ, ոչ տրամաբանական կանոնների բազմութիւն է ստացուել, հիբրիդ է ստացուել։ Իսկ հիբրիդ մեքենաներն էլ լաւը չեն, կամ ներքին այրման շարժիչ, կամ էլեկտրական։ Այո, եթէ ինձ հարցնէք, ես նախընտրում եմ աբեղեանականը այսօրուա ուղղագրութեանը։ Այն աւելի լաւն էր դիզայնի տեսանկիւնից։ իհարկէ դասականը էլ աւելի լաւն է։
Ու ես չեմ ասում, որ բարեփոխում պէտք չէր։ Պարզապէս երբ գիտես չես կարողանում լաւ բարեփոխում անել, աւելի լաւ է չանես։ Դէ մեզ ստիպել են, չգիտեմ մենք մեզնով ինչ կանէինք կամ չէինք անի։ Կարճ ասած, տխուր վիճակ է։ Քիչ է շոշափելի, մատերիալ բաներն են վատ դիզայն արած, ասենք՝ վատ դիզայնով շէնքերի մէջ ենք ապրում, մի հատ էլ ոչ նիւթականն է վատը, որ թւում էր, հեշտ է լաւացնել՝ վատ գրած ծրագրերով ենք օգտւում, մի հատ էլ ուղղագրութիւնն է վատը։
#հայերէն #ուղղագրութիւն #նախագծում #դիզայն
Ուրեմն, յիշո՞ւմ էք «only lovers left alive» ֆիլմում
Իսկ հիմա մի քիչ այլ թեմայից։ Գաղտնիք չէ, որ երբ մենք վճարում ենք կրեդիտկաներով, «իրենք» գիտեն մենք ուր ենք։ Իրականում իրենք գիտեն որտեղ ենք, քանի որ մենք ունենք մեզ հետ անձնական թրեքինգ սարքեր՝ հեռախօսներ։ Դրանք կպած են երեք ջի/ջիէսէմ աշտարակներին, իրենց մէջ սիմ քարտ է, որը ձեռք ենք բերում անձնագիր ներկայացնելով։ Ամէն մէկիս տեղաշարժը յայտնի է։
Լաւ, թւում է թէ, շատ հեշտ է դրանից պրծնել։ Չես ունենում սիմ քարտ։ Բայց դա էլ բաւական չէ։ Սիմ քարտը օգտագործւում է միայն ցանցում աւտորիզացիայի համար։ Առանց դրա ժամանակին աշխատում էին շտապ ծառայութիւնները։ Իսկ եթէ սիմ քարտ այդ հեռախօսի մէջ եղել է, ուրեմն ԻՄԵԻ֊ն արդեն «վառված» է, ու ձեր տեղանքը յայտնի է ցանկացած րոպէին։
Դրանից կարող է փրկել օդանաւի ռեժիմը, եթէ դրան վստահում էք։ Ես չեմ վստահում։ Մաեմո֊ն ունի տաբլետ մոդ, որ ստուգուած է, քնացնում է ջիէսէմ չիպը։ Էներգիան էլ քիչ է ծախսում։ Կարո՞ղ է արդե՞օք ջիէսէմ֊ը արթնացուել պրովայդերի կողմից։ Չգիտենք, քանի որ ջիէսէմ ֆիրմուերը փակ է, ոչ ոք այն չի կարդացել։
Եթէ կպնում ես միայն վայֆայներին, դա աւելի ապահով է, քանի որ
— բոլոր վայֆայներից կպնողների մասին տեղեկատւութիւնը չի հաւաքւում մի կենտրոնական տեղում։
— վայֆայ քարտի մակ հասցէն լինում է փոխել կպնելուց առաջ (ու յետոյ նոր չեքինուել ֆորսքուերում) ։
Այստեղ կրկին որոշակի վտանգ կայ՝ վարքագծի շաբլոններ։ Պրովայդերը քեզ կարող է նմանեցնել, իմանալով որ ասենք քո մեյլ սերուերին ես կպնում։ Այս առումով, ասենք ջիմեյլ ու դիմագիրք կպնելը աւելի անվտանգ է, քան սփիւռք․ամ, քանի որ սփիւռք֊ը ունի շատ աւելի քիչ ակտիւ օգտւողներ։
Հիմա խցիկների մասին։ Ամենուր կան խցիկներ։ Խցիկները ես դեռ բաւական անվտանգ եմ համարում, քանի որ իրենք չգիտեն մենք ով ենք։ Չի իրականացուած դէմքի ճանաչումը։ Եթէ հանցագործութիւն անես, յետոյ նոր տեսաձայնագրութիւնը կարող է օգտագործուել, եթէ դեռ ջնջուած չլինի։ կենտրոնացած չեն այդ ձայնագրութիւնները, ինչպէս եւ կենտրոնացած չեն վայֆայ ռաութերներին կպնողների մակ հասցէներ պարունակող լոգերը։
բայց եթէ մակ հասցէն լինում է փոխել, ապա երբ «ֆեյս դեթեքշնը» աշխատի դէմքը ի՞նչ անել։
այսպէս, կասկածում եմ, մի տաս տարուց, պէտք է պոնտեր անենք, իբր վամպիր ենք, կամ լաւ չենք տեսնում, ու մութ փաբերում ակնոցներով գցած լինենք եւ ակնոցներով գիրք կարդանք։
ու տենց
Ուկրաինայի դէպքերն էլ ցոյց տուին, որ հողը, զէնքը, վերահսկողութիւնը թղթով չեն փոխում։ Խոստացե՞լ են իրենց տարածքային ամբողջականութեան երաշխաւորողը լինել ԱՄՆ֊ն ու ՄԲ֊ն (ՌԴ֊ի մասին չեմ խօսում)։ Եւ ո՞ւր են։
(Յանուկովիչն էլ նոյնն էր անում, ինչ արել են ՍՍ֊ն ու ՌՔ֊ն։ Երկիրը թուլացրեց, պարտքերի մէջ խրեց։ Եւ բանակը հզօրացնելու փոխարէն բերկուտին՝ ժողովուրդ ծեծող֊սպանողներին էր աճեցնում։)
— ՌԴ֊ի զօրքը հայ֊թուրքական սահմանին նշանակում է ոչ թէ որ իրենք մեզ պաշտպան են, այլ որ մենք այդ սահմանը չենք վերահսկում։ Դա ապահով չէ, երբ դու քո սահմանը չես վերահսկում։
— Սահմանը պէտք է լինի այնպիսին, որ հնարաւոր պատերազմի դէպքում ռազմաճակատի գիծը հնարաւորինս կարճ լինի։ Նկատի ունեմ, օրինակ Քարվաճարը պէտք է վերահսկուի մեր կողմից, այն զիջելը խոստումների փոխարէն նշանակում է հնարաւոր հակամարտութեան դէպքում նախապէս թոյլ լինել։ Իսկ ո՞րն է երաշխիքը որ հակամարտութիւն այլեւս չի լինի։ Ո՞վ կարող է դա երաշխաւորել։ Այսօր ես չեմ տեսնում այդպիսի ուժ։ Կան տարբերակներ, երբ օտար զինուած ուժերը վերահսկելու են մեր տարածքը, այսինքն՝ մեզ նոյնպէս։ Դա նշանակում է՝ մենք օկուպացուած ենք։ Եւ նոյնիսկ դա, չնայած անընդունելի գին է, միեւնոյն է չի նշանակում, որ պատերազմ չի լինի։ Նշանակում է, որ կարող է եւս մէկ խանգարող ուժ ունենանք պատերազմի ժամանակ, ինչպէս դա եղաւ իննսունականներին։
#պատերազմ #խաղաղութիւն #Ուկրաինա #Ռուսաստան #ԱՄՆ #վերահսկողութիւն #Հայաստան #Արցախ #Քարվաճար #սահման #զգօն
Կարծում եմ, որ Վրաստանը այսպիսի տարբերակ ունի․ ընդունել, որ Աբխազիան ու Օսիան չի ստանալու հետ, եթէ առնուազն չդառնայ ՌԴ֊ի ստրուկը։ Եւ գուցէ այդ դէպքում էլ մէկ է չստանայ։ Իսկ քանի որ իրենք չեն ուզում լինել ստրուկ, ապա ունեն այսպիսի ելք, որին շատ բարդ է գնալ, բայց անհրաժեշտ է։
— Ճանաչել Աբխազիայի ու Հարաւային Օսիայի անկախութիւնը, որը կբերի այդ ձեւաւորումների միջազգային ճանաչմանը, եւ Ռուսաստանից անկախութեանը, ՌԴ֊ի ազդեցութիւնից ազատութիւն։ Աբխազիայի համար, առնուազն, դա շատ կարեւոր է։ Ու այդ ճանաչումը Վրաստանը կարող է շատ թանկ վաճառել։ Ցանկացած գնով։ Իսկ գինը պիտի լինի՝ վրացիների վերադարձը, քանի դեռ վրացիներ կան, ով ուզում են վերադառնալ, իրենց անվտանգութեան երաշխիքները, ՌԴ֊ի հետ Աբխազիայի յարաբերութիւնների սառեցումը, եւ Վրաստանի «ազդեցութեան գոտի» մտնելը։
Վրաստանը կարող է առաւելագոյնս ունենալ լաւ յարաբերութիւններ ու բաց սահման Աբխազիայի հետ, եթէ իրենք միասին լինեն Եւրոպական ընտանիքի անդամներ։ Այստեղ Վրաստանի ինստիտուտներ ստեղծելու փորձը Աբխազիային շատ է օգնելու։ Այո, փաստօրէն Վրաստանը կարող է «բերել ժողովրդավարութիւն» առանց բռնի ուժի։
Այսպիսով Վրաստանը, ինչպէս եւ նոր ձեւաւորումները անհամեմատ աւելի քիչ են կախուած լինելու ՌԴ֊ից, Վրաստանը աւելի հեշտ կարող է ՆԱՏՕ֊ի անդամ դառնալ, ինչո՞ւ ոչ, բերել իր հետեւից Աբխազիան։ Իսկ Եւրոպայում, ուր սահմանները բաց են, այնքան էլ կարեւոր չէ, Աբխազիան ո՞ր գոյնով է ներկած քարտէզի վրայ։ Թող առանձին գոյնով ներկած լինի։
եւ այդպէս
Այս պատկերարատումը, գուցէ նաեւ այս հին հոլովակը այն մասին են, ինչքան մեզ մէկ է այն «անձը», ում հետ շփւում ենք, ինչքան չի հետաքրքրում իրականութիւնը, իսկ հետաքրքրում են միայն մեր պատկերացումները, որ կապ չունեն իրականութեան հետ։
ու տենց
Հիմա Ռենդ եմ կարդում, ու … չեմ համաձայնւում իր հետ։ ։ճ
նոկիայով եմ գրում, երեւի կոկիկ տեքստ չի լինի։
Օրինակ, ասում է՝
նրանք, ով նախընտրում են չմտածել եւ չաշխատել, կարող են (որոշ ժամանակ) գոյատեւել, գողանալով ուրիշի արտադրածը»։
այս արտադրածը ո՞նց է սահմանւում։ սրանից առաջ գիւտարարների մասին է գրում։ իմ մօտ հարց է ծագում, եթէ մէկը հորինել է կոշկակարութիւնը, արդե՞օք նա պէտք է դառնայ միակ կոշկակարը եւ մնացածը միայն իր վարձու աշխատողներն են լինելու։ Կամ հեծանիւը։
բա որ ուրիշը միաժամանակ մտածի դա՞։ կամ արդե՞օք կապ ունի, միաժամանակ թէ ոչ։ եթէ մէկը գիւտ է արել, դա չի նշանակում, որ միւսը չի կարող անկախ առաջինից այդ գիւտն անել։ ապա, եթէ գիւտերը չենք ֆիքսում մէկի հետեւից, ո՞րն է իր օգուտը։ եթէ նա կարող է օգտագործել իր գիւտը ճիշտ այնպէս, ինչպէս եւ բոլորը, ապա նա չի ստանում առանձնապէս ոչ մի օգուտ։ բացի փառքից։ ըստ Ռեյնդի, փառքը քիչ է։
բացի դրանից, մենք գիտենք որ գիւտերը դատարկ տեղից չեն ստեղծւում, ստեղծւում են այլ գիւտերի, գիտելիքի հիման վրայ։
ու անհնար է ստեղծել հեծանիւ, եթէ անիւը մինչ այդ յայտնագործուած չէր։
աւելին, անիմաստ է սահմանափակել գիտելիքի մատչելիութիւնը, քանի որ ապա չի լինի զարգացում, բոլորը զբաղուած կը լինեն հեծանիւ հորինելով։ եթէ առաջին հորինողը չասի, որ միայն իրեն վճարելով է կարելի հեծանիւ պատրաստել։
այսինքն, արտադրանքի համար փող ստանալը՝ լինի դա հեծանիւ, սենդւիչ կամ ծրագրի պատճեն, վատ չէ պրոգրեսի համար։ վատ է դառնում այն պահից, երբ ասում ենք՝ ես եմ յօրինել հեծանիւը, սենդւիչը, ալգորիթմը, դու չօգտուես։ ինչո՞ւ չօգտուեմ։
ես կարծում եմ, որ ազատ աշխարհում խելացի մարդիկ միեւնոյնն է ունեն առաւելութիւն։
նախ, կարեւոր է իրականացումը։ ինչքանո՞վ եմ լաւ կարողանում կօշիկ կարել, սենդւիչ պատրաստել, այսինքն ուրիշի միտքը կոմպիլյացիա անել։ նոյնիսկ կօշիկի արտադրութիւնը բնաւ պարզ բան չէ։
