երեւի կարելի ա ասել, որ աշխարհում չկայ այլ երկիր որ հետաքրքրուած կարող էր լինել հայաստանի չգոյութեան մէջ, բացի ռուսաստանից։
թաթուլը սիրում ա նշել, որ թուրքիան առաջին պետութիւնն էր, որ ճանաչել էր հայաստանի անկախութիւնը։
որովհետեւ թուրքիան հետաքրքրուած էր ռուսաստանի հետ ընդհանուր սահման չունենալ։ ինչպէս ցոյց տուեց պատմութիւնը՝ արդարացիօրէն։
էնպէս չի որ թուրքիային պէտք էր հզօր հայաստան։ իհարկէ՝ ձեռք էր տալիս ճնշուած եւ թոյլ հայաստանը։ բայց գոյութիւն ունեցողը։ կարծում եմ՝ էսօր էլ ա էդպէս։
ադրբեջանին էլ պէտք չի հայաստանի չգոյութիւնը՝ էսօրուայ աւտորիտար ադրբեջանի իշխանութիւնները խոշոր հաշուով բացի հակահայկականութիւն վաճառելուց ուրիշ շատ բան չունեն առաջարկելու ժողովրդին։ դէ հոմոֆոբիա ա կարելի վաճառել, բայց համաձայնէք՝ համեմատելի չի արտաքին թշնամու կերպարի հետ։
ես չեմ պնդում որ ալիեւը չէր ուզի գրաւել սիւնիքն ու սեւանը։ ադրբեջանին էսօր նոյնպէս չէր խանգարի հնարաւորինս թոյլ ու նուաստացուած հայաստանը։ բայց ադրբեջանին պէտք չի հայաստանի չլինելը։
ու ի վերջոյ ադրբեջանը որպէս առանձին պետութիւն կրկին սկսել ա գոյութիւն ունենալ հայաստանի հետ միասին։ եթէ հայաստաաը դառնում ա ռուսաստանի մաս՝ այս կամ այլ կերպով, դա անուղղակիօրէն ադրբեջանի գոյութեան հիմքերն էլ ա թուլացնում։
միակ պետութիւնը որ հետաքրքրուած ա ոչ թէ թոյլ, այս կամ այն սահմաններով հայաստանի լինելով, այլ հայաստաաի չլինելով՝ ինչպէս եւ նախորդ դարի սկզբում՝ աւաղ կրկին ռուսաստանն ա։
պարբերաբար տարբեր ճամբարների մարդկանցից լսում եմ՝ սրանք գան իշխանութեան՝ ես կը գնամ հայաստանից։ երկու ճամբարից էլ լսւում են նման ձայներ։
ես ուզում եմ ասել, որ տէնց չի լինի։
հասկանում եմ որ բեւեռացուած են կարծիքները, ու հասկանում եմ որ բաժանումներ կան արժէքային։
բայց ո՞րտեղ չկան։
հիմա ինչ ունենք՝ էս հայաստանն ա։ էս ա էս մարդկանցով ու ուրիշը չկայ։
ինչի՞ չմնալ հայաստանում՝ օրինակ եթէ քո դէմ ադմինիստրատիւ, ուժային լծակներ կարող են կիրառել ազատ արտայայտուելու համար։
դա լուրջ պատճառ ա չմնալու։
ու ապա պէտք ա հասկանալ որ մեզ բոլորիս ա պէտք խօսքի ազատութիւնը եւ խաղի այլ ընդունուած կանոնները։
մեզ բոլորիս ա պէտք որ ընտրութիւնները չկեղծուեն՝ դա դաղալութիւն ա, դա խաղի կանոնների կոպիտ խախտում ա։
ես իմ վրայ էլ եմ զգում՝ ինչի՞ ես չեմ կարողանում նախկին վարչակարգի հետ աշխատած, իրանց սատարած մարդկանց ժպտալ կամ ձեռք սեղմել։ որովհետեւ՝ իրենք խաղի կանոններ խախտող էին։ ես չեմ ուզում այլեւս էդպէս լինի, ես ուզում եմ «ատելութեան էջը փակ լինի»։
բայց դրա համար մեզ պէտք ա որ բոլոր կողմերը ընդունեն, իսկապէս ընդունեն, որ խաղի կանոններ կան։ ում քուէարկեցին՝ նրան քուէարկեցին։ էդ ա։ միւս ընտրութիւններին սպասիր, ու աշխատիր էդ ընթացքում՝ նաեւ ազատ խօսքն օգտագործելով։
ու էստեղ այլ հարցեր են գալու՝ ով ա վերահսկում մեդիան, արդե՞օք հնարաւոր ա ազատ խօսքը հասցնել առանց «էստաբլիշմենթի» մեդիաների, եւ այլն։
ու եթէ ես իմանամ որ էդ մարդիկ այլեւս դաղալութիւն չեն անի՝ ես կը ժպտամ եւ ձեռքը կը սեղմեմ։ մենք բոլորս մի կեցութիւն ենք կիսում, ու պէտք ա հասկանալ որ ընդհանուր շահ ունենք։ ինչպէս եւ հակասող շահեր ունենք։ բայց ընդհանուր էլ ունենք։ ու էդ ընդհանուրը՝ ազատ խօսքն ա եւ խաղի այլ կանոնները՝ արդար ընտրութիւնները։ որի նախապայմանն էլ ա ազատ խօսքը եւ ուժեղ քաղաքացիական հանրութիւնը։
հիմա բջնի բացեցի, էլի թափուեց վրաս, մտածեցի՝ տես է, քանի տարի ա չեն կարողանում էդ խնդիրը լուծել։ ոչ նրանք, ոչ էլ ջերմուկը։
ու կրկին մտածեցի՝ բայց չէ՞ որ նաբեղլաւի երբ բացում ես՝ համ շատ յարմար ա, համ երբէք էդպէս չի լինում։
ու կրկին մտածեցի՝ դէ իրանք դրսի ինուեստիցիայով են նաբեղլաւին լաւացրել, ու նաեւ եւրոպական շուկայ են հանում, իսկ եւրոպական շուկայ չես կարող հանել մի բան որ ամէն անգամ քո վրայ թափւում ա։ դա կարող ես հանել ռդ, ուր ջերմուկ ունենալը փառք ա, ու մարդիկ որ սովէտի պայմաններին են դիմացել, ամէն ինչին էլ, ընդհանուր առմամբ, սովոր են դիմանալ։
էս ջէմքաստում բէնը պատմում ա ինչ լաւ փորձառութիւն ա ունեցել պարսկահայերի հետ։
օրինակ երբ պատմում ա պարսկահայի որ սովորել ա իրանում պարսկական գրականութիւն, իրանք շատ ուրախանում են, հիանում, լաւ են տրամադրւում դէպի իրան։
ասում ա որ շատ հանգիստ չէր ասի իրանացու նոյնը՝ մէկը կարող ա ասի, թէ «այ դու ամերիկեան լրտես», իսկ միւսը կասի՝ «ահ, դու այատոլաների սատարող», այդ պատճառով զգուշանում ա։
եւ այլ հետաքրքիր բաներ։
ի դէպ, ո՞նց եմ ես լսում ջէմքաստներ։
lagrange դիտարկիչը կարողանում ա նուագարկել ջէմինի֊ով հոստած նիշքեր։ բայց դանդաղ։
ես ներբեռնում եմ նիշքը gemget֊ով, ու յետոյ նուագարկում
mplayer -af scaletempo
այդ նիշքը։
gentoo֊ում mplayer֊ը պէտք ա ladspa ֆլագով շինած լինի որ այդ արգումենտը նշանակութիւն ունենայ։
յետոյ արագացնում դանդաղեցնում եմ [ ու ] ստեղներով։
մենք կարողացանք յաջողութեան հասնել ներթափանցելով բալտեան գաղթական կազմակերպութիւններ, առանձնապէս շուեդիայում։ եւ ունէինք գործակալների լաւ ցանց ուկրաինական գաղթականների մէջ, առանձնապէս՝ կանադայում, ուր ապրում էին մի քանի միլիոն ուկրաինացի։ սակայն գաղթականների կազմակերպութիւնը մենք ամենախորքային ձեւով ներթափանցեցինք՝ աքսորուած հայերի խումբն էր՝ դաշնակցութիւնը։
մի ժամանակ այն հաստատակամ ազգայնական խումբ էր, որ աշխատում էր անկախ հայկական պետութեան համար։ ժամանակի ընթացքում մենք տեղաւորեցինք այնքա՛ն շատ գործակալ, որ ոմանք նոյնիսկ հասան կառավարող պաշտօնների։ մեզ յաջողուեց արդիւնաւէտօրէն չէզոքացնել այդ խումբը, եւ ութսունականներին դաշնակցութիւնը այլեւս չէր պայքարում հայաստանում սովէտական իշխանութեան դէմ։ կազմակերպութիւնն եւ դրա որոշ անդամները հաւաքագրուեցին ԿԳԲ։
տարիներ անց, 1992֊ին, երբ դաշնակցութեան առաջնորդներն եւ այլ հայ ազգայնականները թիրախաւորում էին հայաստանի նախագահ լեւոն տէր֊պետրոսեանին բաւական ազգայնական չլինելու համար, ես նրանից զանգ ստացայ՝ իր հետ ունեցել եմ մի քանի ընկերական զրոյց իմ մոսկուայի բնակարանում։ նա օգնութեան կարիք ունէր՝ պաշտպանուելու դաշնակցութեան յարձակումներից, եւ ես տրամադրեցի նրան եւ հայ մամուլին տեղեկատւութիւն՝ եօթանասունականներին այդ գաղթական խումբ ԿԳԲ֊ի ներթափանցման մասին։
աղբիւր՝ «հետախոյզների առաջնորդ՝ արեւմուտքի դէմ լրտեսութեան 32 տարիս հատուկ ծառայութիւններում» (spymaster, my thirty-two years in Intelligence and espionage against the west, oleg kalugin.)
Վրացեանը պատմում էր (էջ 187֊188) այն մասին, ինչպէս ՀՀ կառավարութիւնը տեղափոխւում էր Երեւան՝
>Ալեքսանդրապոլով անցնելը վտանգաւոր էր․ Սանահնից սկսած երկաթուղին գտնւում էր թուրքերի ձեռքը։ Պէտք էր անցնել Աղստաֆա֊Դիլիջանով։
>Մեկնողների մէջ էին կառավարութեան անդամները՝ Քաջազնունին, Խ․ Կարճիկեանը, զորս Հախուերդեանը, Ազգ․ խորհրդի կողմից՝ Աւ․ Սահակեանը, Ս․ Տիգրանեանը, Ստ․ Մալխասեանը, Պ․ Զաքարեանը, Ռ․ Տէր֊Մինասեանը, Ա․ Խոնդկարեանը, բռ․ Աբ Բաբալեանը, Հ․ Ազատեանը, Ա․ Մխիթարեանը եւ ուրիշներ, այլեւ զորապահակ՝ Դալի Ղազարի գլխաւորութեամբ։ Նրանց հետ գնում էին եւ երկու գերմանացի սպաներ՝ լէյտենանտ ֆոն Մոմսէնը եւ օբեր֊լէյտենանտ Այզենմանը՝ զոր․ ֆոն Քրեսի ներկայացուցիչները, եւ մի թուրք սպա Վեհիբ փաշայի կողմից։
>Մեկնումը կատարուեց շատ տխուր պայմաններում։ Վրացիները, որոնք, առհասարակ, երեւելի վարպետներ են հանդիսաւոր ընդունելութիւններ ու «բարի երթեր» կազմակերպելու, այս անգամ, կարծես դիտմամբ, արել էին ամէն բան, որպէսզի վիրաւորեն հայերի ինքնասիրութիւնը։ Հակառակ նախօրոք հայերի կողմից արուած դիմումի, վրաց կառավարութիւնը ո՛չ մի քայլ չէր արել դիւրացնելու համար «քոյր հանրապետութեան» կառավարութեան ճանապարհորդութիւնը։ Վրաց կառավարութեան կողմից ոչ մի ներկայացուցիչ չէր եկել կայարան։ Երկաթուղային վարչութիւնը, իր հերթին, անփափկանկատ բծախնդրութիւններով, դժուարութիւններ էր հանում․ տամադրել էր մի հին, կեղտոտ ու անյարմար վագոն, կարծես գաղթականներ լինէին ճամփորդողները։ Մեծ դժուարութեամբ կարելի էր եղել արտոնութիւն ստանալ՝ մի երկու սիկախարխուլ ինքնաշարժ տանելու։ Նուաստացած, դառն զգացումներով մեկնեցին Թիֆլիսից Հայաստանի վարիչները։ Կարծես, թշնամի երկրից էիին հեռանում։ Փոյլի կայարանում վրաց սահմանապահները լրացրին պակասը՝ փորձելով նոյնիսկ խուզարկել Հայաստանի կառավարութեան վագոնը, եւ միայն գերման սպայի միջամտութիւնը ազատեց այդ խայտառակութիւնից։
>Ընդհակառակը, ինչքա՜ն տարբեր էր վերաբերմումը Ազրբեջանում։ Սահմանի վրայ հայկական կառավարութիւնը ընդունուեց զինուորական պատիւներով․ ընդառաջ էին եկել նահանգապետը եւ Ազրբեջանի կառավարութեան ներկայացուցիչները։ Աղստաֆայում եւ Ղազախում արուեց պաշտօնական ընդունելութիւն․ ճաշ էր պատրաստուած ի պատիւ հիւրերի։ Թուրք գիւղացիները համակրանքով էին դիմաւորում հայ ներկայացուցիչներին, որոնք մինչեւ Հայաստանի սահմանը անցան բարեկամական ցոյցերի միջից։
Սա այն մասին ա, որ չնայած այսօր մեզ մօտ յարաբերութիւնները Ադրբեջանի հետ այդքան լարուած են, բայց երբեմն, որոշ դէպքերում, եղել են շատ աւելի լաւ, քան Վրաստանի հետ։
երեւանից երբ դուրս ես գալիս դէպի աշտարակ, ու այդ նշանը կայ, երեւան, եւ գիծ քաշած, անմիջապէս նշանի հետեւից շուկայ ա։
մի միլիմետր էն կողմ։
ոնց որ ամն լինի, կամ այլ դաշնութիւն, ուր ռեգիոնների օրէնքներն են այլ։ կամ գուցէ փողոցային վաճառքին վերաբերող կանոնները։ կամ վարձն ա կտրուկ նուազում, զի քաղաքի գծից ներս չի։
ընկերս, իր զօրահաւաքուած լինելու վերջին օրերին, մօտակայ գիւղից «կանֆէտ» էր առել։ ընտրել էր ամենաթանկը՝ «գրանդ կենդի»֊ի «բելըչկան»։ ուտում ա, զգում ա՝ ինչ֊որ բան էն չի, լապտերով լոյս գցեց՝ ճիճուոտ ա, միջի ճիճուն էլ ա վաղուց մեռել։ ու էդպէս գրեթէ բոլորը։
ըստ երեւոյթին, գիւղի երեխաներն իրենց թոյլ չեն տայ ամենաթանկ «կանֆէտն» առնել։ եւ թանկն ամենահաւանականն ա որ մնալու ա փչանայ։
այնպէս որ զգօն եղէք հեռաւոր (եթէ մեզ մօտ հեռաւոր կայ) գիւղերում հրուշակեղէն առնելիս։
դեռ դեռահաս տարիքում սովորութիւն ունէր թղթի վրայ գրելու, թէ ինչ ա ուզում անել, եւ ձգտել գրածն իրականացնելու։
մի անգամ գրել էր, որ գալու ա հայաստանում ապրի։
ասում էր որ ինքն իրան շատ դժբախտ ա զգացել, որ պարսկաստանում ա ծնուել, ու իր համար միշտ բարդ էր գիտակցել, որ հայաստանում չի ապրում։
նա սովորում էր մարզական դպրոցում եւ համալսարանում, մասթերս ունի ֆիզկուլտից։ յետոյ անյաջողութիւն ա պատահել իր հետ՝ հօր ու ընկերոջ հետ փողոցն անցնում էր, իրենք մի թեթեւ առաջ անցան, երբ դիմացի գիծ մտած մեքենան իրան խփեց հետեւից։ վարորդը, յետոյ պարզուեց, խմած էր։
ասում էր՝ «կանոն չկայ պարսկաստանում»։
որոշ ժամանակ կոմայի մէջ ա եղել։ ինչ֊որ յիշողութիւն ջնջուել ա։ բախտը բերել ա որ ողնաշարը շատ չի վնասուել, ու կարողանում ա ոտքերն ու ձեռքերը կառավարել՝ երեւի նրանից էր որ լիքը ուսապարկ ունէր, ու այդ ուսապարկը հարուածը մեղմել ա։
մի քանի տարի չէր կարողանում գլուխը բարձրացնել՝ կը կորցնէր իրան, կընկնէր։ պարապեց, շատ աշխատեց իր վրայ, սկսեց քայլել, սկսեց վազել, սկսեց կրկին ֆուտբոլ խաղալ՝ այն ինչը շատ էր սիրում։ բայց բժիշկը իրան տեսաւ, ասաց՝ «ընտրութիւն ունես։ կամ մօտակայ հինգ տարին ֆուտբոլ ես խաղում, բայց հինգ տարի անց մի ոտք հաստատ չես ունենայ։ կամ էս պահին թողնում ես ֆուտբոլը, ու հնարաւորութիւն ունես ապագայ ընտանիքիդ աւելի մասնակցութիւն ունենալ, աւելի վայելել կեանքը, աւելի շարժունակ լինել։ ընտրութիւնը քոնն ա»։
շատ հետաքրքիր էր, որ չասաց՝ «մի արա, սէնց անես՝ վարի ես տալու ոտքդ»։ ասաց՝ «էս ա՝ ընտրի»։
կեանքը լցնելու համար նա սովորեց բարիստայի գործ։ նաեւ սկսեց դաս տալ դպրոցում որպէս մարզիչ։
հայաստան եկաւ, մի մասնաւոր դպրոց ընդունուեց։ ազնիւ էր աշխատում, բայց ազնւութիւնը չգնահատուեց։
ասում էր՝ «ես էդ աղջկան ասում եմ, դու էս հարսանեկան շորերով որ եկել ես, չես կարող ֆիզկուլտ անել, ես էլ քեզ չեմ կարող ներկայ դնել։ նա էլ ասում ա՝ պէտք ա չէ՞ սիրուն հագնուած լինեմ»։ յետոյ, ասում ա, աղջկայ «փորով հայրը» եկաւ, բողոքեց իրանից։ նաեւ մի տղայ կար, որ հեռախօսի մէջ էր մտած միշտ, ու չէր լսում։ պատմում էր որ կիրթ ա, որ էսպիսի ու էսպիսի վարժութիւններ ա նախատեսել, սրանք սրտի համար են լաւ, նրանք եսիմինչի։ ասում ա՝ արի, էս արա, էն արա։ տղան նստած հեռախօսի մէջ ա նայում, ասում ա՝ չէ, չեմ գալիս։ «ներկայ» չի ստանում։ էլի ծնողները գալիս են «կռիւ»։ ու դէ նա չկարողացաւ այդ դպրոցի հետ, զի «ներկայ» դնել չէր կարող, իսկ դպրոցը չէր ուզում յաճախորդ կորցնել։ ասաց՝ դուրս եմ գալիս, ու որ պահող էլ չկար, ուրախ էին։
ասաց որ ընտանիքն էլ ա փորձել հայաստանում տեղաւորուել, բայց մայրը գործ չգտաւ, չնայած բուժաշխատող ա, եղբայրը գործ չգտաւ, չնայած տտ ոլորտում ա, բայց ծրագրաւորող չի՝ կարգիչ սարքող ա։
միայն նա ա, որ թղթի վրայ գրածն իրականացրել ա, ու ասաց որ զանգ ունէր մօր հետ վերջերս, ու թուղթը ցոյց տուեց իրան մայրը։
ու յուզուեց, ամաչեց մեզնից որ արցունքներ են գալիս աչքերից, փորձեց թաքցնել։
բայց սա չէի ուզում ասել։ ուզում էի ասել, որ պատմել ա՝ մինչ հհ գալը, իր գործի տեղում գիտէր որ մի հայ կայ, գնաց իր հետ խօսելու, հարցնելու հայաստանի մասին։
ասաց՝ էնքան ատելութեամբ ու նողկանքով խօսեց այդ տղան, որ ապշել էի։ լիքը տարբեր երկրնրեից մարդկանց հետ եմ խօսել, երբեք չէի տեսել որ էդպէս խօսէին իրենց երկրի մասին։
ու ակնյայտ ա, որ միայն «լաւ» երկրներից մարդկանց հետ չի շփուել։
ինչ պատերազմը սկսուել ա, իմ ինտերնետը շատ ա վատացել՝ ըստ երեւոյթին եկած ռուսներից շատերը իւքօմ են վերցրել, ու ինչպէս եւ մեր բնակարանային շուկան պատրաստ չէր էդքան մարդու, այնպէս էլ իւքօմի ենթակառուցուածքները։
դերլուգեանը յաճախ շեշտում ա, որ սովետը ստեղծել ա հայաստանում ինստիտուտներ։
իսկապէս ստեղծել ա։
ահաւոր տխուր ա էն, որ մեր բախտից ունենք այդ սովէտի ստեղծած ինստիտուտները, ինչպիսին կան՝ դանդաղաշարժ, կոռումպացուած, ոչ արդիւնաւէտ։ ամէն անգամ երբ ինձ պատմում են ինչպէս են գործ ունեցել պոլիկլինիկայի, քաղաքապետարանի, թաղապետարանի հետ, տպաւորութիւն ա որ մենք հայաստանում չենք ապրում, զի էնտեղ լրիւ այլ կեանք ա եւ լրիւ այլ մարդիկ են։
բայց էդ մենք ենք այլ, այն էլ ոչ շատ, ընդամէնը այնքան, որ նկատենք տարբերութիւնը։ մեծ մասը տարբերութիւնը չի էլ զգում, չի զարմանում, որ պոլիկլինիկայում այն ա ինչ ա, ամէն դետալը, չգիտեմ էլ որը նշել։ ամէնը։
եւ պէտք ա դեռ երջանիկ լինել, որ այդքանը կայ։ այդ ահաւորութիւնը կայ։ զի այլընտրանքը՝ նոյնիսկ այդ ահաւորութեան բացակայութիւնն էր։ ու դա տխուր ա։
տխուր ա գիտակցելը, որ դու ձեւ չունէիր ոչ ահաւորի, եւ քո բեքգրաունդը, քո հանրութեան զարգացումը, պատմութիւնը, սահմանում ա հնարաւորութիւնները որպէս ահաւորութեան երանգներ։
կարող ա լինէր ահաւորութեան այլ երանգ, բայց ոչ ահաւորի հնարաւորութիւնը, կուլտուրան, չկայ։
տխուր ա, բայց կարծում եմ, կարեւոր ա գիտակցելը։ կարեւոր ա աճի համար։
ինչն ա հետաքրքիր ու ոչ շատ հասկանալի վրացիների մէջ, էդ էն ա որ չնայած իրենք ունեն (երեւի) կոնֆլիկտ սերունդների մէջ, ու ծնողների հետ, միեւնոյնն ա հաճոյքով ժառանգում են այդ ծնողներից եւ արժէքներ, եւ ռիտուալներ, եւ պահուածք։
մեզ մօտ նրանք, որ ունեն կոնֆլիկտ, հակուած են նաեւ զզուել ամէնից, ինչ կապուած ա այդ այլ սերնդի հետ, իսկ ով չունի կոնֆլիկտ՝ նրանք պատճառ էլ չունեն զզուելու։
ու այսպէս վրացիները նաեւ ժառանգում են ոչ միայն երգելու եւ պարելու հմտութիւնները, այլեւ ուտել֊խմելու՝ դրանից չեն զզւում, դա գնահատում են։
ինչի յիշեցի՝ որովհետեւ էս անգամ ծանօթացայ մի տղայի հետ, որ շատ քուլ կաֆէ էր բացել։ ահագին շփուեցինք։ ու նա շատ լաւ տպաւորութիւն թողեց եւ իր սրճարանի դիզայնով, եւ իր խօսքով։ բայց եւ հպարտութեամբ նշեց՝ դէ գիտէք, վրաստանում մի քիչ այլ ձեւ ա, վրաստանում բարդ ա օրինակ նոր տարուայ օրերին սնուել, որովհետեւ վրացիները ընտանիքներով են հակուած նոր տարուայ օրերն անց կացնել։
նա դեռ չգիտէր որ հայաստանից ենք, ու չգիտի որ մեզ մօտ շատ աւելի վատ էր վիճակը, ես փախնում էի թիֆլիս, որովհետեւ էստեղ մինչեւ ամսի եօթը ամէն ինչ փակ էր, իսկ իմ տպաւորութեամբ էնտեղ՝ ամսի մէկին էլ գրեթէ ամէն ինչ բաց էր։
բայց հարցն այն ա որ նա, բաւական առաջադէմ տպաւորութիւն թողնելով, շատ չիլլ եւ քուլ լինելով, շատ յարգանքով էր խօսում աւանդոյթների մասին։
սա առաջին անգամ չեմ նկատում, ու լաւ չեմ հասկանում՝ ինչից ա։
նրանի՞ց ա որ այնուամենայնիւ մեզ մօտ եղած կոնֆլիկտը շատ աւելի սուր ա։
նրանի՞ց ա որ իրենց մօտ իսկապէս հարուստ մշակոյթ կայ, իսկ մեզ մօտ եղածը աղքատիկ ա, եւ չափից շատ անճաշակ։
նրանի՞ց ա որ կոնֆլիկտ այդքան էլ չունեն՝ հին սերունդներն աւելի զարգացա՞ծ են, զի մեծ քաղաքո՞ւմ են սովոր ապրել։
ամէն դէպքում, երբ զգում եմ շատ սուր ընկալումը ստեղի «մերոնցական» մարդկանց մօտ, օրինակ «զուռնա ատելը», հասկանում եմ որ խորը ցաւ կայ դրա հետ կապուած։ եւ մտքով էլ չի անցնում մարդկանց, որ զուռնան երաժշտական գործիք ա, որը կարելի ա օգտագործել ոչ պարտադիր ցածրորակ երաժշտութեան մէջ, եւ շատ հաւէս ձայն ունի, ու հմտօրէն ու տեղին կիրառելու դէպքում կարող ա հարստացնել ստեղծագործութիւնը, ինչպէս եւ ամէն նիւթը կամ գործիքը։
կուզէի հասկանալ ոնց ա լինում, որ մեր երիտասարդների վնասուածքներն այնքան աւելի խորն են, քան վրացիների։ տեղացիների վնասուածքները հասկանում եմ, վրացիների մասին բաւական տեղեկատւութիւն չունեմ։
հայալեզու դաշնեզերքի գրառումները որ մի օր վերլուծեն, երեւի կառանձնացնեն մեր ժամանակի հանրային կարեւոր խնդիրները, որ արտայայտւում են հետեւալ տեսակի գրառումներով՝
ֆրուստրացուած գրառումներ՝ ծնողների, ընտանիքի հետ ոչ հաշտ լինելու մասին, իսկ դա իհարկէ՝ միասին ապրելու պատճառով ա։ (համոզուած չեմ որ պատճառը գիտակցուած ա, զի ինչի՞, այլ ձե՞ւ կարող ա լինէր)։
ֆրուստրացուած գրառումներ՝ շրջապատի մշակութային տարբերութիւնների պատճառով։
էս երկուսը հնարաւոր ա նուազէր, եթէ մարդիկ անհատական եկամուտ ունենային, որն իրենց թոյլ կը տար առանձին ապրել։ իհարկէ, նոյնիսկ փողի առկայութեան պարագայում կը մնար հանրային ճնշումը, բայց երբ շատ մարդ գնար առանձին ապրելու՝ հանրային ճնշումն էլ կը թեթեւանար, զի պայմանական մայրիկի ընկերուհու տղան էլ ա առանձին ապրում։
շրջակայ միջավայրի մշակութային տարբերութիւններն էլ ճնշող չէին լինի՝ պարտադիր շփումները բարեկամների հետ կը կրճատուէին, իսկ դատարկ տեղը կը լրացուէր աւելի որակեալ կապերով։
այս առումով այսօր արտօնեալ են մարզերից երեւան սովորելու եկողները։ ճիշտ ա, ընտանիքի ճնշումը դեռ զգացւում ա, մասնաւորապէս որովհետեւ ընտանիքն ա երեւանի տան վարձի փողը վճարում, հետեւաբար պահանջելու տնտեսական լծակներ ունի։
ակնյայտօրէն՝ աշխարհի հետ իրական (ոչ համացանցային) կապի բացակայութիւն
սա այն մասին ա, ինչքան հեռու եւ անհասանելի ա մեզ թւում աշխարհը (եւրոպան), ինչ բարդ ա թւում էնտեղ հասնելը։
սրա արտայայտումը նաեւ լաւ ա, որովհետեւ արդէն հասնելու ձեւեր կան, իսկ ես ժամանակ եմ յիշում, երբ ձեւերը չկային՝ ծրագրերը չկային, համագործակցութիւնը չկար եւրոպական հաստատութիւնների հետ, ու աւելի կտրուած վիճակ էր։ հիմա եւրոպան եթէ ոչ շօշափելի, բայց հեռւում երեւացող տեղ ա։ նախկինում չէր էլ երեւում։
այսօր խօսք գնաց այն «հարուստ հայրիկ — աղքատ հայրիկ» գրքից, ու կարծիք հնչեց, որ մենք սովէտական բեքգրաունդով գաղափար չունենք այն մասին թէ ինչ ա ինուեստիցիան, կամ գործարարութիւնը, եւ ինչ անել փողի հետ նոյնիսկ եթէ այն մի պահ յայտնուեց։
ու ես ուզում եմ ասել, որ մենք ոչ միայն դրա կուլտուրան չունենք։ վիճակը շատ աւելի ահաւոր ա։
ռուսները սիրում են կրկնել մի գրողի խօսքերն այն մասին, որ ռուսաստանում չի ստացւում որ լինի երկու չմտրակած սերունդ։
եւ ես շատ լաւ զգում եմ, որ մենք բոլորս ճնշուած եւ անկիրթ գիւղացիների հետնորդներն ենք։ լաւագոյն դէպքում մէկ երկու սերունդը կիրթ ա եղել, բայց նախ համեմատաբար կիրթ, ինչքան հնարաւոր էր փակ երկրում լինել, աշխարհից կտրուած լինելով, եւ միեւնոյնն ա՝ ճնշուած։
ու մի պահ, ի դէպ ոչ շատ վաղուց, զի սովէտական հայաստանը էնպէս չի որ ինդուստրիալիզացւում էր մինչեւ երկրորդ համաշխարհային, ու իրականում քաղաքները սկսեցին կտրուկ աճել արդէն վաթսունականներից յետոյ։ ու այդ ճնշուած գիւղացիներին, որ նախ քուրդ բէյերի փաստացի հպատակն էին, իսկ յետոյ՝ կոլխոզի գերեալներ՝ կտրուկ բերեցին քաղաքներ, լցրեցին բազմաբնակարային շէնքեր՝ բաւական նեղ եւ ոչ ընդարձակ, հիմնականում ցածր առաստաղներով եւ փոքր պատուհաններով «խռուսչեովկաներ», եւ իրենք դարձան սովէտական քաղաքի բնակիչներ։
մենք բոլորս նեղ մութ եւ ցածր «խրուսչեովկաներից» կամ սարսափելի պանելային բարձրայարկերից դուրս եկած մարդիկ ենք։
մի դէպք էլ պատմեմ՝ մայրս պատմում էր, որ երբ երեխայ էր ու հօր գործի տեղում էր, անկապ պատահած թերթի լուսանկարի վրայ բաներ էր նկարել՝ պոզեր աւելացրել մարդկանց եւ այլն։ իր հայրը նկատեց ու սարսափեց՝ պահեց թերթը որ ոչ մէկ չտեսնի։
ի տարբերութիւն՝ բարեկեցիկ արեւմուտքում եղել ա «հպարտ քաղաքացիների» քանի սերունդ նոյնիսկ քսաներորդ դարի սզկբին։ եթէ նոյնիսկ դեպրեսիա էր՝ մարդիկ (համեմատաբար սպիտակ մաշկով մարդիկ) գիտէին որ ունեն իրաւունքներ, իհարկէ հարուստներից պակաս հաւասար են, բայց ունեն իրաւունքներ, արժանապատւութիւն, կարող են դիմել դատարան, բացել փոքր գործ, լինել «սելֆ էմփլոյդ» կամ ինչո՞ւ ոչ՝ բանուորն էլ ունէր քաղաքական իրաւունքներ, որ օսմանեան կայսրութիւնում հայերը չունէին, եւ որ ռուսաստանում գիւղացիները չունէին, եւ որ սովէտում ոչ մէկս չունէր։
ու իրենք ոչ միայն մտրակած չէին՝ էս մարդիկ «հպարտ քաղաքացի» լինելու կուլտուրա ունէին։
գոլդա մեիրն իր յուշերում գրում էր, որ երբ իր հայրը ռուսաստանից արտագաղթեց ամն եւ ընտանիքին դեռ չէր կարողացել տանել իր մօտ, նամակներում պատմում էր՝ որ էր երկրում էական չի որ հրէայ ես, «պոգրոմներ» չկան, ու արժանապատիւ, իրաւունքներով քաղաքացի ես, եթէ սեւ չես։ կարծես հէնց այդպէս էլ նշում էր։
