Մարիա Սահակեանի «Ալաւերդի», կամ «Այդ ես չեմ» ֆիլմի դիտումից Ուտոպեանլաբ֊ում։
Առաջինը՝ սա իսկական կինո է։
Իսկական, սկսած կինոժապավենից, շարունակվում է, ինչպես կինոյում պետք է լինի։ Երբ պատկերը լավն է, ձայնը լավն է, լույսը՝ մտածված է, դերասանների խաղ՝ կա, ամեն ինչ կարգին է, ոչ մի բանի առանձնապես չես կպնի, ու մնում է նայել, ընկալել, զգալ, մտածել։
Ակնհայտ է, որ սա մասնագետների գործ է։
Օպերատորական աշխատանքը՝ Մկրտիչ Մալխասյան — պարզապես հիանալի է։
Բազմաթիվ լավ ռեժիսորական նախոդկաներ՝ իսկ խխունջն եւ գնացքը պարզապես վերջն են։
Ամեն կադրում, ամեն կադրում ես զգում եմ, որ այն մտածված է, որ ամենը պատահական չէ, որ դետալներին ուշադրություն է դարձվել։
Քաղաք․
Ալավերդին իրոք կինո նկարելու տեղ է, ես Մարիային լրիվ հասկանում եմ։
Իմ մոտ էլ միշտ, երբ այնտեղով անցնում եմ, ցանկություն է լինում նկարել, նկարել, նկարել։
Ալավերդին վերջն է, ու այն Երեւանի պես դեռ այլանդակված չէ, քանի որ ոչ մեկին պետք չէ, որ այն այլանդակեն։ Մնացել է հիմնականում, որպես կար, ոնց որ նախագծված էր։
Գետը, կախովի կամուրջները, գնացքը, շենքերը, լեռները, գործարանը։
Ամենը սպանիչ է։
Սպանիչ լավը, նկատի ունեմ։
Լիճը, ու վերջին կադրերը՝ սպանիչ են։
Երեւանը… ճիշտ է, Երեւան գրեթե չկա։ Բայց Արամի խաչմերուկի պատը… էլ ի՞նչ կա Երեւանում։ Կոնսերվատորիան՝ պարզապես սցենարով է պետք, այդ պատճառով է։
Հանրապետության հրապարակ՝ էլ ո՞ւր պիտի գնա աղջիկը առաջին անգամ այցելելով քաղաքը։ Այսինքն, գուցե եւ արդարացված է։
Պատմությունը․
Ես ասում եմ, որ ինձ դուր չի գալիս, քանի որ, ես շատ բան եմ ուզում։
Բայց այնուամենայնիվ, մտահղացումը ինձ հարազատ է։
Ու այն իրական է։
Ես գիտեմ մի քանի այդպիսի Լոռեցի փախած աղջիկների, ու գուցե, նրանք այդպես էլ մեծացել են, գուցե այդպես էլ ապրել են։ Գուցե այդպես էլ չաթվում էին։
Երեւի, նույնքան միայնակ ու չհասկացված էին իրենց զգում պատանեկության ժամանակ։
Երեւի, նման կերպ բացահայտում էին Երեւանը։
Ինձ դուր է գալիս որ դա սերունդների կապի մասին է։ Քանի որ այն լինում է, ու նույնիսկ առանց հորը ճանաչելու, այն պայմաններում, երբ իր մասին ոչ մի բան չգիտի, աղջիկը կարող էր իր մասին շատ բան իմանալ, կարող էր նրան նմանվել, ենթագիտակցաբար հասկանալով, սովորելով, զգալով, ընկալելով այդ տեղեկատվությունը գաղտնիքը պահպանող մայրիկի միջոցով։
Հոր ամենալավ հիշողությունը՝ տունը սարի գլխին։ Հուզիչ է։
Նա իրականում ավելի լավ հիշողություն չունի, թեեւ պնդում է, որ Ալավերդին գրողի ծոցն է, թեեւ չի հասկանում, ինչ է անում այնտեղ Սոնան։ Իր սիրտը լեռներում է։
Երաժշտություն։
Հայկական հոգեւոր երաժշտություն։ Վեհ։ Հիանալի կատարմամբ։
Սպանիչ է։
Ինձ հասկանալի չէր, ինչպես է այդ ռուսախոս մայրիկը զբաղվում հայկական հոգեւոր երաժշտությամբ, ինչպես է կպնում այդքան շատ ռուսերենը ու այդ երաժշտությունը։ Ենթադրում եմ, որ Մարիան պարզապես չի պատկերացրել այլ կերպ, ինչպես եւ ես տասնհինգ տարի առաջ չէի կարող պատկերացնել ոչ ռուսալեզու սցենար։ Իսկ նա հայրենադարձ է։
Մյուս կողմից, հայերեն ֆիլմում կա՝ դա կենցաղային լեզուն է։ Իսկ ռուսերենը՝ երազանքների լեզուն է։ Ես կարծում եմ, որ չի կպնում, չի ստացվում, չի բռնում, չի լինում, որ ռուսալեզու մայրիկը լինի հայկական հոգեվոր երաժշտության երգչախմբի ղեկավար։
Ու ֆիլմից երեւում է, ինչ է ռեժիսորի գլխում, ոչ միայն այդ ռուսերենն է, բայց այդ ամենը՝ սարերը, խխունջները, գնացքները, սերպանտինները, հարաբերությունները, գաղտնիքները, ու այդ ամբողջը ստեղծում է մի փախած ու բնավ ոչ օրդինար կերպար, ինչպիսին է, ես չեմ կասկածում, ինքը Մարիան։
Փառատոնի այս տարվա լավագույն հայկական ֆիլմը, իմ կարծիքով «Այդ ես չեմ», կամ «Ալավերդի» Մարիա Սահակյանի։
ու տենց