յետոյ էլ, ամէն մէկը չի կարող լաւ օգտագործել մինչեւ իրեն ստեղծուածը։ ես բազմաթիւ օրինակներ գիտեմ, տեսնում եմ, որ մարդն ասենք գրադարան կոմպիլյացիա անել չի կարող, կամ, ինչի մասին ենք խօսում, արդեն իսկ կոմպիլյացիա արած եւ դոկումենտացուած գրադարանը օգտագործել չի կարողանում։ ինչի՞ մասին է խօսքը։
եւ վերջապէս, ով է իրականացնում առաջինը։ բնական է, որ առաջին սենդւիչ սարքողը առաւելութիւն ունի շուկայում որոշ ժամանակ։ չամ կասկածում, որ էփլը առանց պատենտաւորելու էլ կունենար առաւելութիւն։
տեսնում ենք, ինչ լաւ իրականացում է, ու տեսնում ենք, որ իրեն են հետեւում մնացածը, իսկ հետեւողը միշտ հետ է։ չի կարող առաջ լինել։ իսկ ինչի, էփլը չի՞ օգտագործել ուրիշի գիւտերը։ երեւի 99%, եթէ ոչ աւելին ուրիշի գիւտն է։ պարզապէս լաւ է իրականացրել։ ու էփլը քննադատելիս ես երբեք չեմ ասել, որ վատ են իրականացրել, միշտ խօսել եմ իրենց վիշապային վերաբերմունքի մասին, որ օգտուողների եւ դեւերի ազատութիւնն է սահմանափակում։
կարճ ասած, չեմ կարողանում համաձայնուել Ռեյնդի հետ։ շատ լաւ է գրում, բայց չի համոզում։
նաեւ, նա բաժանում է մարդկանց խելացիների ու չխելացիների։ լաւ, դա ոչինչ, ես էլ եմ բաժանում։ դա չէ հարցը։ ես միշտ յիշում եմ, որ մարդը պէտք է ունենայ զարգանալու հնարաւորութիւն։ ինքս զգալի առաջընթաց եմ ապրել համացանցի շնորհիւ, համացանցը մեր հնարաւորութիւնները հաւասարեցնում է, զարգանալու հնարաւորութիւնները։ երբ փատճենաշնորհի տերերը չեն խանգարում։ իսկ դրանից յետոյ, երբ բոլորը ունենան զարգանալու հնարաւորութիւն, մենք կարող ենք տեսնել, ով է միայն պոռն նայել, իսկ ով է կարդացել ու սովորել։
նաեւ, ես չեմ տեսնում, որ կապիտալիստական արդի համակարգը պաշտպանում է, կամ առաջ է տանում ինժեներներին, գիւտարարաներին։ ես տեսնում եմ, որ ասենք պատճենային մեքենայի յօրինողը բաւական էժան վաճառել է իր պատենտը քսերոքս ընկերութեանը։ եթէ չվաճառեր, իրենք իրենց նախագիծը կʼանէին, ու նա առանձնապէս տարբերակ չուներ։ նա չէր կարող ինքնուրոյն կազմակերպել արտադրութիւն։ իսկ այ ջոբսն ու վոզնեակը արդեն այդ շանսը ունէին, քանի որ լրիւ նոր ոլորտ էր բացւում, ուր բիզնեսը լաւ չէր կողմնորոշւում, ու պէտք էր ներդերին մի քիչ լաւ նայէին։ միայն որոշ ժամանակ։ վոզնեակը շատ շուտ լքեց էփլը, իսկ ջոբսին ստիպեցին գնալ, ինչպէս գիտենք։
ու տենց
Յիշո՞ւմ էք, որ Վաթսոնը Հոլմսին ասում է՝ ախր դու այդքան լաւ հասկանում ես այդ ամէնից, քեզ բռնել չէր լինի, եթէ յանցագործ դառնայիր, Հոլմսն էլ պատասխանում է, որ անհնար է ամէն ինչ կանխատեսել, եւ յանցագործը միեւնոյնն է վրիպում կʼանի, որի հետեւանքով նրան կը լինի բռնել։
Փաստօրէն, Հոլմսն այստեղ հաքեր է, ով խոցելիութիւն, վրիպակ է փնտրում։ Յանցագործի պաշտպանութեան մէջ։ Ու անշուշտ հնարաւոր է եւ լաւ խճճել յանցանքը, ինչպէս եւ, ասենք թուային պաշտպանութիւնը լաւ կազմակերպել, բայց կատարեալ պաշտպանութիւն, կամ անվտանգութիւն չի կարող լինել։ Ամէն փականն ունի իր բացելու ձեւերը, հարցն այն է, ինչքան է բարդ դա, ու արդե՞օք արժի դրանով զբաղուել։
Ու այն, որ ոչ բոլոր դետեկտիւներն են Հոլմս, ինչպէս նաեւ ոչ բոլոր հաքերները տալիս է եւ պաշտպանուած լինելու հնարաւորութիւն։ Այլ խօսքերով, եթէ ձեր կայքը չեն ջարդել, նշանակում է, ոչ մէկ դրանով բաւական լուրջ (կամ ձեզնից լուրջ) չի զբաղուել։
Ինչ վերաբերում է անձնական տուեալների պաշտպանութեանը, կրկին՝ հնարաւոր է բաւական լաւ պաշտպանուած լինել, բայց միշտ պէտք է գիտակցել, որ դա կատարեալ պաշտպանութիւն չէ։ Պարզապէս գործող կարող է լինել որոշ դէպքերում։ Իսկ այդ որոշ դէպքերն լաւ հաշուարկելը օգտակար է առողջութեանը։
Դա նաեւ նշանակում է, որ «անտեսանելի ճակատի մարտիկները», «դիւանային մարտիկները», այն տասնմէկ ռուբլի ութսուն կոպեկ վաստակողները, իրենք չպէտք է սպասեն լիւստրացիան կը լինի թէ չէ, իրենք անհամեմատ աւելի հեշտ կը բացայայտուեն, այդ օրը հեռու չէ։ ։Ճ
Շատ կարճ ժամանակով կարողացայ երեկ մտնել կրթական ցուցահանդէս։ Մերգելեանում մինչ այդ չեմ եղել։ Քոչարի արձանը վերջապէս տեսայ։ Անկապ տեղ էր խցկուած։ Ցուցահանդէսի շենքում էսկալատոր կար, բայց միայն մէկ, բարձրացողների համար։ Իջնելը աստիճանով է։
Տաղաւարներն շատ էին, որպէս կանոն տաղտկալի ու ձանձրալի։ Անմիջապէս մտնելիս աչքի էր ընկնում մի ամբոխ Ինսթիգեյթի եւ Արմթաբի տաղաւարի մօտ։ Արմթաբը գրեթէ տեղ չէր զբաղեցնում, մի քանի սարք էր այնտեղ, գրեթէ ամբողջը ինսթիգեյթինն էր։
Երեխաներ էին ներկայացնում, շատ ոգեւորուած երեխաներ էին։ Իրենց նախագծերից էին պատմում։ ն900֊ի ՖԿամերան աշխատացրի, անցա գործի․
ֆրեզեր, լինուքս սիէնսի՝
Բզեզ Ա եռաչափ տպիչ, ինչպէս հասկանում եմ, ռեփռափի ֆորք է՝
Ես աղուէս աներեսն եմ։ Պոչս փնջի՛կն եմ, սարի շրջիկն եմ։
Աւաղ, նոկիայիս մարտկոցը նստեց, ու ես վերցրի ընկերոջ ժամանակակից գալաքսի֊ն։ Ինչպէս տեսնում ենք, նկարների որակն էլ այլեւս այն չէ։
«Բերձոր Ա» եւ «Այգեստան 1» կարգիչները՝
Ի սկզբանէ նախագծուել են ՀՀ Քաշաթաղի շրջանի Բերձոր, եւ Ասկերանի շրջանի՝ Այգեստան աւանների երեխաների համար։
պատրաստուած է Հայաստանում
Գուգարք՝
Երեխաները Գուգարքների մասին ասում էին, որ ուզում են առաջարկել Իւքոմին, ինչ֊որ այլ սարքերի փոխարեն։ Շատ ոգեւորուած էին, ասում էին, հաջորդ նախագիծը մի քիչ այլ ձեւ ենք անելու։ ։Ճ
Ինչպէս տեսնում ենք, գալաքսի էս երեքի սպիտակի բալանսը խառնուել է։ Սա ջպէգ է, նորմալ մշակել չեմ կարող, ներող եղէք։
Այս ցուցարկիչով տեսանիւթ էր պտտւում, հենց մեզ մօտ, Ինսթիգեյթի արտադրուած կոպտերներով նկարուած կադրեր կային՝
ահա եւ կոպտերը՝
Ափսոս, Արթին Վարուժանի տաղաւարը չկար։ Շատ ափսոս։ Ի-ենց տպասալերը լինէին։
Երբ նկարում էի արմթաբի նախատիպը, միացրին, որ էկրանը երեւայ։ Ոստանն էր։
Այ կրակ, այ փետ, այ կնիկ, այ աստուած, այ հեռախօս, ո՞վ է ստեղծել՝
Մնացածից արագ֊արագ ասեմ, որ ֆիզմաթը հաւէս գծին հետեւող ռոբոտիկ ուներ, երեխաներն էին պատրաստել։ Այսինքն իրօք երեխաներն էին։ Խօսում էին, ասենք pwm ծրագրաւորման մասին՝
Ի տարբերութիւն, ասենք Այբի երեխաների, որ երբեք չեմ տեսել կարողանան գոնէ տպաւորութիւն գործել, որ իրենք են իրենց ներկայացուած գործն արել։ Բայց մեծամտութիւնն իրենց մօտ տեղն հանում է, զաշկալ է։ Այո, անցանք Այբին։ Իրենց տաղաւարն ամենալաւն էր՝ իր դիզայնով։ Չնայած այդ դպրոցն ինձ բնաւ չի հիացնում, բայց տաղաւարի նախագիծը պատուիրել են Ստորակետից, ու դա լաւ որոշում էր, լրիւ առանձնացնում էր իրենց։
Այստեղ էլ էր մի ամբոխ հաւաքուած, երբ քիմիայի փորձ էին ցույց տալիս։ Լաւ է, մարդիկ տեսնում են, որ ՏՏ֊ով կեանքն չի աւարտւում։ Չնայած իրենց ՏՏ֊ի օրինակներն էլ կային, մի երկու բռի ռոբոտ, որ եթէ արթանան, աշխարհն են զաւթելու, ու որոնց հետ երեխաներն, ենթադրում եմ, կրկին այնքան էլ կապ չունեն։
Այս մէկն, ասենք, մասնակցել է արմրոբոտիքս մրցոյթին, ես այն յիշում եմ, ու բնաւ ոչ Այբ֊ի կողմից։ Այ֊այ֊այ։
Սիրուն չի, Տարոն։
Քուանթ դպրոցի տաղաւարում էլ ռոբոտներ կային, բայց նկարելս էլ չեկաւ, լեգո մայնդսթորմ։ Լեգոն՝ ռոբոտիքս չեմ կարող ընկալել, կամ ռոբոտիքս է, եթէ անտեսել շատ ու զանազան հանգամանքներ։ Իրականութեան հետ կապ չունի։ Շատ խաղալիք է։ Մէկ էլ սենց բան կար՝
Մնացած տաղաւարների մասին՝ լիքը ռուսական բուհերի գովազդ։ Մէկ ֆրանսիական, երկու՝ գերմանական։ Առհասարակ, շէնքի մօտ դիմաւորում էին աղջիկներ, բաժանում թղթեր, ասելով՝ «ռուսական կրթութիւն», իբր թէ մի երանելի բան է։ Ձեռքերիս մէջ խցկած թղթերը վերադարձրի։ Չնայած պէտք է թափէի, մի քանի հոգի դրանցից քիչ կստանար։
Ահա, Ռոսսսոտրուդնիչեստվոյի վուլգար ծիտը։ Երբ սկսեցի լուսանկարել, շտապ թաքցրեց սեղանի վրայ դրուած ծաղիկները։ Երեւի «յար»֊ից էր ստացել, չէր ուզում շեֆութիւնը տեսնայ։
բռռռ
Ոստիկանութիւն։ Երբ տեսան նկարում եմ, ամաչեց ոստիկանը, փուչիկը թողեց։ Այն հոլովակն էին ցուցադրում, որ երեւի բոլորդ տեսել էք։
գեղարուեստի ակադեմիան դատարկ էր։ երեւի կոնցեպտուալ արուեստի գործ էր՝
իսկ կողքի «գեղեցիկ արուեստի ակադեմիա»֊ում բնաւ ոչ գեղարուեստական ճաշակով աղջիկներ էին, ու բնաւ ոչ գեղարուստական «սումըչկաներով»։ Ահա։
Էս էլ Արմանը։ ։Ճ
Ամերիկեանի տղաները փորձեցին ինձ այցեքարտ տալ, ուր գրուած էր՝ հաւանէք մեզ դիմագրքում։ Ընդ որում դիմագիրք բառը աւելի մեծ էր, քան համալսարանի անուանումը։ Սկզբից թուած դիմագրքում է աշխատում։ Յետոյ հարցրի, բա եթէ ասենք դիմագրքում չկամ, ապա ի՞նչ։ Երեւի մտածեց, ապա անգրագէտ ես, չգիտեմ։
Երբ դուրս էինք գալիս, Մերգելեանի մուտքի մօտ մի պապիկ էր բերել իր թոռնիկին, ու ասում էր՝
— Կտեսնես, բալիկս, այնտեղ աշակերտները իրենց դպրոցներում ինչ նախագծեր են անում…
Մարդն ունի ընդլայնուելու, տրանսցեդենտանալու պահանջ։
Մենք ուզում ենք կիսուել մեր մտքերով (ով մտքեր ունի) կամ կարդացածով, տեսածով, ապրածով։ Այսինքն՝ մեր կեանքով։