մի անգամ, մի քանի տարի անց, երբ ընտանիքով արդէն տեղափոխուել էին ամն՝ հօր մօտ, իրենց հայրն այլ բանուորների հետ մասնակցում էր մայիսմեկեան երթի, եւ նրանք գնացին երթը նայելու։
ինչպէս այսօր մեզ մօտ՝ երթի հետ լինում են ոստիկաններ եւ շտապ օգնութեան մեքենայ՝ էնտեղ երթն ուղեկցում էին հեծեալ ոստիկաններ։
գոլդայի փոքր քոյրը յիշում էր «դրագունների» (ռուս հեծեալ զինուորականների) «գրոհները» հրէաներով բնակեցուած քաղաքների վրայ, եւ ոստիկաններին տեսնելով վախից լաց ա լինում։
իսկ գոլդան նշում ա՝ որ այս երկրում ոստիկանները պաշտպանում էին երթ անողներին։
սա քսաներորդ դարի սկիզբ ա։
իսկ արդէն «20th century women» ֆիլմում, ամէն շաբաթ մայր ու որդի, նայում էին բաժնետոմսերի գները, եւ հաշւում ինչ են կորցրել եւ ինչ են շահել։ զի արդէն այդ ժամանակ ամէն ամերիկացի կարող էր ներդրումներ անել։
սա ի դէպ, այն ա ինչ բագրատեանն էր նշում՝ թէ պարտադիր չի ունենալ միլիոններ՝ ներդրում անելու համար։ ասում էր որ մեզ անհրաժեշտ ա բորսա, ու որ կան մարդիկ որ կարող են ներդնել քսան կամ հիսուն կամ հարիւր հազար դոլար, բայց ոչ միլիոններ։ ու եթէ մեզ մօտ լինէր բորսա՝ կարելի կը լինէր տեղական այսպիսի ներդրումներ անել։ յիշում եմ որ բորսա կար իննսունականների սկզբին, չգիտեմ ինչպէս փակուեց, ու ինչու չի բացւում։
էս սերունդը, որ էսօր տեսնում եմ համալսարանում, իրենք ինձ յուշում են՝ երբ ասում եմ՝ 2007-8֊ին էսպիսի պրոցեսորներ էին դուրս եկել, իրենք ասում են՝ մենք էդ ժամանակ դպրոցում էինք ու մեզ մէկ էր։ նշանակում ա էս մեր առաջին չմտրակած սերունդն ա, սերունդ որ չի գնացել հաւաքի ու ծեծուել կամ ջրուել։ ում դժուար կը լինի բացատրել որ կաշառքի դիմաց պէտք ա քուէարկեն։ իհարկէ, իրենք նաեւ կրթուած են լինելու եւ ակնյայտօրէն վատ չեն ապրելու՝ ու հանրութեան մեծ մասը չեն ներկայացնում։
ու իհարկէ, իրենց ծնողները գիտակցուած եւ չգիտակցուած ուղերձներ տալիս են՝ ռիսկի չդիմել, գլուխը կախ աշխատել։ զի սովէտի ժամանակ կար ընդհանուր առմամբ մի գործատու՝ պետութիւնը, ու եթէ քեզ հանում էին ժողովրդի թշնամի, բայց արդէն վեգետարիան տարիներ էին, ու չէին գնդակահարում՝ ապա լաւ գործ գտնել չէիր կարողանայ, պրոֆ․ միութեան անդամ չէիր լինի, եւ սոցիալական եւ ֆինանսական կարգավիճակդ դրանից կտրուկ տուժելու էր։ իսկ մինչ սովէտ, դէ, կար մի ֆեոդալ, որից քո եւ քո ընտանիքի կեանքն էր կախուած, ու առանց ում կեանք չկար՝ գլուխը կախ աշխատելուն այլընտրանք չկար։
էս մեսիջները մենք ստանում ենք, ու ես կարծում եմ որ էն որ մեզ մօտ «մէյնսթրիմը» շատ յարգի ա, իսկ շեղումները դիտւում են որպէս տարօրինակութիւններ՝ նոյնպէս դրա հետեւանքն ա։ երբ պայմանական «նոդ» եւ «փայթըն» չկար, «սի պիւս պլիւս»֊ներ լեռլեայն «լուրջ» գործիք, ու եթէ դու դա չէիր «անում»՝ ապա ռիսկի էիր դիմում, ու պիտի այն սիրէիր, յարգէիր, եւ «անէիր», որ լինես «կարգին» եւ անցնես կանխատեսելի ճանապարհով։
կամ՝ մի ժամանակ հայաստանում տեսամոնտաժի բնագավառում կար փորձուած ստանդարտ՝ «կանոպուս» ֆիրմայի տպասալներ։ դրանց հետ համեմատելի, կամ գուցէ աւելի լաւ լուծումներ կային, բայց փորձուած ուղին դա էր՝ ոչ մէկ շեղուել չէր ուզում, զի դա կը նշանակէր մէկ֊երկու հազար դոլարի ռիսկ՝ բա որ առնես ու չստացուի՞ աշխատել։ չնայած էն ա, կարդում ես ինտերնետում, մարդիկ աշխատում են՝ բայց ինտերնետի տեղն, իհարկէ, քչերը գիտէին։
ամերիկեան ֆիլմերը, սակայն՝ հարթ եւ կանխատեսելի ճանապարհի մասին չեն՝ իրենք ներքուստ, իրենց անգիտակցականում, ընդունում են, որ «ճիշտը մի հատ» չի, ու որ անհրաժեշտութիւն չի «մէյնսթրիմի» մէջ լինել, կամ դրա փեշից բռնուել որ սովիծ չստակես, կամ պայմանական «յաջողութեան» հասնես՝ շարժական եւ անշարժ գոյքից։
ու փորձեմ աւարտել յուսադրող պատմութեամբ։ երէկ իմ՝ լինուքս հեռախօսների համար գրուած յաւելուածը (անկապ բան ա, շատ անլուրջ եւ տափակ) տեղափոխեցի անդրոիդ՝ ծախսելով մօտ երկու ժամ, իսկ եթէ փորձ ունենայի՝ կանէի մի տասնհինգ րոպէում։
դա հնարաւոր դարձաւ delphi միջավայրի fmx (firemonkey) գրադարանի շնորհիւ։ առաջ delphi֊ու մկար vcl գրադարանը, որն արմատներով գնում էր winapi ու որով կարելի էր գրել լոկ ուինդոուս ծրագրեր։ իսկ ինչպէ՞ս յայտնուեց ֆայրմանքին, որի օգնութեամբ այսօր կարելի ա գրել մէկ անգամ եւ կազմարկել նոյն ելատեքստը ստանալով՝ եւ անդրոիդի, եւ այօսի, եւ մակօսի, եւ ուինդոուսի, եւ լինուքսի ծրագրեր։
յայտնուեց այսպէս՝ տարիներ առաջ, մօտ քսա՞ն երեւի, միջին ասիայից, կարծես տաջիկիստանից կամ տուրկմենիստանից մի ռուս տղայ այդ նախագիծը սկսել էր՝ բոլորից անկախ։ փորձում էր վաճառել՝ շատ էժան, կարծես քսան֊քառասուն դոլարով էն ժամանակ, ու ձրի վերսիաներ էլ էր տալիս։ նախագիծը յայտնի դարձաւ, իսկ դելֆի֊ով զբաղուող ընկերութիւնը այդ տղային իր նախագծի հետ միասին առաւ՝ տուեցին իրան փող, բաժնետոմսեր, հրաւիրեցին լաւ աշխատանքի։ սա այն մասին ա, որ երեւի կիրթ ծնողների ընտանիքում էր, երեւի պնդել են որ գնայ համալսարան եւ կարողացել ա ընդունուել, երեւի էնտեղ տեսել ա պասկալ, երեւի էնտեղ եւ տարուել ա, ու երեւի մտքով անցել ա՝ բայց ինչի՞ չի լինում այլ հարթակների համար գրել։ ու բզբզացել, մի բան ստացել ա, հանել ա շուկայ՝ երբ դա բնաւ էլ «մէյնսթրիմ» չէր։
ապահով ուղին նոյն միջին ասիայում կը լինէր՝ սովորել սի պլիւս պիւս եւ գտնել գործ։ գուցէ էդպէս էլ արել ա, ու զուգահեռ ա իր նախագծի վրայ աշխատել։ բայց չի նեղուել որ «մէյնսթրիմ» չի։
բայց էս տղան հիմա յարգուած մարդ ա ֆիրմայում, որ պրոդուկտը վաճառում ա վեց հազար դոլարով, հաստատ միջին սի պլիւս պլիւս ծրագրաւորողից լաւ ա ապրում, նաեւ լաւ ա իրան զգում, որ նշանակութիւն ա ունեցել, ունի, եւ անկապ վինտիկ չի, ու չի ձգտում «կարգինի» մէջ լինելուն։
գիւղի ու քաղաքի վերաբերեալ, մտածում եմ նաեւ, որ գուցէ հայաստանի խնդիրն ա որ ամէն նոր սերունդի մեծ մասը գիւղերից ա։ զի գիւղում մեծացածի համար աւելի հաւանական ա աւելի հետադէմ լինել՝ նա քաղաքի բազմազանութեանը սովոր չի, ու իրան դա կարող ա կոմֆորտ չլինի։
ու հետեւաբար իր քաղաքական հայեացքներն են հակուելու դէպի ռեակցիա, դէպի հետադիմութիւն։
չգիտեմ, ինչպէս ա այլ երկրներում, բայց երեւի այնտեղ ուր հիմնական բնակչութիւնը քաղաքային ա, այդպիսի խնդիրներ չեն լինում։ կամ գուցէ մարդիկ աւելի ադապտացուող են, քան ես սպասում եմ։
երէկ @{https://xn–69aa8bzb.xn–y9a3aq/users/hal9000}֊ը ազիմովի հարցազրոյցն էր կիսել, հէնց այս վայրկեանից, երբ նա ասում ա, որ երբ օպտիկական կապը տարածուի, բոլորը կը կարողանան ունենալ իրենց հեռուստատեսութիւնը։
ու ինձ համար, որ յիշում ա ութսունականների սովէտը, ծեր առաջնորդներով ու կարագի֊շաքարի պակասով, աղքատութեամբ ու համակարգիչների գրեթէ բացակայութեամբ, սա, կամ այլ վիդեօներ, ուր օրինակ նոյն թուի կարգիչների, ու մատչելի, տարածուած կարգիչների մասին են խօսում, սա եւս մի յիշեցում ա ինչ ահաւոր, աշխարհից կտրուած տեղում ենք ապրել, ու դրա տակից դեռ դուրս չենք գալիս։
արցախի հիպոտետիկ միջազգային ճանաչմանը չի խանգարում հայաստանի կողմից՝ ադրբեջանի տարածքային ամբողջականութեան ճանաչումը (որը ինչքան կարողացել արդէն արել ենք վաղուց), չի խանգարում սահմանազատումը, չի խանգարում հայաստանի հետ կապուած ոչ մի բան։
մենք արցախը չենք էլ ճանաչում, զի դրանից բոլորը չեն սկսի այն ճանաչել։ իսկ եթէ մենք հազար անգամ ճանաչենք ադրբեջանի ամէնինչը, իսկ ամն֊ն, ռդ֊ն ու եմ֊ն ճանաչեն արցախը՝ ապա բոլորը֊բոլորը կը ճանաչեն արցախը։
սա իհարկէ արդէն ֆանտաստիկայի ժանրից ա, բայց ամէն դէպքում, հհ նշանակութիւնը գերագնահատել պէտք չի։ (:
լտպ֊ի միւսը տեքստը կարդացի, ուր սս֊ին յղած առաջարկն էր, ու պարզաբանումներ ստորեւ։ մտածում եմ, որ սկսում եմ էսպէս հասկանալ։
լտպ֊ն գրում ա մի քանի բան
— նիկոլի կառավարումը շատ թերի ա եւ վտանգաւոր հայաստանի համար։
հաւատում եմ, որ իսկապէս էդպէս ա կարծում, լրիւ գոյութեան իրաւունք ունեցող կարծիք ա։
յետոյ ասում ա՝
— նիկոլը գնալու ա կեղծիքների որ պահպանի իշխանութիւնը։
այ այս կէտն ինձ հասկանալի չի։ կամ նա պարզապէս մանիպուլատիւ ա՝ վախեցնելով, շեշտելով կորուստը, ոչ թէ ձեռք բերումը, կամ նա իսկապէս այդպէս ա կարծում։ դէ կամ երկուսն էլ։
ու սա շատ հետաքրքիր ա։ որովհետեւ ես չեմ կարծում որ լտպ֊ն մանիպուլացնում ա։ ինձ թւում ա լտպ֊ն իսկապէս գրում ա այն ինչ կարծում ա։
իսկ ինձ համար այնքան ոչ այս մոլորակից ա թւում՝ նիկոլենց ընտրութիւններ կեղծելը, որ ես լտպ֊ին չեմ հասկանում՝ ո՞նց ա իր մտքով նման բան անցնում։
ու հիմա կրկին մտածում եմ՝ չլինի՞ լտպ֊ն չի հաւատում ժողովրդավարութեանը։ չի հաւատում որ մարդը կարող ա լինել սաակաշուիլու պէս եւ պարտուել ընտրութիւններում։ գոնէ որ հայաստանում նման բան ա հնարաւոր։
այն որ նա պատրաստ ա սս֊ի ու ռք֊ի հետ դաշինք կազմել այն մասին ա, ինչքան վտանգաւոր ա նա համարում նփ֊ին։ դա հասկանում եմ։
բայց ո՞նց նա չի կարող ընդունել որ այս իշխանութիւնը կազմակերպելու ա արդար ընտրութիւններ։ ոնց որ հաւատ չունենայ որ հայաստանում նման բան հնարաւոր ա։
ու կրկին՝ ոնց որ այլ մոլորակից լինի։ դէ կամ ես եմ այլ մոլորակից։
օդից, եւ տիլտ֊շիֆթ ոսպնեակով նկարած։
սպանիչ կադրեր կան։
գտել եմ որովհետեւ դաշնեզերքի հոսքը նայում էի, պետապիքսելը մոլդովան՝ տիլտ֊շիֆթով դիտել առաջարկեց։ ու այդ հոսքում լիքը հաւէս տեղեր կան նկարած։
հետաքրքիր ա, որ այդ մակետի էֆեկտը, զգացողութիւնը, լրիւ մեր ընկալումից ա, զի սովորել ենք ոնց ա լուսանկարի վրայ սովորաբար խորութիւնը, որտեղ ա լինում չֆոկուս, որտեղ ա լինուս ֆոկուս, ու եթէ էսպէս սովոր չլինէինք՝ փոքր չէինք ընկալի։ ու եթէ մարդու նայացնես, որ կեանքում չի տեսել լուսանկար, նա որ նայի, իրան չի թուայ որ փոքր ա, որ մակետ ա։
մէկ էլ շաատ երկար նկարա կադրեր կան, ժամերով, որ մտածում եմ, ո՞նց ա նկարել, ոնց որ դրոնը ժամերով նոյն տեղում թողել ա, ու մտածում եմ, երեւի քասթըմ սարքած դրոն ա իր մօտ, որից կախել ա տիլտ֊շիֆթով քենոն խցիկ, ու դրոնն էլ մարտկոցից չի սնւում, այլ լարով, տէնց օդապարուկի պէս սնուցում ա ստանում։
ես մտքի այն դպրոցից եմ, որ համարում էր՝ այդ պատերազմն անխուսափելի էր։
այդ մասին գրել եմ յօդուած, պատերազմից շատ առաջ։
վիճակը բաւական պարզ էր՝
մենք ունենք երկու կողմ, ում դիրքերը տրամագծօրէն հակադիր են։
եւ միջազգային յարաբերութիւնների տեսանկիւնից, երբ առկայ է հզօրութեան բաշխուածութեան անհամաչափութիւն, պատերազմը դառնում է անխուսափելի։
ադրբեջանը ծախսում էր երկուսից երեք միլիարդ դոլար տարեկան, ինչի՞ համար էին իրենք, մեր կարծիքով այդ ծախսերն անում։ պիտի մի օր ձեռք բերուածն օգտագործէին, դա ընդամէնը ժամանակի հարց էր։ եւ, իրենք ուժեղանում էին, իսկ մենք մնում էինք լճացման մէջ։ եւ երբ նախկին իշխանութիւններն ասում էին թէ «մենք խուսափել ենք պատերազմից», բայց ժամանակի ընթացքում անհամաչափութիւնը մեծացել է, եւ ինչքան աւելի ուժեղ ադրբեջանը դարձաւ, այնքան աւելի ծայրայեղական պահանջներ էր առաջ քաշում։
եթէ իննսունականների վերջում, 97֊ին, 98֊ին, իրենք պատրաստէին համաձայնել որոշակի պայմաններին, ապա 2010֊ին այդ պայմանները փոխուել էին, եւ 2016֊ին էին փոխուել։
այդ պատճառով էլ՝ 2016֊ի պատերազմը։
եւ 2018֊ին իրենց դիրքն էր՝ «դուք մեզ տալիս էք այն ինչ մենք ուզում ենք, եւ մենք կը մտածենք արդեօք մեզ հետաքրքիր ա շարունակել զրուցել կարգավիճակի մասին, բայց դուք երբեւէ չէք ստանայ որեւէ ինքնավարութիւն, այդ մասին զրոյց լինել չի կարող»։
իրենք ստանձնել էին մաքսիմալիստական դիրք, եւ ի պատասխան հայաստանը նոյնպէս ստանձնեց նման դիրք՝ եւ կոմպրոմիսի հնարաւորութիւն չէր երեւում։ իսկ երբ հնարաւոր չէ փոխզիջումը, ապա կամ մենք տալու էինք այդ տարածքները պատերազմի ընթացքում, կամ առանց՝ զի ուժի անհամաչափութիւն։
բնաւ իրատեսական չէ մտածել, որ թոյլ կողմը կարող է բանակցել նոյն հնարաւորութիւններով, ինչ ուժեղ կողմը։
եւ որովհետեւ մենք ունեցել ենք պատրանք, որ չկայ ուժի անհամաչափութիւն, մեզ թուացել է՝ մենք կարող ենք բանակցել։ այժմ, երբ այդ պատրանքն այլեւս չկայ՝ ըստ պատերազմի արդիւնքների՝ մենք պէտք է ազնիւ լինենք ինքենրս մեզ հետ։
ինձ թւում ա, մօտաւորապէս ճիշտ թարգմանեցի պրոֆ․ ներսէս կոպալեանի խօսքերն այստեղից, 46:50֊ի մօտ։
— հայերը չէին ջոկում դիւանագիտութիւնից։ կուլտուրա չունէին։
— հայ զինուորականները լաւը չէին՝ աւելի մեծ զօրք ունենալով, պարտւում են հմուտ հռոմեացի զօրավարներին։
— մի կարեւոր պարտութեամբ, կորցրել են տարածքի մեծ մասը։
— միհրիդատը աւելի բիթի, գուցէ կիրթ, տեսած մարդ ա։ հասկանում ա։
— բայց տիգրանը չէր կարող իրան ասել՝ գնա ուրիշ տեղ, չեմ կարող քեզ պահել։ նաեւ էն պատճառով, որ այլ տեղ գնալու չկար։ պիտի հզօր, կամ համեմատաբար հզօր պրոտեժէ ունենար։ անձնագրեր չկային, կեղծ անձնագրեր չկային, ու հարաւային ամերիկան բացայայտուած չէր։ (:
— «պատիւը» եւ աւտոկրատների դրան զգայուն վերաբերմունքը։
— ինչ֊որ տեղ կարդացել եմ, որ պատահական չի, որ էն ժամանակ փոքր երկրներ չէին լինում։ զի էն ժամանակ փոքր երկրներ չէին հանդուրժելու, իսկ յարձակումների ժամանակ կարեւոր ա ունենալ նահանջի տեղ։
— հետաքրքիր ա ինչի էին մերոնք ձգտում յունական մշակոյթին, քաղաքակրթութեանը, ու ինչի՞ էր այն մօտ։ ըստ երեւոյթին աւելի զարգացած, առաջադէմ տպաւորութիւն էր թողնում, եւ այդպիսին էլ կար, եթէ համեմատէինք պարթեւստանի հետ։ ըստ երեւոյթին, մեր էլիտայի էրեխէքը գնում էին սովորելու յունաստան, զի լաւ կրթութիւնն էնտեղ էր, տեսնում էին էնտեղի թատրոններն ու կաֆեները, գալիս էին, ուզում էին էստեղ էլ նման բան լինի։
ի դէպ, triumph of the city֊ից կարող ենք իմանալ, որ նախկինում հանրային վայրերը, տուսովկաները, գնալու տեղը՝ թատրոններն էին, եւ ոչ սնուելու տեղերը։ ուտելու տեղերը դարձան նման վայր շատ աւելի ուշ, ու ռեստորան բառը ֆրանսիայից ա գալիս, տեղ էր էին, ուր կարողանում էին restore անել մարդկանց, կերակրելով։ (:
երեւի ասել եմ, բայց մէկի տուած թուղթն ենք թուայնացնում՝ դնենք վիքիդարան։ գործը դանդաղ ա գնում, բայց ինչեւէ։
սղնաղում ծնուած, թիֆլիսում աշխատած մարդու մասին ա, որ գնացել ա գարգառ՝ էրեխէքին դասաւանդելու։
ճանապարհին անցնում են եկատերինֆելդ աւանով՝ էսօր՝ բոլնիսի՝ ուր գերմանացիներ էին ապրում։ նաեւ անցնում ա ռուսական վորոնցովկայով՝ էսօր՝ տաշիրով, եւ բնականաբար զանազան հայկական գիւղերով։
եկատերինֆելդից ապշած էր՝ ամէնը կոկիկ, սիրուն, ոչ անտէր։ նաեւ ապշած էր որ գիւղացիների տների, հողատարածքների միջեւ պարիսպներ չկային։ հարցնում էր՝ բա ո՞նց էք անում, որ մէկը միւսի կտորից մի բան չվերցնի։ չհասկացան էլ ինչի մասին ա՝ ո՞նց ա հնարաւոր նման բան։
յետոյ երբ հայկական գիւղերից էր գրում՝ որ ամէնը անտէր, ամէնը վատ, մի կերպ, ոչ կոկիկ, հարց էր տալիս իրան՝ տեսնես հարիւր տարի անց հայ գիւղերը կը լինե՞ն եկատերինֆելդի պէս կոկիկ, հոգ տարած։
եւ չէ՝ չեն։
ինչի՞ եմ սա ասում՝ բնական ա որ հայերի մօտ ոչ միայն գիւղերը չեն եկատերինֆելդի պէս՝ պն֊ն էլ ա, պետութեան այլ մարմիններն էլ են։
Իրականում մեր 2,5 տարուայ ամենամեծ պրոբլեմն այն է, որ ներդրումներ չկան։ Դա իր բացատրութիւնն ունի, այլ թեմա է, որի մասին, ցաւօք սրտի, մասնագիտական շրջանակները չեն ուզում խօսել։ Դա կապուած է եղել և Արցախի, և տարածաշրջանի հետ։ Այս առումով ուզում եմ Հայաստանը համեմատել Վրաստանի հետ, ըստ էութեան նոյն կենսամակարդակի վրայ ենք։ Բայց Վրաստանն աւելի բարենպաստ էր ներդրումների առումով, քան Հայաստանը, և դա ունի իր օբյեկտիվ պատճառները՝ նրանք կոմունիկացիաներ ունեն։ Երկրորդ հանգամանքը՝ Վրաստանն ունի աւելի լաւ հարկային ու տնտեսական կարգաւորումների դաշտ, քան Հայաստանը։ Բայց բոլոր դէպքերում Վրաստանն իր բարեփոխումներով հանդերձ իր հասարակութեան կենսամակարդակի էական փոփոխութիւն չի կարողանում ապահովել։ Ինչո՞ւ, որովհետև մեզ նման երկրներին, եթէ ուզում ենք դուրս գալ այս վիճակից, ճեղքում է պէտք։ Իսկ դա նշանակում է երկարաժամկէտ հատուածում 10-15 տոկոս տնտեսական աճ։ Իսկ այդպիսի աճ ունենալու համար պէտք է դառնալ շատ գրաւիչ ներդրողների համար։ Իսկ ներդրողների համար գրաւիչ չենք կարող լինել, որովհետև փոքր պետութիւն ենք։ Այսինքն՝ օբյեկտիվ պատճառներ կան, որ մեր երկրում մեծ ներդրումներ չեն լինում։ Իսկ այն ներդրումները, որոնք եղել են նախկինում՝ կոռուպցիոն սխեմաներով, հիմնականում փողերի լուացման նպատակով են եղել։ Հիմա, քանի որ Հայաստանում չկան այդ սխեմաները այս 2,5 տարուայ ընթացքում, այդ առումով էլ գրաւիչ չենք այլևս։
ընկերներիցս մէկը դրսում էր սովորում, իր մօտ էնտեղ յարաբերութիւն ստացուեց ռդ֊ից աղջկայ հետ, միասին էին ապրում, ու տէնց։ երբ նա պիտի վերադառնար հայաստան, վիզան սպառուել էր, մնալու ձեւ չունէր, աղջկան առաջարկեց գալ իր հետ։ աղջիկը դէ հազիւ պրծել էր սովէտի վիճակներից, ու յոյսեր ունէր մնալ եւրոպայում, գուցէ տեղափոխուել աւելի հարուստ երկիր, ոչ թէ գնալ նոյն, իր համար, հետխորհրդային տեղերից մէկը։
ու այդ տղան չնայած շատ տխուր էր այդ պատմութիւնից, բայց եւ ինձ ասում էր՝ հասկանում եմ, էշ երկիր ա, մեզ համար նշանակութիւն ունի, նա ո՞ւր գար։
պատերազմի առաջին թէ երկրորդ օրը գնաց կամաւոր։
մի քանի օր առաջ վերադարձել ա, ողջ առողջ ա, ինչի պատճառով շատ ուրախ եմ։ ցուցակները թարմացնելիս իր անունն էլ էի փնտրում, էլ չեմ փնտրի։
բայց ասածս այն ա, որ ինձ թւում ա շատ բնութագրող որ «էշ երկիր» ասողն ա առաջին օրը գնում այն պաշտպանելու, ոչ թէ նա ով «մենք ամենավերջն ենք» վիճակներով ա։
ու որ «հայրենասիրութիւնը» աճում ա ռազմաճակատից հեռանալու չափով։
ու նորմալ ա որ մենք հետ ենք։ ո՞րտեղից պէտք ա առաջ անցած լինէինք։ հեքիաթ կը լինէր եթէ հետ չլինէինք։
պէտք ա նշել, որ էստոնիան սովետում մերգելեան չունէր, բայց անկախանալուց յետոյ արագ դարձաւ առաջադէմ տտ երկիր։
բայց էստոնիան ապրել ա պլանային տնտեսութեան վիճակում 45 տարի, իսկ հայաստանը՝ 70։
չինաստանն էլ, ուր իննսունականներին արագ զարգանում էին տտ (եւ ոչ միայն) ընկերութիւնները, արդէն քսան տարի ա անցել էր շուկայի, իսկ պլանն իրենց մօտ էդքան երկար չի տեւել՝ մի 20-30 տարի փորձեցին, տեսան չի լինում՝ անցան շուկայի։
էստոնիայի մարդիկ այլ մարդիկ էին՝ ընդհանուր առմամբ իրենց մտքով չէր անցնում ընտրութիւններ կեղծել, ինչպէս անցնում էր մարդկանց մտքով՝ ուկրաինայում։
իսկ մենք չգիտէինք ինչ անել եղած գերժամանակակից ռոբոտների գործարանի հետ, երբ «ասուսը» աւտոտնակ էր լոկ։ եւ չէինք էլ կարող իմանալ, նոյնիսկ եթէ այլ ճնշող հանգամանքներ չլինէին, ինչպէս պատերազմն ու շրջափակումը։
կուլտուրա չկար, կապեր չկային, սովորոյթներ չկային, միջավայր չկար։
մասնագէտներ կը սովորեցնէինք, աշխատելու, գործ անելու ձեւը չգիտէինք, ոչ մէկ էլ չկար ումից սովորէինք։
սա գրում եմ, որովհետեւ զարմացողները շատ են՝ իաչպէ՞ս տէնց եղաւ։ իսկ ուրիշ ո՞նց կարող էր լինել։
առավոտ շուտ գյուղից եմ գալիս ու բոլորը պատերազմից են խոսում։ դե հրադադար ա, էս անգամ Ամերիկան ա ասում։ տո չէ, դա ոնց կարա դուխ անի Ամերիկայի գլխից թռնի։ Չէ, պահելու են էս։ միջին տարիքի մի տղամարդ քմծիծաղ էր տալիս։ Չե՞ս հավատում, հարցնում էր կողքի նստածը, այ կտեսնես։
9-ի կողմերը ինչ-որ բան կարդաց ու հիստերիկ ծիծաղ բռնեց։ ասում էր՝ էս էլ խախտեցին, ժողովուրդ, բա հո չէին պահելու։ Հետո ընթացքում խոսքի մեջ ասեց, որ իր տղան էլ ա առաջնագծում։ Ախպերն էլ 2 օր առաջ գնաց։ Բա դու ինչի՞ չես գնում։ Դե չեն տանում, այ ախպեր։ Առողջ տղամարդ ես, քեզ ինչ ա էղել, ինչի՞ չեն տանում։ Դե հիմա չեն տանում։
Հետո ամբողջ ընթացքում համարյա բոլորը լուռ էին։ Տեղ հասանք, նստարանի կողքից վերցրեց ձեռնափայտը որ մինչև էդ ոչ ոք չէր նկատել ու կաղալով, դժվարությամբ իջավ ավտոբուսից։ Չեն տանում։
ամսի 21֊ին ընկերս պատմում էր նիկոլի ելոյթի մասին եւ մեկնաբանում որ նա փորձում ա՝ մատուցել արեւմտեան, քրիստոնէական արժէքները, որ հանրութիւնը դեռ չի ընդունել, զի դեռեւս ընդունուած են նախաքրիստոնէական արժէքներն ու մշակոյթը՝ փաստարկներից մէկը ծառերին կտորներ կապելու սովորոյթն էր, եւ հեթանոսական արժէքի օրինակ՝ ճակատագրին հնազանդութիւնը, ի տարբերութիւն նոր եւ քրիստոնէական արեւմտեան արժէքի՝ քո ճակատագիր կերտելը։
նիկոլը եւ անկախութիւնն ա մեկնաբանել որպէս ազգի ճակատագիր կերտելու գործիք։
ես լաւ տեղեկացուած չեմ մինչ քրիստոնէական հայաստանից, բայց որոշ պատկերացում ունեմ՝ հռոմից եւ յունաստանից, ու ընկալում եմ քրիստոնէութիւնը որպէս ագրեսիւ չժողովրդավարական ուժ, որ հետ ա մղել մարդկութիւնը զարգացման մէջ։
հին հանրութիւններում՝ հռոմում եւ յունական քաղաքներում՝ շատ թէ քիչ ներառական ժողովրդավարութիւն էր, եւ դա արտայայտւում էր կրօնում՝ բազմաստուածութիւն էր, եւ շրջանի պատմութիւններն այն մասին էին, որ տարբեր խաղացող ուժեր կան, եւ մարդ անհատն էլ իր որոշակի արժանիքների շնորհիւ կարող ա խաղացող լինել եւ իրավիճակ փոխել։
մինչ մահմեդականութիւնը արաբական աշխարհն էր զարգացած, մահմեդականներն են արգելել մաթեմը եւ ճնշել գիտութիւնները, իսկ մինչ քրիստոնէութիւնը մենք արդէն գիտէինք որ երկիրը գնդաձեւ ա, եւ էրատոսթենէս կիրենացին արդէն հաշուել էր, եւ բաւական ճշգրիտ, երկրի շառաւիղը։
այդ գիտելիքը յետոյ գրեթէ 2000 տարով անհետացաւ։
այսպիսով մենք արտայայտեցինք երկու՝ ոչ անհամատեղելի ենթադրութիւն՝ մէկը՝ որ քրիստոնէական արեւմտեան արժէքներ իւրացնելը հայ հանրութեան համար ափգրէյդ ա, թարմացում ա, արդիականացում ա, եւ միւսը՝ որ նոյն քրիստոնէութիւնը՝ աշխարհի մակարդակով դաունգրէյդ էր՝ հետ ա գցել աշխարհը զարգացման մէջ։
մարդիկ շատ են ուզում՝ մտահոգւում այն մասին, ինչ կարող էր աւելի լաւ լինել, բայց եղածը հակուած են քիչ գնահատել, կամ անտեսել, եւ յաճախ չեն թոյլ տալիս միտք, թէ դա ջանքերի արդիւնք էր, կամ որ հնարաւոր ա այդպէս չլինէր։
Դիւանագիտութիւնը միշտ էլ առաւելագործուին ձգտելով հանդերձ նպատակ է դնում ձեռք գցել այն, ինչ նպաստաւոր ու հնարաւոր է։ Եւ մեր պարագայում այս վերջինները մեծ կարեւորութիւն ունէին. (ա) 1992-1993 թթ․ ձմռանը մեզ համար կենսական՝ եւրոպական ցորենը Հայաստան փոխադրելու համար Թուրքիայի արտօնութիւնն ու մասնակցութիւնը. մի ձմռան, որ հաւանաբար վատագոյնն էր մեր նոր պատմութեան մէջ, (բ) աւելի ուշ՝ Երեւան-Ստամբուլ օդային կապի հաստատումը, եւ նոյնքան կարեւոր՝ (գ) պետական մակարդակի խորանակցութիւն ու խորհրդակցութեան շարունակութիւնը, որի բացակայութեան վնասները տակաւին չենք գնահատել։ Այդ մասին էլ՝ աւելի ուշ։ Միայն ասեմ, որ Քելբաջարից յետոյ հայկական ուժերը հակակշռի տակ առան Լեռնային Ղարաբաղից դուրս հինգ տարածք եւս։ Թուրքիան դրան դիմաց Հայաստանի դէմ նոր քայլերի չդիմեց։