Ու մեզ պէտք է շուկայ, մարդիկ, ում հետաքրքիր են մեր ապրումները, ցաւերը, հաճոյքները, մտքերը (ով ունի), եւ այլն։ Մի խօսքով մեզ պէտք է մեր արտահանած ապրանքի սպառողը։
Այդ իսկ պատճառով մարդիկ լաւ են վերաբերւում իրենց ուշադրութիւն դարձնողներին, եւ խարդախների հիմնական գործիքներից մէկն էլ կեղծ ուշադրութիւնն է քո անձի նկատմամբ, մասնաւոր դէպքում՝ հաճոյախօսութիւնը։
Երբ մարդիկ միմեանց հետաքրքիր են, իրենք բացում են շուկան միմեանց համար։ Ու քանի որ իրենց պէտք չեն մրցակիցներ, փակում են սահմանները, սարքում են իրենց «մաքսային միութիւնը», սահմանափակելով այլ մարդկանց արտադրած ապրանքների ներկրումը։
Քանի որ միեւնոյնն է սպառելու ռեսուրսը սահմանափակ է։ Ինչպէս մեր փողն է սահմանափակ, այնպէս էլ մեր ժամանակը, ու այդ պատճառով էլ մարդիկ խանդով են վերաբերւում, երբ իրենց յարաբերութիւնների մասնակիցները իրենց ժամանակը ծախսում են այլ մարդկանց կեանքը սպառելով։ Կամ այլ մարդկանց իրենց կեանքի պատկերը վաճառելով։ Ապա լքուած մասնակիցը զգում է իրեն չգնահատուած, չպահանջուած շուկայում։ Ու վատ է վերաբերւում ինչպէս մրցակիցներին, այնպէս էլ սպառողին, ով իրեն չի գնահատել։
Կարող է նոյնիսկ սանկցիաներ կիրառել՝ օրինակ փակել իր շուկան որոշ ժամանակով։ Ինչպէս Ռուսաստանն էր Ուկրայինայի կամ Մոլդովայի համար շուկա փակում։ Կամ ընդմիշտ։ Այդ դէպքում յարաբերութիւնն էլ այլեւս գոյութիւն չունի։
Բաժանումը կարող է լինել քաղաքակիրթ, ինչպէս Չեխոսլովակիայի դէպքում, եւ ոչ այնքան՝ ինչպէս ռուս եւ ուկրայինական եղբայրական ժողովրդների դէպքում։
Չէ, ես բնաւ էլ չեմ ասում, որ վատ են այդ շուկայական յարաբերութիւնները։ Այլընտրանքը՝ անպայմանական սէրն է, որին ես ոչ հաւատում եմ։
Այն ոչ էլ լաւ է յարաբերութեան այն մասնակցի հանդէպ, ում առանց պայմանների են սիրում։ Ստացւում է, նա ոչ մէկ է, ոչ մի բան չի կարող առաջարկել։
Միւս կողմից էլ, չեմ կարծում որ առանց որեւէ բան ստանալու իմաստ ունի շուկան բաց պահել։ Իմաստ ունի, երբ կարողանում ես քո ապրանքը արտահանել, ու գոնէ ստանում ես ֆիդբեք, որ այն լաւն է, դուրները գալիս է։ Ոչ թէ առանց առանձնապէս հաճոյքի է սպառւում։ Բայց եւ բոլորն էլ ձգտում են նրանց, ով կարող է իրենց հետաքրքիր ապրանք արտահանել։
Այդ պատճառով էլ մարդիկ ձգտում են նման հետաքրքրութիւններով մարդկանց։ Որ ներմուծելու բան լինի։ Որ բաւարարեն ներքին պահանջարկը։
Այսպիսով, յաջողուած յարաբերութիւնը այն է, երբ մասնակիցները կարող են զարգացնել իրենց «տնտեսութիւնը» այդ փոխշահաւէտ միութեան պայմաններում։
եւ այդպէս
բայց եթէ դուք դանդաղ էք գրում, դա դեռ չի նշանակում, որ ձեզ մօտ այս դէպքն է։ ։Ճ
Վերջերս նկատում էի, որ ինչքան շատ եմ փորձ ձեռք բերում, այնքան շատ է նախագծերս աւարտելու կամ որոշակի խնդիրները լուծելու համար ժամանակ պահանջւում։ Ես դեռ չեմ զառանցում։ Պարզապէս կարողանում եմ տեսնել եմ այնքա՜ն տարբեր հնարաւորութիւններ, ուր ինչ֊որ բան կարող է սխալ ընթանալ։ Եւ հնարաւոր սխալները, որ ես յիշում եմ ու գիտեմ, գնալով շատանում են։
Պարզ օրինակ․ առաջ այսպէս էր՝ «լաւ, գրենք նիշք»։ Իսկ հիմա ես անհանգստանում եմ իրաւունքների, արգելափակման, զուգահեռութեան, ատոմար գործողութիւնների, տարբեր նիշքային համակարգերի, պանակում բացած նիշքերի քանակի, ժամանակաւոր նիշքերի կանխատեսելի անունների, իմ PRNG֊ի պատահականութեան որակի, գործողութեան կէսին սնուցման սակաւութեան, հասկանալի API֊ի, նրա համար, ինչ ես անում եմ, յստակ ձեռնարկների, եւ այլն, եւ այլն։
#programming #analysis #paralysis #experience #ծրագրաւորում ###
ահա, այս քարտէզում էլ կանք։ դիասպորա ցանցի հանգոյցների։
https://social.mbuto.me/podmap.html
ու տենց
Ղրիմը ոչ մի դէպքում Արցախի զուգահեռը չէ։ Սեպարատիստ չէ։ Արցախն ու Ուկրայինան են կենտրոնախոյս, իսկ Ղրիմը՝ կենտրոնամէտ է։ Եթէ եւ կայ զուգահեռ, ապա Ղրիմի ռուսների եւ ԼՂ֊ի թաթարական փոքրամասնութեան մէջ։
ու տենց
Երեկ 1905 թուականի հայ֊թաթարական պատերազմի մասին խօսքն էի լսում։ Որ սովետահայ գրականութեան մէջ, ի տարբերութիւն միջազգայինի, կոչւում է «ընդհարումներ»։ Ինչն էր հետաքրքիր, որ
— թաթարները չէին աջակցում Բաքուի գործադուլներին։ Իրենք չէին ուզում պայքարել ութ ժամ աշխատելու, եւ աշխատավարձի բարձրացման համար։ Իրենք լրիւ կոնֆորմիստ էին։ Իսկ գործադուլների շարժող ուժը հայերն էին։
— թաթարների ազգային ինքնագիտակցութեան ձեւաւորումը խթանուած էր մասնաւորապէս հայերի իշխող դիրքով Բաքւում եւ կովկասում։
Ու յիշեցի Կահանէի խօսքերը․ «հակասեմիտիզմը շատ վատ պատճառ է հրէա լինելու համար»։ Այ, հայերի յաջողութիւնը շատ վատ պատճառ էր թաթարների ազգային ինքնագիտակցութիւն ձեւաւորելու համար, կարծում եմ։
Ու գուցէ այդ պատճառով է, որ մինչ այժմ իրենց չի յաջողուել ազգային պետութիւն կառուցել, ուր ազգը՝ քաղաքական ազգ է, ու ենթադրում է ժողովրդավարութիւն, օրէնք, անձի ազատութիւն։
Հիմա մեր մասին։ Այո, այնպէս չէ, որ մեզ է շատ յաջողուել։ Կարելի է զանազան պատճառներ մէջբերել սա բացատրելու համար, բայց ինձ համար ամենակարեւոր հարցն այն է՝ իսկ մենք ունե՞նք այդ ձգտումը։ Ունե՞նք ձգտում ազգ լինելու․ օրէնքի, սահմանադրութեան, պայմանաւորուածութիւնների, ազատութիւնների, կոմպրոմիսների։ Ու արդեօք Թումանեանն ու Թոթովենցը ռուս վեհերի պէս չէին բնութագրում իրենց ազգը, ու իրենց քաղաքակիրթ լինելը զուտ արեւմտեան ազդեցութիւն էր, թէ՞ ոչ, իրենք այս միջավայրի մարդիկ էին։ Ու ապա յիշում եմ որ
— Օսմանեան Թուրքիայում հայ կուսակցութիւնները պայքարում էին սահմանադրութեան, օրէնքի, ժողովրդավարութեան եւ բոլոր ազգերի (ոչ միայն հայերի) իրաւունքների համար։ Սա անշուշտ օգտագործւում էր Թուրքիան դրսից ճնշելու համար, երբ դրսին պէտք էր, ու հաւանաբար հանդիսանում է ցեղասպանութեան խթաններից մէկը։ Առհասարակ, սա քաղաքակիրթ ազգերի յատկութիւնն է, ոչ միայն ձգտել օրէնքի գերակայութեանը, այլ եւ տարածել քաղաքակրթութիւնը եւ ժողովրդավարութիւնը, ինչքան էլ հեգնանքով սա այսօր չհնչի։
— Վերջերս անց կացրած հետազօտութիւնները ցոյց են տալիս, որ հայերը զիջում են ժողովրդավարութեան ձգտելու մէջ միայն գերմանացիներին ու շուեդերին։
Ու գուցէ ապա այն քաղաքակիրթ լինելը, երբ հարեւաններին օգնում ես, ասենք այբուբեն ու գիր նախագծելով դեռ չի սպառուել, ու այն, որ սովետի փլուզումն է սկսուել այստեղ պատահակա՞ն չէ։ Քանի որ խսհմ֊ը հանդիսանում է ոչ օրինական պետութեան մի խորհրդանիշ, նմուշ։
Եւ արտագաղթի հիմնական պատճառներից մէկն էլ, սեփական երկրում օրէնքի ու սահմանադրութեան բացակայութիւնն է։
ու տենց
Your browser does not support the video tag.
գտնւած է Արեգի միջոցով։
ուրեմն, ուզում եմ մի քիչ գրել իմ մակօս֊ական փորձից։
որպէս դեւ, ով առաջին անգամ է այս օհ֊ի հետ աշխատում։ իմ հին ծանօթ աւստրալիացին իր մակի վրայ հաշիւ է բացել, որ կպնեմ, վոկ֊ը պորտ անեմ մակի։
նախ սիլանգից՝ ասեմ, որ այս գործիքն առաջին անգամ եմ փորձում, օգտւողի տեսակէտից ահագին յարմար է թւում։ Ոչ միայն տողն է ասում, ուր սխալն է գտել, ինչպէս ջիսիսի֊ն, ոչ միայն տողի որ երորդ նիշն է (միշտ զարմանում էի, ինչո՞ւ ոչ մի սի կոմպիլյատոր դա չի անում), ոչ միայն սիրուն գեղեցիկ պսեւդոգրաֆիկայով ցոյց է տալիս՝ ահա, այստեղ է սխալդ — այ այստեղ սա է պակասում, ասենք, բայց եւ… ակնարկում է թէ ինչ անես, որ սխալները ուղղես։
Միւս կողմից, այդ իր վարքագիծը նոյնիսկ յոգնացնում է։ Ասենք, այս դէպքում, լրիւ անիմաստ է զգուշացնել, ինձ թւում է՝
ասում է՝ «place parentheses around the ‘&&’ expression to silence this warning»։ ինչո՞ւ։ կոմպիլյատորը գիտի, չէ՞, ցանկացած սի֊ի կոմպիլյատորը այդքան պարզ բան գիտի, չէ՞ որն է օպերատորների precedence֊ը։ ուրեմն ո՞ւմ համար է։ գրողի, կամ կարդացողի։ որ գրողը տեսնի իր գրածը, ու իմանայ, որն է precedence֊ը, այնպէս չստացւի, որ կասկած լինի, որ նա չգիտի։
բայց սա արդեն ո՞ւմ համար է։ ակնյայտ անգրագէտի՞։ չգիտեմ, լա՞ւ է դա, թէ չէ։ այն էլ լռելեայն, առանց զգուշացումներն յատուկ միացնելու։
Ասենք այս կոդի մէջ կայ սխալ՝
սիլանգը ասում է՝
ասում է… նու ճիշտ բան է ասում, հա՞։ բայց կարող է ես ուզում եմ սենց բան անել, ինձ պէտք է հենց այսպէս, ինչի՞ պիտի հայհոյի։ նկատի ունեմ, նա ինձ նախապէս դնում է յիմարի տեղ։ ենթադրում է, որ ես չգիտեմ ինչ եմ անում։
չգիտեմ, լաւ է դա թէ վատ։
ջիսիսի֊ում իմ ցանկութեամբ կմիացնէի ասենք, -pedantic, ու կնայէի ինչ է ասում։
հիմա համակարգից։
փաստօրէն, ստատիկ բինար նիշք ստանալ չեմ կարող։ մակօս֊ում չի լինի։ իրենք (էփլը, ֆաշիստները, սրիկաները) չեն տալիս համակարգի գրադարանների ստատիկ տարբերակները՝ .a նիշքերը, ասենք։ Որ դրանց միջի .o նիշքերը լինի ստատիկ միացնել իմ ծրագրին։
երկրորդ շատ հետաքրքիր բանը։ այստեղ ELF չկայ, այստեղ Mach-O բինարնիկներ են։
ու այդ պատճառով էլ .so չկայ, կայ .dynlib.