ես չեմ կարծում որ էս ու էն ու էն, յոգնել եմ նման պատմութիւններ լսելով, ծնողները իրենց երեխաներին սիրում են։ էդ #սէր չի։ էդ կարելի ա մտածել ինչ ա, բայց ահագին դաժան ա սէր անուանուելու համար։
Տատիկիս ինձ կառավարման փորձերը անչափ խեղտող են, էլ չեմ ձգում։Ու սա չի անում հոգատարությունից, սա անում ա տանը բոլորին իշխելու համար։ Ուզում եմ հանգիստ թողնի ինձ։
էն որ ռեժիմին նուիրուած լրագրողները զանգուածային լքում են՝ հետաքրքիր ա նրանով, որ բաւական վստահ են, որ այլ գործ կը գտնեն ու առանձնապէս չեն տուժի։ ու դա առողջ վիճակի մասին ա։
օրինակ՝ մեր «նախկինների» պաշտօնեաները, եւ իրենք հէնց, ստիպուած կառչած էին աթոռներին, զի չէին իմանում՝ էլ ի՞նչ անել կեանքերի հետ, եւ ո՞ւմ են իրենք պէտք՝ եթէ իրենց էդ գործը չլինի։
ի տարբերութիւն՝ էսօրուայ պաշտօնեաները հանգիստ հրաժարական են տալիս, կամ կառչած չեն՝ աւելի հանգիստ կեանք կունենան պետական համակարգից դուրս, ու էսօր աւելի շատ հակուած են օգտակար լինել՝ եւ այդ պատճառով են կառավարման համակարգում, քան վայելում են։ (բարեւ, @{ssinanyan@spyurk.am; ssinanyan@spyurk.am})
ու վերջապէս՝ «հների» ընկալման մէջ չի տեղաւորւում #ժողովրդավարութիւն, իրենք չեն հասկանում դա որն ա։ ու ընկալում են, եւ ուզում են՝ բոլորն ընկալեն յեղափոխութիւնը ոչ թէ որպէս ժողովրդավարական գործընթաց, այլ որպէս մի աւտոկրատիա՝ միւսով փոխելը։ նմանապէս՝ չեն հասկանում ժողովրդավարութիւնը որն ա տաքսիստները որոշ շերտերը, որ այնպէս էլ սպասում էին՝ որ մի աւտոկրատիայի փոխարէն կը լինի միւսն՝ «աւելի լաւը»։ (այստեղ կրկին ուզում եմ յղել նրան, որ մեր սահմանադրութիւնը բաւական ժողովրդավարական չեմ համարում)։
սերժի եւ ընկերների համար յեղափոխութիւնն անհասկանալի ա, եւ իրենք այն բացատրում են նրանով, որ կեանքի մակարդակը, հնա֊ն ցածր են, իրենք այդ խնդիրները չեն կարողացել լուծել, բայց եւ՝ նոր իշխանութիւնը չի կարող, կամ չի կարողանայ՝ եւ այդ պատճառով իրենք համարում են կատարուածը անարդար։
ու հիմա, յուսամ, կը տեսնեն, որ բելառուսում, որ հնա֊ն աւելի բարձր էր, ուր կեանքն աւելի թեթեւ էր, միեւնոյն ա մարդիկ համաձայն չեն ընդմիշտ աւտոկրատ ունենալ։
երկու օր առաջ խօսեցինք ընկերոջս հետ։ օնլայն։ ասաւ՝ արի հանդիպենք։ ասի՝ օնլայն։
ու հետաքրքիր ա որ էսօր ասում եմ՝ ընկերոջս, չնայած իրան երեք տարին մէկ եմ տեսնում։ առաջ կասէի՝ ընկեր չունեմ։
բայց դէ նայած ոնց նայես։ մարդը միշտ ուրախ ա, եթէ դու իրեն կապուես, նա էլ չի մոռանում, գրել ա։ արշաւ ա գնում՝ կանչում ա։
ընկերս ա, շատ ուրախ եմ որ կայ։
ինչեւէ, անցնեմ ասելիքիս։
դէ մեր շրջապատի համար՝ հոգացողների, անտարբեր չլինողների, շատ բնական ա գտնել գրաւիչ ձախական մտքերը։ ու նա էլ բացառութիւն չի։
եւ կապիտալիզի վատ կողմերից էր խօսում, եւ դժգոհում էր ՝ «ի՞նչ կապիտալիզմը տուեց հայաստանին»։
ու ես իրան ասում էի՝ բայց արդե՞օք կապիտալիզմ ա մեզ մօտ։
ու էսօր անկապ բանից եւս մի փաստարկ գտայ, որ զրոյցի ժամանակ չէի գտել ու չարտայատեցի։
ռոբերտը ինչ եկել էր՝ դեռ վարչապետ էր՝ արդէն հարկերը բարձրացնում էր։ սկսած տխրահռչակ «օդի հարկից», ու փոքր բիզնէսի վրայ մեծ հարկային ճնշում դրեց։
աջական, կապիտալիստական ղեկավարը կանէր լրիւ հակառակը՝ հնարաւորինս հարթ եւ ցածր հարկեր կը սարքէր։
սա ընդամէնը մի հարթութիւն, փաստարկ՝ ինչի հայաստանում եղած համակարգը կապիտալիզմի հետ շատ կապ չունէր։
էդ ինչ բնութագրող ա վանեցեանի կուսակցութեան անուանումը։ ո՞րն ա անուան ֆունկցիան, ի՞նչ ուղերձ ա տալիս։ նէնց ակնյայտ ա որ ոչ մի բանի մասին ա։
իմ քայլը ակնյայտ ֆունկցիա ունէր՝ ամէն մէկդ արէք մի քայլ, պրծնենք ռեժիմից։
կարծում եմ ապագայում իմ քայլն էլ պիտի ռեբրենդ լինի։
զի իհարկէ, կարող եմ թուալ չէքսպերիմենտալ, բայց ինձ թւում ա այս դէպքում մենք հաստատ աշխարհից առաջ չենք, ու դժուար թէ նոր բան յօրինենք։ եւ ոչ մի յատուկ ուղի չունենք։
ընդհանուր առմամբ մեզ պէտք ա երկու իրական կուսակցութիւն՝ մէկը մի քիչ աջական, մէկը մի քիչ ձախական։
առաջինը սատարի բոլորի համար հաւասար հարկերին, միւսը՝ հարուստներին շատ հարկելուն։
նոր բան ոչ ոք դեռ չի մտածել, ու մեզ պէտք ա որ երկու կուսակցութիւն էդ ձախից աջ առանցքում իրենց տեղերը գրաւեն, ու դէ այնտեղից արդէն պարեն, թէ որտեղ ա իրենց անդամներին աւելի ձգում։
սոցիալական պայմանագրի ամենաէական յատկութիւններից ա՝ աութսորս անելը բռնութիւնը մի, եւ միայն մի մարմնին՝ ստեղծուած լեւիաթանին՝ պետութեանը։
դա պատահական որոշում չի։ հանրութիւնները համաձայնել են, որ ինչքան էլ կոռումպացուած չլինի այդ պետութիւնը, ինչքան էլ այն չչարաշահի սոցիալական պայմանագրով իրեն հասած բռնութեան մենաշնորհը՝ չհալածի այլախոհներին, օրինակ՝ միեւնոյնն ա՝ հանրութեանը ձեռք ա տալիս ունենալ մէկ բռնութեան աղբիւր՝ ոչ թէ շատ եւ անհասկանալի աղբիւրներ։
շատ անհասկանալի աղբիւրների պարագայում անհրաժեշտ ա բաւական մեծ ռեսուրս վերլուծելու բոլոր դէպքերը, եւ պարզելու որ դէպքում էր որ բռնութիւնը արդարացուած։ նման պատճառով մենք որոշել ենք որ ոչ մէկ չի կարող դատել եւ պատժել մարդկանց, բացի պետական դատարանից։
արդե՞օք մենք չգիտենք որ պետական դատարանը յաճախ արդար չի։ արդե՞օք մենք չգիտենք, որ այն յաճախ բաւարարում ա իշխանութեան շահերը։ ապա ինչո՞ւ ենք մենք տալիս իրան այդ իրաւունքը։ որովհետեւ այլընտրանքն աւելի վատն ա։
չի կարելի թերագնահատել հայաստանում տեղի ունեցած յեղափոխութիւնը՝ այն արուած էր առանց բռնութեան՝ յեղափոխականների կողմից։
հետաքրքիր ա որ ընթացքում սերժի իշխանութիւնը ստիպուած եղաւ ինքը հրաժարուել բռնութեան մենաշնորհից՝ աութսորս անելով բռնութիւնը յանցաւոր էլեմենտների մօտ՝ որ դիմակներով եկել էին ցուցարարներին ծեծելու։ յիշո՞ւմ էք։ դրանք ոստիկաններ չէին։
ու իշխանութեան ու պետութեան թուլացման ամենաէական նշաններից ա՝ բռնութեան մենաշնորհ զիջելը։
երբ էդ դիմակներով մարդիկ դուրս եկան փողոց՝ ես մտածեցի հէնց այդ մասին՝ բռնութեան մենաշնորհի՝ եւ էն մասին, ինչի մասին տարբեր աղբիւրներից գիտեմ՝ եթէ իշխանութիւնը դելեգացիա ա անում պետական բռնութեան մենաշնորհը անկապ յանցաւոր էլեմենտների՝ էդ պետութիւնը ահաւոր թուլացած ա ու իրան երկար կեանք չի սպասում որպէս կանոն։ ինչքան էլ անհաւատալու էր թուում՝ սերժի իշխանութիւնը տապալուեց դրանից յետոյ մի քանի օրուայ մէջ։
նիկոլը շատ լաւ գիտակցում էր, որ բռնի յեղափոխութիւնը սխալ ուղի ա։ այ ծռերը չէին գիտակցել։ ու նիկոլը յաջող յեղափոխութեանը հասաւ՝ իսկ ծռերը՝ չէ։
երբ նա մի քանի տարի առաջ դուրս էր եկել բանտից՝ բոլորն ակնկալում էին իրենից բռնի յեղափոխական քայլեր։ փոխարէնը հակ֊ը էն ժամանակ, եւ նիկոլը հակ֊ի հետ կոչ արին մարդկանց գնալ ընտրութիւնների եւ անել այդ յեղափոխութիւնը քուէարկելով։
արդե՞օք դա միամիտ էր։ արդե՞օք իրենք չէին հասկանում ինչքան աւելի պորուլար կը լինեն, եթէ թոյլ տան աւելի գրաւիչ ռիտորիկա։ իրենք հասկանում են, որ եթէ կայ մի ուժ, որ գրաւում ա բաղրամեան 26֊ը, ապա արդե՞օք չկայ հայաստանում, կամ դրսի ուժերից եւս մի ուժ, որ կը կարողանայ նոյնը կազմակերպել։ ապա ո՞րն ա իրաւակարգ իշխանութիւնը։
ես տարրական բաներ եմ գրում, որովհետեւ ինձ տխուր ա որ մարդիկ արդարացնում են ըմբոստների բռնութիւնը ամն֊ում։ ես հասկանում եմ, որ ըմբոստներից շատերը խաղաղ են՝ ապրեն իրենք։ ես հասկանում եմ որ կողոպտիչների զգալի մասը ըստ երեւոյթին պրոտեստ արտայայտողների հետ կապ չունեն։ բայց ոստիկանական մեքենաներ եւ բաժիններ այրողները՝ ունեն՝ դա իրենց պրոտեստի արտայայտումն ա։ ու դրան ես դէմ եմ։
ակնյայտ ա որ 2008֊ին մեզ մօտ կողոպտողների մեծ մասը, եթէ ոչ բոլորը՝ պետական սադրիչներ էին՝ ինչը, ես կարծում եմ՝ ամն֊ում հնարաւոր չի՝ նոյն պատճառով՝ ամն֊ում գիտակցում են պետական բռնութեան մենաշնորհի կարեւորութիւնը։ մեր դէպքերի մասին բաւական տեղեկութիւններ կարելի ա ստանալ պասկեւիչեանի ֆիլմից, ուր պարզւում ա որ կողոպտուած մի խանութը հրաժարուել ա ոստիկանութեանը տրամադրել տեսախցիկների ձայնագրութիւնները, իսկ մի կողոպտիչ ում բռնել են՝ եղել ա հհկ֊ի վստահուած անձ նախկին ընտրութիւններում։ սա նոյնպէս պետութեան բռնութեան մենաշնորհից հրաժարուելն էր։
հիմա շարունակեմ՝ էս ինչ կատարուում ա ամն֊ում՝ կրկին, նկատի չունեմ խաղաղ ցոյցերը, այլ նկատի ունեմ անկարգութիւնները, դա արդիւնք ա բլմ֊ի եւ նման կազակերպութիւնների գործունէութեան։ եթէ խորանաք կը տեսնէք, որ բլմ֊ն ռասիստական կազմակերպութիւն ա։ շատ նման կու֊կլուկս֊կլանին՝ բայց հակառակ ուղղութեամբ։
ու ամն֊ում իհարկէ ռասիզմ կայ՝ բայց այն համակարգային ռասիզմ չի։ ինչպէս հայաստանում էսօր կոռուպցիա կայ՝ բայց այն համակարգային չի։ ամն֊ում կար սեւ նախագահ։ ամն֊ում կան բազմաթիւ յաջողաւ եւ հարուստ աֆրո֊ամերիկացիներ։ սա քննարկելի հարց չի։
եթէ մի ոստիկան հայաստանում վերցրել ա կաշառք արագութիւնը գերազանցող վարորդից՝ դա չի նշանակում, որ նա կիսուում ա իր վերադասների հետ, որ կիսուում են իրենց վերադասների հետ, եւ դա մի ամբողջ բնակչութիւնը կողոպտելու արդիւնաբերութիւն ա։ այսօր դա եզակի դէպք ա որի հետ պետութիւնը, եւ ոստիկանութիւնը ընդհանուր առմամբ կապ չունի։ նոյն ձեւ՝ եթէ մի ոստիկան ամն֊ում սպանել ա որեւէ մէկին, ու չպէտք ա դա անէր՝ ապա դա համակարգային խնդիր չի ու համակարգային ռասիզմ չի։ իհարկէ՝ սպանուածների զգալիս մասը սեւեր են՝ բայց եւ յանցագործների զգալի մասն են սեւերը։ դա լրիւ այլ խնդիր ա, ու սեւերին իրենց համակարգային աղքատութիւնից հանելու ոչ պետական՝ ոչ լիազօրութիւններ տուող, միջոցներ են պէտք։ զի պետութիւնը չպէտք ա լիազօր որեւէ շերտ, դրանով դիսկրիմինացնելով մնացած շերտերը։
կրկին՝ ես չեմ պնդում որ ամն֊ում չկան խնդիրներ, բայց ես պնդում եմ, որ էդ խնդիրների լուծումները ոչ զանգուածային անկարգութիւններն են, եւ ոչ էլ աֆրո֊ամերիկացիներին լիազօրուած պայմաններ տրամադրելը։
հետաքրքիր ա, ինչ իւրօրինակ հռչակում էր, բնաւ փառաւորի տպաւորութիւն չի թողնում, ստիպուած եւ անցանկալի անկախութիւն էր ստացուել այն անգամ։ հռչակագրի տեքստն էլ՝ խղճուկ տեսք ունի՝ համեմատելի չի 1990 թուի օգոստոսի 23֊ի, տեքստի հետ։
Հայաստանի անկախութեան տեքստը՝ առանց «անկախությիւն» և «հանրապետութիւն» բառերի, ընդունվուեց 1918-ի մայիսի 30-ին։
Բաթումում, երբ հայ պատուիրակներից Ալեքսանդր Խատիսեանը Նոյ Ժորդանիային բողոքում է, որ գեղեցիկ բան չէ ընկերներին թողնել նեղությեան պահին, Վրաստանի ապագայ վարչապետը պատասխանում է. «Եթէ դուք խորտակուում էք, ապա մենք պարտաւոր չենք խորտակուել ձեզ հետ։ Վրաստանը սովոր չէ լինել թուրքերի իշխանութեան տակ, իսկ հայերը սովոր են»։
Մի շարք այլ կարծիքներ լսելուց յետոյ Թիֆլիսի Հայոց Ազգային խորհուրդը Վրաստանի անկախութեան հարցում ընդունում է հետեւեալ որոշումը՝ որպէս կատարուած փաստ ընդունել Վրաստանի անկախութիւնը, պահել կոռեկտ՝ առանց թշնամական որևէ քայլի։
սա էլ ա շատ հետաքրքրաշարժ՝
Վրացիները հայ գործիչերից բացի, նոյնն անում են թաթարների՝ ադրբեջանցիների հանդէպ, այն է՝ Թիֆլիսից հեռանալ, մինչդեռ և հայերը, և թաթարները չէին շտապում։ Ապա վրացիները հայերից և ադրբեջանցիներից պահանջում են անմիջապէս լքել նաև Անդրկովկասի Դաշնային Հանրապետութեան ղեկավարութեան նստավայրը՝ նախկին փոխարքայի պալատը։ Հայերը հեռանում են, ադրբեջանցիները՝ համառում. վրացիները նրանց հեռացնում են ուժով։
ի դէպ ադրբեջանի 1918 թուի հռչակագիրն աւելի մտածուած ու արժանավայել տեսք ունի՝ նրանում խօսուում ա իրաւունքներից եւ դիսկրիմինացիայի բացակայութիւնից, ինչպէս նաեւ յայտարարուում ա հարեւանների հետ բարեկամական յարաբերութիւններում լինելու մտադրութիւնը։ չեմ սիրում համեմատութիւններ ադրբեջանի հետ, ու բերում եմ սա կոնտեքստը պատկերելու համար՝ սէյմի խորհրդի ադրբեջանի մասը էնքան շփոթուած չէր, շէնքը լքել չցանկացաւ, կազմեց աւելի արժանավայել տեքստ, չնայած բաքու քաղաքը այդ պահին նոյնիսկ այդ խորհրդի կողմից չէր վերահսկուում։
հայերի խորհուրդը նոյնպէս չէր ցանկանում լքել թիֆլիսը եւ մեկնել երեւան, այլ ցանկանում էր կառավարել հայաստանը թիֆլիսից։ երեւան տեղափոխուելը մի քանի քաղաքական գործչի ջանքերի եւ վարչապետի հրաժարականի սպառնալիքի արդիւնք էր։
ինձ թում ա՝ աւաղ սէյմի պահպանումը իրատեսական չէր՝ շատ տարբեր ու իրարամերժ էին իր մասերի շահերն ու ձգտումները։ ինչը մասնաւորապէս արտայայտուեց յաջորդող պատերազմներով։ սակայն շատ հեռատես, ողջամիտ կը թուար այն ժամանակ չբաժանուելը, մի ձեւ լեզու գտնելը, իրար մէջ պատերազմներ բացասելը եւ միասին ապագայ ագրեսորներին դիմադրելը։
գայթակղութիւն կայ ասելու՝ երեք ազգն էլ մարդիկ էին՝ ո՞րտեղից իրենց այդ ողջամտութիւնը։ սակայն դա յաջողուեց շուէյցարիայում, ուր կան էթնիկ ֆրանսիացիներով ու էթնիկ գերմանացիներով բնակեցուած տարածքներ, իսկ ֆրանսիացիները գերմանացիների հետ թշնամական պատմութիւն ունէին։ այլ հարց ա որ շուէյցարիայի՝ հելուետիա կոնֆեդերացիայի ստեղծման նախապայմանները, կոնտեքստը ու պատմութիւնը լրիւ այլ էին։
այնպէս որ հայաստանի, վրաստանի ու ադրբեջանի անկախութիւնը նաեւ չկայացած բարեկամութեան պատմութիւն ա։
վերջերս շատ եմ ճապոնական ֆիլմեր դիտել, ու յիշեցի «always» ֆիլմը։
առաջին հայեացքից՝ շատ նման ա մեր «մեր բակին»։
ու շատ կարեւոր ա ինչով ա տարբերւում։
ճապոնացիները պատմում են իրենց մասին։ պատմելով իրենց մասին էն ժամանակ՝ պատերազմից յետոյ, իրենք պատմում են իրենց մասին՝ միշտ։ ինչպիսին են ճապօնացիները միշտ։ միշտ եղել եւ միշտ կը լինեն։
ի՞նչ են պատմում։
պատմում են այն մասին, որ ճապոնացիները նախընտրում են երբեմն լինել կոպիտ, նուրբ զգացմունքներն անկեղծ արտայայտելու փոխարէն։ բայց այդ կոպտութեան մէջ պէտք ա կարողանալ կարդալ նրբութիւնն ու խորութիւնը։
պատմում են պատերազմից մնացած վէրքերի մասին։
պատմում են վեստերնիզացիայի մասին։ նշում են, որ առանց այդ էլ լիբերալ եւ բազմազան հանրութիւն էին։
պատմում են ինդուստրիալիզացիայի մասին՝ ու այստեղ ֆիլմում առանցքային են ձգտումները՝ եւ աշտարակն են կառուցում, որով բոլորը հպարտանում են, եւ ընկալում են այն զարգանալու խորհրդանիշ, եւ ամէն մարդ, նոյնիսկ «ինտելիգենտիկ» գրողը ունեն ձգտումներ։
սուզուկի աւտո մականունով մարդը երազում ա ունենալ աւտոընկերութիւն, իսկ գրողը՝ յաղթել գրական մրցանակ։
փոքր փողոցում բոլորն, իհարկէ, իրար աջակցում են։
նաեւ երեւում ա, ոնց են մարդիկ յարգում պատասխանատւութիւնը։ դա, ինձ թւում ա՝ բոլոր մարդիկ։
օրինակ, երբ գրողը նոր նոր պիտի վերցնի երեխային, ու դեռ փորձում ա վերադարձնել՝ սուզուկին իրան «չելենջում» ա, ասում ա՝ «ըհը, դուխդ չհերիքեց», որովհետեւ ուզում ա տեսնել պատասխանատու մարդ։ ու հակառակը՝ երբ նա երեխայով սկսում ա զբաղուել՝ նա ինքն էլ ա իրեն աւելի յարգում, եւ հարեւաններն են իրեն սկսում հարգել։
ամէնակարեւորը՝ պատմում են իրենց արժէքների մասին։
ի՞նչն ա ճապօնացու համար կարեւոր։
ու մենք իմանում ենք, որ ճապոնացում համար կարեւոր են ձգտումները, կարեւոր ա աշխատանքը, կարեւոր ա ընտանիքը, կարեւոր ա հանրութիւնը, երկիրը։
ի՞նչ ենք տեսնում «մեր բակում»։ կարծեմ երկրորդի վերջում, երեւի, կայ ամենալաւ պահը՝ երբ բակի բնակիչները պաշտպանում են նկարիչ դոդոյին, որ բնակւում ա նկուղում, որը պէտք ա ինչ֊որ մէկը վերցնի բիզնէսի համար։
տեսնում ենք էն, ինչին կայ պահանջ՝ «ռազբիրատ»։
չենք տեսնում երկիր, չենք տեսնում ոնց ա բակը հանրութեան մաս, չենք տեսնում զարգացում, չենք տեսնում ձգտումներ։ մէկն իր համար չինովնիկ ա, մէկն էլ իր համար նկարիչ ա։ ամենաոգեշնչողը «ռազբիրատ»֊ն ա, դա ա հայ երիտասարդի ձգտումը՝ բակի յարգուած տղայ լինելը։
իհարկէ, դա մասամբ ներկայացուած ա ծաղրանքով։ բայց եւ ամէնն ա ներկայացուած ծաղրանքով։
ակնյայտօրէն, մեր բակը էքսպորտի ֆիլմ չի՝ ներքին շուկայի համար ա։
ինչը կրկին տարբերում ա մեր հանրոթիւնը ճապոնականից, եւ ո՞ւր եմ հեռու գնում՝ նոյնիսկ վրացականից։
վրացիները իրենց կինոյում կարողանում են անդրադառնալ ներքին խնդիրներին այնպէս, որ դա էլ լինի իրենց մասին պատմել՝ ուրիշներին։ օտար հայեացքի համար հետաքրքիր ֆիլմեր են նկարում, ու ինձ թւում ա դա յատուկ չեն անում, պարզապէս այսպէս ստացւում ա, երբ անում ես մի բան, որը կարող ա որեւէ մէկին, քեզնից բացի, հետաքրքիր լինել։
աչքի ա ընկնում նաեւ էն, որ ճապոնիան՝ ի տարբերութիւն մեզ՝ աշխարհի մաս էր։ եւ դա երեւում ա մասնաւորապէս շէնքերով։ ակնյայտ ա, որ մենք էսօր, երբ նոր ենք դառնում աշխարհի մաս՝ չտեսի պէս պիտի շէնքեր կառուցենք, իսկ իրենք կառուցում էին ճաշակով եւ համաշխարհային տենդենցները տեսնելով։
ընդհանուր առմամբ, «միշտ» ու «մեր բակը» ֆիլմերը, սկսած անուանումից, եւ վերջացրած բովանդակութեամբ եւ իրականացումով լրիւ բացատրում են ինչու հայաստանը ճապոնիա չի՝ այլ նոր մանուկ պետութիւն ա, ու ինչի ա ճապոնիան՝ որ նոր չի ծնուել՝ այնպիսին ինչպիսին այն կայ։
գիտէ՞ք էն որ նիկոլին նամակ հասաւ, ոնց կանադահայերի ընտանիք չի կարողանում էստեղ քաղաքացիութիւն ստանայ։
ես կարծում եմ, որ նախ էդ ինտերֆէյսների եւ էյփիայների մասին ա։
եթէ մեզ մօտ քիչ թէ շատ ինտերֆէյսները սահմանուած են, ու մի ձեւ աշխատում են, կարող ա մի ֆունկցիայի կանչ երկար տեւի, զի մի տաս տեղ պիտի գնայ գայ, բայց մի ձեւ աշխատում ա։
իսկ այ երբ հարց ա լինում կանադային կանչ անել, իսկ իրենք էդ ֆունկցիան կամ մեթոդը չունեն, ապա ստեղ կախում ա։
ու տէնց կախած մնացել էր, մինչեւ վարչապետին նամակը չհասաւ։
դէ հիմա հասաւ, որտեղ նաեւ գրուած էր, թէ էսինչ պաշտօնեան մեզ ասել ա՝ հո դուք չէք գժուել, ինչի՞ էք գալիս հայաստան, բան, ու նիկոլն էլ ցնդել էր, ասում էր՝ գտէք էդ պաշտօնեային, տեսնենք էդ ով ա տէնց բաներ ասել։
ու դէ էս մարդկանց հարցը կը լուծուի, զի նա իմացել ա։
հիմա ինձ թւում ա նիկոլը մի բան չի հասկանում։ նա հաւատում ա որ առանց համակարգը, ծրագիրը ձեռք տալու, կարելի ա որ եղած մարդիկ ջանասէր գործ անեն։ ինձ թւում ա էդ հնարաւոր չի, ու էն պատճառով որ էդ մարդիկ սովոր չեն, ու էն պատճառով որ եթէ մարդը հնարաւորութիւն ունի մատը մատին չխփելու, էդ իր համար լռելեայն լուծումն ա։
ու հիմա, ասենք գտան էս կամ էն մարդուն, որ չի աջակցել, որ զոյգը քաղաքացիութիւն ստանայ։ էս մարդիկ ասելու են՝ հա, բա ո՞րտեղ ա գրուած, որ պարտաւոր էինք էս կամ էն անել։ մի հատ էլ անէինք, կարող ա պատժէիք։
ես յիշում եմ, նիկոլի մօտ մարդիկ ասում էին, թէ քաղաքական կամք, բան։ բայց դու չես կարող ամէն ինչ կամքով լուծել, պէտք ա ծրագիրը նէնց գրուած լինի որ աշխատի։
ու այո, մենք երիտասարդ պետութիւն ենք, ու լիքը քէյսեր հաշուի առած չեն առանց այդ էլ վատ աշխատող ծրագրի մէջ, ամն֊ում քանի բացառութիւն ու աւելացում են արել ամէն տեղ, երեւի չեք լիստեր էլ են սարքել, ու համարեա գրեթէ բոլոր հնարաւոր դէպքերը ծածկած են։
ես ասել եմ, որ ֆբ֊ում գրածները չեն փնտրւում համացանցային փնտրելու համակարգերով՝ գուգլով կամ բադիկով, ու դա, իբր խնդիր ա։
երբ հայերէն բան ես փնտրում՝ գտնում ես ակումբ․ամ֊ի քննարկում։
բայց հիմա ջոկում եմ, որ ամէնը էնպէս ա, ինչպէս պէտք ա լինէր։ ու ցանցի հնէաբանները կը ջոկեն, որ դէ չզարգացած հանրութիւն էր՝ դեբիլութիւններ էին խօսում ֆբ֊ում, մաքսիմում քաղաքական քննարկումներ կային, էն էլ հիմնականում անորակ։ իսկ քաղաքականութիւնը դէ լոու լեւել ա, կենցաղ ա։
պատահական չի, որ բացի ակումբից, որը ըստ էութեան գրական ակումբ դարձաւ, ոչ մի այլ հայալեզու համացանցային թեմատիկ համայնք, քննարկումների տեղ, հարց ու պատասխանի տեղ չձեւաւորուեց։
ասենք՝ ֆոտոյի մասին։ կամ շարժիչների։ կամ վիդեօքարտերի։ կամ ջրաներկով նկարելու։
իսկ երբ դա լինի՝ նոր աւելի մարգինալ համայնքներ կը լինեն, ասենք օսմ խմբագրողների։
իսկ հիմա՝ ի՞նչ օսմ խմբագրող, ի՞նչ օբերոն, մարդիկ ջաւայից եթէ խօսում են՝ ասում են՝ ո՞նց եմ էս լիբը օգտագործում։
հանրութիւնից ա։ ի՞նչը քննարկի։ էդ տէնց, ապագայ հնէաբանի աչքերով։ #հայաստան #հանրութիւն #համայնք #համացանց
ընդհանուր առմամբ, էն որ ես ասում էի՝ քպ֊ն յստակ չի ասում, կոպիտ ասած՝ աջական ա թէ ձախական, աւելի ա նման ամն֊ի հանրապետականների, թէ դեմոկրատների, ահա այս պահերի համար ա կարեւոր։
զի աջականի համար էսօր արդիւնաւէտ լուծում ա հանքը։ իսկ ձախականի՝ ոչ մի ողջամիտ ձեւակերպում հետաքրքիր չի, պիտի հինքեր չլինեն ու վերջ։
ուրիշ տեղ գրել եմ, որ մոռանում են, որ աղքատ ենք, ու խնդիրն այն ա, իսկապէս հետեւելո՞ւ են լիդիանին պարբերաբար, իսկապէս բիւջէ՞ ա փող մտնելու, ու ինչ ա արուելու այդ փողի հետ։
այսօր կարելի ա ասել, որ ըստ երեւոյթին այո, մտնելու ա ու ըստ երեւոյթին կօգտագործուի բաւական ողջամիտ։ մեր բիւջէի համար փոքր լոադ չի պաշտպանութիւնը, իսկ լաւ վիճակում ինֆրաստրուկտուրա պէտք ա բիզնեսի զարգացման համար։ տեսէք, աջական բաներ եմ ասում։ բայց արդե՞օք մենք կարող ենք մեզ թոյլ տալ չզինուել, օրինակ։ ձախականն ինձ այս պահին կը պիտակէր «միլիտարիստ», ու ինձ իսկապէս թւում ա, որ ձախականութիւնը շքեղութիւն ա, որը մենք մեզ թոյլ տալ չենք կարող։
նոյն կերպ եւրոպայում փակել են ատոմակայանները, ու դա ողջամիտ չեմ համարում։ մենք երկրաշարժի հաւանականութիւն ունենք, եթէ փնտրել ինտերնետում «ամենավտանգաւոր ատոմակայանը», կը բերի մեծամորը, ու մեզ համար միեւնոյնն ա ողջամիտ չի ատոմային էներգետիկայից ինքնակամ հրաժարուելը։
մանաւանդ, եթէ կայ խնդիր, որ մենք պէտք ա հասցնենք ռազմական սալանս պահել, ու հէնց չպահենք, մեզ խփելու են։ բա ո՞րտեղից այդ փողը։
մենք այսօր էն երկիրը չենք, որ ամբողջ աշխարհին պէտք ենք, որ գերտէրութիւններն ասեն ադրբեջանին՝ չյամարձակուես պատերազմել։ իրենք ստեղ շահ չունեն, զի մենք մարդկութեանը տալու բան չունենք։ սինգապուրն ունի՝ մենք չունենք։
իսկ եթէ մենք ունենայինք, բնական ա, հանքերի խնդիր չէր կանգնի, զի դէ կարող ես քեզ թոյլ տալ դրանք չունենալ։ կարո՞ղ ենք մեզ թոյլ տալ՝ ինձ թւում ա՝ չէ։
«իմ երազած հայաստանի» մասին էին գրում թուիթերում, յիշո՞ւմ էք՝ վնաս չի երազելը, գուցէ, բայց մեր երազածն այսօր չկայ, ու ոտքերը ըստ ծածկոցի ա պէտք ձգեզ, երբ գոյատեւման հարց ունես։