ldd֊ի փոխարէն էլ otool է
ու վերջապէս այն, ինչը լրիւ անսպասելի էր։
ուրեմն, ես երբ voc֊ը թեստաւորում եմ, անում եմ այսպէս․ ստացա՞յ նոր վարկածը, իրենով իրեն շինում կոմպիլացնում եմ, ու նայում եմ md5 գումարը նոյնը մնա՞ց թէ չէ։
ինձ պէտք է որ նոյնը մնայ, եթէ չէ, ուրեմն ինչ֊որ բան սխալ է, ինքն իրեն վերարտադրել չի կարողանում։ ու սխալը երկար չի թաքնւում, արդեն երկրորդ անգամ, յաջորդ սերնդի վարկածը կամ ինքն իրեն, կամ այլ մոդուլներ կոմպիլյացիա անել չի կարողանում։
այս անգամ, նա ինքն իրեն ստաբիլ ստանում է, լրիւ գրադարանները ստաբիլ կարողանում է շինել, իսկ արի ու տես, որ իր իսկ md5 գումարը հա փոխւում է։
ամէն անգամ կոմպիլյացիայից յետոյ փոխւում է։
ես մտածում էի՝ խնդիր ունեմ։ ես եմ մի բան սխալ արել։
յետոյ մտածեցի, ո՞վ գիտի ի՞նչ է այդ ոչ էլֆ օ֊մախ բայնարին։ մի հատ ․օ֊ները ստուգեմ։
բոլոր գեներացւող ․օ֊ները նոյն էմդիհինգն ունէին։ Դա ինձ հանգստացրեց։ Բայց ամէն անգամ լինքինգից յետոյ ստացւած նիշքի էմդիհինգ գումարը փոխւում էր։ Յետոյ պարզեցի, որ այդ մակի ֆորմատի ձեւն է, ամէն անգամ լինքերը մախ բինարիի մէջ uuid է սարքում խփում։ այն պէտք է իրեն համապատասխանեցնելու համար արտաքին dwarf debugging տւեալները յստակ այս կամ այն նիշքի հետ։
այնպէս որ զգօն եղէք մակի համար գրելիս․ սիլանգը ձեզ կարող է յիմարի տեղ դնել, համակարգը ստատիկ բինար սարքել չի թողնի, իսկ լինքերը ամէն անգամ նոր ձեւի նիշք է արտադրելու նոյն կոդից։
ու տենց
կարծես թէ սա է լինելու այս տարւա բարքեմփի լոգոն։
Մենք միշտ էլ ուզում էինք որ այն չլինի գլոբալիստական, որ երեւա, Երեւանի բարքեմփն է, ոչ թէ ասենք Տւերի կամ Գիւտերսլոյի։ Աւաղ, յաճախ «հայկականը» փորձում են շեշտել օգտագործելով նուռ/ծիրան/մոլիբդեն/կաուչուկ, բայց դա ազգագրական է, ոչ ազգային։ Իսկ Զւարթնոցը եւ ազգային ճարտարապետութեան միջազգային կարեւորութեան նմուշ է, եւ տեքնո է, եւ ֆուտուրիստիկ է, արդի է եւ ինքը հենց EVN օդանաւակայանն է, EVN֊ն է։
#barcamp #yerevan #zvartnots #airport #logo #design #2014 #բարքեմփ #երեւան #զվարթնոց #զուարթնոց #զւարթնոց #դիզայն #օդանավակայան #օդանաւակայան #EVN #barcampevn14 #barcampevn2014 ###############
ուրեմն, Երեւանում իմ համար լաւ «օբէկտների» զգալի մասը այսպէս թէ այնպէս կապ ունի սփիւռքահայերի հետ։ Դա եւ սիրահարների այգին է, եւ աչաջրերն են, եւ քաֆեսճեանի պարտեզն ու կասկադը, եւ գելատոն է, եւ սայաթն էր։
Աբովեանի վրայ կայ սիրիահայերի խանութ՝ այնտեղ մուտքին գոյնզգոյն տառերով գրւած է «բաց է», ու ժպտացող սմայլիկ է նկարած, իսկ հակառակ կողմից տխուր սմայլիկ է, ու էլի գոյնզգոյն տառեր։
Այդ մարդիկ, չնայած, ասենք, Ասադի «օրոք» են ապրել, բայց իրենց մէջ այդ տաղտկալի տրտիմ սովետը չկայ։
Սայաթը, աւաղ, փակւել է։ Խանութը վերջերս չեմ նկատել, գուցէ նոյնպէս։ Բայց բացւել է Ուլիկը՝ ամենահամով արագ սնունդը, որ ծալած ունի զանազան էֆ֊սի֊ներն ու ֆրայդ չիքեները։
ու տենց
նա ոչ միայն դէմ է, այլ եւ կատաղած է
ու տենց
Տեսէք ինչ եմ նկատել․ ուրեմն, եթէ նայում ենք արեւմուտքում տպւած գրքերին, տեսնում ենք, որ… աւելի լաւ է դուք էլ տեսէք՝
ստացւում է, որ եթէ կողքից նայենք պառկած գրքին՝ հանգիստ լինում է կարդալ անւանումները՝
բայց չգիտես ինչու այդպէս չէ ռուսական/սովետական գրքերի դէպքում՝
զարմանալի չէ, որ սովետական շրջանի հայկական գրքերը նոյնպէս «թարս» են՝
բայց եւ հետ սովետական շրջանի գրքերը շարունակում էին այդպէս տպւել՝
Ստուգեցի աւելի ժամանակակից գրքերը․ պարզւում է «Անտարես»֊ի նոր հրատարակութիւններում արդեն կարծես արեւմտեան «օրիենտացիա» է․
Չեմ պատկերացնում, ինչու էր սովետում թարս։ Գուցէ իրենք համարում էին, որ պահարանում «կանգնած» գրքի անւանումը ներքեւից վերեւ կարդալն աւելի հեշտ է, քան վերեւից ներքե՞ւ։ Ով իրենց գիտի, ինձ հեշտ չէ։ ։Ճ
ու տենց
ու տենց
ո՞վ էր ասում արեւմուտքը՝ կեղծ հանդուրժողականութեամբ։ արեւմուտքը ցոյց տուեց իր հաւատարմութիւնը հռչակուած արժէքներին։ տեսա՞ք պուտինին ոնց են հանդուրժում՝ դէ վատ ընտանիքից երեխայ է, դժուար մանկութիւն է ունեցել, թող մի քիչ էլ խուժանութիւն անի, ոչինչ… հո ձեռքերին չենք խփի, ոչ պեդագոգիկ է, ոչ էլ թերապեւտիկ։
#պուտին #արեւմուտք #եւրոպա #ուկրայինա #ռուսաստան #հանդուրժողականութիւն #մայդան #ազատութիւն
համեստ, բարետես եւ կիրթ դեմոկրատը կծանօթանայ ազնիւ, մաքրասէր եւ բնակարանով ապահովւած բուրժուայի հետ, համատեղ յեղափոխութիւն անելու նպատակով
ու տենց
Սովորաբար առաւօտները ես առանց աչքերս բացելու n900֊ի կոճակն եմ սեղմում, նա ինձ ժամն է ասում։ Եթէ աչքերս բացեմ, ապա այլեւս չեմ քնի։ Իսկ այսպէս, իմանում եմ ժամը, ու հասկանում, ինչքան դեռ կարող եմ քնել։
Մի քանի օր է, նոկիան չեմ օգտագործում, մարտկոցը փչացել է։ Ու այսպիսի ելք գտայ, փակ աչքերով սեղմում եմ ↑ ու յետոյ ↩։ Իսկ մինչ այդ հաւաքած հրամանը սա է՝
Ափսոս, ֆեստիւալը հայերէն չի խօսում։
Պէտք է խօսացնել։
ու տենց
իմ վրայ ազդում էր, որ Շուշին օփենսթրիթմէփում դատարկ էր։ այո, առանձնապէս մարդաբնակ չէ, բայց մարդիկ ապրում են։ այսօր առցանց խմբագրիչի միջոցով աւելացրի հարիւրաւոր շէնքեր։ իհարկէ, մանհեթեն չէ, բայց էլի վատ չէ։ ։Ճ
— Բա էս ո՞նց է մեր խոհանոցն ես հասել,— հարցնում է ինձ,— այդքան հեռու…
ինչն է մեր մօտ ինձ դուր գալիս, ամէն հարկում մի քանի ծուռ դրած խոհանոց կայ, իրենց ստոյկաներով, ու ազատ սրճով, թէյով։ իսկ խոհանոցի միւս կողմից խփած է մեծ շախմատի տախտակ, այն որ մագնիսոտ կպչուն խաղաքարերով են, ու որ պատկերասփիւռ֊ով էին օգտագործում շախմատային հաղորդումների ժամանակ՝ այդ տախտակների շուրջը հաւաքւում են մի քանի հոգով, խաղում, հետեւում։
— Ես ձեզ մօտ պանայեխած եմ արել,— բացատրում եմ, — քանի որ մեր մօտի խոհանոցում կանաչ թէյ այլեւս չկայ։ Յետոյ գնում էի թէյի հետեւից էսինչ թմի խոհանոց, յետոյ էնինչ, հիմա էլ հասայ ձեզ մօտ։
— Պարզ է,— ասում է,— դէ տես, էս տեմպերով երկրից դուրս հասնելն էլ է հնարաւոր։
Այնպէս որ զգօն եղէք պահանջների հանդէպ, աւելի լաւ թէյ կեանք հետապնդելով, կարող է ձեզ գտնէք մի այլ երկրում։
ու տենց
ուրեմն, նայեցի ես կրկին եւ կին֊ձա֊ձա֊ն, եւ նոր Դանելիայի ու ոմն Ադբաշեանի մուլտը՝ կու՜, կին֊ձա֊ձա֊ն։
ասեմ ինչ նոր մտքեր ունեմ՝
— կըցը։
ինձ թւում է, Դանելիան ուզում էր ցոյց տալ փողի արժէքի ոչ հիմնաւորւած լինելը, ընտրելով որպէս Պլիւկի փողի միաւոր մեր լուցկին։ Այսինքն այն, ինչ մեզ մօտ շատ հեշտ է գտնել, ու այնքան էլ բարդ չէ արտադրել։
Ու իրօք, չէ՞ որ նոյն ոսկու գինը, չնայած դրա սահմանափակ լինելուն, ու բազմաթիւ կիրառութիւնների շատ աւելի ցածր կլիներ, եթէ ոչ մարդկութեան պատկերացումը ոսկու մասին։
Դա նաեւ նշանակում է, որ եթէ մենք ընդունենք, բիթքոյնը, կամ փրայմքոյնը, որպէս փոխանակման միաւոր, դրանք իրօք կդառնան փոխանակման միաւորներ։
— ազգային դիսկրիմինացիա։
Ազգեր արդեն չկան, բայց դիսկրիմինացիա կայ։ Մէկ է այդ էակները սովորեցին բաժանել իրար չատլանների ու պացակների, որ իրար դիսկրիմինացնեն։
— ստրկական մտածողութեամբ հասարակութիւն։
Երբ վերջում երկրացիներին «գործ» են առաջարկում, ասում են, մի քիչ փող աշխատենք, այս (Խանո՞ւն) մոլորակը կառնենք, մի քիչ էլ փող՝ մթնոլորտ կաւելացնենք, էակները կգան մեզ մօտ, մենք էլ կլինենք ամենակարեւոր էակները, ու ամենահարուստ։
Դա դեռ կարելի է հասկանալ, որպէս բիզնես նախագիծ, ու ապահով ապրելու ձգտում։ Բայց երբ երկրացին հարցնում է՝ որ ի՞նչ, մենք ստանում ենք առաջարկողների անկեղծ պատասխանը՝ «որ մենք թքենք իրենց վրայ»։ — Ինչո՞ւ համար թքէք՝ հարցնում է։ «Հաճոյք ստանանք» — պատասխանում են։
Այսինքն այդ էակները ուզում են ոչ թէ լինել ազատ էակներ, ով ասենք նաեւ կաւելացնի իրենց ազատութիւնը փողով, իրենք ուզում են ունենալ ստրուկներ։ իսկ դա ազատ էակի մտածողութիւն չէ։ **ստրուկն է երազում ունենալ ստրուկ, իսկ ազատը երազում է լինել ազատ։
**
ու տենց
այսօր գիֆ պատրաստեցի՝ #կինոբռնոցի֊ի համար։
ինչպէ՞ս եմ գիֆը սարքել․
կարելի էր անել mplayer -vo png, բայց այս անգամ ես օգտագործեցի mplayer -vf screenshot, ու սեղմելով s պահում էի էկրանահանները։ Յետոյ ես ընտրեցի կադրերը, ու միացրի convert ծրագրով։
եւ այդպէս
որոշեցի կիսւել մի պատմութեամբ, սերունդների կապի մասին։
ուրեմն, մի իմ ծանօթը, ով չնայած ապրում է Հայաստանում, ՀՀ քաղաքացի չէ, ուզում է ստանալ ՀՀ քաղաքացի, որ իրաւունք ստանայ զէնք գնել։
Ինչո՞ւ։ Պատմեց այսպիսի պատմութիւն։
Նախորդ դարի սկզբին, երբ թուրքերը մտան Ալեքսանդրապոլ, իր նախնիներից մէկը՝ միայնակ կին էր, երկու երեխաներով։ Ամուսինը, կարծես զոհւել էր։ Տանը կար երկու հրացան։ Կինը հանել էի փողերը իր տան երկու պատուհաններից, ու ժամանակ առ ժամանակ անկապ կրակում էր դրանցից։
Այդ տան շրջակայքում բոլոր տները կողոպտւած էին, բոլոր մարդիկ, ով չէր հասցրել փախչել՝ սպանւած։ Իսկ այդ տունը միակն էր, որին թուրքերը չեն մօտեցել։ Երեւի, ոչ մէկը իրենցից չէր ուզում կեանքը վտանգել, եւ մօտենալ։
ու տենց
Յիշո՞ւմ էք չէ, ասենք ֆրինեթի ժամանակը։ Երբ նիքով հնարաւոր էր հասկանալ, արդեօ՞ք մարդը հին օգտւողներից է, թէ նոր։
Առաջինները հնարաւորութիւն ունէին գրանցել իրենց անունները։ Դա այնքա՜ն գժանոց էր, երբ ունէիր, ասենք նորայր աթ ֆրինեթ։
Երեւում էր, որ հնաբնակ ես։
Դէհ, յահու֊ում այդ մասին անհնար էր մտածել։ Բոլոր լաւ անունները վաղուց զբաղեցւած էին։
Ու ապա մարդիկ սկսեցին ո՛վ՝ իր անուն֊ազգանունով հաշիւներ բացել, կամ անուն ազգանունից կազմւած յապաւում֊բառախաղով, ո՛վ էլ՝ հաքերական ձեւով, ասենք օ֊ի տեղը զրօ նշել, եւ այլն։ Կամ էլ՝ պետք էր լինել հնարամիտ, ու քեզ բնութագրող կեղծանուն մտածել։ Ինչը շատ հաւէս է։ Կարելի էր իմանալ, ով է իր կեանքում պուպսիկ88 մեյլ․ռու֊ն ու ով է մարիշոկ2֊ը։
Բայց, ինչպէս ասում է այս փոստերում մտահոգւած մարդը, այդ ժամանակներն էլ են անցել։ Յաջողակ չեն կեղծանուն ընտրելիս նոյնիսկ ծայրայեղ մարգինալները։
Խնդիրը աւելի է բարդանում, եթէ մեյլի հաշիւ չէք բացում, այլ ասենք՝ սքայփի։ Քանի որ եթէ մեյլի դէպքում կարելի էր գնալ, ու ասենք կանադա․քոմ֊ում, կամ մոզամբիկի փախած սերւերում գրանցել անունովդ հաշիւ, ապա սքայփը միակն է եւ անկրկնելի։ Կենտրոնացւած սերւիսների հե՞տ ինչ անել, ինչպէ՞ս այդ հարցը լուծել։
Լուծել, իրականում պէտք չէ։ Փոստերի հեղինակը բնաւ չի հասկացել, որ համացանցն ըստ բնոյթի ապակենտրոնացւած է։ Որ եթէ ֆրինեթը միակ հայկական տեղական ազատ մեյլ սերւերն էր՝ ֆրինեթ ցանցի մէջ, ապա համացանցում միշտ էլ կարելի է գտնել հարմար սերւիս։ Կամ՝ ստեղծել քոնը, գրանցո՞ւմ էին, չէ՞ իրենց ազգանունով դոմեններ, ու մեյլէր սարքում՝ արամ@արամեան․քոմ, ասենք։ Ահա, իսկ արի ու արա դա սքայփի, կամ դիմագրքի, կամ էլ որեւէ այլ սերւիսի դէպքում։
Այո, պատասխանը՝ ապակենտրոնացումն է։ զբաղւա՞ծ է ջոյնդիասպորայում օնիկը՝ գնա գերասպորա․դէ կամ սփիւռք․ամ։ Միշտ էլ տեղ կգտնես։ Բոլորին հարմար տեղ կգտնւի։ Քանի որ սերւերների քանակը սահմանափակւում է միայն ռեալ այփի֊ների քանակով, իսկ ռեալ այփի֊ները ipv6 ստանդարտով աւելի են, քան ատոմները մեր մոլորակի վրա։
Կենտրոնացւած սերւիսները կմեռնեն, ու ինչքան քիչ մենք իրենցով օգտւենք՝ այնքան շուտ։ Կամ ստիպւած կլինեն ապահովել ապակենտրոնացւած միջավայրում աշխատանք։ Ու դիմագիրքը ստիպւած կլինի թողնել իր յուզերներին «ֆրենդել» գփլասից, ու այլ սոցիալական ցանցերից։
Իսկ աւելի լաւ է՝ բացիր քո հանգոյցը, եւ տէր եղիր այն տարածքի, ուր քո սպասարկիչն է, քո տւեալներով հանդերձ։
Հ․ Գ․ — արդեն եկել է այլ ժամանակը։ Ժամանակը, երբ դիմագիրքը, օդնոկլասնիկը, եւ այլ սպասարկիչները չեն թողնում ունենալ հնարած անուն։ Իսկ ազատ ծառայութիւնները, դիասպորա֊ֆրենդիկա֊ի պէս, թողնում են մնալ անանուն։ ։Ճ
եւ այդպէս
սա իմ կոմպիլյատորի աշխատանքի թրեյսն է, որ պարզ բան է անում՝ վերագրում կոմպիլիացիա անում։
ստացուած է օգտագործելով gdb, callgraph, graphviz ծրագրերը։
ու տենց
Օփենմոկո համայնքի էլ․ փոստի ցանկում ոմն Միքայել Սփեյսֆալկոնը, ով չի օգտագործում իր իսկական անունը համացանցում, յայտարարել է, որ իրեն հաջաղուեց հայթայթել Թեքսաս Ինսթրումենթսից հոսած ջիէսեմ ֆիրմուերի ելատեքստ։ Հաղորդագրութեան թեման է՝ First small steps towards free GSM firmware.
I am very pleased to announce that after many years of searching, I have finally found a copy of TI’s firmware deliverable package for their Leonardo development board, i.e., for their Calypso/Iota/Rita chipset reference platform. It is the package which TI must have given to all of their chipset customers including Nokia, Motorola, Compal, FIC/Openmoko, LG, BenQ and many others, and which was used by all of these companies as the starting point for making their unique proprietary firmwares.