եթէ նիկոլն այդպէս ձեւակերպի, նա իրան կը ներկայացնի որպէս աջական քաղաքական գործիչ, իսկ նա նման յստակութիւնից իմ հասկանալով, խուսափում ա։
ամեն անգամ, երբ մեկը գլոբալ խնդիր ա ասում ու դիմացից ավելացնում ա “Հայաստանում”, չեմ տիրապետում ինձ, ասում եմ՝ մենակ Հայաստանում չի, աշխարհում էլ ա տենց։
— սիրտս ինչի էդ օրբելեանին չի կպնում՝ դէ նա հայ չի, նկատի ունեմ՝ նա հայաստանը տուն չի զգում, ասում ա՝ ես կը վերցնեմ էս ու էն ու կը գնամ եսիմուր։ ինքը նայոմնիկ ա։ իսկ մանսուրեանը, ով կարող ա տարուայ մեծ մասը դրսում լինի, երբ հայաստանի մասին ա խօսում՝ ձայնը դողում ա։ զգում ես որ անտարբեր չի։
այդ իրադարձութիւններից 11 տարի անց ահա, չափազանց կարեւոր է քաղաքական գնահատական տալ տեղի ունեցածին։ եւ հիմա հարկ եմ համարում արձանագրել, որ 2008 թուականին իշխող վերնախաւի գործողութիւններն ամենեւին ուղղուած չէին առանձին վերցրած ուժի, խմբի, անհատի դէմ, այդ բռնութիւնների ու ապօրինութիւնների հիմնական եւ թերեւս միակ թիրախը հայաստանի հանրապետութեան քաղաքացին էր. նրա իրաւունքը, նրա արժանապատուութիւնն ու ազատութիւնը։
մարտի 1-ի զոհերը գոռ քլոյեանը, արմէն ֆարմանեանը, տիգրան խաչատրեանը, յովհաննէս յովհաննիսեանը, դաւիթ պետրոսեանը, զաքար յովհաննիսեանը, գրիգոր գեւորգեանը, սամուէլ յարութիւնեանը, համլետ թադեւոսեանը, տիգրան աբգարյանը չեն միայն, այլեւ հայաստանի հանրապետութեան իւրաքանչիւր քաղաքացի, իր իրաւունքի համար պայքարող իւրաքանչիւր ցուցարար, որովհետեւ մարդասպանը՝ ասենք, օրինակ, դաւիթ պետրոսեանի վրայ կրակելիս չի իմացել, որ նա յատկապէս դաւիթ պետրոսեանն է՝ ծնուած 1974 թուականի ապրիլի 16-ին երեւան քաղաքում։
մարդասպանը չի իմացել, որ կրակում է դաւիթ պետրոսեանի վրայ, բայց հաստատ իմացել է, որ կրակում է հայաստանի հանրապետութեան քաղաքացու վրայ։ հետեւաբար, Մարտի 1-ի զոհերից իւրաքանչիւրի վրայ արձակուած կրակոցը մեզնից իւրաքանչիւրի վրայ արձակուած կրակոց է։
այդ իրադարձութիւններից 11 տարի անց ահա, չափազանց կարեւոր է քաղաքական գնահատական տալ տեղի ունեցածին։ եւ հիմա հարկ եմ համարում արձանագրել, որ 2008 թուականին իշխող վերնախաւի գործողութիւններն ամենեւին ուղղուած չէին առանձին վերցրած ուժի, խմբի, անհատի դէմ, այդ բռնութիւնների ու ապօրինութիւնների հիմնական եւ թերեւս միակ թիրախը հայաստանի հանրապետութեան քաղաքացին էր. նրա իրաւունքը, նրա արժանապատուութիւնն ու ազատութիւնը։
մարտի 1-ի զոհերը գոռ քլոյեանը, արմէն ֆարմանեանը, տիգրան խաչատրեանը, յովհաննէս յովհաննիսեանը, դաւիթ պետրոսեանը, զաքար յովհաննիսեանը, գրիգոր գեւորգեանը, սամուէլ յարութիւնեանը, համլետ թադեւոսեանը, տիգրան աբգարյանը չեն միայն, այլեւ հայաստանի հանրապետութեան իւրաքանչիւր քաղաքացի, իր իրաւունքի համար պայքարող իւրաքանչիւր ցուցարար, որովհետեւ մարդասպանը՝ ասենք, օրինակ, դաւիթ պետրոսեանի վրայ կրակելիս չի իմացել, որ նա յատկապէս դաւիթ պետրոսեանն է՝ ծնուած 1974 թուականի ապրիլի 16-ին երեւան քաղաքում։
մարդասպանը չի իմացել, որ կրակում է դաւիթ պետրոսեանի վրայ, բայց հաստատ իմացել է, որ կրակում է հայաստանի հանրապետութեան քաղաքացու վրայ։ հետեւաբար, Մարտի 1-ի զոհերից իւրաքանչիւրի վրայ արձակուած կրակոցը մեզնից իւրաքանչիւրի վրայ արձակուած կրակոց է։
աստուատ, ասում են, թէ մեր օդանաւակայանի անձնագրային կոնտրոլի աշխատողների ուղիղ կէսը ռդ քաղաքացի են, ու պատասխանատու են ռդ֊ին։ դա ետմ֊ի հետ կապ չունի։ իննսունականների սկզբից տէնց ա, որ էդ մարդկանց կէսը հհ քաղաքացի են ու հհ֊ի վրայ են աշխատում, կէսը՝ իրենց։
ու կախուած նրանից, թէ որ բուդկային ես մօտեցել, քեզ կարող ա սպասարկի ռդ կամ հհ քաղաքացի եւ յատուկ ծառայող։
տէնց էն ժամանակուանից էր, ետմ֊ի հետ կապ չունի, զուտ ոչ մէկ չի դուխ արել ռուսներին ասել՝ ռադ եղէք, մենք ենք մեր սահմանը վերահսկելու։ իրենք էլ օգտւում են նրանից, որ կարողանում են մեր սուվերենութիւնը նուազեցնել։ #քաղաքականութիւն #ռուսաստան #հայաստան #սահման #անցակէտ #զուարթնոց
ուզում եմ ասել, որ էդ չզարգացած լինելը, որը, ի դէպ, յատուկ ա սփիւռքի բնակիչներին, հեչ լաւ չի ոչ միայն մեզ համար, այլ եւ հանրութեան։
նախ սահմանեմ, որն ա չզարգացած լինելը։ էդ ներդերը խորանում են ինչ֊որ բաների մէջ, մէկը ասենք փիլիսոփայութեան, մէկը արուեստի, մէկը ժապաւէնային լուսանկարչութեան, մէկը փախած տեքնոլոգիայի, մէկը էս ձեւ երաժշտութեան։
ու արդէն գրել եմ, որ դրանով ընդհանուր զարգացումը տուժում ա։ ու պէտք ա դա գիտակցել, ու հաշուի նստել դրա հետ։
զի ստացւում ա, որ մենք շրջաններ ենք, որ փոքր մասով իրար հետ համընկնում ենք, ու մեծ մասերով չենք համընկնում։ դա նաեւ նշանակում ա, որ շփուելու ու իրար հասկանալու քիչ հնարաւորութիւն ունենք։ ու զգալով դա, լռում ենք։
մարդիկ կան, ով շրջանի մակերեսների մեծ մասով համընկնում են։ ու իրենք կարողանում են շփուել, ու իրենք աւելի մեծ պոտենցիալ ունեն համայնքներ ստեղծելու։
ես ասում էի, որ հանրայինը հայաստանում մարդկանց հետաքրքիր չի, որովհետեւ իրենք ունեն բարեկամներ, ունեն բակի ախպերութիւն, ու այդ բարեկամների ու ախպերութեան հետ շփումը ահագին բաւարարում ա իրենց։ նշանակում ա, հանրայինի մասին շատ չեն մտածում։
բայց, մտածում են այն ժամանակ, երբ ասենք խօսքը գնում ա իրենց համար շատ կարեւոր արժէքների, ասենք համասեռականներին վառելու լգբտ֊ի։ իսկ ասենք հայաստանում կայ զանգուած, որ էլի աշխարհից կտրուած ա, ու իրենք ցաւոտ են ընդունում այլ թեմաներ՝ մէկն ինձ ասել ա, թէ յեղափոխութիւնը ինձ բնաւ չի հետաքրքրում, զի սոցիալիստական չի։ մէկն ասել ա՝ դէ սրանք լիբերալ են։ ու լիբերալը, բնական ա, վատ երանգ ունի իր համար, զի կապիտալիզմի, ազատ շուկայի մասին ա։
ու այդպէս, մենք քեարթերից չենք տարբերւում նրանով, որ խորանալով որոշակի տեղեր, ֆոկուսուելով դրանց վրայ հանրայինը թողնում ենք ֆոկուսից դուրս, լաւ չենք զգում, չենք համընկնում մեր հետաքրքրութիւնների շրջաններով ոչ մէկի հետ։ եւ մենակ ու մեկուսացուած ենք մնում, կամ շփուելով մենակ՝ ֆեմինիստները ֆեմինիստների հետ, ձախականները՝ ձախականների, կտրուած ենք մնում հանրայինից։
ու եթէ տէնց մի երկու ընկեր էլ գտնում ենք, ում հետ կարելի ա խօսել այդ թեմաներից, ու հետաքրքիր ա, պլիւս մէկին էլ, ով համաձայն ա մեզ հետ քնել, ու երբեմն էլ գոհ ա դրանից, արդէն թւում ա որ լրիւ լաւ ա, ու հանրայինը էլ աւելի ոչ շօշափելի ա դառնում։
որը բնաւ չի աջակցում որ հանրային կարեւորութիւն խնդիրները ֆոկուսի մէջ լինեն, լուծուեն, իսկ անլուծելի խնդիրները, որոնց վրայ կենտրոնացած ենք, մէկ ա էլի չեն լուծուելու։
ահագին անարդիւնաւէտ վիճակ ա։
ու ինձ թւում ա, բոլորը պէտք ա էդ խխունջներից դուրս գան, ուր իրենք լսում են իրենց արձագանքները, ու մի ձեւ անեն որ իսկապէս զարգանան, ու լիքը ընհդանուր մակերես ունենան հետաքրքրութիւնների, գիտելիքների, կարողութիւնների, բեքգրաունդի, մտքերի, առումով, որ ընդհանուր կարեւորութեան խնդիրները լուծուեն։
իսկ սոցիալիստական յեղափոխութիւն չի լինելու, ոչ մէկ վնեզապնը չի սկսի օբերոնով գրել, եւ քաղաքական դաշտում ռեալ ընտրութիւնը դեռ երկար մնալու ա ֆեոդալների եւ լիբերալների, ոչ թէ սոցիալիստների ու կապիտալիստների միջեւ։
ես միտք ունեմ, ոնց կարելի ա բաւական անցաւ անցում կատարել բանակի, ուր աղջիկներն ու տղաները միասին են ծառայում։ ու բանակն էլ լաւանալու ա, շատ աւելի լաւ ու կազմակերպուած տեղ ա լինելու, եթէ աղջիկներն էլ ծառայեն։
մտածեցի, որ դպրոցականներին ուղարկեն ասենք մի ամիս ռազմականացուած ճամբար, բոլորով, խառը։ ճամբարներում նորմալ ապրում են չէ՞ տղաներն ու աղջիկները միասին։ դէ, այդպէս այդ նոր սերունդը, որ տաս տարի ա իրար հետ ճամբարներ ա գնացել, սովոր կը լինեն այդ վիճակին, ու ոչ մի տարօրինակ բան չի լինի, որ նոյն կերպ շարունակեն բանակում։
ու բաւական անցաւ կը լինի անցնել մի բանակի, ուր աղջիկներն էլ են ծառայում։ բանակն էլ անհամեմատ աւելի լաւ տեղ ա դառնալու, ուր մարդիկ իրենց աւելի արժանապատիւ են զգում, որովհետեւ այսօր այն այնպիսի տեղ ա, ուր բոլորն իրենց նուաստացուած են զգում։
յիշո՞ւմ էք սերժի՝ պոզներին տուած հարցազրոյցը՝ սս֊ն ասել էր, թէ խսհմ֊ի ժամանակ «աւելի անվտանգ» էր հայաստանը։ կարեւոր ա, որ վենեդիկտովի հարցազցոյցի ժամանակ նիկոլը նշեց, որ հայ բնակչութիւնը տեղահանուել ա սովետական բանակի մասնակցութեամբ։ սս֊ն երբեք դուխ չէր անի տէնց բան ասէր։
իսկ ես հիմա ինձ անհամեմատ աւելի լաւ եմ զգում նրանից, որ աւելի ազատ երկրում եմ ապրում։ ես առաջ չէի ջոկում որ այդ բեռը միշտ ուսերիս կար, որ ազդում էր վրաս, ճնշում էր։ նոյնիսկ փորձում էի մերժել, ասել թէ ես մէկ ա իմ աշխարհում, լոկալ, այս ու այս բանը կանեմ ու ազատ եմ դրա մէջ գոնէ։ իսկ լոքալիթի չի, փակ համակարգերով չի, ու ամէն ինչ փոխկապակցուած ա։
որոշումներ կան, որ չպէտք ա ընդունել ըստ ձեռնատու֊չձեռնատու հաշուարկի։
ասենք պարզ որոշում՝ ճո֊ին կաշառք տալ թէ չտալ։
ենթադրենք տաս հազար տուգանք ա գալիս։ ճո֊ն տեսականօրէն եթէ տուգանի, երեսուն տոկոսը, այսինքն՝ երեք հազար դրամն իրենցն ա։ բայց թւում ա թէ, քեզ էլ ա ձեռք տալիս, որ հինգ հազար տաս, ոչ թէ տաս, իրենց էլ ա ձեռք տալիս երեքի տեղը հինգ ստանալ քեզնից։
կամ երբ գիւղապետն ասում ա՝ կը գնաք հհկ֊ի համար կը քուէարկէք, յետոյ մեզ մի քիչ լաւ կը նայեն, իսկ եթէ չէ՝ վատ կը նայեն, ու ես էլ ձեզ ինչ կեղտ կարողանամ կանեմ։
ու ես հասկանում եմ, որ «եթէ բոլորը» պայմանը շատ հազուադէպ ա կատարւում, բայց մի երկրի ներսում, հնարաւոր ա որ կատարուի, ինչպէս եւ եղաւ վերջերս։
ու անկախ նրանից, եթէ բոլորը կաշխատի թէ չէ, արժանավայել ա անել այնպէս, ինչպէս ձեռնատու չի, ու ստանալ քո վաստակած խնդիրները, քան չանել։
ու իթ նիկոլն էլ չէր հաւատում որ մի բան կը ստացուի իր մօտ։ նա պարզապէս չէր կարող ինքն իրեն թոյլ տալ կուլ տալ սերժի եւս մի անգամ ղեկավար լինելը, գոնէ մի բան, գոնէ դեսփերէյթ մի բան պէտք ա անէր։
ու արեց։ ու իթ ոչ մէկ չէր սպասում որ կաշխատի։ բայց աշխատեց, մասնաւորապէս որովհետեւ որոշումն արժանավայել էր ու այլ կերպ հնարաւոր չէր ինքդ քեզ թոյլ տալ։ #քաղաքականութիւն #որոշում #արժանապատւութիւն #հայաստան
վրաստանում սաակաշուիլու ինեցրիան դեռ լաւ զգացւում ա, չնայած սաակաշուիլիենք քանի տարի ա իշխանութեան չեն, հիմա էլ մեզ մօտ հհկ֊ի իներցիան ա, ու դեռ երկար ազատուելու ենք։ #հհկ #հայաստան #վրաստան
եւ մենք հասկանում ենք, որ ռուսաստանից կախուած հայաստանում, հէնց բարեփոխումները, այլ ոչ յեղափոխութիւնն է ընկալուելու որպէս աններելի լկտիութիւն։ որովհետեւ հէնց դրանք, տնտեսական վիճակի լաւացումը, եւ հայաստանի, եթէ ոչ շուէյցարիա, այլ գոնէ էստոնիա, կամ կիսաէստոնիա դառնալուց հետեւում է ռուսաստանից աւելի մեծ անկախութիւնը, հետեւում է, որ հայաստանի անձեռնմխելիութեան երաշխաւորողները լինելու են ե՛ւ ամն֊ը, եւ եւրոպան, դէ, ընդհանրապէս ամբողջ արեւմտեան աշխարհը, այլ ոչ ռուսաստանը։
իսկ ռուսաստանն այսօր հետխորհրդային տարածքում շատ դեստրուկտիւ ուժ է։ եթէ նայենք, ինչպէս էին գործում ամն֊ն ու եւրոպան երկրորդ համաշխարհայինից յետոյ, եւ ոչ միայն եւրոպայում՝ իրենք բարձրացնում էին գերմանիան, բարձրացնում էին ճապոնիան։ հետաքրքրուած էին նրանով, որ այդ երկրները դառնան բարեկեցիկ ու չուզենան պատերազմ։
ռուսաստանը հիմա հետաքրքրուած ա որ իր բոլոր «կլիենտները» մնան մուրացկան, եւ դրանց մէջ իշխող կուսակցութեանը հաւատարմութիւնը ապահովուի փոքր կամ մեծ կողոպուտներից մեծահոգի նետուած կտորիկների միջոցով։ ռուսաստանը հետաքրքրուած ա մաֆիայի սկզբունքներով կառավարման մէջ։ որովհետեւ ինչքան աւելի աղքատ ա սիցիլիան մաֆիայի պատճառով, այնքան աւելի բարձր ա սիցիլիացիների հաւատարմութիւնը մաֆիոզ դոնին։
ինձ ապշեցնում ա ոնց կարող են որոշ, կարծես թէ խելացի մարդիկ, ենթադրել, որ էդ ոչինչ, եթէ լինի կկ֊ն, էդքան վատ չի, որ դա որեւէ չափով ընդունելի outcome ա։ ըստ իս կկ֊ի կողքը եւ սս֊ն, եւ գալուստը լրիւ նեաշ են, լրիւ։
ես համամիտ չեմ կարէն վարդանեանի հետ, որ սս֊ն չէր ուզում լինել վարչապետ, բայց իրեն ստիպեց իր շրջապատը։ այսինքն, չեմ բացառում որ դա նոյնպէս տեղի ա ունեցել, բայց իմ կարծիքով սս֊ն ընդհանուր առմամբ իր իսկ ստեղծած իրավիճակի պատանդն էր դարձել։
լտպ֊ի ժամանակ կար քաղաքական դաշտ, ու կային քաղաքական քննարկումներ, փաստարկներ, եւ հակափաստարկներ։ ռկ֊ից սկսած մեզ մօտ քաղաքական դաշտը լաւ մաքրւում էր, ու քննարկումների եւ փաստարկների շրջանն աւարտուեց։ փոխարէնը կար առաջնորդի կարծիք, եւ չհամաձայնողները պարզապէս լռեցւում էին, մեղմ ասած։
բնական ա, որ եթէ պետութիւնում ա տիրել նման վիճակ, արտայայտուած տարաձայնութիւններ կուսակցութեան ներսում տեղ չունէին։ կար որոշակի ներքին դարուինիզմ, ով ում կոկորդը կը կրծի, բայց դա հիմնականում չէր վերաբերում քաղաքական օրակարգին, այլընտրանքային տեսլականներին։ տարօրինակ էլ կը հնչէր, եթէ ինչ֊որ մէկը միանար հհկ֊ին զուտ իր քաղաքական տեսլականներն առաջ տանելու համար։
ի տարբերութիւն, ամն֊ի համակարգում կուսակցութեան ներսում կայ բաւական լայն range կարծիքների եւ լուծումների։
այս վիճակում սս֊ն չէր կարող ունենալ որեւէ մէկին, ում կը կարողանար վստահել երկիրն ու կուսակցութիւնը։
որովհետեւ նա ինքը շրջապատեց իրեն շեստեօրկաներով, ու մարդկանցով, ում նա ինքը վստահել չի կարող։ այդ պատճառով էր նա իրավիճակի պատանդ։ նա հասկանում էր, որ ցանկացած պոտենցիալ մարդ համ վստահելի չի պետութեան համար, համ իրեն՝ սս֊ին ցանկացած պահին կը քաշի, համ կուսակցութեան շահերի համար։
այդ էր պատճառներից մէկը, որ բերուեց այլ մէկը՝ դրսի մարդ, ով ոչ միայն կուսակցութեան, այլ եւ հայաստանի հետ շատ կապ չունէր։ միւս պատճառն էր՝ գործող իշխանութեան բնաւ լեգիտիմ չլինելը՝ ժողովրդի աջակցութիւն չունենալը, ու այդ քայլը նաեւ կարող էր իրենց օգնել՝ ոնց որ թէ մի քիչ թարմ, ու մի քիչ արտաքնապէս քաղաքակիրթ մարդ ներկայացնելով։
սս֊ն նաեւ, իմ կարծիքով լաւ հասկանում էր, որ կկ֊ն աւելի կառավարելի ա դրսից, քան նոյնիսկ ինքը՝ սս֊ն, ու որ կկ֊ին հայաստան վստահելը նոյնիսկ աւելի վատ միտք ա, քան հայաստանը վստահել իրեն՝ սերժին։
այդպիսի քաղաքական դաշտում նոր աստղերի յայտնուելը գրեթէ բացառւում ա։ ու զարմանալի չի, որ նիկոլն էլ հին մարդ ա։ նոր մարդ չի։
ի դէպ, եթէ իշխանական մեդիան ունենար որեւէ մի պատրուակ նիկոլի գլխին կեղտ թափելու, այն լրիւ օգտագործուելու էր՝ ասելու էին՝ դո՞ւ չէիր ով այն օրը սենց բան ա ասել կամ արել։ բայց փաստացի իրենք ոչ մի բան նիկոլի վրայ չունեն։ ոչ ոք չունի։ այս մարդը մաքուր ա մնացել, ու նոյնիսկ հակ֊ից ա գնացել որովհետեւ դէմ էր բհկ֊ի հետ համագործակցութեանը։ եւ շատ ծիծաղելի ա, որ եթէ դու չես գնում բհկ֊ի մօտ, բհկ֊ն գալիս ա քո մօտ։ յուսանք կը գայ։
մի քիչ շեղուեմ, ու խօսել լեգիտիմութիւնից։
բոլոր քաղաքական տեսութիւնների համաձայն, իշխանութիւնը չի կարող պարզապէս լինել իշխանութիւն, նրան պէտք ա լեգիտիմութիւն։ առաջ այն ստանում էր աստծուց, ասենք եկեղեցում միջոցով, իսկ հիմա այդ լեգիտիմութիւնը ձեռք ա բերւում ժողովրդից՝ ընտրութիւնների միջոցով։
ու շատ կարեւոր ա, որ իրենց համար էլ ա ակնյայտ, որ ֆարս ընտրութիւններով անցնելը, բնաւ չի նշանակում որ իրենք ունեն լեգիտիմութիւն։ նոյնիսկ եթէ մարդը կաշառք ա վերցրել ու քուէարկել ա հհկ֊ին, ապա միեւնոյնն ա, դա չի դարձնում հհկ֊ն լեգիտիմ, քանի որ խարդախութիւնը մնում ա խարդախութիւն։ ու կաշառք վերցնողն էլ այդ մասին գիտի, իր համար էլ այդ իշխանութիւնը ում համար նա քուէարկել է, լեգիտիմ չի կարող լինել։
նիկոլը բաւական գրագէտ խփում էր հէնց իշխող կուսակցութեան եւ անձամբ սս֊ի լեգիտիմութեանը։ ու նաեւ ձեռք էր բերում ժողովրդից իր լեգիտիմութիւնը՝ ասենք բանակցութիւններ վարելու։
ու դա չէր կարող չաշխատել։ սս֊ն իմ կարծիքով չի գնացել, որովհետեւ իրեն զանգել ասել են։ սս֊ն գնացել ա, որովհետեւ գիտակցել ա, որ նա ապրում ա այլ դարաշրջանում, այլ մարդկանց հետ, որ մարդիկ էլ այլ են քան տաս տարի առաջ, որ իրավիճակն ա այլ, որ ընդդիմադիրներն են այլ, ու որ եթէ առաջ նա ունէր հ1 որին կարող ա հաւատար բնակչութեան բաւական մեծ տոկոս, ապա այսօր հ1֊ը բացարձակ վստահելի չի, ու չնայած մեդիան գրեթէ ամբողջութեամբ վերահսկւում ա, միեւնոյնն ա, կան մի քանի վստահելի լրատուամիջոցներ։
սս֊ն լինելով չլեգիտիմ իշխանութիւն կառավարուող էր երեւի թէ բոլո՛ր հետաքրքրուող դրսի ուժերի կողմից։ ու սս֊ն էլ գիտէր որ նա հայաստանի համար ամենալաւ մարդը չի։ ինձ թւում ա, նա պէտք ա որ թեթեւացած լինէր գիտակցելով որ պատի վիճակ ա, ու նա անելու քայլեր չունի ու պէտք ա հեռանայ։
ու նա հասկացաւ որ եկել ա ժողովրդավարութեան եւ օրէնքի ժամանակը, եւ իր՝ հեռանալու ժամանակը։
ու նա հասկանում ա, որ բաժանած սֆերաները, հարկեր չվճարելը, ազատ շուկայական յարաբերութիւնների բացակայութիւնը՝ հայաստանի տնտեսութեան վրայ վատ են ազդում։
լրիւ անիմաստ էր այդ պատի պարագայում մի հատ էլ բռնութիւնների դիմել։ դրանցից յետոյ նա հեշտ չէր պրծնի, իրեն դատելու էին ամէն ամէնի համար ու ոչ մի բանի վրայ աչք չէին փակի։ ճիշտն իր կողմից անմիջապէս հեռանալն էր, եւ հէնց այդ ձեւակերպումով, ճանաչելով որ նա սխալ էր, իսկ նիկոլը՝ ճիշտ։ ու դա նոյնիսկ երեւի թէ արժանավայել հեռացում էր։
հիմա ստեղծուած իրավիճակի մասին։ իմ հասկանալով կկ֊ն կպած չի ուզում զիջել իշխանութիւն, ու հհկ֊ի որոշ օղակները նոյնպէս։ բնական ա՝ իրենք չեն ուզում չլինել լիազօրուած, իրենց պէտք են գերշահոյթներ։
կկ֊ն հայաստանի հետ կապ չունի։ գալուստը գոնէ ունի ձկներ, ասենք, որ խմում են արարատեանի ժողովրդի ջուրը, նա ունի կորցնելու բան։ սս֊ն հայաստանում ունի կորցնելու բան, ու նա պէտք ա որ աւելի շատ մտածի իր քայլերի մասին, քան կկ֊ն, ով կարող ա պարզապէս հրդեհի հասցնել իրավիճակը, ու ցանկացած պահի թռնել ռուսաստան։ ու ակնյայտ ա, որ կկ֊ն այստեղ չունի նաեւ շահեր, իր շահերը՝ լրիւ ռդ֊ի շահերն են։
եթէ աժ֊ն ընտրի հհկ֊ական վարչապետ, էդ բերելու ա նրան, որ պրոտեստները չեն դադարելու, նոյնիսկ ուժեղանալու են։ ապա նոր վարչապետը, ով արդէն կունենայ իրեն ենթարկուող ոստիկանապետ ու շտաբի պետ(կարեւորը շտաբի պետն ա, նախարարին չեն ենթարկւում զինուորականները, այլ շտաբի պետին), քանի որ չի տիրապետելու իրավիճակին, կը հռչակի արտակարգ դրութիւն։
եթէ մենք արհամարհենք կամ չարհամարհենք այն, երկու դէպքում էլ ոչ մի լաւ բան չի լինելու։
եւս մի անգամ բոլորի համար պարզ կը լինի, որ հհ իշխանութիւնը ոչ մի կապ չունի հհ քաղաքացիների հետ։ ոչ մէկ չի կարողանայ ասել՝ թէ դուք իրենց ընտրեք էք։ ու թէ ընտրութիւններն արդար էին։ այսինքն՝ կասեն, բայց էդ ակնյայտ սուտ ա։
ասում են, թէ ո՞րտեղից երաշխիք, որ նիկոլը չի դառնայ նոր վիշապ։
ժողովուրդ, կկ֊ի համար արդէն ամէն ինչ կայ։ արդէն կա վիշապային համակարգ, մնում ա միայն գալ ու այն ղեկավարել։
նիկոլը նոյնիսկ եթէ լինի վարչապետ, իր գործը լինելու ա ահաւոր բարդ, ու ուժերը լինելու են որոշակի բալանսի մէջ։ ակնյայտ ա որ նախկին իշխանութիւնը իր դիրքերը ուժեղ չի զիջի, պլիւս մենք ունենք բհկ, եւ դաշնակներ, եւ եսիմում։ ու նիկոլին ահաւոր բարդ ա լինելու ամէն մի օրինագիծ առաջ տանելը։ ի՞նչ վիշապ դառնալու մասին ա խօսքը։
հա բայց դա հեչ։
այն պահից ոնց աժ֊ն քուէարկի ոչ նիկոլի համար, երկիրը գնալու ա դէպի աղէտ։
ոչ մի բան չի լաւանալու, միայն վատանալու ա, չհաշուած առաջին օրերի շատ լարուած վիճակը։
ինձ թւում էր, որ այսօր չպէտք ա լինէին մարդիկ, ով կասեն՝ «մէկ ա բան չի փոխուի», քանի որ պէտք ա տեսած լինէին, որ լեգիտիմութիւն չունենալը մի բան փոխում ա։
միակ բանն ինչ կարող ենք անել՝ դուրս գալ փողոց, ու լինել շատ։
այսօր տուն վերադառնալիս տեսայ շատ լաւ լուսանկարիչ աղջիկ, խօսեցի հետը։ ասաց՝ ինձ մէկ ա, ես նեյտրալ եմ։ մէկ ա բան չի փոխուի, ես իմ եանը քաշած ապրում եմ։
ու ես հասկանում եմ, որ գրելն էլ կարեւոր չի, մեդիա պատերազմներն էլ կարեւոր չեն։ մարդկանց զգալի մասը բաւական խելացի ա որ հասկանայ որ հհկ֊ն հայաստանում տեղ չունի։
ու ես չեմ էլ ուզում լսել մեդիա պատերազմների մասին, կամ տտ֊ն ինչ կարող ա անի, որ օգնի որ քիչ սուտ լինի ինտերնետում, քանի որ իրականութիւնը փողոցում ա։
իրականութիւնը քաղաքի փողոցում ա, ուր հաւաքւում են իրական, շօշափելի, շնչող, կենդանի մարդիկ։
այդ մարդիկ են իրականութիւնը, իսկ ինչ ես գրում եմ, կամ ով գրում ա, էական չի։ #հայաստան #քաղաքականութիւն #յեղափոխութիւն #ազատութիւն
մի օրուայ մէջ երկու գուդ բայ փարթիի հրաւէր։ #հայաստան
ու ոչ մի այլ իմակ։ անձնական հաշուին։
բառացիօրէն։ ոչ մի։ չորս օրուայ մէջ։ ապշելու ա։
ես անգամ կասկածեցի, կարո՞ղ ա մէյլ սերուերն ա փչացել։
ստուգեցի՝ աշխատում ա։
իմ հետ ընկերութեան համար հաղորդակցութիւնը էական յատկութիւն ա։
ամերիկեանում բաժին կայ՝ մեդիա եւ հաղորդակցութիւն։
պէտք ա վերանայել ընկերներին՝ ընտրել նրանց ով այդ բաժնի դիպլո՞մն ունի։ չնայած դէ, կրթութիւն իզ ը բուրժուա քոնսթրաքթ։
իմ կոնտակտները մէկը միւսից չհաղորդակցուող են, ու, թւում ա, շփման կարիք չունեցող։ կամ ինձ հե՞տ են տենց։ ե՞ս եմ տենցը հաղորդակցութեան մէջ, որ յատուկ ի՞նձ են խուսափում։ ոնց որ յատուկ ընտրած մարդիկ լինեն ըստ ոչ հաղորդակցուող լինելու յատկութեան։ բայց եթէ ես եմ իրենց ընտրել, ապա այլ հատկութիւններով։ որ կապուած են այդ չհաղորդակցուելու յատկութեան հետ, երեւի։
հայաստանի տխրութիւնը նկարագրւում ա նրանով, որ գլոբալիզացիայի սեթ արած կանոններն ու հետեւանքները, որոնց մասին պէտք ա երկար առանձին գրել, ու որ բնաւ ինձ մօտ հիացմունք չեն առաջեցնում, հայաստանի համար անհասանելի երազանք են։ #երազ #հայաստան
մենակութեանը նուիրուած փակ գրառման տակ իմ մեկնաբանութիւնը՝
ինձ թւում ա, նախ դէ մարդն ա միշտ մենակ, ըստ իր դիզայնի։
բայց էդ այլ շերտում։
իսկ այլ շերտում, աւելի «սովորական», շփման պահանջը կապ ունի այլ պահանջների հետ։ պահանջները ձեւաւորւում են մասնաւորապէս կեցութիւնից՝ չկայ ջուր՝ փնտրում ես ջուր, կարդացել ես գիրք, նայել ես ֆիլմ, պէտք ա մէկը, ով նոյն ֆիլմը նայել ա, որ քննարկէք։
այսինքն մարդիկ ով ունեն նման կեցութիւն ու արժէքներ, բայց նոյն արժէքների պարագայում նոյն ֆիլմը կարող ա այլ ձեւ մեկնաբանեն։ ու հետաքրքիր ա, քանի որ կարող ա մտքովդ չի անցել։