Իրօք, դրանք դեռ առաջին քայլերն են, որպէսզի մենք ունենանք ազատ ԾԱ որ կառավարում է մեր սարքերի ջիէսէմ մոդեմը։
Լաւ նորութիւնն այն է, որ մենք այժմ ունենք, ոչ միայն ֆիրմուերի ելատեքստը, որը, գուցէ լեգալ չի կարելի օգտագործել (որոշ ռեպրեսիվ երկրներում) այլեւ լրիւ ազատ գործիքներ, այն սարքի մէջ լցնելու, ֆլեշելու համար։ Մինչ այդ օփենմոկո օգտագործողները պէտք է կիրառէին Թեքսաս Ինսթրումենթսի սեփականատիրական գործիքը նոյնիսկ ԾԱ֊ն ֆլեշելու համար։
Ահա, ես որոշեցի փորձել, եւ սրանք իմ նոթերն են՝ ինչպէս կոմպիլյացիա անել եւ տեղակայել leo2moko ֆիրմուերը։
Փոխարէնը օգտագործել քրոսկոմպիլյատորներ, եւ նախընտրում եմ կոմպիլացնել ելատեքստը հենց սարքի վրայ, չէ՞ որ օփենմոկոն ազատ սարք է, ու ես կարող եմ տեղադրել կոմպիլյատոր։ Սոյն նոթերը արուած են SHR օպերացիոն համակարգն օգտագործելիս։ Եթէ ձեր համակարգն այլ է, պէտք է մի քիչ փոփոխէք գործընթացը։
opkg install gcc
opkg install gcc-symlinks
opkg install libc6-dev
opkg install binutils
opkg install make
opkg install coreutils
Լաւ կլինի ժամանակը սինխրոնացնել մինչեւ գործի անցնելը։
/etc/init.d/fsotdld restart
Քաշում ենք ֆլեշերի ելատեքստը՝
wget ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/FreeCalypso/loadtools-r1.tar.bz2
Բացում՝
mkdir loadtools
cd loadtools
tar ĵvf ../loadtools-r1.tar.bz2
խմբագրում makefile֊ը, ինչպէս խորհուրդ է տրւում readme֊ում, նշէք CFLAGS֊ը որպես
CFLAGS= -O2 -march=armv4t -mtune=arm920t -DGTA0x_AP_BUILD
եւ
EXTRA_OBJ=gtapower.o
հապա make անենք
make
make install
այս երեկ բինարնիկները այժմ տեղակայուած են /usr/local/bin֊ում
fc-iram fc-loadtool fc-xram
Բաց թողէք այս քայլը, եթե ուզում էք ֆլեշել արդեն իսկ նախապէս քոմփայլ արուած ֆիրմուերը։
Աւաղ, այժմ անհնար է կոմպիլացնել ֆիրմուերը ազատ կոմպիլյատոր՝ օրինակ ջիսիսի օգտագործելով, ու մեզ պէտք են ուինդոուս գործիքներ Թեքսաս Ինսթրումենթսից։ Լաւ նորութիւնն այն է, որ դրանք աշխատում են wine֊ի տակ, ու մենք կարող ենք աշխատացնել դրանք ուայնով ցանկացած ԳՆՈՒ/Լինուքս մեքենայի մէջ։ ԹիԱյ֊ի միջավայրը իրականում օգտագործում է մեզ քաջ ծանոթ յունիքսական գործիքների ուինդոուս պորտերը։ Այնպէս որ անհամեմատ աւելի հեշտ կլիներ, եթէ մենք կարողանայինք նոյն գործիքներն օգտագործել բնիկ(նեյթիւ) կերպով։
Ահա, վերցնում ենք այս երեք նիշքը՝
ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/FreeCalypso/leo2moko-r1.tar.xz
— ելատեքստը
ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/TI_src/wine/installed-env.tar.xz
— միջավայր, այն քոմփայլ անելու համար
wget ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/TI_src/wine/nowhine.c
ու այսպիսի հաւէս վրափեր։
gcc -o nowhine nowhine.c
cp nowhine /usr/local/bin
nowhine կտրում է անկապ անպէտք բլթբլթոցը (whining) wine ծրագրի ելքից։ Փաստօրէն, սա ուայնի ուրափեր է, կարելի է այն եւ չօգտագործել։
Հետո ամեն ինչ շատ տրիւիալ է՝ բացում ենք արխիւները, աշխատացնում յատուկ բիլդ սկրիպտն, ու այն ամէնն անում է։
wget ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/FreeCalypso/leo2moko-r1-bin.tar.bz2
— ահա սա, կամ եթէ նախապէս բիլդ էք արել, ապա օգտագործէք ձերը։
պէտք է նախապէս սպանել որոշ դեմոններին, որ բնակւում են մեր օփենմոկոյի մէջ՝ որ չխանգարեն լցնելու պրոցեսին՝
killall fsodeviced
killall fsoaudiod
killall fsousaged
killall fsodatad
killall fsonetworkd
killall fsogsmd
killall phonefsod
killall phoneuid
killall frameworkd
Աշխատեցնում ենք ֆլեշերը՝
s3c24xx-gpio b7=0
fc-loadtool -h gta02 /dev/ttySAC0
Պէտք է անկապ հաղորդագրութիւններ տեսնէք, ու յետոյ՝ loadtool>
հրաւէրը։
Այստեղ շատ կարեւոր է բեքափել հեռախօսի միջի կալիբրացիայի տուեալները, դրանք մեզ պէտք կլինեն, եթէ ինչ֊որ բան այնպէս չգնայ։
flash dump2bin my-flashdump.bin
scp արէք այն ձեր կարգիչ, պահէք որեւէ տեղ, ոչ միայն հեռախօսի մէջ։
Անցանք գործի՝
flash erase 0 0x300000
flash program-m0 gsm-fw.m0
quit
reboot
Շատ հետաքրքիր նախագիծ է սա՝
ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/FreeCalypso/mpffs-tools-r1.tar.bz2
այն մասին է, ինչպէս գրել֊կարդալ ջիէսեմ մոդեմի փաստացի առանձին կարգչի նիշքային համակարգը։
Ահա, մոկոյի ջիէսեմ֊ի վարկածը պիտի որ սրա պէս լինի՝
եւ այդպէս
Երեւի թէ, իմ ամենամեծ խնդիրներից մէկը առցանց սերւիսների հետ, ներառեալ Դիմագիրքը, այն է, որ իրենք աննկատ փոխարինում են տեքնոլոգիա գաղափարը՝ ընկերութիւն գաղափարով։
Ամենափայլուն օրինակը հանրայայտ գուգլ բայն է, երբ ասում են՝ գուգլիր, ոչ թե, ասենք, ոստափնտրիր։ Չնայած մենք բոլորս գիտենք, որ ոստայնում փնտրելը բնաւ չի սահմանափակւում գուգլով։
Դիմագրքի, թվիթերի պես ընկերութիւնները խուսափում են ստանդարտ տեքնոլոգիաներ օգտագործելուց այնպէս, ինչպէս էփլը խուսափում է ստանդարտ բոյն սարքելուց։ Այդ իսկ պատճառով էլ մարդիկ մոռանում են, որ Համացանցը՝ ցանց է, ոչ թե այս կամ այն ընկերութեան ծառայութեան հետ կապ հաստատելու միջոց։
Ահա թէ ինչու այսպէս կոչւած ԾԱՈԾ(ԾԱ որպէս ծառայութիւն, saas), խուսափում են ասենք rss հոսքեր օգտագործելուց։
Ահա թէ ինչու մեզանում տարածւած է «ո՞նց է քո սքայփի անունը» հարցը», ու ոչ թէ «ո՞րն է քո չաթ հասցէն», ինչպէս մենք էլ․ փոստի դէպքում։
եւ այդպէս
պէտք է ասեմ, որ ես թերեւս սխալուեցի։
ապրէք դուք։ ես ձեզ սիրում եմ։
եւ այդպէս
Ես Պուծինի դէմ հաւաքի չեմ գնում, քանի որ ես չգիտեմ, թէ նա ո՞վ է։
Իսկ անծանօթ մարդկանց դէմ ո՞ւր գնաս, որ ի՞նչ։
Ո՞վ է այդ տուժւածը ո՞ւր է գնում, ինչի՞ համար։ Ես նրան չգիտեմ, ու ծանօթանալու ցանկութիւն մի տեսակ չեմ զգում։
Ես չունեմ, աւելի ճիշտ՝ չկայ՛ նրան ճանաչելու, իր մասին մտածելու, ու նա չկայ՝ մեզ համար։
Ու մենք բոլորս էլ, այդպիսի մարդ չենք ճանաչում։
եւ այդպէս
Հ․ Գ․ Ես ճանաչում եմ ՍՍ֊ին։ Լաւն է, վատն է, ընտրուած է, թէ չէ, մեր ՍՍ֊ն է, իրեն գիտենք, եթէ հարցեր ունենք, ապա միայն իրեն։ Ինչ֊որ այլ անկապ մարդկանց հարցեր չկան։
Հիմա բացի հեռախօսահամարներից, աֆթօների վրայ ընդունուած է անուն ազգանուն գրել։ Սակայն ի տարբերութիւն համարներին, ոչ թէ մի կտոր թղթի վրայ, այլ գեղագրութեամբ (կալիգրաֆիկ), ներկով, կոկիկ։
Ես որ առաջին անգամ տեսայ՝ ապշել էի։ Աչքերիս չէի հաւատում։
Մտածում էի, դրա ֆունկցիան ո՞րն է։ Եթէ հեռախօսը պէտք է լինում, որ զանգես, ասես «ապեր, կլինի՞ մի քիչ արագ քշես», ապա սա արդեն աւելի նման է ֆեյսբուք պրոֆիլին, քան մեքենային։
Ու եթե «փրիւասին» մի կողմ, այդ մեքենաների վրայի ազգանունները ակամա յիշեցնում են դռներին դեռ պահպանուած վահանակները, ասենք՝ «դոկտոր պրոֆեսոր Ա․ Դանագուլյան»։ Ու աչքերը փնտրում են զանգ, գլազօկ ու խալի, որ ոտքերը մաքրես, նոր նստես։
ու տենց
Այդպիսի հետաքրքիր մարդու եմ հետեւում ծիվիչում։ Այլ փիլիսոփայական մտքերից բացի, ուշադրութիւն է գրաւում սա՝ «Քյարթուն նիվա չի, ծիծակ չի, գաղափար է»։
Ստացւում է, կարելի է յոյս չունենալ, հա՞, ինչքան էլ ծիծակ չհագնես, դա դեռ բաւական չէ «քեարթ» ըլլալու լինելու համար։
Հմմմ, ապա պէտք է, հասունացել է «Քյարթի մանիֆեստ»֊ը, որ մարդ կարդայ ու հասկանայ, ոչ միայն ով չէ նա, այլ ի վերջոյ ով է նա, եւ ինչով են ուտում նրան։
ու տենց
Իմանդէսը գրում է որ հայերէն վիքի֊ում արդեն կարելի է լայքել «մերսի» յայտնել որեւէ խմբագրման համար։ Կարծես փոխում են, դարձնեն դանկէ «Շնորհակալութիւն»։
Դարձրէք «շոյել» էլի։
Մէկ էլ այո, քանի որ վիքի֊ում արդեն կարելի է շոյուել, «տագդա մի իձյոմ կ ուամ», ակնկալում եմ, որ համայնքը կշատանայ։ Չգիտեմ, լաւ է դա թէ ոչ այնքան։ Տեսնենք։
եւ այդպէս
Այսպիսի վիդեօնէր են պատահում, մթոմ գիտական, ուր խեղճ մարդկանց խաբում են, ասում են, մի հատ գրի քո համար կարեւոր մարդու մասին, սրանք գրում են, յետոյ էլ ասում են, դէ հիմա զանգիր ու իրան այդ ամէնը կարդայ։ Ու նրանք ենթարկւում են, զանգում են, իսկ դրանից յետոյ իրենց երջանկութիւնը ինչ֊որ ձեւ չափում են, ու ասում են, որ լաւացել է։
Ես կարծում եմ, որ մարդիկ այս դէպքում ուրախանում են իրենք իրենց ցոյց տալուց։ իսկ ուրիշին շոյելը քեզ ցոյց տալու ամենաանվտանգ ձեւերից է։ Քանի որ եթէ այլ կերպ ես քեզ ցոյց տալիս, ասենք կարծիք ես արտայայտում, կամ լուսանկար ես լցնում, կարող են ապտակել, ասել սխալուել ես, ճիշտ չես մտածում, նկարածդ էլ յիմարութիւն է։
իսկ եթէ մեկին շոյում ես, ապա դժուար թէ ետ ապտակի իզուր տեղը։
իսկ գովելով ինքդ քեզ ցոյց տալը ստացուեց, ահա, կարող ես երջանիկ լինել, ինչքան ուզում ես։
ի դէպ, այս թեմայով եւս մի յղում։
եւ այդպէս
ԿԳԲ շնիկներին սովետում անուանում էին անտեսանելի ֆրոնտի մարտիկներ։
Ապա կարող ենք տեղեկատւական պատերազմների մասնակիցներին անուանել տեսանելի ճակատամարտի զինուորներ։
Եթէ առաջինները երեւացող չեն, իրենց մասին ոչ ոք չգիտի, ինչով են զբաղուած, ապա երկրորդները գործի բերումով պէտք է աստղ լինեն։ Բնական է, ի դէպ, որ առաջինները պիտի որ երկրորդներին չսիրեն, նախանձէն։ Սաղ փառքը նրանց է հասնում։
Նոյնիսկ, եթէ առաջինները համացանցում են աշխատում, ապա յաճախ (բայց ոչ միշտ) իրենց ինքնութիւնը սփռուած է զանազան կեղծ անձերով, ու այնքան էլ իրենցը չէ։
ու տենց
մեր սպասարկիչները, տպասալերը՝ ռասփբերրիներն ու մարսերը, ակւարիումների պես են։ ստեղծում են յատուկ միջավայր, որ մենք յետոյ բնակեցնենք դրա մէջ վորդփրեսներ, սփիւռքեր, բոտեր, ջաբերներ։
եւ այդպէս
Մերոնց մոտ մի շատ հետաքրքիր ընկալում կայ, իռացիոնալ համոզմունք, որ լրիւ հաւէս բաները դրսում են, որ Հայաստանը գրողի ծոցն է, Հայաստանը անհետաքրքիր է, որ այստեղ բացայայտելու կամ գնահատելու բան չկայ, ու այստեղի մարդիկ բայ դիզայն, լռելեայն անկապն են։
Իրենք հետաքրքիրն են դառնում սակայն, այն պայմանով եթէ գնան դուրս։ Եթէ հայը դրսում է, նա խելացիների, ընտրեալների ակումբին է պատկանում։
Քանզի արդեն «մերը» չէ, իրենցն է, իսկ իրենց մոտինը լաւն է, քանի որ այնտեղ մարդկանց գնահատում են։
Իսկ այստեղ մարդը չի գնահատւում, գնահատւում է, սակայն, տեղանքը, հողը, իսկ հողի ֆունկցիան պարզ է՝ դրա մէջ թաղուելու համար է։
Ու դա ինքդ քեզ, քո կեանքը չգնահատելու մասին է։
Այս մօտեցումը լրիւ անհեթեթութեան է հասնում, ու կասեն՝ որ դե նա Մոսկուայում, կամ Ամերիկայում է եղել, ու այնտեղ (նա վեհ է), յիմար ինչ֊որ մի բան է սովորել, ասենք՝ «ցիսկո» ընկերութեան սարքերը կարգաւորել։ Ես չեմ խօսում այն մասին, որ ձեռնարկները համացանցում են, ուր այդ «փեշակը» քայլ առ քայլ բացատրւում է, դա կարեւոր չէ։ Այնտեղ է միայն կարելի դա սովորել, դուրսը, կամ, եթէ այնտեղ սովորածը չէ, ապա լաւը չէ, ապա լաւ չգիտի նա «ցիսկո» կարգաւորել։
Ու կապ չունի, թէ նա արտասահմանում ինչ է արել ու ոնց է սովորել, ու էական չէ, որ օր ու գիշեր փարթիներով էր ռուս ծտերի հետ, քանի որ այլ ծտերի հետ լեզուական խնդիրներ ունի, եւ զբաղւած էր երբեմն հարբեցողութեամբ, երբեմն դիսկոներով, իսկ երբեմն էլ գողութեամբ։ Այնտեղի օդը շնչելն արդեն անձը վեհացնում է, անձը դարձնում է աւելի լաւը, աւելի կատարեալը։ Ու եթէ նա, վեհը, խելացին, պատահաբար Հայաստան գայ, իրեն ոչ միայն կստիպեն այդ մանկամիտ արարքի զանազան արդարացումներ գտնել, այլ եւ հարցազրոյցի ընթացքում այլ աչքով կնայեն։
Զարմանալի է, բայց միաժամանակ գործում է եւ այլ իռացիոնալ համոզմունքը՝ մազերդ երկար են, կամ մի քիչ ոչ այդքան սեւ ես հագնուած — ուրեմն արտասահմանում ես եղել, այնտեղ ես այդ սովորոյթը իւրացրել։
Իսկ եթէ այնուամենայնիւ իրօք արտասահմանում եղել ես, ապա ոչ ոք այլեւս չի հաւատա, որ մինչ գնալդ ասենք «ցիսկո» աւելի լաւ էիր կարգաւորում, մազերդ էլ չէիր կտրում արտասահմանում, քանի որ վարսավիրի փող չունէիր։ Կամ որ մինչ այդ էլ էին երկար, ու բան էլ չի փոխել։
Վրացիները մեզնից հենց դրանով էլ տարբերւում են, իրենք ով կան նա են, այդ պատճառով էլ համ տարբեր են, ու վրացին ինչ ասես արտաքին ունի, բայց շրջապատի համար միեւնոյն է վրացի է մնում, եւ գնահատում են իրենք իրենց, այն ինչ կան, ու իրենց շուրջը եղածը․ հասկանում են, որ ուրիշ տեղ Մթածմինդա չկայ, ասենք, ու նախընտրում են այդ Մթածմինդային նայող պատշգամբով տանը ապրել, քան Մթածմինդայի պատկերով նկարը կախել պատին։ Այսինքն ապրել այստեղ ու հիմա, ու լինել այնպիսին, ինչպիսին կան, ու լինել դրանով բաւական գոհ։
Բայց ամենը չէ այնքան վատ։
Մեզ մօտ, Լոռու մարզ մտնելիս, որտեղից էլ դա լինի, Սպիտակով, թէ Գիւմրիով, գրված է՝ «Դբա լաւը»։ Իսկ երբ դուրս ես գալիս, գրուած է՝ «Դբա լաւը» ու գիծ է քաշած։
Այնպէս որ զգօն եղէք սահմանները հատելիս։
ու տենց
փաստօրէն, ՀՍՀ֊ում [1] [2] ոչ մի բառ չկայ այն մասին, որ Մահարի֊ն 16 տարի է անց կացրել աքսորներում ու ճամբարներում։ Ոչ էլ ասուած է, որ նա գրել է «Ծաղկած փշալարերը», կամ «Սեւ մարդը» — գործեր, որ ակնարկում են իր այդ տարիների մասին։
ու տենց
այս՝ Սթիվեն Հոքինգին պատկերող եւ իր միտքն հայերեն արտայայտող գրաֆիտին յայտնուելուց անմիջապէս յետոյ ջնջուել է համալսարանի աշխատողների կողմից։
Լաւ, գրաֆիտին անօրինական արւեստ է, ու ջնջողի համար պէտք է նշանակութիւն չունենայ, Հոքինգ է դա, թէ՞ Յիսուսը։
Բայց ինչո՞ւ ապա ջնջուած չեն բազմաթիւ սրտիկներն եւ անդամիկները որ ապրում են Հոքինգի հարեւանութեամբ եւ ուսանողների հոյզերն են արտայայտում։
Օրենքի կողմնապահ կիրառումը անօրինականութեան տարատեսակ է։
Ուրեմն ջնջելն օրենքի մասին չէ, ջնջելն վախի մասին է։
Հաւանաբար, գիտնական Հոքինգը, ով պատկերուած էր գիտական հաստատութեան՝ ԵՊՀ֊ի մօտ, ծայրայեղ վտանգ է ներկայացնում, կամ այդպէս թվում է ԵՊՀ֊ի ղեկավարութեանը։
Արդեն զարմանալի չի լինի, եթէ վաղը պարզվի, որ ԵՊՀ֊ի ղեկավարութիւնը վախենում է նաեւ կանաչ մարդուկներից, դեւերից,
եւ վիշապներից։
ու տենց
դիտէք սա,
ու մտածէք, արդեօք դուք պատկերացնում եք հայ քահանային այսպէս ազատ ու հաւէս ելոյթ ունենալիս, այն էլ հայկական հեռուստատեսութեամբ։
Սոյն հոլովակը պատմում է ինձ ոչ միայն կատարման մասին։ Այն պատմում է Իսրայելի հասարակութեան մասին, կրօնի մասին, եւ ի վերջոյ՝ հեռուստատեսութեան մասին։
ու տենց
— տեսէ՜ք ինչքան մանր ունեմ, սաղ էդ Թերլեմեզեանի ուսանողներն են, իրենց տուածը միշտ տասնոցներ են։ Չեմ հասկանում, ես էլ եմ եղել… ուսանող երեխաներ եմ ունեցել, իրենք չէին վերցնում մանր, նեղանում էին։ Յետոյ էլ ստիպուած եմ կիրակի օրով վազել խանութներով, սրանց տուածը խոշորեցնել։ Իսկ իրենք, գիտէ՞ք, չեն վերցնում հետ մանր, ասում են, մեզ տասնոցներ պէտք չեն։ վախ վախ…
#զրույց #զրոյց #թերլեմեզեն #մանր #քաղցր #մենախոսութիւն
ես այս մասին չէի գրի, եթէ այսօր պատահաբար ականատես չլինէի, ինչպէս կոմկուսի դրօշի ներքոյ սպիտակամազ այրերը մօտեցան Մյասնիկյանի արձանին։
ու մտածեցի, չէ՞ որ այսօր ռուսական յեղափոխութեան տարեդարձն է։ ինչո՞ւ են հայ կոմունիստները նշում ռուսական յեղափոխութեան օրը։ ինչո՞ւ չեն նշում հայկական յեղափոխութեան տարեդարձը։
ահ, լաւ, չկայ այդպիսի բան պատմութեան էջերում։ չունեն, խեղճերը հայկական յեղափոխութիւն։
ապա կարող էին նշել կոմունիստական իշխանութեան իսթեբլիշմենթի, հաստատման տարեդարձը։ բա ինչո՞ւ չեն նշում դա։ գուցէ այն պատճառով, որ կոմունիստների իշխանութեան գալը համընկնում է Հայաստանի պետականութեան կորստի հե՞տ։
իսկ իրենք չէ՞ն ուզում եւս մէկ անգամ յիշեցնել այդ մասին։
այսքանը, ընկերներ։
Վասիսուալի Լոխանկյանը այսօր կարող է նշել իր տօնը, կոկիկ դասաւորելով նեխած ձկան կմախքը եւ «ստոլիչնայա»֊ի, կամ «ժիգուլովսկու» շիշը, «պրավդա»֊ի անկեղծ էջերի վրայ։
ու տենց
Երբ գիտես, ինչպէս օգտագործել կոնսոլ, դա նման է նրան, որ դու կարող ես խօսել կարգչի հետ։ Աւելի ճիշտ, դու նրան գրում ես։
Երբ դու գիտես ինչպէս օգտագործել մուկ, դա նման է նրան, երբ դու չգիտես լեզուն, ու փորձում ես ձեռքերը շարժելով ինչ֊որ բան հասկացնել։
Կարգիչները սովորեցուած են որոշակի ժեստեր հասկանալ, բայց դու չես կարող բացատրել նրան ամէնը այս ձեւով, առանց տեքստ։
22 տարի առաջ քվեարկողների 99% տոկոսը ընտրել է ազատ, անկախ, ժողովրդավարական Հայաստանը։
Սա բարդ ժամանակ է մեզ համար։
Սակայն, ոչ առաջինը, եւ ոչ, հուսանք, վերջինը։
Կորչի իմպերիալիզմը։ Կորչի Պուտինը։ Կորչի կապիտալիզմը։
Կեցցե՜ ազատ, անկախ Հայաստանը։
ամեն
շատերը, ասենք նա ու նա նշում են, որ Ռուսաստանին պետք չէ Հայաստանը իր կազմում, քանի որ մեր մոտ կյանքի մակարդակը ավելի ցածր է, ու մենք «բեռ» կլինեինք։
ուզում եմ ասել, որ այդ «բեռը» ցանկացած պետություն հաճույքով կվեցնի իր վրա, եթե ՀՀ֊ն պատրաստ լինի զիջել իր անկախությունը ու դառնալ այլ պետության մաս։
Եւ ոչ միայն գերտերությունները ինչպես ԱՄՆ֊ն կամ ՌԴ֊ն են պատրաստ, Ֆրանսիան էլ չի հրաժարվի, չնայած ո՞ւր ենք հեռու գնում, Վրաստանն էլ չի հրաժարվի մենք իրենց կազում լինենք։
Դա մենք ենք որ պատրաստ չենք, չենք ուզում վաճառվել, ու սա գնի հարց չէ, քանի որ «երբ խոսքը գնում է ընտանիքի պատվի մասին, փողից խոսելը տեղին չէ» կան նաեւ ոչ նյութական արժեքներ։
բեռ է մեզ ԵՄ ընդունելը, քանի որ Գերմանիան է ԵՄ֊ն քաշում, բայց գնա առաջարկի Գերմանիային իր մասը դառնաս, տես կհրաժարվի՞։
Այլապես մենք պետք է վերաբերվեինք Հայաստանին որպես թանկ վաճառելու մի բանի, ու փորձեինք այն վաճառել հնարավորինս թանկ գնով հնարավորինս ունեցող (ու բնավ ոչ կամեցող) մեկին։
Մտեք վաղը ԱՄՆ֊ի կազմ, տեսնենք ո՞նց չեն ընդունի։ Կարծում եք, պուերտո֊ռիկոյի չափ չկա՞ք, կասեն չէ՞ չէ՞նք ընդունի։
լավ էլ կընդունեն, կյանքն էլ արագ կլավանա։
բայց մենք դա չենք արել չէ՞, մեր մտքով էլ չի անցել։
ռուսաստանը լրիվ պատրաստ է, ու հաճույքով կվերցնի իր վրա այդ «բեռը», եւս մի նալոժնիցա պահելու, դա անհամեմատ ավելի ցածր գին է, քան այն, ինչ իրենք ձեռք են բերում։
այլապես, թող հրաժարվեն իրենց տարածքից, որը խիտ բնակեցված չէ, ու բնավ էլ տնտեսապես նպատակահարմար չէ այն պահել։
մեր խնդիրն է որ մեզ չստիպեն քնել նրանց հետ ում հետ չենք ուզում, չստիպել ընկերանալ նրանց հետ, ում հետ չենք ուզում, ու առհասարակ, ինչքան հնարավոր է քիչ մեզ ստիպեն որեւէ բան անել։
իսկ երբ քեզ ստիպում են, ու դու դրանից գոհ ես, դա արդեն ազատ մարդկանց մասին չէ, դա արդեն, տարբեր պատճառներով է լինում՝ ստրուկների մոտ է լինում, մազոխիստների մոտ լինում, մարմնավաճառների մոտ է լինում, ում ասես մոտ չի լինում։
բայց ոչ ազատ մարդկանց մոտ։
հիմա կարող է գան անազատ մարդիկ, ու ասեն որ եթե չունեն ծով կարտոֆիլ, կամ բենզին, ապա էլ ո՞նց են ազատ։
ազատ մարդու մտքով դա չի անցնի։ քանի որ ազատությունը կարտոշկա, ծով, ապահովություն ունենալ չունենալու մեջ չէ։ ու այո, սոված մարդը կարող է լինել եւ արժենավայել, եւ ազատ։
ու տենց
ինձ թվում է, որ կրթությունն անիմաստ է։
այսինքն այն պետք է կապիտալին կոնկրետ գործեր կատարող կապիկներ պատրաստելու համար։
ու կապիկներին, որ այդ կապիտալի վրա աշխատեն։
մարդը, ով ուզում է սովորել, մեկ է սովորելու է։ մեկ է իմանալու է։
իրան սովորացնելու կարիք չկա։
կարիքն ունի գործատուն միայն։
ու նրան իրականում պետք էլ չէ այն ինքնուրույն սովորած մարդը, նա իր հետ բերում է լիքը անհարմարություն։ ասենք, գիշերները ինքնուրույն նոր բաներ է սովորում, որ իր գործի համար պիտանի չեն, ու ուշ է գալիս աշխատանքի։
հա, գիտելիքները պետք է ազատ հասանելի լինեն։
ու մարդիկ, ով դրանց տիրապետում է, հասանելի լինեն։
բայց տալ մարդուն այն, ինչ իրան պետք չէ— շնորհակալություն, ես այս խաղից էլ եմ դուրս գալիս։
եւ այդպես
ես մտածում եմ, որ Մասլոուի բուրգը գուցե եւ գործում է մարդկանց մեծամասնության համար, բայց հնարավոր է դրանից դուրս լինել։
բանական էակը պետք է կարողա դուրս լինել, պետք է կարողանա թքած ունենալ խմբի հավանության վրա, պետք է կարողանա ստեղծագործության իր գագաթնակետին հասնի առանց նախորդ աստիճանների նախապայմանների։
ընդամենը մի հարց է մնում, ո՞ւմ համար ապա ստեղծագործել։
միայն ինքդ քո, բայց դա նշանակում է, օրինակ, որ ցանցում աշխատող ծրագիր գրելն անիմաստ է, քանի որ դա միայն քո համար չէ։ դա նշանակում է, որ այն քո ծրագիրը սիրունացնելը անիմաստ է, քանի որ քեզ այդպես էլ է հարմար, դու կարողանում ես դրանով օգտվել, ու քեզ հեչ պետք չէ որ ուրիշները չեն կարողանա, քանի որ իրենց էլ պետք չէ։
ու չեք ունենա ասենք չգիտեմ, այսինչ գործը։ մեկ է բացի ինձնից այն ոչ մեկին պետք չէր։