ու դա սովորական սոցիալական պահանջ ա։
հիմա հայաստանը իմ կարծիքով շատ բարդ տեղ ա ապրելու համար, իմ համար շատ բարդ ա, քանի որ իմ կեցութիւնը ըստ իմ հետաքրքրութիւնների նենց ա որ զգալիօրէն տարբերւում ա մարդկանց մեծ մասի կեցութիւնից։ ասենք անդրանիկը լուծում ա էդ խնդիրը թուիթերում տարբեր տեխնո մարդկանց հետ շփուելով, նա ունի կեցութիւն ըստ իր հետքրքրութիւնների, կարդացածի, ու փորձում ա էդ մարդկանց հետ շփուել, ով նոյն կեցութիւնը, հետաքրքրութիւնը ունեն։
ու նա շփւում ա անգլերէն, քանի որ ինչքան էլ ես կուզէի դիմադրել սոյն փաստին, բայց դէ ֆակտո, ոչ թէ դէ իւրո, հայերէնը որոշ թեմաներով շփման լեզու չի, տուպը էն պատճառով որ քեզնից բացի ոչ մէկ չի ցանկանում էդ թեմաներով շփուել։
եթէ ընդհանրացնենք՝ համայնքների պակաս։ իսկ դա երեւի կրկին հայաստանեան կեցութիւնից ա, ու ընդհանուր առմամբ արատաւոր օղակ ա։ որոշ ձեւի մարդիկ չկան, քանի որ իրենք էս հասարակութեան մէջ են ծնուել մեծացել, էս կեցութիւնն ունեն, միւս կողմից, իրենք էլ մեծանալով ձեւաւորւում են ըստ էս կեցութեան։
ու այստեղից էլ մենակութիւնը։
ու որոշ մարդիկ էլ համարձակութիւն են ունենում լքել երկիրը ու գուցէ իրենց էդքան մենակ չեն զգում։
իսկ գուցէ լքում են պարզապէս լաւ հեռուստացոյց ունենալու համար։ նայած ով ոնց։
ես կարծում եմ ինձ որոշ չափով լաւ կը զգայի դրսում, շփման եւ համայնքների, բայց եւ որոշ չափով չէ՝ քանի որ ինձ այստեղի համայնքներն են հետաքրքրում, ես ուզում եմ նրանց հետ, ում հետ կիսում եմ կեցութիւնը, ում հետ նոյնականանում եմ շփուել իմ ուզած ձեւով ու թեմաներից, բայց էդ գրեթէ անհնար ա։
ու ես ընտրում եմ մենակ մենակ գրել հայերէն ասենք լուսանկարչութիւնից կամ տեխնոլոգիաներից, չեմ ստանում ոչ մի արձագանք, ու կրկին լռում եմ։ յետոյ կէս տարին մէկ մի մարդ կը տեսնեմ, ով կասի մեղադրաբար՝ թէ դու չես գրում էլ, սրիկայ, ես քեզ կարդում էի, ես էլ կը շփութուեմ, յետոյ քանի օր անց մտքովս կանցնի որ պէտք էր ասել՝ բայց դու գոնէ մեկնաբանէիր, իմանայի գոյութեանդ մասին, շփում կը ստացուէր, իսկ հիմա ի՞նչ գրեմ որ մէկ ա շփում չկայ, ֆիդբեք չկայ։
ու տենց։ #կեցութիւն #հայաստան #հայերէն #մենակութիւն
ես միշտ չէ որ համամիտ եմ սիւնու հետ, բայց երբ համամիտ եմ, դա ասենք վերաբերում է հետեւեալին՝
գուցէ այդ կապերն անհրաժեշտ են, գուցէ դրանք գաղութացնող եւ շահագործող են։ ասենք՝ ո՞վ է վերահսկում երկրի էներգետիկան։ սակայն հայաստանի յարաբերութիւններն այսօրուայ ռուսաստանի հետ անհամեմատ աւելի գաղութային են, քան 1991֊ին։
փաստօրէն այդ «երազողները» ֆիլմում ներկայացնում են սեւանի գրողների տունը։ ու ըստ երեւոյթին ճաշարանի տակ, ստուերում սեղաններ էին շարում, սրճարան էր։
իսկ ֆիլմը նոր չի որ պեղել են։ առաջին անգամ ես այս ֆիլմի մասին իմացել եմ իննսունականներին, Արթուր Գրիգորեանի հաղորդումից, ուր նա հոլովակներ էր ցոյց տալիս։ ու մի հաղորդման մէջ հայկական հոլովակների պատմութիւն էր ու այս ֆիլմից հատուածներ դրեց։ ես յիշում եմ այն «ռակետա»֊ով շրջելիս կադրերը, եւ աղջիկներին։
ու յետոյ յիշել էի ֆիլմի անունը ու պարբերաբար փնտրում էի համացանցում։ բայց արդէն վաղուց մոռացել եմ ու ահա յայտնուեց, այն էլ աղմուկ հանելով։
հա դէ ահագին թոյլ է, իհարկէ, սցենարն էլ, ռեժիսորական աշխատանքն էլ, «հելփ»֊ում հաւէս փախած սցենար կար, այստեղ իրենք պարզապէս տեղեր փոխելով երգում են հիմնականում, ու աղջիկների առաջ ինքնացուցադրւում։
սակայն ես չեմ եկել այն քննադատելու, ինքը իհարկէ հետաքրքիր է նրանով որ եղել է նման փորձ այն ժամանակ ու դա շատ հաւէս է։
Աճեմօղլու֊ն ցոյց էր տալիս իր գրքում, որ երկրի բարեկեցութիւնը ուղղակի կապ ունի այդ երկրում քաղաքական իրաւունքների, լիազօրութիւնների բաշխուածութեան հետ։
Այն փաստը, որ ՀՀ֊ում գնում են ձայներ, նշանակում է, որ այդ ձայն վաճառողները ունեն վաճառելու բան՝ ունեն քաղաքական իրաւունք որից նախընտրում են հրաժարուել։
այն էլ՝ ոչ թէ ճիպոտի, ոչ թէ կորուստի վախից, այլ պոնչիկի, փոքր խրախուսման փոխարէն։
իհարկէ, այսքանով չեն սահմանափակւում իշխող «էլիտայի» իր ազդեցութիւնը պահպանելու գործողութիւնները։ կան մարդիկ, ով վաճառելու բան չունեն, ում ասւում է, ինչպէս քուէարկել։ կան բազմաթիւ մարդիկ, ում տեղը քուէարկում են, օգտուելով իրենց բացակայութեան կամ անտարբերութեան գործօններից։ կան խարդախութեան այլ բազմաթիւ եւ հանրայայտ ձեւեր։
սակայն կան մարդիկ, ու նրանք քիչ չեն, ով հրաժարւում են իրենց կեանքի կոնտրոլից (չէ՞ որ քաղաքական ընտրութիւնը իրենց կեանքի վրայ ուղղակիօրէն ազդում է), եւ դրանով նեղացնում են քաղաքական իրաւունք ունեցողների զանգուածը։
եւ մասնաւորապէս այդ մարդկանց պատճառով ես, դու, եւ իրենք էլ, աւելի վատ են ապրում, քան կարող էին։ ըստ որում, եթէ այդ «աւելի վատը» վերածել գումարի, այն, ենթադրում եմ, անգամներ աւելի շատ է, քան իրենք վաստակում են մէկ ձայնի վաճառքով։ այդ ձայն վաճառելու քայլով նա՝ իմ, քո ու ինքն իր գրպանից, աւելի շատ փող է հանել, քան ստացել է։
ինչո՞ւ են այդպէս անում, ես չգիտեմ, ու միայն ենթադրութիւններ անել է մնում․
քաղաքական իրաւունքներից աւանդականօրէն զուրկ լինելո՞ւց, այդ քաղաքական «կուլտուրան չունենալո՞ւց» է։
երկրի, իրենք իրենց, եւ կողքինների կեանքին անտարբերութիւնի՞ց։
կրթութեան պակասի՞ց։
պահանջարկի առկայութիւնի՞ց։
«սելֆ էսթիմ» ասածից, կամ արժանավայելութեան պակասի՞ց՝ եթէ այն որոշակի չափսի հասնում է, մարդն այլեւս չի մնում աշխատանքում կամ ցանկացած յարաբերութեան մէջ, ուր իրեն նուաստացուած է զգում։
ինձ շատ հետաքրքիր է՝ արդեօք ձայն վաճառող մարդն իրեն նուաստացուած զգո՞ւմ է այդ գործարքի մէջ մտնելով։ թէ՞ գոհ է մնում ամէնից։ ու ի՞նչն է պէտք փոխել, որպէսզի ձայն վաճառել պատրաստակամների քանակը նուազի։
այս սլայդերն՝ Հադիդեանների արխիւից։ իրենց ընտանիքն այլ սփիւռքահայ զբօսաշրջիկների հետ միասին այցելել է Հայքը վաթսունականներին։ տարին յստակ յայտնի չէ։ Ժապաւէնը հաւանաբար կոդաքրոմ է։
Վաղարշապատ՝
Աշտարակ։
Մարիշը՝
Ըստ սլայդերի վրայի գրառումների, որ միշտ չէ որ ճիշտ են՝ Գեղարդ, վետերանները պատմում են իրենց փորձառութիւններից, ուտում եւ խմում։
Սակայն, վրացական հրամանատարութեան կողմից պլանաւորուած դեկտեմբերի 26֊ի յարձակումը չէր կայացել վրացական գուարդիական ստորաբաժանման դասալքութեան պատճառով՝ այն, չնայած ցերեկը վերցրել է Շուլաւերի հիւսիսում գտնուող բարձունքը, գիշերը լքել է դիրքերը եւ իջել է Սարաչլո գիւղ՝ «խրամատներում չմրսելու, եւ թէյ խմելու համար»։
Յաջորդ առաւօտ, հայկական ստորաբաժանումը, նկատելով, որ բարձունքն ազատ է, կրկին զբաղեցրել է այն։ Օրուայ ընթացքում վրացիները կրկին տիրացան դրան, սակայն յաջորդ գիշեր կրկին չկամեցան գիշերել խրամատներում։ Արդիւնքում հայերը երրորդ անգամ տիրացան բարձունքին։ Գեներալ Չխեթիանին խնդրեց ազատել իրեն ոչ կարգապահ կոնտինգենտի հրամանատար լինելուց․ դեկտեմբերի 26֊ին նշանակուած վրացական մարտական գործողութիւնը ձախողուեց։
ահա, գտայ քարտէզը, 26 թուին Թուրքիան չունէր սահման Նախիջեւանի հետ, եւ Հայաստանի արեւելեան սահմանն ուրիշ էր, ամենանկատելին այն սեպն է Ջերմուկի ու Վարդենիսի միջեւ որ հետագայում կառաջանայ։
խօսում էինք ընկերոջս հետ, երբ զանգեց իր 11֊ամեայ դուստրը։
զանգի աւարտից յետոյ ընկերս բացատրեց՝
— դուստրս ունի ընկեր։ նրանք պարբերաբար կռւում են։ յետոյ մի երեք օր անցնում է, դուրս է գալիս տանից, հարցնում եմ, ասում է՝ «լեւոնի հետ զբօսնելու»։ վերջին երկու շաբաթը կռիւ չէին արել, ես էլ մտածել էի՝ «չլինի՞ մեծացել են»։
ինձ էլ հետաքրքրեց, որ նա այդպէս արտայայտուեց՝ «մեծացել են»։ ոչ միայն այն, որ չի պահել իր դստեր կողմը, չի ասել՝ «այդ անպիտան տղան իրեն նեղացնում է», այլ հենց «մեծացել են»։ երկուսն էլ։
կարող է չէ՞ լինել այնպէս, որ իրենցից մէկն աւելի հասուն է, աւելի մեծ է։ բայց դա կարեւոր չէ «իրենց» համար, որպէս միաւոր։ քանի որ երկուսի (որոշ ալգորիթմով) միջինն է կարեւոր այդ միաւորի համար։
այդ պատճառով է որ սէրը անփոխադարձ չի լինում։ ոչ թէ այն պատճառով, որ եթէ սէր է, ապա անպայման փոխադարձ է, չէ, բնաւ, այլ այն պատճառով, որ պրոցես է, որ պահանջում է երկուս (եւ/կամ աւե՞լ) մասնակից։
ու դա բերում է ինձ ազգի(որպէս միաւոր), եւ իմ ու ազգի յարաբերութեան մասին մտքերին։
ես գրում էի, որ Զուարթնոցն(օդանաւակայանը) իմ մասին էլ է։ ձեզ թւում է անկա՞պ իմ Զուարթնոցով հպարտանալը։ չէ՞ որ ես այն չեմ նախագծել, չեմ մասնակցել, նոյնիսկ ճարտարապետին սուրճ չեմ մատուցել երբ նա աշխատում էր, ու առհասարակ պլաններում երեւի չկայի։ (նայած ում պլաններում՝ տիեզերքի, աստուածների պլաններում չէ, այլ իրենց կամքը համեստ իրագործողների)
բայց չէ՞ որ դուք ամաչում էք, երբ մեր երկիրը ներկայացնում է, ասենք Սերժը։ ես էլ էի ամաչում։
ապա կարող էի եւ հպարտանալ Զուարթնոցով։ ապա «արդար է»։
իսկ եթէ խօսենք «մեր» մասին որպէս տարբեր քաղաքացիների միջինով ներկայացուած միաւորի, ապա արդե՞օք Զուարթնոցը կամ Սերժը մեր մասին է։
չէ, Զուարթնոցը մեր մասին չէ այսօր։ «մենք» այսօր ապագայ նայող չենք, ֆուտուրիստիկ տեքնոկրատիկ կառոյցը մեր մասին չէ։ այդ պատճառով էլ շուտով չի լինի։ չի լինի ոչ թէ այն պատճառով, որ կապիտալի շահ է, որ կոռուպցիա է, դա իրագործման մանրուքներ են։
կարեւորն այն է, որ ազգին (որպէս միջինացուած միաւոր) չի համապատասխանում։
այս յարաբերութեան մէջ չի գնահատւում Զուարթնոցի պէս զարդը։ Գնահատւում է, ոնց էր դրա անունը։ Բելաջիոն։ եւ Փարուանան։
այդ է նաեւ պատճառը իմ համար կարեւոր մարդկանց հեռանալու։ բարեւ, սիլուեր։ որ սա այլեւս Զուարթնոց օդանաւակայանի երկիրը չէ եւ յոյս էլ չկայ, որ կը լինի մօտ ժամանակում։
Սա երկիր է որը ներկայացնում է՝ այսօր Սերժը, երեկ Ռոբերտը, վաղը չգիտեմ ով, դա կրկին իրագործման մանրուքներ են։ Սերժը կայ, քանի որ միջինացուած միաւորին համապատասխան է։ (ինչպէս մի ժամանակակից հայ գրող ասաց տաքսիստին՝ «ինչո՞ւ ես Միշիկ֊Սաշիկից բողոքում, եթէ դու պաշտօնեայ լինէիր, եղբօրդ նման լաւութիւններ չէ՞իր անի»։ «իհարկէ կանէի»՝ հաստատեց տաքսիստը։ «դէ մի բողոքիր, խնդրում եմ»՝ ասաց գրողը։ ու գրողն էլ այլեւս Հայաստանում չի լինելու երկու ամիս անց։)
Դուք կասէք՝ մաքսուելի դեմոնը։ իսկ ես կասեմ ոչ։ նախ, ԳԴՀ֊ն չէր կարող այլը լինել ինչքան էլ մարդիկ չուզենային այն այլը լինի, քանի որ դրսի ուժը վճռական դեր էր խաղում ԳԴՀ֊ում։ Այն փաստացի օկուպացուած էր ԽՍՀՄ կողմից։ ՌԴ֊ն այսօր ՀՀ֊ում նման վճռական դեր չի խաղում ինչպէս ԽՍՀՄ֊ը ԳԴՀ֊ում։
Երկրորդ փաստարկս՝ այդ վեց հազար վստահուած անձի չլինելն է։ Եթէ ՀՀ %75֊ը լինէր ասենք այն «ակտիւիստ» աղջկայ պէս վճռական, Սերժը այսօր չէր լինի։
Ու եւս մի փաստարկ։ Իննսունականներին Մաքսուելի դեմոնը աշխատում էր Սովետին նման, իներցիայով։ Կրկին՝ ախպերութիւն, կրկին կոռուպցիա, պարզապէս նոր «էլիտայի»։ Սաակաշուիլու արժէքն հենց դա է, որ նա փոխեց դեմոնին եւ փորձեց հաստատել մերիտոկրատիա։ Որը բացի Բալտեան երկրներից եւ Վրաստանից ոչ մի այլ «հանրապետութիւնում» տեղի չունեցաւ։
ու եկել է ժամանակը մի բան գիտակցելու, եւ համակերպուելու, եւ փոխելու վարքագիծը։
ես իրականում ոնց որ թէ եւ չկամ այդ ֆորմատում՝ միաւորի ֆորմատում, իմ ու մեր յարաբերութեան մէջ։ ես յարաբերութեան մաս չեմ։
երբ մենք ընդունում ենք աշխատանքի մարդ, ու ես տխրում եմ, ինչ վիճակ է, ես ինձ էլ էի մեղաւոր, պատասխանատու զգում։ ես չեմ դասաւանդում ու մերժել եմ բոլոր առաջարկները։ բայց չէ՞ որ ես չեմ դասաւանդում մասնաւորապէս այն պատճառով որ չեմ ուզում, չեմ կարող, այն, իմ պատկերացումներով, կոռումպացուած համակարգի մաս լինել ու մի կերպ աշխատել այդ ձեւով։
ինչպէս ասել է Շենդերովիչը, եթէ կանգնել ես Ժիրինովսկու կողքը, քեզնից Ժիրինովսկու հոտ է գալու։ իսկ ես չեմ ուզում ինձնից «ընկեր այսինչեանի» հոտը գայ։
(կամ պէտք է դրսի ուժ լինի, ու քեզ պաշտպանի։ բայց ապա դու այնքան էլ տեղացու դեր չես կատարում)։
երբ զգում ես քեզ համայնքի մաս, ուզում ես իդենտիֆիկացնել քեզ այդ համայնքի գոնէ որոշ «դաշտերի» հետ։ այսպէս, ես իդենտիֆիկացնում էի ինձ «լաւ էլի»֊ի հետ։ դա ինչ֊որ տեղական բան էր, որը «թաթուլ» չէր, որը գուցէ կարելի էր մի ձեւ հայկական ռոք անուանել, երեւի այն պատճառով, որ «պրոտեստ»֊ի մասին էր, իսկ դա օգտակար է առողջութեանը, ու ինձ մօտ է։ ու ես այն տարածում էի, ասենք։
բայց ես լաւ հասկանում եմ, որ նոյնիսկ «լաւ էլի»֊ն բնաւ իմ մասին չէ։ այն «հին» է, խռպոտ ձայնով երգած, «մուժիկ»֊ական։ ոնց որ երիտասարդի երգած չլինի։ վահրամ մարտիրոսեանը գրում էր «յիմարի» ռեմիքսում, որ մենք մանուկ ենք, յետոյ մի անգամից՝ պառաւ։ երիտասարդ էլ չենք լինում։
ես երիտասարդական թեթեւութիւնը զգում եմ վրացական «պապարացի»֊ների մօտ։ ես լիբերալ ազատական ոգին զգում եմ թիֆլիսի փողոցների բազմազանութեան մէջ։ ու այդ է պատճառը որ Վրաստանում հնարաւոր էր Սաակաշուիլի, իսկ Հայաստանում՝ չի եղել, եւ դեմոնին չի փոխել։
եւ այդ է պատճառը, որ տխրում էի, տեսնելով այդ սահմանապահի սովետական գլխարկը, երբ մտնում էի հայաստան։ դա իմ գլխին էլ էր։ այն ինձ էր ներկայացնում, այդ գլխարկը։ այդ գլխարկը, որը սովետին է խորհրդանշում, եւ որի մասին «սփինինգ բորիս» ֆիլմում ասացին՝ «ինչպէ՞ս են այն հագնում, չէ՞ որ արժանապատւութիւն գոյութիւն ունի»։
ես սիրում եմ սրճարաններում պատուհանի մօտ նստել։ նայել քաղաքին, եւ որ քաղաքը նայի ինձ։ ու կապ զգալ քաղաքի հետ։ բայց քաղաքն այսօր ինձ նայում է «ամուսնացիր կամ փախչիր» պաստառով։ ես էլ այն եմ տեսնում։
իսկ ես չեմ ուզում այդ ընտրութիւնը՝ ամուսնանալ կամ փախչել։ մի տեսակ ինձ հոգեհարազատ ընտրութիւն չէ։
ու հիմա հասկանում եմ որ, ես փաստացի դուրս եմ «մեզնից», ես իրականում մեզ հետ կապ չունեմ։
ես ես եմ։
ես նորայրն եմ։
ես ապրում եմ երեւանում։ ստոպ։ երեւանո՞ւմ։ գուցէ իմ տա՞նն եմ ապրում։
ամէն դէպքում ես յարաբերութիւնից դուրս եմ։ մենք միասին չենք։
ես գրել եմ որ ինձ տեղացիները տեղացու տեղ չեն դնում։ իսկ թիֆլիսում թիւրինգի թեստն անցնում եմ դնում են՝ մօտենում են եւ խօսում վրացերէն։ սա «կապոյտ աչքերի» մասին չէ, սա հագնուելու մասին է, խօսելու ձեւի, շարժումների՝ մշակոյթի մասին է։
երբ ասում են ակցենտ է մօտդ՝ ասում եմ՝ «չէ չէ, ռուսական ակցենտ է, պարսկական չի», ասում են՝ «չէ չէ, չես խաբի»։ ճիշտ են ասում, քանի որ ռուսական ակցենտը սոց֊ռեալիստական հագնուած մէկի մօտ կը լինէր, արդուկած տաբատով, մէջը դրած վերնաշապիկով, ու ով «կուրգինեան» է դիտում, թէ ոնց էր իր ազգանունը։
մարդիկ էակներ են որ շատ լաւ զգում են մշակոյթը, ու շատ լաւ նոյնականացնում են դիմացինի մշակոյթը իմացած շաբլոնների հետ։
ու ես ականատես եմ եղել վերջերս պարսիկ զբօսաշրջիկների հանդէպ, ոնց ասեմ, ոչ արդար վերաբերմունքի։ որից ես ամաչել եմ։ ու յետոյ, իմ խաչմերուկում տեսայ պարսիկներ են խմում֊ուրախանում֊բարձր խօսում։ դէ ես բնաւ խմող֊ուրախացող֊բարձր խօսացող չեմ, ու կարող էի մտածել՝ այս ինչ է տեղի ունենում իմ քաղաքի սրտում, սրիկանե՜ր, բայց ես մօտեցայ իրենց ու լրիւ անկապ, յիմար ձեւով սկսեցի՝ «որտեղի՞ց էք», ասացին՝ «իրանից», ասացի «վոյ ինչ հաւէս է» (թէ չէ ես չէի ջոկել որտեղից են), ասացի՝ «welcome to armenia», ասացի՝ «i want you to feel welcomed here»։
բայց դա չաշխատեց։ իրենք շատ ճիշտ բան ասացին՝ «բայց դու տեղացի չես։ դու կամ վրացի ես կամ ռուս։ մեզ չես խաբի, չէ չէ։» «չէ, ես այս շէնքում եմ ապրում, իսկ այն շէնքում մեծացել եմ»֊ը չէր օգնի։
քանի որ իրենց պէտք չէ որ ես իրենց ասեմ «welcome»։ իրենց պէտք է այն նեղացնող մարդու նման մէկն ասի, ով միջին հայաստանցին է, իրենց պէտք է որ այն պլպլան շորիկով աղջիկն ասի, իրենց պէտք է որ այն ծիծակով տղան ասի։ ես ասեմ՝ որ ի՞նչ։ իրենց պէտք չէ ես ասեմ։ իրօք պէտք չէ։ հասկանում եմ։
այսպիսով, ես էլ չեմ ամաչում Սերժից, ու չեմ հպարտանում Զուարթնոցով։ չեմ գնում դիտորդ։ ու չեմ հիւրընկալում զբօսաշրջիկների։ ու երբ եւրոպայից մարդ գայ, ասեն՝ նորայր, արի տանենք ման տանք, չեմ գնալու։ (: ես ի՞նչ ման տամ։ թող տեղացիները ման տան։
դա ինձ միայն թւում էր որ ես գիտեմ «իրական երեւանը»։ իրական երեւանը իրենք գիտեն, իրական երեւանցիները։ (:
իսկ իմ ու հայաստանի յարաբերութիւնը չի կայացել՝ տապալուել է։ նոյն պատճառով ինչ տապալուել են իմ անձնական յարաբերութիւնները, թերեւս։
խսհմ֊ում կար սովորական հեռախօսային ցանցերից անկախ հեռախօսային ցանց՝ յատուկ կառավարական հաղորդակցութեան համար։ այն համարւում էր աւելի գաղտնի եւ ապահով այն պատճառով, որ չէր անցնում զանազան կոմուտատորներով եւ «ատս»֊ներով, առանձին էր, ուղիղ կապ էր, ասենք երեւանից մոսկուա։ եւ մոսկուայում, այդ յատուկ «ատս»֊ից գիծ էին քաշում ինչ֊որ չինովնիկի կաբինետ։
այսօր բարդ է անուանել այս ցանցը գաղտնի։ չէ՞ որ տեղեկատւութիւնը չի կրիպտաւորուել, ընդամէնը տարբեր «ատս»֊ների աշխատողները չէին կարողանում այն լսել։
սակայն այդ գծերը, ասենք «ատս»֊ից չինովնիկի մօտ անցնում էին սովորական ուղիներով, ու կարելի էր ասենք մտոցով մտնել, եւ ընդամէնը ականջակալ ունենալով կպնել լարին եւ գաղտնալսել կառավարական զրոյցները։
ի դէպ, այստեղ սպանիչ պատմութիւն կայ (ռուսերէն) այն մասին, ինչպէս երեւանում ամերիկեան դեսպանատան կապի եւ կրիպտոգրաֆիայի մասնագէտ Քել ՄակՔուինը բացայայտել էր դեսպանատանը տրամադրուած նոր շէնքում յատուկ կառավարական կապի տուփ, որին միացուած էին բազմաթիւ լարեր՝ եւ խորհրդարանից, ագն֊ից, եւ նախագահի նստավայրից։ Քելը ապշած ցոյց տուեց այդ գտածոն իր հայ գործընկերոջը ասելով՝ «ձերոնք լրիւ ցնդե՜լ են, լսիր ում ուզում ես»։ զաւեշտալին նաեւ այն է, որ ամն դեսպանատունը դիմել էր հայաստանի կառավարութեանը խնդրելով տուփը եւ լարերը վերացնել դեսպանատան տարածքից, եւ դրան հետեւեց երեք ամիս տեւած նամակագրութիւն եւ վիճաբանութիւններ գլխաւորապէս այն մասին, թէ ում հաշուին պէտք է այդ տուփը ապամոնտաժուի, մինչեւ որ կապի նախարարութիւնը բարեհաճեց «սեքիւրիթի հոլը» դեսպանատնից վերացնել։
հեռագրային կապը նոյնպէս համարւում էր աւելի ապահով, քանի որ այդ կառավարական ցանցի մասն էր։ եթէ ամն֊ում հեռագիրների համար օգտագործում էին եօթ բիթանի կոդաւորում՝ ASCII, ապա խսհմ֊ում ինչ֊որ զաւեշտալի հինգ բիթանի կոդաւորում էր (32 նիշ), ուր չէին տեղաւորւում կետադրական նշանները, այդ պատճառով սովետական հեռագրերը այս ձեւ էին։
անկախ հայաստանում հեռագրային կապը իրականացւում էր օգտագործելով նոյն կապի մալուխները, բայց արդէն համակարգիչներով՝ OS/2 օպերացիոն համակարգի կառավարմամբ։ Կալմուխեան Սաշա անունով ճարտարագէտ ինքնուրոյն պատրաստում էր PCI սլոտի համար տպասալեր, եւ գրել էր այդ տպասալերի «դրայւերները» OS/2֊ի համար։ այդ ժամանակ լուծուեց եւս մի խնդիր՝ հնարաւոր դարձաւ հայերէն հեռագրեր ուղարկել եւ ստանալ։
խսհմ֊ում կար սովորական հեռախօսային ցանցերից անկախ հեռախօսային ցանց՝ յատուկ կառավարական հաղորդակցութեան համար։ այն համարւում էր աւելի գաղտնի եւ ապահով այն պատճառով, որ չէր անցնում զանազան կոմուտատորներով եւ «ատս»֊ներով, առանձին էր, ուղիղ կապ էր, ասենք երեւանից մոսկուա։ եւ մոսկուայում, այդ յատուկ «ատս»֊ից գիծ էին քաշում ինչ֊որ չինովնիկի կաբինետ։
այսօր բարդ է անուանել այս ցանցը գաղտնի։ չէ՞ որ տեղեկատւութիւնը չի կրիպտաւորուել, ընդամէնը տարբեր «ատս»֊ների աշխատողները չէին կարողանում այն լսել։
սակայն այդ գծերը, ասենք «ատս»֊ից չինովնիկի մօտ անցնում էին սովորական ուղիներով, ու կարելի էր ասենք մտոցով մտնել, եւ ընդամէնը ականջակալ ունենալով կպնել լարին եւ գաղտնալսել կառավարական զրոյցները։
ի դէպ, այստեղ սպանիչ պատմութիւն կայ (ռուսերէն) այն մասին, ինչպէս երեւանում ամերիկեան դեսպանատան կապի եւ կրիպտոգրաֆիայի մասնագէտ Քել ՄակՔուինը բացայայտել էր դեսպանատանը տրամադրուած նոր շէնքում յատուկ կառավարական կապի տուփ, որին միացուած էին բազմաթիւ լարեր՝ եւ խորհրդարանից, ագն֊ից, եւ նախագահի նստավայրից։ Քելը ապշած ցոյց տուեց այդ գտածոն իր հայ գործընկերոջը ասելով՝ «ձերոնք լրիւ ցնդե՜լ են, լսիր ում ուզում ես»։ զաւեշտալին նաեւ այն է, որ ամն դեսպանատունը դիմել էր հայաստանի կառավարութեանը խնդրելով տուփը եւ լարերը վերացնել դեսպանատան տարածքից, եւ դրան հետեւեց երեք ամիս տեւած նամակագրութիւն եւ վիճաբանութիւններ գլխաւորապէս այն մասին, թէ ում հաշուին պէտք է այդ տուփը ապամոնտաժուի, մինչեւ որ կապի նախարարութիւնը բարեհաճեց «սեքիւրիթի հոլը» դեսպանատնից վերացնել։
հեռագրային կապը նոյնպէս համարւում էր աւելի ապահով, քանի որ այդ կառավարական ցանցի մասն էր։ եթէ ամն֊ում հեռագիրների համար օգտագործում էին եօթ բիթանի կոդաւորում՝ ASCII, ապա խսհմ֊ում ինչ֊որ զաւեշտալի հինգ բիթանի կոդաւորում էր (32 նիշ), ուր չէին տեղաւորւում կետադրական նշանները, այդ պատճառով սովետական հեռագրերը այս ձեւ էին՝
անկախ հայաստանում հեռագրային կապը իրականացւում էր օգտագործելով նոյն կապի մալուխները, բայց արդէն համակարգիչներով՝ OS/2 օպերացիոն համակարգի կառավարմամբ։ Կալմուխեան Սաշա անունով ճարտարագէտ ինքնուրոյն պատրաստում էր PCI սլոտի համար տպասալեր, եւ գրել էր այդ տպասալերի «դրայւերները» OS/2֊ի համար։ այդ ժամանակ լուծուեց եւս մի խնդիր՝ հնարաւոր դարձաւ հայերէն հեռագրեր ուղարկել եւ ստանալ։
— պետական հիմնակրի համար ցանց էինք կառուցել, դեռ հին տելեգրաֆի մալուխներով, ու անկայուն էր կապը։ ռայոններից հա զանգում էին, խնդրում էին գիծը ռեսեթ անել։ յետոյ մտածեցի, ինչի՞ եմ անում, կապը ապահովող դրայվերները էլի ես էի գրել սի֊ով, կոդի մէջ աւելացրի, որ եթէ կապը կախուել է, կապը ռիսեթ անի ինքնուրոյն։ այդ հիմնարկում հետս ոստիկաններ էին աշխատում։ ասացին՝ ինչի՞ արեցիր, զանգում էին, խնդրում էին, յետոյ շնորհակալութիւն էին ասում։
ու յիշեցի մէկ այլ պատմութիւն, դա արդէն գեն․ շտաբի մասին էր մի այլ տղայ պատմել։ իրենք դէ կապ ունեն զորամասերի հետ։ ու իրենց էլ էին զանգում, խնդրում մոդեմները անջատել միացնել։ ու գեն․ շտաբում աշխատող զինուորականները հաճոյք էին ստանում իրենց հեռակայ գործընկերներին ծաղրելով․ չէին ռեսեթ անում, ասում էին, որ արել են, ասում էին՝ քո մօտ է պրոբլեմը։ ու յետոյ հայհոյում, ասում՝ գործ անել չգիտէք, ինքնահաստատւում։ յետոյ հարմար պահին ռեսեթ էին անում։