միայն ես էի օգտվում, քանի որ բոլորին մեկ է այն, ինչ ինձ համար կարեւոր է։ կօգտվի միայն նա, ում վզին ես կապեմ։ իսկ ինձ պետք չէ ոչ մեկին ստիպել, որ իմ հետ այս եղանակով շփվի։ ավելի լավ է առհասարակ չշփվել, քան մի հատ էլ խնդրել, համոզել, բացատրել, որ այսպես, ասենք, սենց առավելություններ կան։
եթե մարդը չի տեսնում ինքը, ի՞նչ բացատրես։
ո՞ւմ համար գրես։
արդյո՞ք բանական կյանքը միշտ ու ամենուր այսպես է առաջանում։
առաջանում է ամենազզվելի էակների մոտ։ ասենք ոչ թե խաղաղ խոտակերների, ոչ թե ծառերի, այլ նրանց մոտ, ով ապրում է ուրիշների հաշվին, ով թալանում է, գողանում է ուրիշների ամեն ինչը՝ բնակավայրը, ուտելիքը, ջուրը, եւ իհարկե կյանքը։ ինչի՞ համար։ էներգիա արագ հայթհայթելու։
ու արդյքո՞ք պետք է այդպես միայն բանական դառնան, հազարավոր տարիներ անցնեն, ու նոր միայն նրանցից ոմանք զգան, ինչ անկապ բան է տեղի ունենում։ ու փորձեն դուրս լինել դրանից․ ասենք, վեգի դառնան, կամ բարձրաձայնեն կենդանիների կամ անտառների խնդիրները։ որ իրենց մասին լավագույն դեպքում քմծիծաղով խոսեն։
ինչպե՞ս է քենդանիների մոտ, երբ մեկը քեզ կծում է, պտտվում ես, խայթում ես։ առանց մտածելու։ նույնիսկ մեր հոգեբաններն են գրում՝ ագրեսիան դա նորմալ երեւույթ է, ինքնապաշտպանական, առանց դրա մենք չենք կարող, դա մեր բանականության հիմքում է։
գրողը տանի, ես չեմ ուզում դա իմ բանականության հիմքը լինի, ես չեմ ուզում, երբ ինձ կծում են, հետ կծել։
հետո էլ զարմանում ենք, որ մենք չենք կարողանում առանց սահմանների ապրել։ իհարկե չենք կարողանում, քանի որ մեկ է մեկը մյուսին ճնշելու է, դիսկրիմինացիայի է ենթարկելու։ ինչի համար ասես՝ եթե ազգությունները չլինեին(չնայած մեկ է կլինեին) ապա մի այլ հատկանիշ կընտրվեր։
կյանքը պրիմիտիվ է ու մանիպուլատիվ։
երբ թռչունները իրար կտուցահարում են, կամ գույնզգույն փետուրներ են աճեցնում տպավորություն գործելու, ապշեցնելու համար։
արդյո՞ք դա ազատ ընտրության մասին է։
արդյո՞ք գովազդն է ազատ ընտրության մասին։ դա էլ է չէ՞ մանիպուլյացիա։
ես ատում եմ գովազդը։ ես զզվում եմ մարկետինգից։ ես ատում եմ մանիպուլյացիաները, ու միեւնույն ժամանակ ես չեմ կարող ատել այդ գույնզգույն փետուրներով թռչուններին, քանի որ իրենք մեղավոր չեն, որ իրենք այդ մանիպուլյատիվ կապիտալիստական աշխարհում են ապրում, ու չեն կարող, ունակ չեն, ոչ գիտակցել, ոչ փոփոխություն անել։
բայց այդ նույն փետուրներին նայելով, ես հիշում եմ գովազդը, ես հիշում եմ ինչպես են ռուսաստանում ճզմում արցունքներ, ոտնակելով նոստալգիայի կոշտուկը, ես հիշում եմ ինչպես են մարդիկ իրար կպցնում։ ինչպես են ցույց տալիս որ «լավն են»։
բնական է, որ ես լավ հասկանում եմ նրենց, ով փորձում է միս չուտել, բնական է, որ ես անտարբեր չեմ կենդանիների խնդիրներին, ու բնական է, որ ես ուզում եմ այդ խաղերից դուրս լինել։
ես նույնիսկ չեմ սիրում, երբ «կրեածիվ» բառն են օգտագործում, քանի որ այն հիմնականում օգտագործում են կամ «կրեածիվ» գովազգ/մարկետինգ անելու մասին, կամ էլ, կպցնելիս «կրեածիվ» մոտեցում դրսեվորելու մասին։
հնարավոր չէ նույնիսկ գնալ մի տեղ ու հանգիստ հաց ուտել՝ անպայման կողքի սեղանի մոտ կլինեն իրենք, ով տպավորություն են գործում միմյանց վրա իրենց «փետուրներով»։
հնարավոր չէ համացանց մտնել՝ կրկին դրանք, տեսեք ինչ լավն են։
ու այդ ապշեցնելը նույնիսկ կյանքի ոճ է դառնում։ աննկատ է կատարվում։ մարդիկ պարզապես այդպես են ապրում։ այլ կերպ չեն կարողանում։ ու չկա մեկը քաշի թեւքից, ասի մի հատ քեզ նայի, այ կապիկ։ ինչի՞ ես դու էդքան կապիկ։ ինչի՞ չես կարող մարդ լինել առանց կապիկ լինելու։
արդյո՞ք պետք է գողանանք ուրիշներից, որ ապրենք։
արդյո՞ք մեզ այդքան պետք է շոյանք որ մենք իմանանք, որ կենդանի ենք։
արդյո՞ք պետք է ապշեցնենք, որ բազմանանք։
արդյո՞ք չկա բանական կյանքի առաջացման այլ եղանակ, առանց տենց ցածր լինելու՞։
ինչի՞ մարդիկ չեն կարող լինել անկեղծ։ ինչի՞ են կպցնում իրար ու այդքան իջնում։
հա, պարզ է, շփվելու կարիք կա։ բայց ո՞ւմ հետ։ ում որ ապշեցրի՞ր։ բնականաբար, ժամանակավոր, ինչպես խցիկի բռնկիչն է ապշեցնում, ու որոշ ժամանակ էլ բան չես տեսնում։
ինչի՞ պարզապես չեն ծանոթանում ու շփվում։ ինչի՞ չեն ասում — ըհը, սենցն եմ, այսպիսի «վատ» ու «լավ» հատկություններով, այդպիսի վախերով ու ցանկություններով։ ինչ կա սա է։
չեք հավանում, ուրեմն պետք էլ չէ հավանեք։
չեք շփվում, ապա պետք էլ չէ, որ շփվեք։
չեք կարդում ինձ, ուրեմն պետք էլ չէ որ դուք կարդաք։
այդ պատճառով էլ ֆբ֊ում ձեր աչքը չեմ խցկում։ ինձ ֆբ֊ի հղումներով եկածները պետք չեն։ որ գան, անմիջապես մի հիմարություն դուրս կտան, որ տխրեմ։
ինչի՞ս է պետք։
ես էս տիպի կյանքի կանոններից դուրս եմ ուզում լինել։
ես չեմ ուզում «կրեածիվ» լինել, քանի որ դա ցածր է։
ես չեմ ուզում նվեր անել, քանի որ դա մանիպուլատիվ է։ ես չեմ ուզում ասել, տես ես ինչ լավն եմ, ես ի՜նչ նվեր արի։ թեկուզ դա լինի մի հատ տպած լուսանկար։
ես չեմ ուզում նվեր ստանալ, քանի որ այդպես ազնիվ է։
ես չեմ ուզում լավություն անել, քանի որ դա ինքնագովազդի ձեւ է լինում հաճախ։
ես չեմ ուզում գովազդի ու մանիպուլացիաների մեջ ներգրաված լինել։
ու քանի որ այլապես ոչ ոք չի խաղում, ինձ կմնա ատել բոլոր մարդկանց, քանի որ իրենք չեն կարողանում դուրս լինել այդ հետամնաց կենդանական ռեֆլեքսներից ու խաղերից։ Քանի որ անկեղծությունը մարդկանց հետ չի աշխատում։ Իրենց պետք են մանիպուլյացիաներ։
— Մանիպուլացրեք ինձ ձեր ուշադրությամբ — ուզում են իրենք— ձեր շոյանքով, ձեր փետուրներով, ձեր ստատուսներով, ձեր կարեւոր լինելով… որ մենք հիանանք ու սպառենք, ու մոտիկ լինենք աստԽին։
ես տենց չեմ խաղում։
ու տենց
ուրեմն, ՄՄ(մաքսային միության) տեղացի կողմնակիցներին կարելի է դասակարգել հետեւյալ հիմնական խմբերի՝
Եթե այդ մարդկանց ցույց ես տալիս փաստաղթերը, տալիս ես հղումներ, իրենք, ապա հիմնականում տեղափոխվում են հաջորդ խումբ՝
այստեղ խոսելն անիմաստ է, քանի որ սա հավատալ կամ չհավատալու հարց չէ։ ճիշտ այնպես, ինչպես եւ բոլոր հավատացյալների հետ։ կան փաստեր — սա, սա ու սա, կան թղթեր — սա ու սա։ հիմա որ չես հավատում, համոզելը զուր է։ հավատը այստեղ կամ չունի, առհասարակ։ ես չեմ համոզում պաս պահողներին, որ իրենց «հետմահյա կյանքում» փոփոխություն չի լինի, եթե իրենք պասը խախտեն։
սրանցից մի մասն էլ չի անհանգստանում ոչ թե այն պատճառով, որ չեն հավատում, այլ
դե ապա կրկին խոսելու բան չկա։ պետականության անհրաժեշտությունը, եթե մարդը չի հասկանում, ի՞նչ իմաստ ունի բացատրել, քննարկել։
անկախությունը չի քննարկվում։
սրանց մեջ կա եւս մի խումբ
Կարելի է իրենց անվանել «ստրուկներ», կամ »ազգի թշնամիներ», դրանից առանձնապես բան չի փոխվում։ Ամեն դեպքում, ես գոհ եմ, որ մեր մոտ այդ «ազգի թշնամիների» հետ այնպես չեն վարվում, ինչպես ԽՍՀՄ֊ում։ Մենք այդ խոսքերի համար ոչ մեկի չենք գնդակահարում, որը նշանակում է, որ շատ ավելի ազատ երկիր ունենք։
Բայց դե իրենք չեն ուզում, իրենց էն պետությունն էր դուր գալիս, ուր իրենց կգնդակահարեին։ Կամ մեզ։ Ինչ֊որ մեկին։
Ավաղ, մեզ մոտ էլի թարս է՝
ազգային անվտանգությունը սովորաբար «հետաքրքրվում» է այն մարդկանցով, ով ՀՀ պետականության կողմնակից է, ու բնավ ոչ նրանցով, ով ՀՀ պետականության թշնամին է։
Այսինքն դա իրականում կամ ապաազգային անվտանգություն է, կամ ազգային չանվտանգություն։ Բայց դա արդեն այլ տեքստի թեմա է։
եւ այդպես
Ես բազմիցս այս մատեանում շեշտում էի, որ ես դեմ եմ հեղափոխությունների։
Ես ուզում եմ, որ իշխանափոխությունը լինի օրինական։ Այդպես բոլորին լավ կլինի, եւ իշխանությանը շատ անկապ մարդիկ չեն հասնի։
Բայց հիմա իրավիճակը փոխվել է։
Այն ժամանակ, երբ վտանգված է ՀՀ անկախությունը, նույնիսկ հեղափոխությունն ընդունելի քայլ է։ Սրանից վատ պարզապես լինել չի կարող։
Գուցե ճիշտ է, որ ՄՆ սահմանադրության մեջ կա զինված ապստամբության մասին կետ։
ու տենց
ես ահավոր հեռու էի ուզում մնալ այդ գենդերային թեմաներից, բայց հիմա արդեն չեմ կարողանում չգրել։
որովհետեւ երբ հետեւում եմ ինչ ցածր է դա օգտագործվում, ինչպես են մեզ մանիպուլացնում այդ թեման օգտագործելով, ես տխրում եմ։
իսկ ես չեմ ուզում մեզ մանիպուլացնեն, վախեցնեն։
վախը քանի որ մատերիալ չէ, միշտ էլ իրականությունից ավելի վախենալի է։ շատ ազդեցիկ է։
ու խնդիրը նրանում է, որ մեր պատկերացումները իրականության մասին չեն համապատասխանում այդ իրականությանը։ այդ պատճառով էլ մելոդրամներ ու սիրային հեքիաթներ չեմ սիրում։
իրականության հետ կապ չունեն։ իսկ մարդիկ կինոյում չեն ապրելու դիտելուց հետո։ ու պատկերացումները եւ իրական աշխարհի տարբերությունը ցավացնելու է։
առաջինը։
մենք իհարկե ասում ենք, որ մշակույթները տարբեր են, ու այն, ինչ ռուսին լավ է, գերմանացուն մահ է, ու ասում ենք, որ ճշմարտությունը մեկը չէ, ու շատ բան հարաբերական է, բայց… մենք ի վերջո մակրո աշխարհում չենք ապրում։
որոշ բաներ չափելի են։
ու տարբեր չափումներ ցույց են տալիս օրինաչափություն։
ավելի զարգացած մարդիկ ավելի հանդուրժող են։
ավելի քիչ զարգացած հասարակություններում հանդուրժողականության պակաս կա։
ու հետո զարմանում ենք, ինչի՞ այս կամ այն երկրում, ուր հասարակությունը ավելի հանդուրժող է, ասենք գիտությունն էլ անհամեմատ ավելի բարձր մակարդակ ունի, մարդիկ էլ ավելի կարդացած են, ու հետաքրքիր, ավելի ստեղծագործող, ավելի անկառավարելի։ Իսկ իշխանությունը ավելի հոգ տանող, ավելի քիչ թալանող, ավելի քիչ կոռումպացված։
Իսկ մարդիկ ավելի բարեհամբույր, ուրախ։ ու մեզ լավ ենք զգում իրենց մեջ։
ինչի՞ այնտեղ լինում է արվեստ, իսկ ասենք ԽՍՀՄ֊ում, ուր համասեռականությունը համարվում էր քրեական հանցանք, ու պարզ չէ ինչի քրեական, արվեստը գրեթե բացակայում էր։
Բայց ձախլիկներ պետք է չլինեին։
Ու մի կուսակցություն կար։
Ո՞ւր են ուզում փախնել մարդիկ Հայաստանից, որտե՞ղ են կարծում որ կյանքը ավելի լավն է իրենց համար։ Այն որ կյանքը ավելի լավն է, կապված է նրա հետ, որ հասարակությունը զարգացած է։
Իսկ դա իր հերթին բերում է նրան, որ մասնավորապես գիտությունն ու արվեստը ավելի զարգացած են, որ արտադրություն կա, որ երկիրը ավելի անկախ է, ու որ մարդիկ ավելի պաշտպանված են։