այս գեղեցկուհին պարբերաբար գալիս է Երեւան։ Boeing 727-228(А) cn 22085/1665 ֊ը պատրաստուած էր 1980 թուին։ Այն սկսել է իր սրարշաւը Էյր Ֆրենսում (գրանցում F-GCDE). Այսօր օդանաւը պատկանում է Ասերման Էայրլայնս Իրանական ընկերութեանը (գրանցում ЕР-ASD) ու Թեհրանից Հայաստան չուերթներ է կատարում։
վօկի պէս նախագծեր հայաստանում ցուցադրելը ոնց որ երբ արուեստի դպրոցի ուսանողը բերում է տուն իր կտաւը, ցոյց է տալիս։ իսկ տնեցիները նայում են այդ նկարին, նայում, ու ոչ այնքան հասկանում են ինչով է իրենց զաւակը զբաղուած եւ ինչու։
ասենք հարեւան Գուգոն, ով վերնիսաժում է վաճառում, հասկանալի գործ է անում։ իսկ սա ի՞նչ է, որ բերել է ցոյց է տալիս։
երբ այսօր հարցրին բարքեմփի պոտենցիալ շուեյցարական հիւրի մասին ու ես կարճ բացատրեցի ինչի մասին է նա, Հարութն ասաց՝ «աութ օֆ թիզ փլանեթ»։
եւ իսկապէս։
այսօր էլ մէկն ուղարկել էր քոմփիւթեր սայնս ֆիքշն վեց գործերի մասին գրառումը։ այսինքն, ֆանտաստիկա է այս ամէնը։ ինչպէս այլմոլորակայինները եւ ուրուականները։ ու վիշապները։
Եթէ դաշնակիցդ լրիւ քեզնից կախուած է, եթէ նա այլ պրծում չունի, եթէ քո ձեռքերում է ոչ միայն իր բարեկեցութիւնը, այլեւ կեանքը… այսպիսի դաշնակիցը կոչւում է պատանդ։ Ու եթէ նա քեզ ամէն ինչում աջակցում է, սա շատ նման է «ստոկհոլմեան սինդրոմի»։
դուք երբեւէ եղե՞լ էք քելեխի։ այդ զարմանահրաշ միջոցառմանը, ուր բոլորը֊բոլորը, մանաւանդ կազմակերպիչները շատ կարեւոր են։
այդ օրը զանազան կիրառութիւններ ունի։
նախ, կարելի է ուրախանալ։ երբեմն առանց թաքցնելու։ ուտել֊խմել։
կարելի է կայանալ՝ առհասարակ թաղման եւ դրան նախորդող եւ յաջորդող գործընթացներին մասնակցելով։ էլ ե՞րբ է քեզ հնարաւորութիւն ընձեռուելու լինել ռեժիսոր, եւ որոշել, ջութակահար կանչել, թէ կլառնետիստ։
կարելի է ներգրաւած լինել զանազան կարեւոր գործերի մէջ։
կարելի է ինքնացուցադրուել՝ այս անգամ քո ողբով։ ողբ անելն էլ է կարեւոր զբաղմունք։
իսկ հարցրու այդ ցուցադրուողներից մէկին՝ դու այդ մարդու համար ի՞նչ ես արել, երբ նա ասենք մենակ սառը բնակարանում մահանում էր։ եկար տունը մաքրեցի՞ր նրանից յետոյ, երբ մեռաւ։ իսկ որ կեղտոտ տան մէջ էր ապրում, դա ոչինչ, հիմա ոչ մէկ չի նկատի։
մենք առհասարակ սիրում ենք իմաստները փոխել։ ասենք ֆեյսբուքը պէտք է լինէր շփման հարթակ, իսկ դարձաւ բեմահարթակ։
այն պարզ պատճառով, որ իրական իմաստները մեզ չեն հետաքրքրում։
այսպէս եւ գնա հարցրու այդ տոտա֊ին, կամ լաւ, այն դեռահասին, ով ասում է, որ «ցեղասպանութիւնը իր ինքնութեան մասն է»։ ո՞նց է քո ինքնութեան մաս, բալիկ ջան։ որտեղի՞ց։ ասենք եթէ քեզ բռնաբարէին, էլի պարտադիր չէ որ մէջդ մնար, անցաւ֊գնաց, կեանքը շարունակւում է, իսկ այն որ տատիկիդ մօրն են բռնաբարել, ո՞նց է ինքնութեանդ մաս։
«մեր հողերը»— ասում էր միւսը, «մարդիկ հեչ, հողերը»։ չգիտեմ ինչու, բոլորը մտածում են, որ եթէ «ցեղասպանութիւնը ճանաչեն», իրենց ինչ֊որ մէկը ինչ֊որ հողեր է տալու։ ինչ֊որ կապոյտ երիզով պնակի վրայ։ հողերը վերցնում են, սիրելիներս։ արեան գնով։ եթէ կարողանում են։ չեն նուիրում։ գուցէ միայն մենք ենք նուիրում։ կարող էք նաեւ այստեղ կարդալ, որ ոչ մի հողերի մասին խօսք չկայ։
առհասարակ, երբ տարածք ընդլայնելու մասին է խօսքը գնում, նոյնիսկ էն ամենամեծ երկիր ունեցող ռուսների ֆազերն են գցում, ուր մնաց՝ մեր, որ նահանջելու տեղ չունենք։ եւ ի՞նչ էք անելու այդ հողերի հետ, ո՞վ է այնտեղ ապրելու։ եւ դրանց հետ կոմպլետկով եկած տասնհինգ միլիոն քրդերի։ ասենք պէտք կը լինի իրենց խնդրել, որ երբ հայաստանը վերանուանեն քուրդիստան, մեզ աւտոնոմիա թողնեն։ լաւ էլի, թողէք։
այո, իմաստները փոխւում են։ այսպէս, յիշատակի օրը դարձել է փիառուելու օր։ ում որ ձանձարլի չէ, բոլորը դրա վրայ փիառւում են։
մենք ի՞նչ ունենք, ի՞նչ ենք մեզնից ներկայացնում, որ ցոյց տանք։ ոչ մի բան։
անցեալով պարծենում են տաքսիստները՝ թէ ես գիտէ՞ք ով եմ եղել, երբ կիեւում էի։ գնացէ՛ք եւ հարցրէ՛ք։ մենք էլ այդ գործին ենք։ մենք էլ տաքսիստների ազգ ենք՝ գառնի֊գեղարդ կը տանենք, բան֊ման ցոյց տանք։
իսկ մեր բախտը այնքան բերել է, որ ի տարբերութիւն լիքը այլ ազգերի, ունենք ինքնացուցադրուելու հիանալի պատրուակ։ ոչ թէ պատճառ։ մեզ, պարզւում է ցեղասպանել են։ ինչպիսի՜ հնարաւորութիւն։ լիքը օգտակար բան կարելի է քաղել ընդամէնը մէկ ցեղասպանութիւնից։
կարելի է նւնւալ ողբալ, զգալ քեզ նուաստացուած, նեղացած, կարելի է աշխարհին պատմել քո խորը հոգու չձգուող վէրքերի մասին(իսկ իրականում՝ քո գոյութեան մասին), քո վեհ անցեալի մասին, աշխարհի անարդար լինելու, եւ ընդհանուր առմամբ, «հայի բախտ» հասկացութեան մասին։
Ինչպէս եւ քելեխի ժամանակ, բոլորը֊բոլորը կարող են շահել։
եւ գուցէ քո դէմքը, հենց քո՛ Բանգլադեշցի Գուգո֊ի դէմքը, ցոյց տան ՍիԷնԷն֊ով։ Եւ այն կը հեռարձակուի աշխարհով մէկ՝ քեզ կը տեսնեն եւ եւրոպայի գեյեր֊մարմնավաճառները, եւ ճապոնիայի դեռահասները։ Միայն պէտք է չմոռանալ տխուր֊լուրջ արտայայտութիւն ընդունել այն պահին, երբ խցիկը քեզ է նայելու, քանի որ այլապէս ուրիշ մարդու ցոյց կը տան։ Որ ոճի մէջ լինի։
Առհասարակ ամէ՛ն մէկը կարող է իրեն օգտակար եւ կարեւոր զգալ։ Նոյնիսկ Սեֆիլեանը՝ բանտում կարող է իրեն կարեւոր զգալ։ Բաւական կարեւոր է, պարզւում է, որ բանտում գտնուի։
Եւ ամէն մէկը գործ ունի՝ չէ՞ որ կարեւոր է «գնալ ցեղասպանութեան», ինչպէս իրենից գոհ նշում էր իմ հարեւանը։ այդպէս էլ ասում էր՝ «ես ամէն տարի գնում եմ ցեղասպանութեան, դա շատ կարեւոր է» — իսկ յետոյ աւելացնում՝ «իսկ դուք արդե՞ն գնացե՞լ էք ցեղասպանութեան»՝ իրեն զգալով գնահատողի, «ափրուվ» տուողի դերում․ նա հիմա կարող է ասել՝ «ապրէք», հաստատել, կամ մեծաւարի ուղղորդել, դնել ճիշտ ուղղու վրայ։
բացառութիւն չեն եւ քաղաքական գործիչները։ մանաւանդ իշխող գործիչները։ ինչպիսի՛ աննախադէպ փիառուելու միջոց։ երեւի վերջին անգամ նման հնարաւորութիւն սօսի թաղման ժամանակ էր։
եւ մենք բոլորս իրենց կը սիրենք, քանի որ իրենք մեզ հետ միասին են այդ օրը։ կամ, գուցէ մե՞նք իրենց հետ միասին ենք այդ օրը։
այո, ինչպէս ասաց գործընկերս՝ «այս անգամ էլ հարիւրամեակն առանց ռեժիմի չանցաւ»։ վայելէք ձեր «ռեժիմով հարիւրամեակը», ռեժիմի հետ միասին, ուս ուսի։ #socute
թէ չէ բոլոր զլմ֊ներն ընկել են նրա հետեւից, թէ կը գա՞յ պուտինը, թէ՞ չի գայ։ ի՜նչ լաւն է, որ գալու է։ մեր ընկերն է։ մեզ հետ է։ մեր կողքին։ ինչպէս միշտ սակայն։ #վույ #doublesocute
իսկ յիշատակի հետ այս «շոուն» կապ չունի։ նախ յիշել կարելի է առանց ցուցադրուելու։
իսկ եթէ եւ ցուցադրուել, ապա ճաշակով, առանց ճոխ վուլգար թաղման/քելեխի։ յիշել կարելի է լուռ։ կանգնել մէկ րոպէ։ ոչ թէ քայլել ամբողջ օր։(smart not hard) ինչպէս օրինակ անում են հրէաները։
(ազնիւ լինելու համար, պէտք է ասեմ, որ Իսրայէլում էլ նմանատիպ կարծիք արտայայտւում էր, հրէայ երիտասարդները դեռ վաթսունականներին բնաւ չէին ուրախանում, երբ հասարակութիւնը հոլոկոստի վրայ շատ էր կենտրոնանում, քանի որ համարում էին տեղի ունեցածը աւելի շատ ամաչելու քան ցուցադրելու հիմք։)
նաեւ ինքնացուցադրուել կարելի է ասենք գոնէ նրանով, թէ ինչ ես քեզնից ներկայացնում հիմա։ առանցքային բառն է՝ հիմա։ կարողանո՞ւմ ես $100֊ով ԴՆԹ սեքուենս անել։ կարողանո՞ւմ ես Տեսլա֊ի ազատ պատենտներն օգտագործես։ Կարողանո՞ւմ ես մոբայլ ափից մի քիչ աւելի լուրջ նախագիծ անել։
(եւ ոչ թէ ֆուտբոլով, կամ բռնցքամարտով, այն դարը չէ, անցաւ, պըրծ)։
չէ՞։ ո՞վ ես դու։ ի՞նչ ես կորցրել այստեղ, քեզ մէջ գցել։ գնա գործ արա, տեսնենք ինչին ես արժանի։
շքեղ քելեխով կամ թաղումով այսօր աշխարհին չես զարմացնի։ ու բոլորն էլ քո վրայ թքած ունեն։ ու քո ողբի։ ու քո ցաւի։ որը զգալի մասով անկեղծ էլ չէ։ գոնէ այնպէս է ցուցադրւում։
չե՞ս կարողանում քեզնից բան ներկայացնել։ իսկ ինչո՞ւ չես կարողանում։ հմ՞։
երեկ մէկի հետ խօսում էի, ասացի «հայերէն վիքիպեդիայում այսպիսի յօդուած կայ», նա իրեն լաւ զգաց, ասաց՝ «ես եմ գրել»։ իսկ ես ինձ վատ զգացի, քանի որ կրկին աչքիս առաջ էր օրինակը որ պարզ է, մեզնից մէկը պէտք է լինէր, հո ուրիշ մարդ չէր լինի։ նա իմ արածով կօգտուի, ես՝ իր։ եւ ոչ ուրիշը։ մի քիչ չափազանցնում եմ, որ միտքն հասցնեմ։
այսպէս նաեւ, մէկն հայերէն վիքիպեդիայում մունաթ էր եկել, թէ արտաշատի մասին յօդուած չկայ, քանի որ տրանսլիտ էր գրել՝ «ARTASHAT»։ գոնէ այդ պատճառով էլ, նա չի կարողացել օգտուել համայնքից ուրիշի արած գործով։ ։Ճ
ու գուցէ բնաւ զարմանալի չէ, որ հայերի էպոսի հերոսը՝ Մհերը, նա է ով ի վերջոյ գնում է ինքնամեկուսացման։
ուրեմն, ասենք մի տարի առաջ, մի աղջկայ դեբիան եմ տեղադրել։ ինչո՞ւ։ մթոմ լաւութիւն էի արել՝ չի փչանայ, ասել եմ, վիրուսներ չես ունենայ, հանգիստ կապրես։
վերջերս կապուել է։ ասում է՝ վայֆայը չի աշխատում։ նախ, կարեւորն այն է, որ ինձ է կապուել։ ինչո՞ւ ինձ։ եթէ վինդովս լինէր, նա շատ տարբերակներ կունենար ու գուցէ նախընտրեր ինձ չդիմել։ բայց լինուքս «սափորթ» անողները, այո, այնուամենայնիւ, դեռ անհամեմատ աւելի քիչ են։
ինչեւէ, մենք հանդիպում ենք սրճարանում, եւ իր նոութը վայֆային կպնում է։ «ուրեմն աշխատում է» — ուրախանում եմ ես։ «չգիտեմ ինչ է, քեզնից է վախեցել» — պատասխանում է նա։ յետոյ գնում է տուն։ եւ իր նոութը իր տան վայֆային չի կպնում։ այդ ժամանակ նա համարձակւում է զանգել պրովայդերին, ով տեղադրել է եւ կարգաւորել վայֆայը եւ բողոքել։ իսկ պրովայդերը լուծում է խնդիրը՝ իր մեղքն էր։
ո՞րն է երկրորդ կարեւոր մասը այս պատմութեան։ այն, որ այդ աղջիկը, ով բնաւ էլ կոնֆորմիստ աղջիկ չէ ընդհանուր առմամբ, ու նախանձելի համարձակութիւն ունի շատ այլ իրավիճակներում, փաստացի ենթադրել էր, որ «մարգինալ լինուքսն է» պատճառը կապ չունենալու, ոչ թէ «մեյնսթրիմ» պրովայդերը։ նա չի ենթադրել, որ այն, ինչ մարգինալ է, այն ինչ տարածուած չէ, այն ինչ կոնֆորմիստական չէ՝ կարող է անխափան աշխատել։ ինքը՝ մարգինալ, ոչ կոնֆորմիստ լինելով։
ես կարծում եմ, որ դա շատ պարզ է։ ու որ մենք շատ քիչ հաւանականութեամբ կարող ենք ունենալ իրական նոն կոնֆորմիստ եւ իրական մարգինալ։ նրանց՝ ով փոխում է աշխարհը։ մերոնք՝ փոփոխութիւն անել ունակ չեն։ եւ դա, ես կարծում եմ, կապ ունի նաեւ մեր քանակի եւ բազմազանութեան հետ։
ինչպէ՞ս են մարգինալները փոխում աշխարհը։ փոխում են՝ ունենալով մեծ շուկայ։ փոխում են՝ քանի որ իրենց համայնքներն այնքան մեծ են, որ իրենց քիչ քանակի համախոհները այնուամենայնիւ այնքան շատ են, որ տարբերւողները կարողանում են չմնալ տեղում, զարգանալ, եւ համայնքները փոփոխութեան են տանում։
այսպէս, Սթոլմանը կարող էր իր գրած ազատ ծա֊ի աջակցութիւն մատուցելով ապրել՝ ժամը 200 դոլար վաստակելով։ քանի որ միացեալ նահանգների շուկան այնքան մեծ է, որ գտնւում էին մարդիկ, ով կօգտագործեր իր ծրագրերը, եւ դրանց մէջ գտնւում էին նաեւ նրանք, ով կը վճարէին աջակցութեան համար։
այսպէս, Լինուսը, չնայած իհարկէ բնաւ հարուստ չէ, ինչպէս Գեյթսը կամ Ջոբսը, Լինուսը կարողացել է իրեն թոյլ տալ միլիոն դոլարով տուն ձեռք բերել։ Եւ երկու հարիւր հոգանոց ռեդհեթը կարողացել է լինել շահութաբեր եւ տարածուել։ իհարկէ, նահանգների ճնշող մեծամասնութիւնը դեռ օգտագործում է մայքրոսոֆթի կամ էփլի արտադրանքը սեղաններին, սակայն իրավիճակը կամաց, բայց կայուն փոխւում է։ ու արդեն զարմանալի չէ, որ տեսականօրէն ազատ անդրոիդը, լինուքս միջուկով, դէ ֆակտո ստանդարտ է։
այնտեղ, ուր շատ մարդ կայ, գտնւում է շատ մարդ, ով կարող է, օրինակ, լաւ դիտորդ լինել ընտրութիւնների ժամանակ, կամ աջակցում է ոչ այնքան շահութաբեր մտքին՝ ասենք օգնել անօթեւան կենդանիներին։ այնտեղ փոքր համայնքները դառնում են ազդեցիկ, եւ փոխում են հասարակութիւնը, իսկ յետոյ փոխում են օրէնքները։
հայաստանի շուկան այնքան փոքր է, որ կարելի է ասել՝ այն չկայ։ նաեւ ակնյայտ է, որ շուեյցարական (իսկ շուեյցարիան նեյտրալ է եւ նոյնիսկ եւրամիութեան անդամ չէ) տեքնոլոգիաները չէին կարող մրցել ամերիկեան տեքնոլոգիաների հետ, անկախ նրանից, թէ ինչքանով լաւն էին։ օբերոնը, մոդուլան այդպէս էլ մնացին համալսարանների նեղ պատերի մէջ, ուր եւ շնչահեղձ են լինում։ պասկալը ժամանակաւոր տարածում ունեցաւ՝ երբ բորլանդ ընկերութիւնը գրանցուեց ամն֊ում, եւ ամն֊ում տարածուելու պատճառով այն յետոյ հասաւ մեզ։
եթէ օբերոնը լինէր գերմանական՝ տարածուեր գերմանիայում, դրան աւելի լուրջ էին վերաբերուելու։
կամ այլ օրինակ՝ ո՞վ էր լինելու Գոդարը, եթէ նա ապրեր եւ ստեղծագործեր (եթէ իրեն թոյլ տային) Հայաստանում։ Ո՞վ էր իրեն ճանաչելու։ Հայերը չէին ճանաչի ճիշտ այնպէս, ինչպէս ծանօթ չեն Փելեշեանին։ Աշխարհը չէր ճանաչի այնպէս, ինչպէս ծանօթ չէ Փելեշեանին։ Ի՞նչ կը լինէր, եթէ Փելեշեանը ստեղծագոծած լինէր Ֆրանսիայում։ Կասէին՝ որ նա փոխել է աշխարհը։ Որ կայ կինո մինչեւ Փելեշեան, եւ Փելեշեանից յետոյ։
այնտեղ է, իրենց մօտ է երբ փայթնը յաղթում ջաւան։ այո, աւելի հիփսթերական քան գիտական փայթնը յաղթում է կորպորատիւ ջաւան։ քանի որ այնքան լիբերալ հասարակութեան մէջ միայն կարող են լինել այնքան հզօր մարգինալներ։ այսպէս է որ փոքրամասնութեան իրաւունքները պաշտպանուած են լինում այնտեղ, ուր ժողովրդավարութիւն է։
Հայաստանում շատ բարդ է զարգանալ։ այսինքն՝ կարելի է լինել կենսակայուն «բակի բուդկա», որը թոյլ է տալիս տիրոջը սպասարկել հին «բմվ» եւ վճարել դստեր տնտեսագիտականի համար, բայց ոչ աւել։ նա ալեքսանեան երբեք չի դառնալու, ինչքան գրագէտ մարկետինգ չանի, ինչքան լաւ չկազմակերպի իր խանութի աշխատանքը՝ ապրանքների դասաւորութիւնը, գները, դիզայնը։
այսինքն՝ չի ստացուի լինելով տարբեր գրաւել շուկան։ չի ստացուի լինել տեղական գուգլ, կամ էփլ, որը դուրս է եկել աւտոտնակից։
նոյնը՝ ինդիւիդների մակարդակում է։
յիշո՞ւմ էք, երբ հայրը, իր երեխային ասում է՝ «տեսնո՞ւմ ես պեծյան փորում է։ այ դու էլ դասերից փախնես՝ փորելու ես»։ այո, ճիշտ է ասում, ընդհանուր առմամբ, հայաստանի համար։ բայց ճիշտ չէ ասում նահանգների համար, ուր գեյթսը թողնում է ուսումը, եւ հիմնում է մայքրոսոֆթ։ ուր ջոբսը թողնում է ուսումը եւ ստեղծում է էփլ։ ուր էյնշթեյնը գալիս է, անում իր դոկտորականը, նրանից յետոյ, երբ մերժւում է շուեյցարիայում։
կամ՝ ինչո՞ւ է այս աղջիկը հագնում կրունկներ, չնայած չի սիրում դրանք։ քանի որ, ասում է, չեն հաւանում ինձ։ բայց չէ՞ որ — հակաճառում էի ես — երբ դու վերջապէս հանդիպես նրան, ով հաւանելու էր հենց քեզ, նա դա չի անի, քանի որ դու չես լինի ինչպիսին կաս։ այո — համաձայնում էր նա։
սակայն ես հիմա հասկանում եմ, որ նա աւելի ճիշտ է։ նա, ով այդ աղջկան կհաւանէր այնպիսին, ինչպիսին նա կայ, կամ արդեն զբաղուած է, կամ գնացել է արտասահման՝ այնտեղ, ուր շատ են նրանք, ով իրեն դուր են գալիս։ ու նրանք, ով իրեն կընդունեն։ իսկ այն աղջիկը, որ սիրում է կարճ մազեր, ու «տղայական» տեսք, նա ոչ միայն քիչ հաւանական է, որ կհանդիպի իրեն այդպէս հաւանողին, այլեւ նա ինքը, ամենայն հաւանականութեամբ կհաւանի աւելի «աւանդական» տղայի, քան նա աղջիկ է։
եւ բնաւ պատահական չէ, որ մեզ մօտ ընդդիմադիր երեխաները՝ ընդդիմադիր ընտանիքներից են։ իսկ ոչ ընդդիմադիր երեխաները՝ ոչ ընդդիմադիր ընտանիքներից։ բնաւ պատահական չէ, որ դատախազի որդին է դառնում դատախազ, ոչ թէ ընդդիմադիր։
մեզ մօտ չափազանց քիչ են, փաստացի չեն լինում շրջակայ միջավայրին դէմ գնացող մարդիկ՝ հասարակութեանը, կամ ընտանիքին, եղբայրութեանը։ մեզ մօտ չեն լինում, քանի որ մենք քիչ ենք, ու դէմ գնալով, իրենք ընդամէնը գնալու են ինքնամեկուսացման։ իսկ մեկուսացող մարդիկ վաղ թէ ուշ լրացնելու են «նեուդաչնիկների» շարքերը։ սա ամն չէ, ուր նեուդաչնիկները գտնում են իրենց պէս ընկերներ, հզօրանում են, եւ տակն ու վրայ են անում համակարգը։ կամ գոնէ կարողանում են զարգանալ լինելով այնպիսին ինչպիսին կան, առանց կոտրուելու։
ու գուցէ զարմանալի չէ բնաւ, որ հայերի էպոսի հերոսը՝ Մհերը, ի վերջոյ գնում է ինքնամեկուսացման։ նա յաղթող չէ։
մարգինալները չեն կարող փոխել հայաստանը, քանի որ չեն հաւաքում կրիտիկական զանգուած։ (այնպէս, ինչպէս գազոնը ունի մինիմալ չափ ապրելու համար, եւ երկիրը ունի այնպիսի սահմաններ, որ պաշտպանելը իրատեսական լինի։) եւ ինչքան քիչ մարդ կայ այստեղ, այնքան քիչ է այն հաւաքելու հաւանականութիւնը։ (զակոն օբրատնիխ կուադրատով)։
այդ պատճառով էլ ունենք երեք հոգի հայերէն գրող դիասպորայում։ որոնց թիւը չի աճի։ այդպէս էլ կը փտեն, մինչեւ չյոգնեն իրարից։
ու պատահական չէ, որ մեզ մօտ նոնկոնֆորմիզմ գոյութիւն չունի։ իհարկէ կան, մեն֊մենակ այստեղ եւ այնտեղ, իրենց փոքր, նեղ համայնքիկներում՝ ախպերութիւններում փտող մարդիկ։ փտող՝ քանի որ օդի շարժ չկայ։ սակայն իրենք չեն փոխի ոչ մի բան։ ոչ իրենց արուեստն է տարածուելու, ընդունուելու լայն զանգուածներում, ոչ իրենց տեքնոլոգիաները, ոչ իրենց գաղափարները։ (ո՞ւր է ժամանակակից արուեստը հայաստանում։ մնացել է նփակի պատերի արանքում։ եւ դեռ կոմունիստների ժամանակ ստեղծուած թանգարանում։ չի տարածուել։ որտե՞ղ է ժամանակակից արուեստը նիւ֊յորքում։ պէ՞տք է պատասխանել։) աւելի ճիշտ՝ դրանք կընդունուեն այն ժամանակ, երբ կը գան դրսից։ եւ զարմանալի չէ, որ այդ մարգինալներին կհամարեն դրսամոլ, արեւմտամոլ։ ասենք որտեղի՞ց պէտք է գայ թարմութիւնը՝ այնտեղից, ուր յաղթել են մարգինալները։ որտե՞ղ են իրենք յաղթում՝ արեւմուտքում։
որտե՞ղ չեն յաղթում մարգինալները՝ չինաստանում։ ի՞նչ է անում չինաստանը՝ կրկնօրինակում է արեւմուտքը, իրականացնում է արեւմտեան նախագծերը։ ինչո՞ւ սոնի ուոլքմենը չդարձաւ այֆոն։ որովհետեւ կարգին ընկերութիւն էր սոնին, ոչ թէ արտակարգ եւ ըմբոստ՝ էփլի պէս։
տասնեօթ եւ տասնութ տարեկան դեռահասներն աւելի են տարբերւում իրարից, քան երեսուներեք եւ երեսունչորս տարեկան մարդիկ։ նոյնիսկ հարիւր հազար բնակչութիւն կորցնել կամ ձեռք բերելը աւելի մեծ ազդեցութիւն է ունենում հայաստանի վրայ, քան միացեալ նահանգների՝ մէկ միլիոնը։ «միլիոնոմ բոլշե, միլիոնոմ մենշե» — ասում էր Շարլ Բոննէն՝ «ինչպէս գողանալ միլիոն» ֆիլմում։ մեզ համար ամէն մի գնացող մարդն է կարեւոր։ ամէն մէկը նշանակութիւն ունի։
Այդ պատճառով են այնքան նկատելի այն քչերը, որ ինչ֊որ բան փորձում են փոխել։ Ու այնքան ատելութեան արժանանում։ Փոփոխութիւն անողներն, տարբերուողները այնքան շատ պիտի լինէին, որ այս մարդիկ չէին էլ երեւալու իրենց մէջ, լինելով ալիքների մաս, ոչ թէ առանձին իմպուլսներ։
այո, շատ անյոյս եմ գրել, թւում է։ բայց դա իրականութիւնն է, ֆիզիկայի օրէնքների պէս։ ես չեմ կարծում որ պէտք է հաւատալ փոխելու համար։ ես կարծում եմ, որ պէտք է իրատես լինել փոխելու համար։
եւ իրատես լինելով ես գիտեմ, որ ամէն գնացողը ազդում է, եւ ամէն մնացողն ազդում է։ մնացողին բարդ է ամենուր․ եւ ուսման ժամանակ, եւ աշխատանքի վայրում, եւ նախաձեռնելուց՝ նա վաստակելու է թուք ու մուր, կամ արհամարհանք, կամ ատելութիւն, կամ պրեզրենիե։ նա գնահատուած չի լինելու, նա իրեն շատ վատ է զգալու։
ու միայն եթէ բոլորը չէ, եթէ շատերը մնան, ինչպէս շատերը գնացին ապրելու էրեծ իսրայէլ, շատ տարբեր շատերը՝ եւ նիհար գունատ աշկենազիներն եւ սեւ էֆիոպցիներն, եւ շատերը որոշեցին սովորել մեռած լեզու, եւ շատերը լինեն դուխով՝ նախաձեռնող, անող, կպնող իրենց գործին՝ առանց խանգարող «հաւատքի», բայց եւ անկախ «հասարակական» փոփոխական կարծիքից, պարզապէս, որովհետեւ իրենք անձամբ այդպէս են կարծում, այն ժամանակ է փոխուելու հասարակութիւնը, ընտրութիւնները, բնականոն ձեւով է գալու հանդուրժողականութիւնը՝ քանի որ ահա տեսէք, բոլորը տարբեր են, ամէն ձեւի մարդ կայ, եւ պարզւում է, իրենք չեն քանդում պետութիւնը, այլ ստեղծում են ազգ։
Բայց՝ ոչ, միապետները խոլոպների վրա ջանքեր չեն վատնում, եւ նա Երեւան է ուղարկում գերզգացմունքային ու գերբարոյական մի մարդու, ով հայտնի է ճիշտ խոսքերը՝ ճիշտ վայրում ասելու հմտությամբ (հիմնականում՝ անտառում)՝ Բաստրիկինին: Վարպետորեն իրականացված կրեմլյան «կեղտ» որոշում՝ հենց եղբայրական հայ ժողովրդի բարեկամության եւ կարեկցանքի ոգուն համապատասխան: Եվ թող հիմա հայերը խորհեն, թե ինչ են իրենցից ներկայացնում նրանք, ովքեր հավերժ բարեկամության երդումներ են տալիս, ովքեր միշտ հիշում են պատմության եւ կրոնի ընդհանրությունները
Եվ հետո, ես ցանկանում եմ, որ հայերը դիտեն հանգստյան օրերի ռուսաստանյան ամփոփիչ հեռուստածրագրերը, որտեղ այն 3 րոպեների ընթացքում, երբ կխոսվի Հայաստանի մասին (եթե ընդհանրապես խոսվի), Ժիրինովսկին կպատմի, որ ընտանիքին սպանել են ամերիկացիները (ի դեպ, արդեն ասել է), իսկ աղմուկը բարձրացվեց, որպեսզի հայերը դուրս գային մայդան: Իսկ հաղորդավարների կողքին կանգնած «պոլիտշավկաները» կսկսեն մկկալ հայ եւ ռուս ժողովուրդների հավերժ եւ անխախտ բարեկամության մասին:
վաու, փաստօրէն, Ադբաշեանը (ՀՀ քաղ․ աւիացիայի նախպէտ, Արցախի քաղ․ աւիացիայի վարչ․ պետ) ոչ միայն խօսում է հայերէն, այլեւ ՌԴ֊ի՝ մեր նկատմամբ գործողութիւնների մասին, ասում է՝ «չի սազում», իսկ սովետը բռնապետութիւն անուանեց։ երեւի իրան Պասկալեւան է դաստիարակել, ասում է՝ սիրահարուած եմ, ինչ հայրենասէր կին է։ ։Ճ
ինչեւէ, դիտէք եւ կիմանաք, արդե՞օք կապ կայ քաղ․ աւիացիա ունենալու, «բաց երկնքի» եւ ազգային անւտանգութեան հետ, պատուի կոդեքսի մասին, ինչո՞ւ մեր աւիաընկերութիւնները սնանկանում են, եւ ինչքա՞ն վառելիք են ծախսում զանազան օդանաւերը, ինչո՞ւ են իրականում աւելի շատ ծախսում, ի՞նչ է կատարւում Ստեփանակերտի օդանաւակայանում, եւ այլն։
Աջից՝ «Կոմսոմոլսկայա Պրաւդա»՝ Կրեմլի ամենառեակցիոն թերթերից մէկի, բանները։ Փաստօրէն ՀՀ֊ում էլ են բացուել։
Գտի՛ր քեզ այս ցուցակում։ Եթէ ընկերս ես, շանսեր կան, որ այնտեղ կաս։
Սա նաեւ նշանակում է՝ զգուշացիր քայլել մութ փողոցով, մանաւանդ Չարբախում կամ Աչափնեակում։ Ահա թէ ինչ է լինում երբ քեզ ուզում են «եւրասիական միութեան» մէջ։
ուրեմն, կայ մի կազմակերպութիւն, որը փաստացի ընկել է իշխանական ազդեցութեան տակ։ Իսկ դրա հետեւանքով այնտեղից տշուել են երկու ամենաանհնազանդ անդամները։
Ովքեր մինչեւ վերջ պաշտպանում էին կազմակերպութեան, ոչ թէ օտար ուժերի շահերը։ Դրա համար էլ վճարեցին։