ու փոքրամասնությունները ավելի պաշտպանված են։
**ու իրենք, ստեղից գաղթածները, լինելով փոքրամասնություն ավելի պաշտպանված են։
քան այստեղ, լինելով մեծամասնություն։**
իսկ ինչպե՞ս է այդպես ստացվում։
իսկ ովքե՞ր են մարդիկ։ ովքե՞ր են փոքրամասնությունները։
երկրորդը։
փոքրամասնությունները։
մարդիկ, դուք բոլորդ փոքրամասնության մաս եք։
բոլորդ։
համասեռականները ընդամենը շատ երեւացող, այն էլ մակերեսային զննելու դեպքում, փոքրամասնություն են։
ընդամենը։
ու իմ համար շատ ավելի երեւացող փոքրամասնություններ կան՝ ազատ ԾԱ օգտագործողների փոքրամասնություն, ժապավենով նկարողների փոքրամասնություն։
շների, տնային կենդանիներ սիրողների/պահողների փոքրամասնություն։
կա ձախլիկների փոքրամասնություն։
տարեցների փոքրամասնություն։
երեխաների փոքրամասնություն։
ակնոց հագնողների փոքրամասնություն։
ճաղատների փոքրամասնություն։
ոստիկանների փոքրամասնություն։
մեքենա սարքողների փոքրամասնություն։
ավաղ, կարդացողների փոքրամասնություն։
հիմա, կարեւոր չէ ինչ փոքրամասնության մասին է խոսքը։
մենք կարող ենք գնալ կամ զարգացման ուղիով, որը մեզ անխուսափելիորեն նաեւ բերելու է փոքրամասնություններին հանդուրժելու, ու իրենց հետ հաշտվելու անհրաժեշտությանը։
քանի որ միասին ենք ապրում։ հիմա պիտի ապրենք մի ձեւ։
կամ վատ, կամ լավ։ եկեք լավ։
ու բերելու է, եթե կապիտալիստական մտածողություն ունեք, ավելի լավ որակի կյանքին։
կամ մենք կգնանք հակառակ կողմ։ դեպի արգելքներ։
սկզբից, իհարկե, համասեռականները։
իսկ հետո կասեն, որ երկար մազեր ունեցող տղաները։ հետո կարճ մազերով աղջիկները։
ու չեն ասի, որ Սայաթ֊Նովան երկար մազեր ուներ, ու մտքով չէր անցնի, որ դա հայեցի չէ։
հետո աղջիկները պետք է տաբատ չհագնեն, ու պարտավոր են կրունկ կրել։
Հետո ձախլիկները։
Հետո շուն պահողները — դրանք լիքը անհարմարություն են ստեղծում։
Հետո այլ կերպ մտածողները։ Կգնան կամ սիբիր, կամ հոգեբուժարան։ Կամ բանտ։ Չնայած հիմա էլ են գնում երբեմն։
Հետո, հետո արդեն խորացած մարդիկ կհամարվեն գիժ, ու մայրիկները իրենց երեխաներին կասեն՝
— մի շփվիր իր հետ, նա գիրք է կարդում,— կամ — մի շփվիր իր հետ, նա տարած է։ — Քանի որ, ասենք, տարած է ինչ֊որ բանի վրա — նկարում է, խցիկ է քանդում հավաքում, ինչ֊որ բանի, ու ոչ «կարգին» երեխաների պես է։
Իսկ ավելի հետո, կուսակցությունը կորոշի թե ով ում հետ պետք է քնի ամուսնանա։
հետո մի քիչ տարբերվողներին կասենք՝ որ լավ չէ տարբերվել, քարեր կնետենք իրենց վրա։
քանի որ նա էս ինչ ձեւ է իրեն տվել, էս ի՞նչ է հագել։ էս ուզում ես տարբերվե՞լ, հա՞, ումի՞ց լավ տղա ես։
Բայց չի ուզում, արդեն տարբեր է։ Մարդիկ տարբեր են։ Կյանքն է այդպիսին։
Հիմա էլ է շատ վատ։ բայց մենք գնում ենք դեպի զարգացում։ Դեպի անկախություն, ազատություն։ Փոքրիկ, անվստահ քայլեր ենք անում։
Իսկ դրա իմաստը ո՞րն է, յուրաքանչյուր մարդ որ ավելի ազատ լինի, եթե մենք բոլորս ավելի քիչ կախված լինենք օտար կայսրություններից, ու ներքին սրիկաներից, մեզնից ամեն մեկը ավելի ազատ կլինի — թե հանգստում, թե աշխատանքում, թե գործարարության մեջ, նախաձեռնություններում։
Հիմա ընտրեք, ժողովուրդ։ Կամ մի ճանապարհն է, կամ մյուսը։
Մի տեղում կանգնելն անհնար է, մենք շնաձուկների պես ենք, միշտ շարժվում ենք, իսկ ուղիները շատ չեն, կամ մի կողմ ենք գնում, դեպի միջնադար, իսկ հետո ծառեր, օվկիանոս, ինքնաոչնչացում, կամ առաջ, ու հետո տիեզերք։
Երբ մենք գնում ենք դեպի միջնադար, դեպի անգրագիտություն, դեպի չզարգացած լինելը, մենք դառնում ենք ավելի կառավարելի։
Երբ գնում ենք դեպի զարգացում, մենք լինում ենք ավելի անկառավարելի։ Մեզ հեշտ չի լինում մանիպուլացնել ու ոչ միայն համասեռականների թեմայով, այլ շատ ավելի լուրջ թեմաներով։ Մանիպուլացնել իրենց, ոչ թե մեր, շահերի համար։
Ուզում եք հնազանդ լինել, ատեք փոքրամասնություններին։ Ու դուք ճնշված կլինեք, որպես մեծամասնություն, քանի որ մեկ է փոքրամասնություն եք։
Ընդամենը պետք է հաշտվել ու հասկանալ, որ ԴՈՒ փոքրամասնություն ես։
Հակառակ դեպքում պետք է հստակ ուզես որ բոլորը լինեն մի տեսակ, ու առանց գլուխ։ Ինչպես Հակոբ Հակոբյանի նկարում։
Այդ պատճառով էլ սովետը այդպիսի երկիր էր, ուր ոչ միայն միասեռականներին, կամ անհամաձայններին, այլ կերպ մտածողներին, այլ նույնիսկ ձախլիկներին չէին հանդուրժում։
այդ պատճառով էլ բոլոր ավտորիտար պետությունները արգելում են ու վախեցնում են։
ու փոքրամասնություններին վերաբերմունքը շատ լավ ցուցանիշ է հասարակության զարգացման եւ քաղաքական վարչակարգի։
ես ինչի՞ եմ սա գրում։
ես ուզում եմ ապրել ազատ երկրում։
Ուզում եմ ավելի ազատ Երեւան։
Ուզում եմ ավելի ազատ Հայաստան։
Ուզում եմ չասեն, որ ազատությունը մեզ այստեղ է բերել, քանի որ ազատ չենք։
Ուզում եմ չգնանք հետ դեպի սովետ, չգնանք Պուտինի ավելի վատ սովետ, քանի որ այնտեղ չի լինի ձրի կրթություն, ու չի լինի ոչ մի դրական բան, ինչ կար նույնիսկ այդ սոցիալիզմում, բայց կան չափից շատ արգելքներ ու ատելություն։
Տեսեք ինչ է այնտեղ կատարվում,ինչ վատ է իրենց մոտ, կամ փոխարենը լսեք Կուրգինյանին, ով վախեցնում է։
Ինչի՞ է Կուրգինյանը «գեյերով վախեցնում»։ Որովհետեւ ուրիշ ինչո՞վ վախեցնի։
Ի՞նչ ասի,— «մի ընկերացեք Եվրոպացիների հետ, իրենց մոտ գիտությունը լավ է», հա՞։ Ասի «մի ընկերացեք, իրենց մոտ լավ մեքենաներ են արտադրվում, որ դուք քշում եք»։ Ինչո՞վ վախեցնի։
Ու մարդիկ կգնան։
Եվ նրանք, ում ատում են, կգնան նույնպես։
Ատողներից, ով ատելությունը տարածելիս փող կաշխատի, կկուտակի։ Ոչ բոլորը։ Բոլորը հնարավորություն չեն ունենա։
Որովհետեւ այնտեղ ուր չեն ատում, ավելի լավ է ապրել։ Ու դա պատահական չէ։ Զուգադիպություն չէ։
Իսկ Պուտինին պետք չէ ձեզ անկապ պաշտպանել կամ կերակրել, ոչ մեկին էլ պետք չէ։
Եթե քեզ ձրի կերակրում են, ապա դա ծուղակ է։
Ու երբ օլիգարխը մուրաբա է բաժանում, դա ծուղակ է, գրողը տանի։
Ու երբ ասում են, որ ծածկած շուկան կռիսանոց էր, դա ծուղակ է։ Որ դուք հնազանդ լինեք։
Ու ակնհայտ է, որ վեհը՝ Պուտինը, օլիգարխը, ով ուզում է լինի, նա չի անում դա, որ ձեզ հարստացնի։ Նա անում է դա, որ նա հարստանա։
Ու դուք արանքում չեք շահի։ Չի լինում այդպես։
Կապիտալը սիրում է մեծանալ։ Ինպչես եւ քաղցքեղը։ Կամ կենտրոնացված սոցիալական ցանցը։
Ազատ երկիրը այն չէ, ուր ամեն օր նոր բան են արգելում։
Այն է, ուր ամեն օր ավելի շատ հնարավորություն կա։ Գործի, հանգստի, ստեղծագործելու, խաղալու։ Ձախով գրելու։ Հայերեն կարդալու։ Երեխաներ մեծացնելու։ Ապրելու։
Եկեք հիմար չլինենք էլի։
Այդքան ակնհայտ է, որ ուղին որտեղ է տանում։ Առանց ռելյատիվիզմի։ Առանց արեվմուտք արեւելք բաժանումների։ Առանց հնդ֊եւրոպական թե կովկասյան ծագման հարցի։ Դա կապ չունի։
Սա համամարդկային է, բոլորը ունեն այդ ընտրությունը։
Սա տարածության մասին չէ։ Սա ժամանակի մասին է։
Դուք ընտրում եք ապագա՞ն թե անցյալը։
ու տենց
Երեւանում կենտրոնը հյուրասենյակ է, ճաշասենյակ։
Ինչպես հայտնի է, ամենը, ինչով պարծենում են, հյուրասենյակում են տեղավորում։
Օրինակ, ինչպես տեսել են Ամերիկյան կինոներում, ավելացրել են բար պատի մեջ։
Մեծ հեռուստացույց են տեղավորել։
Նրանով ցույց են տալիս, ինչ լավ է, ուրախ է մեզ մոտ ապրելը։
Ճիշտ է, սենյակը մեծ սենյակ չէ, բայց հեռուստացույցը հո պե՞տք է մեծը լինի։ Ու հետո՞ ինչ որ փոքր է, այնքան պարծենալու բան կա։ Այն հին սեղանը, հա, իր դերը կատարում էր, բայց ամոթ էլ է կահույք չփոխելը։
Էդ բրիտանացիներն են, որ հին կահույքը պահում են, մի հատ էլ պարծենում են դրանով, դրանց պես ինչի՞ լինես, եթե քեզ սիրող մարդ ես, հարեւաններ ունես, ով մեզ մասին խոսում են։
Նաեւ դինամիկներ հիմա կան պատերով կախած։ Որ իրականությունը եռաչափ թվա։
Քանի որ ինչ֊ինչ պատճառով թվում է, որ այն տափակ է։ Երկիրն էլ կլոր չէ։
Իսկ այլեւս անպետք գրապահարանը՝ հանել, դրանով ոչ մեկին մեր ժամանակներում չես զարմացնի։ Ավելին, անհարմար է մի տեսակ։
Մնում է միայն, երբ հյուրերը չկան, կահույքը ծածկել ցելոֆաններով, որ չփչանա։ Էդքան փող արժեր։
Ասենք էն որ դիվանը տեղավորել ենք այնպես, որ պառկելուց գլուխը հյուսիսում լինի, այ դա լրիվ ցելոֆանի տակ պահելու բան է։
Ննջարանները եթե հավաքած են լինում, ապա մահճակալների տակ միշտ փոշի է։
Հավես ենք ապրում, ընտանիքի հայրը ընդունում է հյուրերին, ցույց է տալիս փոքրիկ, բայց հպարտ ընտանիքը՝ կնոջը, ում շորի վրա տարբեր տեղեր լուսադիոդներ են արագ վառվում հանգում։ Երեխաներին՝ ով, ճիշտ է, այնքան էլ լավ չեն սովորում, բայց տեսեք ինչ առողջ են, պոնչո են։
Իսկ խոհարարներին ոչ մեկի սովորաբար ցույց չեն տալիս։ Իրենց ի՞նչը ցույց տաս։
Իրենք խոհանոցում ազատ ժամանակ նայում են այնտեղ բերված գրապահարանին։ Մեկը երբեմն գտնում է այնտեղ հին դետեկտիվ, կամ սիրային պատմություն ու կարդում, միաժամանակ ճաշին հետեւելով։
Տանը կից մի արհեստանոցում իր ժամանակը վատնող Համոն՝ փոքր եղբայրը, ամուսնացել է ռուսի հետ, գնացել է։ Վովայենց կամունալկայում փոքրիկ ննջարան են վարձում։ Մի բան չէ, բայց էլի տեղ է։ Մի քանի անհարմարություն կա, երբ խոհանոց է մտնում, երբեմն գոռում են իր վրա, կամ նեղ միջանցքով անցնելիս ուսով հրում են։ Մի անգամ էլ դռան մոտ թողած կոշիկները հագնելիս զգաց որ թաց են, ու ոնց որ մեզի հոտ է գալիս։ Բայց դրանք տանելի անհարմարություններ են։ Հիմա ո՞վ է լավ ապրում։
Իր հին սովետական գործիքների ու հաստոցների մի մասը հանել են բակ՝ ով ուզում է թող տանի, մեկ է ժանգոտել են, մյուս մասը կորել է, իսկ սենյակը պլանավորում էին հետո մի բան անել, գուցե նոր հաստոց առնել, որ նահապետի երեխան զբաղվի, բայց երեխան կարծես արհեստների հանդեպ հակում, սէր չունի, ու սենյակը այնպես էլ դատարկ է մնացել։
Երեխան սիրում է նայել, ինչպես է հայրիկը սեյֆից փող հանում ու հաշվում։ Ճիշտ է, շատ փող չունի, եթե, ասենք, հարեւանների հետ համեմատել, բայց ընտանիքի մնացած անդամների համեմատ հո շատ է։
Կարեւորն այն է, որ հաջորդ սերնդի ավելի բազմաչափ հեռուստացոյցին հերիքի, թե չէ ամոթ է, Միքոյենց ու Ալոյենց առաջ։ Որ հարեւանները չմտածեն, իրենցից խեղճ ենք։
Համ էլ մեզ մոտ լավ վայֆայ կա, քանի որ տունը փոքր է, մի հատ աքսես փոյնթով հարցերը լուծ