ուզում եմ ասել, որ սովետում նոյնն էր։ պարզապէս բոլոր աշխատանքի տեղերը պետական էին, ու հնարաւոր էր այնպիսի սեւ ցուցակի մէջ ընկնել, որ այլեւս ոչ մի կարգին գործ չգտնել։ իհարկէ, այս մարդիկ նորմալ գործ գտնել կարող են։ բայց արուածը լրիւ սովետական ռեպրեսիա է։
Սա կատարւում էր կազմակերպութեան մնացած անդամների լուռ համաձայնութեամբ, իհարկէ։
Ինչը էլ աւելի մտահոգիչ է, քանի որ մեզ մօտ ոչ պետական գործ լիքը կայ, ու իրենք էլ այնպէս չէ որ անգործ կը մնային, եթէ արտայայտուէին, ոչ թէ լռէին դողալով իրենց երեսուն արծաթի համար։
Բայց միեւնոյն է վախեցան, լռեցին։ Դեռ փորձում էին «սթափեցնել» նրանց, ով իրենց իսկ կազմակերպութեան շահերն էր պաշտպանում, որ չգնան առճակատման։
սա սովետական վերջին տարիների ռեպրեսիաներից էականապէս չի տարբերւում։
իսկ այս խայտառակութիւնը իրագործողներից մէկն ունի բաւական քաղաքակիրթ տեսք, բնաւ ոչ թէ սովետական նոմենկլատուրշիկի, այլ ասենք մոլ֊երում հագնւող, ջինս ջինս հագնող, ոչ քեարթ տղայ է։ Ու հանրապետականի կրծքանշան, կարծես թէ չի կրում։
այս նոր նոմենկլատուրայի դէմքը ճանաչել առաջին հայեացքից սովոր չենք։
ու մենք չենք նկատում ինչ է կատարւում, քանի որ մտածում ենք սա նորմալ է։ Իսկ սա ՆՈՐՄԱԼ ՉԷ։ Հենց սա էլ ռեպրեսիա կոչւում է։
ու չեմ կասկածում որ այսպիսի կազմակերպութիւնները շատ են, բնական է։
Թե որտեղ կարելի է համով ու էժան սնվել կամ ինչ միջոցառումներ կան չգիտեմ, բայց հետաքրքիր տեղեր, որ արժի գնալ շատ կան։
Կարող եք գնալ Որոտնավանք, Որոտան գյուղի մոտ է, Սիսիանից մոտ 20րոպում կարելի է հասնել: Որոտնավանքից մի քիչ ներքև Դավիթ Բեկի բերդն է (չնայած մենակ պատերն են մնացել) ու Մելիք Թանգու կամուրջը Որոտանի վրա։
Հետոոո, կարող եք գնալ Շամբի ջրամբար, էլի սիրուն է, Որոտան գյուղից մոտ 5-6կմ է:
Տոլորսի ջրամբարն էլ է սիրուն հետաքրքիր։ Էդ ջրամբարը կառուցել են հին Տոլորս գյուղի վրա, ու երբ որ ջրի մակարդակը ցածր է լինում, հին գյուղի եկեղեցին երևում է:
Իսկ հենց Սիսիանում կարող եք Սբ. Գրիգոր եկեղեցի գնալ ու Պատմության թանգարան:
Ոնց որ թե էսքանը, հետաքրքիր ճամփորդություն :))
Իսկ պատասխանը պիտի քաղաքական լինի, ոչ թե մուկ ու կատվի ռեբյատա, դավայծե ժիծ դրուժնո: Օրինակ Գազայի խաղաղության համար պայքարող շատերի կարգախօսն է՝ «Ազատ Պաղեստին»: Ու եթե երթի մասնակիցները քաղաքական դիրքորոշումներ ունեն Արցախի հարցի մասին, պիտի այնքան հետևողական լինեն, որ արտահայտեն դրանք, ոչ թե թաքնվեն ապաքաղաքական մարդասիրական քողերի տակ: Թե չէ` համայնամարդասեր կոչերին կարելի է քաղաքական տարբեր մեկնաբանություններ տալ, ինչպես որ ադրբեջանական մամուլում տարածվեց, թե նրանք պահանջում են Հայաստանի իշխանութիւնից հրաժարուել Արցախից:
ուրեմն, ձախական գաղափարների հանդէպ իմ թերհաւատը պայմանաւորուած է մրցակցութեան բացակայութեամբ ու պլանային տնտեսութեամբ։ ես համոզուած եմ, որ մրցակցութիւնը շատ լաւ է, ու տեսնում եմ, ինչ լաւ է որ ամդ֊ն մրցում է ինթելի հետ, եւ ազատ սիլանգը՝ ազատ ջիսիսի֊ի հետ։ կրակոտ աղուէսը քրոմիումի հետ։
ու իրարից գաղափարներ են վերցնում, ինչպէս իրենք են ասում՝ «ցրում», ու ստեղ արդեն ես չեմ կարծում, որ ցրել է, ես կարծում եմ, որ էվոլիւցիա է, ու ընդհանուր առմամբ ասենք զննիչների կամ կոմպիլյատորների պորուլյացիան զարգանում է, ուժեղանում։
իսկ հայերը, իչնպէս ասում են, չգիտակցուած ձախոտ են, ու գուցէ այդ պատճառով է որ երբ ուզում ես ինչ֊որ բան անել, ասում են՝ այսինչը արդեն անում է, կամ ասում են՝ իրեն հարցրու/տեղեակ պահիր, կամ ասում են՝ առաջարկիր դուք միասին զբաղուէք։ ինչի՞ միասին։ մարդիկ տարբեր ձեւ են մտածում, ու նոյնիսկ այդ զոյգերով աշխատելու՝ ծրագրաւորելու միտքը ինձ անյաջող է թւում։ Շատ հազւադէպ են կազմաւորւում լաւ աշխատանքային կոլեկտիւներ, ու եթէ լինում են, ապա ինքնաբերաբար, ոչ թէ այդպէս։
ասելով՝ այնինչը անում է՝ դու չանես, կամ արա իր հետ, դու էվոլիւցիան ընդհատում ես։ ասում ես՝ մի ծնուիր, նոր թռչուն, արդեն կայ թռչուն։ մի ծնուիր նոր զննիչ՝ արդեն կայ զննիչ։ ու կարծում եմ, շատ լաւ կը լինի, եթէ ոչ մէկ այդպիսի առաջարկներ չլսի, ու իր ուզած գործն անի, անկախ ուրիշներից։
Լրագրող Ալեքսեի Բոյարսկին գտել է այս փոքր եւ սարերով լի երկրում ոսկու շուկայ, ծիրանի կոնյակ եւ շատ խելացի երեխաներ — բայց միանալու տնտեսական իմաստ չի գտել։
մի Հայաստանցի զոյգ որոշել են աւտոստոպով գնալ Տփղիս եւ հետ։ Գնալը դեռ հեշտ էր, իսկ վերադառնալիս բախտը իրենց չէր ժպտում, եւ մի երեկոյ յայտնուեցին թուրքական գիւղերի շղթայի մէջ։
Ադրբեջանական համարներով անցնող մեքենաները նախընտրում էին չʼկանգնեցնել, վրացական համարներով՝ չկային, իսկ հայկական համարներով մեքենաները ադրբեջանական գիւղերից չէին կամենում աւտոստոպշիկ վերցնել։ ։Ճ
Այդպէս, սոված, ծարաւ, շատ ծարաւ եւ յուսահատ կանգնած էին, երբ անցաւ եւ չʼկանգնեց հերթական հայկական մեքենան։
Եւ սեռային ծարաւը։ Օ՜հ, սեռային ծարաւը Հայաստանցի աղջիկներուն եւ տղոց: Ուրիշ ոչ մէկ տեղ կրնաս տեսնել այդ աղաչական նայուածքները, աչքերուն խորը բանտուած չբաւարարուած այդ կիրքերը։
ռուս զինվորները գնդակահարել են գյուղից հեռացող վերջին մարդկանց՝ Վիլիսի մեջ: Երեխան էլ դուրս է ընկել Վիլիսից, մյուսների հետ, բայց ողջ է մնացել եւ հասկացել է, որ պետք է ձայն չհանել: Նա մեքենայի տակ պառկած անձայն մնալով լսել է նաեւ, թե ինչպես ռուս զինվորները գնդակահարելով մարդկանց, հետո բարձրացել են կեռասի ծառերն ու կեռաս համտեսելով ասել՝ «կակայա վկուսնայա չերեշնյա»:
Ուզում եմ ասել, հաճախ մարդիկ խօսում են, ու ասում են, թէ բա ի՞նչ ես հպարտանում, ասենք Զուարթնոց օդանաւակայանով։ Դու չես այն նախագծել կամ կառուցել։ Ո՞նց կարող ես ուրիշի գործով հպարտանալ։
Եկեք մտածենք։ Իրօք։ Մենք նայում էինք «հէփի»֊ները, չէ՞։ Նայում էինք ոնց որ կը նայէինք մեր լուսանկարը։ Մարդը նայում է իր լուսանկարը որ տեսնի ո՞նց է դուրս եկել, ո՞նց են իրեն նկարել, ընդհանուր առմամբ, ինչպէս ստացուեց նկարը։ Ու «հէփի»֊ները մենք հենց այդպէս էլ նայում ենք։
Քանի որ մենք ունենք այսպէս կոչուած ինքնութեան զանազան շերտեր։ Ես Նորայրն եմ, բայց ես նաեւ Երեւանցի եմ, ես նաեւ հայ եմ, ես նաեւ շուն սիրող եմ, ես նաեւ ծրագրաւորող եմ, ես ֆոտո անող եմ, եւ այլն եւ այլն։ Ու նայելով «հէփին» ես նայում եմ ինչպէ՞ս եմ ես դուրս եկել, ինչպէ՞ս է այդ իմ Երեւանցի մասը դուրս եկել հոլովակում։ Կարողացե՞լ է լուսանկարիչը լաւ նկարել, իսկ կարողացե՞լ եմ ես, որպէս Երեւանցի (ու կապ չունի, որ ես այդ հոլովակում չեմ նկարուել) ցոյց տալ իմ հաւէս կողմերը։
Նայենք եւ այլ կողմից։ Մենք կարող ենք ամաչել, չէ՞, մեր մօտիկների, կամ մեր իշխանութեան համար։ Շատերն ամաչել են, չէ՞, որ Հայաստանը Զիմբաբուէի ու Հիւսիսային Կորեայի հետ նոյն ցուցակում էր յայտնուել։ Հասկանալի է, չէ՞, որ բնական է։ Ապա հպարտանալն էլ է բնական։
Ես շախմատ խաղալ չʼգիտեմ։ Բայց մենք գիտենք, որ շախմատը Հայաստանում շատ են սիրում։ Ու արտասահմանցիներն են, որ «չեն ջոկում», երբ գովաբանում են Հայաստանը ասելով, թէ մեզ մօտ շախմատը դպրոցում են դասաւանդում։ Ես չեմ ուրախանում, քանի որ մեզ մօտ լաւ շախմատ խաղացողներ կան ոչ այդ պատճառով, այլ այն պատճառով, որ բոլորը սիրում են, ու խաղում են, ինչպէս ժամանակին Բրազիլիայում շատ էին ֆուտբոլ խաղում։ Իսկ Վեստ Ինդիայի երկրներում՝ կրիկետ։ Այնպէս որ դա մեզ բնութագրում է, ինձ չէ, բայց միեւնոյն ժամանակ ինձ նոյնպէս։
Այնպէս որ մենք կարող ենք հանգիստ հպարտանալ Հայաստանեան ճարտարապետութեան լաւ նմուշներով։ Քանի որ դրանք արուել են այստեղ սովորած, մեծացած, հայ ճարտարապետների կողմից։ Ու Զուարթնոցը ես էլ եմ նախագծել, չնայած այն նախագծուած էր իմ ծնուելուց առաջ։ Զուարթնոցն իմ վրայ ազդել է, ես Զուարթնոց ժամանել եմ, ես այնտեղ ճանապարհել եմ, ու ես այն գիտեմ, նաեւ Զուարթնոցի միջոցով եմ ես սովորել որն է ճաշակովը, ու որն է լաւ նախագիծը, այդ պատճառով Զուարթնոցն իմ գրուած ծրագրի մէջ է։ Զուարթնոցն իմ արած լուսանկարի մէջ է, քանի որ այն իմ ճաշակի եւ ընկալման մասին է։
Նաեւ, սա տնտեսութեան պէս է, երբ միայն դու չես վարկ վերցրել, այլ «բոլորը», ու միայն դու չես, որ խնայում ես, այլ բոլորը, ու մենք բոլորս համակարգի մէջ ենք, եւ իրար վրայ ազդում ենք։ Ու մէզնից մէկի վրայ ազդեցութիւնը համակարգի այլ անդամների վրայ է ազդում, Հայզենբերգի ականջը քաշի։ Այնպէս որ Զուարթոցն էլ պատահական չէր, եւ պատահական չէր այն, որ ՀՍՍՀ֊ի գլխաւոր քարտուղարն ինժեներ էր, իսկ Ադրբեջանի ու Վրաստանի՝ ԿԳԲ֊շնիկներ էին։
Ոչինչ էլ պատահական չէ։ Իհարկէ, պատահական չեն նաեւ վատ բաները։ Բայց այս փոստը դրանց մասին չէ։
Արեգն ասում էր, որ նա չի կարող հանդիպել աղջկայ հետ, ով չգիտի ինչ է պուլպուլակը։ Հասկանալի է, քանի որ ապա այդ աղջիկը չի կարող հասկանալ Արեգին, իմանալ Արեգին։
Այնպէս որ թուլացէք եւ հանգիստ հպարտացէք նրանով ինչ դեռ մնացել է, անկախ նրանից, որ դուք ճարտարապետ չէք։ Իսկ ճարտարապետը կարող է հանգիստ հիանալ Արոնեանի խաղացած պարտիայով, ու հաղթանակով։ (Նոյնիսկ Տաճատի հաղթանակը պատահական չէր այն առումով, որ ասենք Ռուսաստանի ինչ֊որ մի «եդինոռոս» կարող է շախմատի քայլերը չʼիմանար, իսկ այ Տաճատը գիտեր։ Եթէ չʼիմանար, բախտը իրեն չէր ժպտա ։Ճ Բայց իհարկէ, եկեք Տաճատով չʼհպարտանանք։) Մենք շատ այլ հպարտանալու բան ունենք, դեռ ունենք։ Ունենք ամառայինը, ունենք հիանալի ութսունականների վերջի արտառոց ու հիացմունքի արժանի ազատագրական շարժումը, ունենք Գոլիաթի հանդէպ հաղթանակ, ունենք Լաւ Էլի, ունենք չիպերի նախագծում, աշխարհը չունի, ու ամէն մի քեարթ կարող է հանգիստ դրանով հպարտանալ, թեկուզ եթէ չʼգիտի չիպն ինչ է, ու բնաւ էլ ինժեներ չէ, ունենք Համասեան, ու կարող ենք իրենով էլ հպարտանալ, անկախ նրանից գիտե՞նք նուագել թէ չէ։ Համասեանի երաժշտութիւնը ամէն մէկիս մէջ է, իսկ ամէն մէկս՝ իր երաժշտութեան ու կատարումների մէջ ։Ճ
Յաճախ խօսւում է այն մասին, որ այս կամ այն պայքարի մասնակիցները օրէնք են խախտում, օգտագործում են հակաօրինական միջոցներ, խախտում են օրէնքները, եւ իրենց գործունէութիւնը պէտք է կանգնեցուի, կասեցուի, իրենց պէտք է ճնշել եւ բերել օրէնքի դաշտ, պատժել ըստ օրէնքի։ Կամ էլ այն մասին, որ ժողովրդավարութիւն պէտք է չլինի։ Ո՞ւմ են պէտք այդպիսի արտայայտութիւնները։ Ու ինչո՞ւ են դրանք արւում։
Մտածենք․ եթէ օրէնքն ընդունուած է առանց քաղաքացու կարծիքն հաշուի առնելու (որեւէ միջոցով, հանրաքուէ, կամ պատգամաւոր, լիազորուած անձ), ապա այն օրէնք չէ, այլ պարզապէս կանոն է, որին քաղաքացուն ստիպում են հետեւել, ու պատժում են, եթէ նա չի հետեւում։ Ինչպէս ֆեոդալների, կամ ստրկատէրերի ժամանակ, երբ օրէնքները իրենք էին մտածում, ու ստրուկներին պատճառաբանում էին՝ դու ստրուկ ես, քանի որ այդպիսին է օրէնքը, կանոնը, պիտի դրանց հետեւես։
Ընդ որում ֆեոդալներն էլ ողջամիտ օրէնքներ ունէին, բայց դրանք միեւնոյնն է հարկադրուած կանոններ էին, անկախ նրանից, ինչքանով էին արդար, կամ ինչքանով էին համապատասխանում քաղաքացիների պահանջներին, կամքին։
Գործող ժողովրդավարութեան բացակայութիւնն էլ նոյնն է, ինչ նախկին մինչ ժողովրդավարական համակարգերը, ու ոչ ժողովրդավարական ձեւով ընդունուած օրէնքը իրականում օրէնք չէ, ընդունուած է ճնշման միջոցների պէս, եւ ըստ էութեան ապօրինի է։
Ապօրինութեան դէմ պայքարել օրինական ձեւով, այն էլ քեզ ապօրինի հարկադրուած կանոնների սահմաններում, բնաւ էլ պարտադիր չէ, ու երբեմն բնաւ ողջամիտ չէ։
Այդ իսկ պատճառով, եւ Աֆրիկեանների տան պաշտպանները, եւ Արցախի ժողովրդի պայքարը, թէկուզ եւ չհամապատասխանի Ադրբեջանի սահմանադրութեանը, ինչպէս նաեւ Վրաստանի եւ այլ նախկին ԽՍՀՄ հանրապետութիւնների անկախացման գործընթացները, որոնք ի տարբերութիւն Հայաստանի ընտրել էին ոչ ԽՍՀՄ օրէնքի համաձայն անկախութեան հասնելու ճանապարհը, միանշանակ օրինակարգ են։ Միանշանակ օրինական է մայդանի պայքարը Յանուկովիչի դէմ, քանի որ վերջինս ապօրինի է գործել, եւ ապօրինի գործիչի դէմն առնելը իր իսկ կանոնների շրջանակներում ոչ միայն անհամեմատ աւելի բարդ է, այլ եւ շատ դէպքերում անիմաստ։
Ու զարմանալի չէ, որ այն գործիչների իշխանութեան ժամանակ, ովքեր քաղաքացիների կարծիքը առանց հաշուի առնելու, հարկադրում են դրանց հետեւել իրենց ընդունուած կանոններին, տիրում է անօրինականութիւն, քանի որ իրենք այդ գործիչները առաջինը գիտեն, որ իրենց ընդունուած օրէնքը ոչ այլ ինչ է, քան ճնշման միջոց, եւ դրան հետեւել պէտք չէ։ Այն գրուած է հասարակ քաղաքացու, ընդդիմադիրի, ոչ իշխանաւորի, եւ ոչ դրա ընկերոջ համար, եւ դրան հետեւել իշխանութիւնը փաստացի պարտաւոր չէ։ Այդ պատճառով Յանուկովիչն հանգիստ օգտագործում էր «բերկուտին» ժողովրդի դէմ, այդ պատճառով է որ Մարտի Մէկի դէպքերն ապօրինի գործողութիւնների հետեւանք են(բանակի միջամտութիւն, ընտրակեղծիքներ, եւ այլն)։ Օրէնքն նախագահի համար գրուած չէր, իշխանութիւնը միայն մէջբերում է օրէնքը, որպէսզի արդարացնի իր գործունէութիւնը, բայց գիտակցում է օրէնքի ֆունկցիան որն է՝ մարդկանց ճնշելու եւ խաբելու միջոց է ժողովրդավարութեան բացակայութեան պայմաններում։
Ես արդեն այցելել էի Հայաստանը կոմունիստների ժամանակ, մօտ 35֊40 տարի առաջ, եւ մնացել մօտ 15 օր։ Բարդ է համեմատել այն Հայաստանը այսօրուայ Հայաստանի հետ։ Այն ժամանակ ձեռքերս կապած էին, մեզ տրամադրել էին ուղեկցութեամբ մեքենայ՝ հինգ հոգի անդադար հետեւում էին մեր բոլոր քայլերին։ Մեզ տանում էին ու ցոյց էին տալիս այն, ինչ ուզում էին ցուցադրել։ Ամենուր, ուր գնում էինք, մեզ արդեն սպասում էին, պատրաստ էին ընդունել, բնակավայրի ղեկավարը մեզ դիմաւորում էր վոդկայով եւ այլն։ Ինձ չէին թողնում նկարել հին տներ, հին գիւղեր։ Նոյնիսկ մի անգամ բռնեցին, երբ շուկայում մուրացկանի էի լուսանկարում։ Այն ժամանակ տարուած էի աղքատ, մուրացկան, խեղճ կերպարներով։ Լուսանկարում էի ողորմելի, կոյր, խեղուած, թշուառ մարդկանց։ Շուկայում ինձ մօտեցան եւ հարցրին ինչի համար եմ նկարում։ Ես բացատրեցի, որ ոչ մի չար միտք չունեմ, եւ ինձ ազատ արձակեցին, նաեւ իրենց ասացին որ ես կառավարութեան հովանու տակ եմ։
Ինձ համար՝ Փարիզից եկածի համար, այն ժամանակուայ Հայաստանը շատ տարօրինակ էր։ Ես տեսայ շուկայում մի քանի հոգի՝ մէկ ծաղիկ ձեռքին։ Եւ ինձ բացատրեցին, որ իրօք, հենց մէկ ծաղիկ են վաճառում։ Իրենք, ասենք, վարդերի մի թուփ ունեն, այն ծաղկել է, ու իրենք այսպէս, մի մի ծաղիկ կտրում բերում են վաճառելու… ինձ համար դա շատ տարօրինակ էր։ Այստեղ, Ֆրանսիայում, մի ծաղիկը կարելի է եւ դեն նետել, իսկ այնտեղ մի ծաղիկը շքեղութիւն էր։ Տան տէրը, ուր ես մնում էի, վերցրեց մի նարինջ (նարինջները սովետի ժամանակ շքեղութիւն էին) ու ասաց՝ «սա Մոսկվայից են բերել»։ Սեղանի մօտ մենք 5֊6 հոգի էինք, ու նա բաժանեց նարինջը մասերի ու ամէն մէկին մի բաժին դրեց ափսէի մէջ։ Այդքան փոքր կտոր նարինջը աւելի համեղ է թւում։ Իմ տպաւորութիւնն էր, որ երկիրը շատ աղքատ է։
Իսկ այս անգամ, երբ եկայ, ինչ ուզես կար։ Կարելի էր մտածել, որ ինչ֊որ ֆրանսիական քաղաքում ես ապրում։ Ճիշտ է, շատ էին վերանորոգման աշխատանքները։ Քաղաքում մարդիկ վխտում են, շատ մարդիկ։ Երեւում է, որ ամէնը առաջ է շարժւում։
Սա շատ հաւէս տեքստ է։ Պատմական։ Հայաստանի ու Վրաստանի մասին էլ է գրում։ Եթէ չգիտես պատմութիւնը, ապա ոնց որ երեկ ծնուած լինես։ Իսկ եթէ երեկ ես ծնուել, քեզ հեշտ է խաբել։
Փորձելով կիսել եւ յուրացնել Ուկրաինան, Պուտինը գործում է նույն մեթոդներով, որոնցով գործում էին Լենինը եւ այլ բոլշեւիկներ քաղաքացիական պատերազմի տարիներին։ Այդ մեթոդները արդեն հաջողություն բերեցին Ղրիմում։ Այժմ խաղարկվում է «Դոնեցկի Հանրապետության» խաղաթուղթը, որի կազմի մեջ կարող է մտնել ամբողջ Արեւելյան Ուկրաինան։
Այս ամենը նոր չէ։ Պետրոգրադում իշխանությանը հասնելուց անմիջապես հետո բոլշեւիկները մտահոգվեցին Ուկրայինայում հաստատվելու մասին։
Ղրիմը ոչ մի դէպքում Արցախի զուգահեռը չէ։ Սեպարատիստ չէ։ Արցախն ու Ուկրայինան են կենտրոնախոյս, իսկ Ղրիմը՝ կենտրոնամէտ է։ Եթէ եւ կայ զուգահեռ, ապա Ղրիմի ռուսների եւ ԼՂ֊ի թաթարական փոքրամասնութեան մէջ։
Ղրիմը ոչ մի դէպքում Արցախի զուգահեռը չէ։ Սեպարատիստ չէ։ Արցախն ու Ուկրայինան են կենտրոնախոյս, իսկ Ղրիմը՝ կենտրոնամէտ է։ Եթէ եւ կայ զուգահեռ, ապա Ղրիմի ռուսների եւ ԼՂ֊ի թաթարական փոքրամասնութեան մէջ։
նոր անցնում էի ազատութեան հրապարակով, ժառանգութեան հաւաքն էր։ խօսնակն ասում էր՝ «ինձ չի հետաքրքրում թէ մենք Զիմբաբուէ֊ի շարքում ենք, ինձ հետաքրքրում են իմ երկրի շահերը» — այնպէս, իբր անկասկած է, այս խայտառակութիւնը մեր շահերից բխող էր։
Երեկ 1905 թուականի հայ֊թաթարական պատերազմի մասին խօսքն էի լսում։ Որ սովետահայ գրականութեան մէջ, ի տարբերութիւն միջազգայինի, կոչւում է «ընդհարումներ»։ Ինչն էր հետաքրքիր, որ
— թաթարները չէին աջակցում Բաքուի գործադուլներին։ Իրենք չէին ուզում պայքարել ութ ժամ աշխատելու, եւ աշխատավարձի բարձրացման համար։ Իրենք լրիւ կոնֆորմիստ էին։ Իսկ գործադուլների շարժող ուժը հայերն էին։
— թաթարների ազգային ինքնագիտակցութեան ձեւաւորումը խթանուած էր մասնաւորապէս հայերի իշխող դիրքով Բաքւում եւ կովկասում։
Ու յիշեցի Կահանէի խօսքերը․ «հակասեմիտիզմը շատ վատ պատճառ է հրէա լինելու համար»։ Այ, հայերի յաջողութիւնը շատ վատ պատճառ էր թաթարների ազգային ինքնագիտակցութիւն ձեւաւորելու համար, կարծում եմ։
Ու գուցէ այդ պատճառով է, որ մինչ այժմ իրենց չի յաջողուել ազգային պետութիւն կառուցել, ուր ազգը՝ քաղաքական ազգ է, ու ենթադրում է ժողովրդավարութիւն, օրէնք, անձի ազատութիւն։
Հիմա մեր մասին։ Այո, այնպէս չէ, որ մեզ է շատ յաջողուել։ Կարելի է զանազան պատճառներ մէջբերել սա բացատրելու համար, բայց ինձ համար ամենակարեւոր հարցն այն է՝ իսկ մենք ունե՞նք այդ ձգտումը։ Ունե՞նք ձգտում ազգ լինելու․ օրէնքի, սահմանադրութեան, պայմանաւորուածութիւնների, ազատութիւնների, կոմպրոմիսների։ Ու արդեօք Թումանեանն ու Թոթովենցը ռուս վեհերի պէս չէին բնութագրում իրենց ազգը, ու իրենց քաղաքակիրթ լինելը զուտ արեւմտեան ազդեցութիւն էր, թէ՞ ոչ, իրենք այս միջավայրի մարդիկ էին։ Ու ապա յիշում եմ որ
— Օսմանեան Թուրքիայում հայ կուսակցութիւնները պայքարում էին սահմանադրութեան, օրէնքի, ժողովրդավարութեան եւ բոլոր ազգերի (ոչ միայն հայերի) իրաւունքների համար։ Սա անշուշտ օգտագործւում էր Թուրքիան դրսից ճնշելու համար, երբ դրսին պէտք էր, ու հաւանաբար հանդիսանում է ցեղասպանութեան խթաններից մէկը։ Առհասարակ, սա քաղաքակիրթ ազգերի յատկութիւնն է, ոչ միայն ձգտել օրէնքի գերակայութեանը, այլ եւ տարածել քաղաքակրթութիւնը եւ ժողովրդավարութիւնը, ինչքան էլ հեգնանքով սա այսօր չհնչի։
— Վերջերս անց կացրած հետազօտութիւնները ցոյց են տալիս, որ հայերը զիջում են ժողովրդավարութեան ձգտելու մէջ միայն գերմանացիներին ու շուեդերին։
Ու գուցէ ապա այն քաղաքակիրթ լինելը, երբ հարեւաններին օգնում ես, ասենք այբուբեն ու գիր նախագծելով դեռ չի սպառուել, ու այն, որ սովետի փլուզումն է սկսուել այստեղ պատահակա՞ն չէ։ Քանի որ խսհմ֊ը հանդիսանում է ոչ օրինական պետութեան մի խորհրդանիշ, նմուշ։
Եւ արտագաղթի հիմնական պատճառներից մէկն էլ, սեփական երկրում օրէնքի ու սահմանադրութեան բացակայութիւնն է։
Այդ հողերը մտադիր են օգտագործել հայերը՝ իրենց փախստականներով հանդերձ։ Ես համարում եմ դա անթոյլատրելի, քանի որ հայերի վարած հողը պատերազմից յետոյ բարդ կլինի վերադարձնել, կամ ապացուցել, որ վերցուածը իրենց չի պատկանում, դրա մասին վկայում է ռուս֊թուրքական պատերազմից յետոյ հայերի կողմից վերցուած հողը նախադէպը։ Համարելով խիստ ցանկալի սահմանամերձ գոտին բնակեցնել ռուսական տարրով, կարծում եմ, որ կարելի է այլ միջոց կիրառել, որը ռուսական շահերից է բխում։<br><br>
Ձերդ գերազանցութեանը հաճելի էր հաստատել իմ հաշուետւութիւնը, ուր ասւում էր հենց հիմա ցրել դէպի թուրքիայի սահման բոլոր ալաշկերտի, դիադինի եւ բայազէդի քրդերին, որ այս կամ այն կերպ մեզ դիմադրում էին, իսկ ապագայում, եթէ նշուած տարածքը մտնի Ռուսական կայսրութեան կազմի մէջ, բնակեցնել այն Կուբանի եւ Դոնի բնակիչներով, այսպիսով ստեղծելով սահմանի մօտ կազաչեստւո։
Для эксплуатации этих земель их вместе со своими беженцами намерены захватить армяне. Я считаю неприемлемым это намерение потому, что захваченные армянами земли после войны сложно будет вернуть или доказать, что захваченное им не принадлежит, свидетельством чего является захват армянами земель после русско-турецкой войны.
Считая крайне желательным заселение приграничных местностей русским элементом, думаю, что можно воплотить в жизнь другое средство, которое наибольшим образом соответствует российским интересам.<br><br>
Вашему превосходительству было приятно подтвердить мой доклад о необходимости сейчас же выгнать к занимаемым турками границам всех алашкертских, диадинских и баязетских курдов, которые тем или иным образом оказывали нам сопротивление, а в будущем, если отмеченные долины войдут в границы Российской империи, заселить их переселенцами из Кубани и Дона и таким образом создать приграничное казачество.
Վալերիա Նովոդւորսկայա․ Հայաստանը խղճին եւ մարդկային պարտքին հակառակ քայլ է անում։ Վախենում եմ, որ այդ քայլի համար վճարելու է։ Հայաստանը ինքն էր պայքարում իր Ղարաբաղի համար, տարել է ցեղասպանութիւն, էթնիկական զտումներ Արդբեջանի կողմից։ Եթե այժմ Պուտինի աջակցութեան յոյս է փայփայում, ու մոռանում է, որ հենց Ռուսաստանն է կռուացրել Ադրբեջանն ու Հայաստանը, ու դրանով կապել իրեն եւ մէկը, եւ միւսը, ապա, իհարկէ ստորութիւն է անում։
Валерия Новодворская: Армения поступает не в ладу с совестью и человеческим долгом. Боюсь, что это на ней отзовется. Она сама была в таком же положении. Она сама боролась за свой Карабах. Она сама подверглась геноциду, этническим чисткам со стороны Азербайджана. Если сейчас она не рассчитывает на путинское заступничество и забывает о том, что именно Россия поссорила Азербайджан и Армению и, таким образом, привязала к себе и ту, и другую страну, она, конечно, делает подлость.
Սակայն Լեռնային Ղարաբաղի բանակը սուպեր ուժեղ է։ Այնտեղ չի ստացուի պարզապէս զօրք մտցնել ու վերցնել Լեռնային Ղարաբաղը։ Ես հասկանում եմ, որ այնտեղ մարդիկ կանգնելու են մինչեւ իրենց բոլորին չոչնչացնեն։ Բայց։ Պաշտպանուած թիկունք Հայաստանը ունենալ պարտաւոր է։ Այդ պատճառով ընտրելու բան չի մնում։ Ծանր վիճակում է։
Хотя армия Нагорного Карабаха суперсильная. Там не получится просто так ввести азербайджанские войска и взять Нагорный Карабах. Я понимаю, что там люди будут стоять, пока их всех не истребят. Но! Тем не менее, все-таки иметь защищенный тыл Армения должна. Поэтому выбирать не приходится. Она в тяжелом состоянии.
Էն որ Մերկելը ասել էր՝ Պուտինը էս աշխարհից չի, նա չի հասկացել, որ ապա նա էլ էն աշխարհից չի, որ բաւական շուտ չի հասկացել, ում հետ գործ ունի։
Այդ պատճառով էլ, էն աշխարհից չլինելով, եւրոպացիները չեն հասկացել, որ Պուտինը ռազմական ուժ է կիրառելու։ Ինչը գոնէ Վրաստանից յետոյ պիտի ենթադրէին։
Երեւի թէ հանրապետականները աւելի խիստ կլինէին ՌԴ֊ի հանդէպ։ Բայց ո՞վ է մեղաւոր, որ հանրապետականները հիմա ղեկի մօտ չեն, բացի իրենցից։ Իրենք են, ումից ՄՆ֊ի ժողովուրդը այնքան է զզուած, որ նախընտրում է չսիրած ու սեւ Օբամային։
Նաեւ, միանշանակ չէ, որ մեզ լաւ կլիներ, եթէ Ռուսաստանին ճնշումն ուժեղանար, կամ ասենք սառը պատերազմ վերսկսուեր։ Եթէ դա իրական լիներ, ապա Պուտինը կարող էր այդ մարտահրաւէրը ընդունել, ու իր երկիրը, այսինքն՝ ՄՄ֊ն կփակեր, սովետի պէս։ Իսկ մեզ, կարծես թէ, աւելի լաւ է, յարաբերական բաց երկրում, քան երկաթէ վարագոյրի հետեւը։
btw, it’s not like this anymore. capital turned this building into regular faceless supermarket, destroyed half of the arcs you may notice in the picture.
в своем нынешнем внешнеполитическом положении Армения уже не является полноценным гарантом подписанных ею соглашений и принятых когда-то решений, в том числе касающихся судьбы Нагорного Карабаха. От страны, не являющейся суверенным игроком в регионе, можно ожидать безвольного соглашательства или безумного оппортунизма в любой критический момент.
այն ժամանակ եռագոյն դրօշը դեռ ՀՀ դրօշ չէր, ՀՀ֊ն էլ չկար, կար ՀՍՍՀ, իսկ այս երաժշտութիւնը հնչում էր հաւաքներին։ Այս ծրագիրն աշխատեցնելը լրիւ անհնազանդութեան նշան էր։
… Մենք ընդունում էինք մի երկրի մոդել, ուր անհատ մարդուն բարոյական արժեքը զերո էր: Այն ժամանակ, երբ ցույցեր էին կատարվում Հայաստանի մեջ, ես բոլորովին չէի հավատում, որ էդ ժողովուրդը էն նյութն է, որմե կարելի է որեւէ բան ստեղծել: Դա մի պահ էր, ուր մարդիկ լիցքավորվելու համար իրենց տարիներու գանգատներեն հավաքվում ու ոգևորվում էին, երբ մի հռետոր խոսում էր, իրենց լավ էին զգում, բայց դա համագործակցելու նշան չէր: Մեկ քառակուսի մետրի վրա երբ 10 հոգի կանգնած է կողք-կողքի, դա համագործակցության նշան չէ:
Համագործակցությունը անկախ մարդոց գործ է. անկախ երկիր կրնա ստեղծվիր, երբ իր ամեն քաղաքացին անկախ մարդ է, ունի իր աշխատանքը, իր ապրուստը: Ստրուկներով անկախ պետություն չի ստեղծվիր: Ես իբրև մի հայ մարդ, որ ապրում է այս ժամանակը, վերլուծություններ եմ անում մարդկային իմ հարաբերություններիցս ելնելով, իմ անհատական փորձառությամբ:
Ինչպես մարդու տեսակ մը կա՝ հիվանդ մարդու (անունը չգիտեմ, պիտի հոգեբանի մը հարցնեմ), այնպես էլ ժողովուրդ մը. ուրեմն մարդ կա, որ իր ձախորդության համար չի ուզում որևէ բան անել՝ դուրս գալու իր ձախողված վիճակեն, այլ դրա համար մեղադրում է մեկ ուրիշի: Բայց երբ ասում ես՝ բայց քու պատասխանատվությունդ ի՞նչ է, դուն ինչո՞վ պատասխանատու ես, ասում է՝ հանցավորը ուրիշն է՝ գոնե ես կրնամ հայհոյել այդ մարդուն ու հանգստանալ: Էս հոգեբանությունը տարածվեցավ ամբողջ ժողովուրդին վրա՝ մեկ հոգիի կամ մի փոքր խումբի հետ կապել ամբողջ ձախորդությունը: Դա արդեն ցույց է տալիս այն արատավոր հոգեբանությունը, որ նստել է մարդոց մեջ, և դա պարզ մարդը չէ փողոցի, մտավորական մարդն է նաև: Եվ ուրեմն ես ոչ մեկ հույս ունիմ այդ մարդուն վրա, որ որևէ բան կրնա ընել այս երկրին համար: Մարդու տեսակ մը կա, որ եթե իրեն համաձայն չես, ուրեմն իրեն թշնամի ես, և չի ուզում քննարկել քեզի հետ որևէ բան…
Փարաջանովը՝ աղջիկների (հայ, վրացի), հնդկական կինոյի, Աշիկ Քերիբի, Բերիայի, Լենինի, Գորբաչովի ոտքգրի երկարութեան, Ռեյգանի, Փելեշեանի, կինոյի, ու այն մասին, ինչպէս է նա բռնաբարել հարիւրաւոր կոմունիստների, կատւի ու իրեն ճանապարհ տւողների մասին, սովետի կլիմաքսի, եւ այն մասին, թէ ինչպէս ապրել Նիւ֊Յորքում քսան դոլարով մասին՝ http://svidetel.su/audio/1817
it says: “to comrade Stalin. In order to clean Armenia from more anti-soviet elements, comrade Mikoian is asking to execute 700 more people. I am asking to execute 1500 people more, overall 2000”.
So, ironically, Mikoian, who also responsible for a lot of deaths, part of soviet mincing-machine, is now a successful sausage brend in Russia.
Agadamov:```
Меня, как человека много лет проработавшего в рекламе и занимавшегося брендингом, всегда интересовало как в России существуют и развиваются бренды. Москвичам хорошо известен Микояновский мясокомбинат и его марка Микоян (http://agrobk.ru/wp-content/uploads/myasokombinat-mikoyanovskiy.jpg). Несколько позиций у марки входят в премиальный сегмент и продаются в дорогих сетях ритейла. Я даже как-то рассказывал коллегам в Норвегии историю этого человека и бренда — все были поражены. В самом деле, имя одного из организаторов сталинской мясорубки, в которой погибли миллионы людей, теперь в России — одна из самых узнаваемых колбасных торговых марок. Какая злая ирония судьбы и как коротка наша память.
P.S. Вспомните эту запись, когда в следующий раз попросите «нарезать вам триста грамм микояновской докторской».
Не знаю, почему никто не объяснит Владимиру Владимировичу, что любовь за послушание всегда обречена на провал. После краха Советского Союза оказалось, что к России тепло относятся именно там, где советских войск не было. Черногорцы и сербы оказались русофилами, несмотря на то что к Югославии в Москве относились настороженно примерно со времени ссоры Сталина и Тито. А вот раздражение чехов, не забывших танков на улицах Праги, ощущал практически каждый россиянин, заглядывавший в 90-е в распрощавшуюся с советской армией страну.
С Украиной – да и не только с Украиной, а и, например, с Арменией, которую буквально силком оттащили от соглашения с Евросоюзом, - будет примерно так же.
Երեւի թե, դիմագրքի հայկական հատվածը հետ չի մնում։ Նույնիսկ կարող է մարտահրավեր նետել Թեհրանցիներին։ Մեզ մոտ բոլորն են պոետ։ Թեկուզ եւ ստատուսագիր։ Հիրավի, ստեղծագործող ժողովուրդ ենք։
-Այսօր Պուտինի այցին ընդառաջ քաղաքացիական ակտիվիստներին ձերբակալեցին, գյումրեցիների ասելով՝ Գյումրիում այսօր արգելվել է հուղարկավորության արարողությունը: Ինչի՞ց են վախենում իշխանությունները:
-Չեն վախենում, հաճոյանալու ձևեր են, ուզում են տպավորություն ստեղծել, որ հակառուսական ինչ-որ ճնշումներ են եղել հակառուսական տրամադրություն ունեցող ակտիվիստների վրա, որպեսզի ֆիքսեն, թե աշխատում են, տեսեք, ոստիկաններ ենք հանել:
Պուտինը որտեղ կուզի որտեղ կուզի իր օդանավը կիջեցնի, եթէ ուզի կհրավիրի ՀՀ նախին, եթե չէ՝ չէ։ ՌԴ֊ն զենք է վաճառում Ադրբեջանին, ոչ այդ զենքի դեմ կռվելու համար։
Hundreds took to the streets in Yerevan today to protest Russian Putin’s arrival and to declare their opposition to Armenia’s entry into the Customs Union.
Ես Պուծինի դէմ հաւաքի չեմ գնում, քանի որ ես չգիտեմ, թէ նա ո՞վ է։
Իսկ անծանօթ մարդկանց դէմ ո՞ւր գնաս, որ ի՞նչ։
Ո՞վ է այդ տուժւածը ո՞ւր է գնում, ինչի՞ համար։ Ես նրան չգիտեմ, ու ծանօթանալու ցանկութիւն մի տեսակ չեմ զգում։
Ես չունեմ, աւելի ճիշտ՝ չկայ՛ նրան ճանաչելու, իր մասին մտածելու, ու նա չկայ՝ մեզ համար։
Ու մենք բոլորս էլ, այդպիսի մարդ չենք ճանաչում։
եւ այդպէս
Հ․ Գ․ Ես ճանաչում եմ ՍՍ֊ին։ Լաւն է, վատն է, ընտրուած է, թէ չէ, մեր ՍՍ֊ն է, իրեն գիտենք, եթէ հարցեր ունենք, ապա միայն իրեն։ Ինչ֊որ այլ անկապ մարդկանց հարցեր չկան։
կայքի յղում կանխամտածված չեմ դրել․ նախ հետաքրքիր բան չկայ, ռուսների վճարված յիմար պրօպագանդա է, յետոյ էլ չեմ ուզում իմ յղման պատճառով իրենց ռեյտինգը բարձրանա, ու չեմ ուզում ուրախանան, որ գոնէ մէկ այցելութիւն ունեցան։
typical representative of the fifth column.
I don’t put a link here firstly, because there is nothing interesting, just paid by russians stupid propaganda, secondly, because I don’t want their rating to increase, and thirdly, I don’t want even one more click at their site.
Գյումրին «փակելը», ըստ խոսակցությունների, քննարկվելու է Պուտինի առաջիկա այցի ժամանակ եւ պայմանավորված է այդտեղ տեղակայված ռուսական ռազմաբազայով, որը էականորեն ընդլայնվելու միտումներ է դրսեւորում:
Բայց, հոդվածի ամենակարեւոր պահերից ա (իմ համար) սա՝
«Ի տարբերություն հարգարժան պատգամավորի, սակայն, իմ ելակետը ո՛չ թե Սերժ Սարգսյանի անցյալում գործած սխալներն ու հանցանքներն են, այլ այն, թե գոնե սրանից հետո ունա՞կ է նա, արդյոք, որևէ օգտակար գործ կատարելու Հայաստանի և Արցախի համար։»
Բոլոր էն մարդիկ, ովքեր տարիներով քննադատում են ԼՏՊ֊ին, բոլոր դաշնակներն ու վազգենմանուկյանները քննադատում են եսիմոր թվին արած կամ չարած եսիմինչի համար։ Իսկ ինքը նույնիսկ էսօր, չի ասում երեկ սխալվել ես, ուրեմն գնա, ասում է պիտի գնաս, որովհետեւ վաղն ու մյուս օրն էլ ճիշտ քայլ անելու հնարավորություն չունես։
Այն, որ այսօր մեր օդանավակայանում անձնագրերի ստուգման ժամանակ հերթեր չկան, բացառապես ԵՄ-ի հետ համագործակցության շնորհիվ է
այն, որ այսօր մենք բոլորս կարող ենք անձնագիր ստանալ մի քանի օրում, ոչ թե մի քանի ամսում՝ հերթեր կանգնելով, ևս բացառապես ԵՄ-ի հետ աշխատանքի արդյունքն է. «Ես հատուկ սա նշում եմ, որ մարդիկ հասկանան՝ այդ փոքր, միջին բարելավումները ում հետ էին կապված
Гроб вынесли на многотысячную площадь, где ждал катафалк. Толпа аплодировала. Гроб несли на руках, но в катафалк засовывать не стали, пошли дальше. Пустой катафалк некоторое время двигался впереди; кто-то, наверное, думал, что он ещё пригодится.
Не пригодился. Люди несли гроб не на плечах, а на вытянутых вверх руках, и лицо Соса было видно отовсюду.
Почти полтора часа его несли от Оперы к Пантеону. Всё это время толпа аплодировала. Всё это время в толпе шёл президент Армении, члены правительства. В чёрных костюмах под жарким солнцем. Шесть километров.
Кто должен умереть в России, чтобы его полтора часа несли на руках?
33 года назад такой человек в стране был. Высоцкого донесли бы на руках хоть до Магадана.
Кто должен умереть в России, чтобы наш президент больше часа шёл за гробом? Но ведь если он пойдёт, то окна будут забиты, канализационные люки заварены, людей оттеснят, а точнее, заранее отгородят цепями ОМОНа, город зачистят.
В Пантеоне у могилы президент Армении опять не сказал ни слова. Не было речей. Священники отпели. Гроб опустили. В полной тишине люди протискивались, чтобы бросить горсть земли. Кажется, лопаты не понадобились.
Հավաքված էինք եռանդուն ջահելներով ու շուխուռ էինք անում հանուն վեհ գաղափարների, բայց մենք անզոր ոչնչություն էինք համակարգի դիմաց, որը մեզ շրջապատում էր բոլոր կողմերից՝ լիներ ոստիկանական համազգեստով, թե քաղաքացիական հագուստով, մեր կողքով անցնելիս ռեպլիկներ բաց թողնելով, թե երեկոյան Նունե Եսայանի համերգին գնալով:
ուրեմն էդ ծիտը, էդ Դարյան, ութսունականներին եկել է Արցախ, այնտեղ քնել է ադրբեջանցիների հետ, որ իրենց լրագրողների խումբը ձեռք չտան, ու դրանով հպարտանում էր, հետո քնել է ՌԴ սաղ իշխանությունների հետ, ու դրա մասին գիրք է գրել, գրում է «կոմսոմոլսկայա պրավդա» թերթում, որ իրենց ռեակցիոն թերթերից է, ու վերջերս գրել էր, որ ափսոս, որ ֆաշիստները ռուս լիբերալների ծնողների կաշվից չեն հասցրել աբաժուրներ սարքել։ ու այդ ամենը նա, դարյա ասլամովան։ Հետո Ալբացը էդ թերթի գլխավոր խմբագիրին է կանչել իր Էխո Մոսկվի շոույին, ու նա ասում էր, գրեթե, լավ է արել, գրել է, հետո՞ ինչ, հիմա տենց ժամանակ է, ով ասես ինչ ասես ասում է։
Happy Independence day, #Armenia.
22 years ago 99% of Armenia population voted for free, independent, democratic Republic of Armenia.
It is dangerous time for our freedom now. Putin is forcing us to join his new #Russian-Empire, which is called #Eurasian-Union - one whole country with one army, ruled from #Moscow. But let’s remember, that history does not end here. Empires are going to collapse, sooner or later. We survived so many empires throughout our history, let’s fight this empire too, we are not going to surrender..
православные Украина и Молдова согласились на евроинтеграцию. Разумеется, компартии обеих стран (как это здорово - написать в этом контексте “стран”, а не “республик”!) в качестве главных имперско-ностальгических сил попытаются дать этому последний и решительный парламентский бой. Но тщетно – и правящие молдавские русофобы, и правящие украинские русофилы сошлись на одном – на полном размежевании с Москвой.
На сегодняшний день таможенные органы России не могут оценить реальные объемы товаропотоков между Беларусью и Казахстаном. Осенью 2011 года Россия потребовала от Беларуси компенсацию в 1,5 млрд. долларов за потери российского бюджета от импорта белорусского бензина под видом растворителей и смазок, которые не облагаются пошлиной. А летом 2012 года стало известно, что Беларусь реэкспортирует нефтепродукты под видом растворителей, что позволяет ей избегать выплат в российский бюджет пошлин за поставки топлива за пределы ТС.
ուրեմն, ՄՄ(մաքսային միության) տեղացի կողմնակիցներին կարելի է դասակարգել հետեւյալ հիմնական խմբերի՝
Անտեղյակ են, որ ՄՄ֊ն դա առաջին քայլն է դեպի եւրասիական միություն, որը նշանակում է (կրկին անտեղյակ են) պետականության կորուստ։
Եթե այդ մարդկանց ցույց ես տալիս փաստաղթերը, տալիս ես հղումներ, իրենք, ապա հիմնականում տեղափոխվում են հաջորդ խումբ՝
չեն հավատում, որ ՀՀ պետականության կորուստը իրական վտանգ է, իսկ եւրասիական միությունը կարող է իրականություն դառնալ։
այստեղ խոսելն անիմաստ է, քանի որ սա հավատալ կամ չհավատալու հարց չէ։ ճիշտ այնպես, ինչպես եւ բոլոր հավատացյալների հետ։ կան փաստեր — սա, սա ու սա, կան թղթեր — սա ու սա։ հիմա որ չես հավատում, համոզելը զուր է։ հավատը այստեղ կամ չունի, առհասարակ։ ես չեմ համոզում պաս պահողներին, որ իրենց «հետմահյա կյանքում» փոփոխություն չի լինի, եթե իրենք պասը խախտեն։
սրանցից մի մասն էլ չի անհանգստանում ոչ թե այն պատճառով, որ չեն հավատում, այլ
այն պատճառով, որ իրենց համար պետականությունն առանձնապես սկզբունքային բան չէ։
դե ապա կրկին խոսելու բան չկա։ պետականության անհրաժեշտությունը, եթե մարդը չի հասկանում, ի՞նչ իմաստ ունի բացատրել, քննարկել։
անկախությունը չի քննարկվում։
սրանց մեջ կա եւս մի խումբ
նրանք ում պետք չէ(կամ իրենք չեն ուզում) որ լինի ազատ անկախ Հայաստանը։ Նրանք հաճախ պատճառաբանում են, որ դա անհնար է։ Իմ կարծիքով այս խմբի մարդիկ առանձնապես չեն տարբերվում ադրբեջանցի համացանցային տրոլերից, այսինքն տարբերվում են նրանով, որ կարող է ՀՀ քաղաքացի են։ Ինչ ասեմ, մեր մեջ էլ կան մարդիկ, ով մեր պետականությանը դեմ են։ Իրենց հետ էլ, իհարկե, քննարկելու բան չկա։
Կարելի է իրենց անվանել «ստրուկներ», կամ »ազգի թշնամիներ», դրանից առանձնապես բան չի փոխվում։ Ամեն դեպքում, ես գոհ եմ, որ մեր մոտ այդ «ազգի թշնամիների» հետ այնպես չեն վարվում, ինչպես ԽՍՀՄ֊ում։ Մենք այդ խոսքերի համար ոչ մեկի չենք գնդակահարում, որը նշանակում է, որ շատ ավելի ազատ երկիր ունենք։
Բայց դե իրենք չեն ուզում, իրենց էն պետությունն էր դուր գալիս, ուր իրենց կգնդակահարեին։ Կամ մեզ։ Ինչ֊որ մեկին։
Ավաղ, մեզ մոտ էլի թարս է՝
ազգային անվտանգությունը սովորաբար «հետաքրքրվում» է այն մարդկանցով, ով ՀՀ պետականության կողմնակից է, ու բնավ ոչ նրանցով, ով ՀՀ պետականության թշնամին է։
Այսինքն դա իրականում կամ ապաազգային անվտանգություն է, կամ ազգային չանվտանգություն։ Բայց դա արդեն այլ տեքստի թեմա է։
Но то, как унизительно обошелся Кремль с единственным и самым верным своим кавказским союзником, стало для Януковича предупреждением – и он заявил, что выбор Украины определен – это Европа, а не Таможенный союз. При этом он несколько раз сказал слово “унижение”.
Так зачем было Кремлю так унижать Армению?
Я не нахожу другого объяснения, кроме как желание Путина “показать, кто в доме хозяин”. Унижая, он как бы демонстрировал силу, “бил своих, чтобы чужие боялись”. Проявлял такое гбшное желание втоптать, “чтоб неповадно было”. Вертухайское такое.
հասկացա, որ ես ու ինձ նմաններն են մեղավոր, որ այդ մարդիկ ուղղահայաց սեղաններ են դնում ու ստիպում, որ իրենց մասին միայն շշուկով խոսեն http://kg.am/shshuk
Грузинские власти опровергли заявление секретаря совета безопасности Армении Артура Багдасаряна о согласии Тбилиси на возобновление сквозного железнодорожного движения из России в Закавказье через территорию Абхазии и Грузии. http://www.svoboda.org/content/article/25099164.html
Հանրապետականները կարող են հայտարարել, որ Եվրոպական խորհրդարանի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Էլմար Բրոկը ստում է, և որևէ մեկը Սերժ Սարգսյանի վրա ճնշում չի գործադրել: Այդ դեպքում ՀՀ ԱԳՆ-ն պետք է նոտա ուղարկի Եվրամիությանը և պահանջի Եվրոպական պաշտոնյայի ներողությունը՝ Սերժ Սարգսյանին պետական դավաճան անվանելու համար, և, ինչու չէ, չհերքման դեպքում պետք է դատական գործ հարուցվի եվրոպացի պաշտոնյայի դեմ
Եթե Հայաստանի Հանրապետության որևէ քաղաքացու ադրբեջանական հատուկ ծառայությունները առևանգեն և ստիպեն, որ նա հայտնի Հայաստանի պետական գաղտնիքները, ու հայրենիք վերադառնալուց հետո էլ շարունակի համագործակցել ադրբեջանական հատուկ ծառայությունների հետ, նրա բացահայտվելուց հետո որևէ մեկը չի ասելու, թե նա ճնշման տակ է այդ ամենը արել: Նրան դատելու են պետական դավաճանության համար, քանզի նա հնարավորություն ուներ հայրենիք վերադառնալուց հետո հայտարարել, որ ինքը չի կարողացել դիմակայել ճնշումներին, ու քանի որ նա գտնվում է այլ երկրի ճնշման տակ, ապա հրաժարվում է իր զբաղեցրած պաշտոնից, որպեսզի չվնասի Հայաստանի Հանրապետության պետական շահին:
Սերժ Սարգսյանը կամա թե ակամա խոստովանում է, որ Մաքսային միության գործընթաց ու բարեփոխումների քաղաքականություն հասկացություններն իրար հետ կապ չունեն, այլապես նա իր խոսքում դրանք կդներ միեւնույն կողմից: http://www.lragir.am/index/arm/0/politics/view/87917
#հայաստան #մաքսային֊միություն #ազատություն #անկախություն
— Գիտե՞ք ինչ, Եվրամիությունը մեզ չի սպառնում, մեզ զոռով չի ստիպում մտնել: Դա պետք է լիներ մեր կամովին ընտրությունը
…
Մենք հիմա նախընտրել ենք կոռումպացված, ասիական միապետական համակարգ: Եւ չենք ուզում այդ համակարգից դուրս գալ, որտեղ հայտնվելու ենք մի կոմպանիայի մեջ Ռուսաստանի, Բելառուսի, Ղազախստանի հետ, վաղը այնտեղ կմտնեն Ուզբեկստանը, Տաջիկստանը... Մենք պիտի հասկանանք ինչ արժեհամակարգի մեջ ենք ուզում լինել: Մենք եվրոպական համակարգը բերեցինք, հավասարեցրինք միայն միասեռականների հարցի հետ` աղավաղելով ամբողջը: Կարծեք թե ամբողջ եվրոպական արժեքները միայն դա էր, որը բացարձակապես արժեք չէ:
Միանշանակ պարզ է, որ այս ամբողջ պատմությունը տնտեսական շատ քիչ հեռանկարներ եւ նպատակներ ունի: Ռուսաստանում կրկնվում է հերթական մի էտապը, երբ որ, այսպես ասենք, հող բաժանող ցարից հետո գալիս է հող հավաքող ցարը:
ես ահավոր հեռու էի ուզում մնալ այդ գենդերային թեմաներից, բայց հիմա արդեն չեմ կարողանում չգրել։
որովհետեւ երբ հետեւում եմ ինչ ցածր է դա օգտագործվում, ինչպես են մեզ մանիպուլացնում այդ թեման օգտագործելով, ես տխրում եմ։
իսկ ես չեմ ուզում մեզ մանիպուլացնեն, վախեցնեն։
վախը քանի որ մատերիալ չէ, միշտ էլ իրականությունից ավելի վախենալի է։ շատ ազդեցիկ է։
ու խնդիրը նրանում է, որ մեր պատկերացումները իրականության մասին չեն համապատասխանում այդ իրականությանը։ այդ պատճառով էլ մելոդրամներ ու սիրային հեքիաթներ չեմ սիրում։
իրականության հետ կապ չունեն։ իսկ մարդիկ կինոյում չեն ապրելու դիտելուց հետո։ ու պատկերացումները եւ իրական աշխարհի տարբերությունը ցավացնելու է։
առաջինը։
մենք իհարկե ասում ենք, որ մշակույթները տարբեր են, ու այն, ինչ ռուսին լավ է, գերմանացուն մահ է, ու ասում ենք, որ ճշմարտությունը մեկը չէ, ու շատ բան հարաբերական է, բայց… մենք ի վերջո մակրո աշխարհում չենք ապրում։
որոշ բաներ չափելի են։
ու տարբեր չափումներ ցույց են տալիս օրինաչափություն։
ավելի զարգացած մարդիկ ավելի հանդուրժող են։
ավելի քիչ զարգացած հասարակություններում հանդուրժողականության պակաս կա։
ու հետո զարմանում ենք, ինչի՞ այս կամ այն երկրում, ուր հասարակությունը ավելի հանդուրժող է, ասենք գիտությունն էլ անհամեմատ ավելի բարձր մակարդակ ունի, մարդիկ էլ ավելի կարդացած են, ու հետաքրքիր, ավելի ստեղծագործող, ավելի անկառավարելի։ Իսկ իշխանությունը ավելի հոգ տանող, ավելի քիչ թալանող, ավելի քիչ կոռումպացված։
Իսկ մարդիկ ավելի բարեհամբույր, ուրախ։ ու մեզ լավ ենք զգում իրենց մեջ։
ինչի՞ այնտեղ լինում է արվեստ, իսկ ասենք ԽՍՀՄ֊ում, ուր համասեռականությունը համարվում էր քրեական հանցանք, ու պարզ չէ ինչի քրեական, արվեստը գրեթե բացակայում էր։
Բայց ձախլիկներ պետք է չլինեին։
Ու մի կուսակցություն կար։
Ո՞ւր են ուզում փախնել մարդիկ Հայաստանից, որտե՞ղ են կարծում որ կյանքը ավելի լավն է իրենց համար։ Այն որ կյանքը ավելի լավն է, կապված է նրա հետ, որ հասարակությունը զարգացած է։
Իսկ դա իր հերթին բերում է նրան, որ մասնավորապես գիտությունն ու արվեստը ավելի զարգացած են, որ արտադրություն կա, որ երկիրը ավելի անկախ է, ու որ մարդիկ ավելի պաշտպանված են։
ու փոքրամասնությունները ավելի պաշտպանված են։
**ու իրենք, ստեղից գաղթածները, լինելով փոքրամասնություն ավելի պաշտպանված են։
քան այստեղ, լինելով մեծամասնություն։**
իսկ ինչպե՞ս է այդպես ստացվում։
իսկ ովքե՞ր են մարդիկ։ ովքե՞ր են փոքրամասնությունները։
երկրորդը։
փոքրամասնությունները։
մարդիկ, դուք բոլորդ փոքրամասնության մաս եք։
բոլորդ։
համասեռականները ընդամենը շատ երեւացող, այն էլ մակերեսային զննելու դեպքում, փոքրամասնություն են։
ընդամենը։
ու իմ համար շատ ավելի երեւացող փոքրամասնություններ կան՝ ազատ ԾԱ օգտագործողների փոքրամասնություն, ժապավենով նկարողների փոքրամասնություն։
հիմա, կարեւոր չէ ինչ փոքրամասնության մասին է խոսքը։
մենք կարող ենք գնալ կամ զարգացման ուղիով, որը մեզ անխուսափելիորեն նաեւ բերելու է փոքրամասնություններին հանդուրժելու, ու իրենց հետ հաշտվելու անհրաժեշտությանը։
քանի որ միասին ենք ապրում։ հիմա պիտի ապրենք մի ձեւ։
կամ վատ, կամ լավ։ եկեք լավ։
ու բերելու է, եթե կապիտալիստական մտածողություն ունեք, ավելի լավ որակի կյանքին։
կամ մենք կգնանք հակառակ կողմ։ դեպի արգելքներ։
սկզբից, իհարկե, համասեռականները։
իսկ հետո կասեն, որ երկար մազեր ունեցող տղաները։ հետո կարճ մազերով աղջիկները։
ու չեն ասի, որ Սայաթ֊Նովան երկար մազեր ուներ, ու մտքով չէր անցնի, որ դա հայեցի չէ։
հետո աղջիկները պետք է տաբատ չհագնեն, ու պարտավոր են կրունկ կրել։
Հետո ձախլիկները։
Հետո շուն պահողները — դրանք լիքը անհարմարություն են ստեղծում։
Հետո այլ կերպ մտածողները։ Կգնան կամ սիբիր, կամ հոգեբուժարան։ Կամ բանտ։ Չնայած հիմա էլ են գնում երբեմն։
Հետո, հետո արդեն խորացած մարդիկ կհամարվեն գիժ, ու մայրիկները իրենց երեխաներին կասեն՝
— մի շփվիր իր հետ, նա գիրք է կարդում,— կամ — մի շփվիր իր հետ, նա տարած է։ — Քանի որ, ասենք, տարած է ինչ֊որ բանի վրա — նկարում է, խցիկ է քանդում հավաքում, ինչ֊որ բանի, ու ոչ «կարգին» երեխաների պես է։
հետո մի քիչ տարբերվողներին կասենք՝ որ լավ չէ տարբերվել, քարեր կնետենք իրենց վրա։
քանի որ նա էս ինչ ձեւ է իրեն տվել, էս ի՞նչ է հագել։ էս ուզում ես տարբերվե՞լ, հա՞, ումի՞ց լավ տղա ես։
Բայց չի ուզում, արդեն տարբեր է։ Մարդիկ տարբեր են։ Կյանքն է այդպիսին։
Հիմա էլ է շատ վատ։ բայց մենք գնում ենք դեպի զարգացում։ Դեպի անկախություն, ազատություն։ Փոքրիկ, անվստահ քայլեր ենք անում։
Իսկ դրա իմաստը ո՞րն է, յուրաքանչյուր մարդ որ ավելի ազատ լինի, եթե մենք բոլորս ավելի քիչ կախված լինենք օտար կայսրություններից, ու ներքին սրիկաներից, մեզնից ամեն մեկը ավելի ազատ կլինի — թե հանգստում, թե աշխատանքում, թե գործարարության մեջ, նախաձեռնություններում։
Հիմա ընտրեք, ժողովուրդ։ Կամ մի ճանապարհն է, կամ մյուսը։
Մի տեղում կանգնելն անհնար է, մենք շնաձուկների պես ենք, միշտ շարժվում ենք, իսկ ուղիները շատ չեն, կամ մի կողմ ենք գնում, դեպի միջնադար, իսկ հետո ծառեր, օվկիանոս, ինքնաոչնչացում, կամ առաջ, ու հետո տիեզերք։
Երբ մենք գնում ենք դեպի միջնադար, դեպի անգրագիտություն, դեպի չզարգացած լինելը, մենք դառնում ենք ավելի կառավարելի։
Երբ գնում ենք դեպի զարգացում, մենք լինում ենք ավելի անկառավարելի։ Մեզ հեշտ չի լինում մանիպուլացնել ու ոչ միայն համասեռականների թեմայով, այլ շատ ավելի լուրջ թեմաներով։ Մանիպուլացնել իրենց, ոչ թե մեր, շահերի համար։
Ուզում եք հնազանդ լինել, ատեք փոքրամասնություններին։ Ու դուք ճնշված կլինեք, որպես մեծամասնություն, քանի որ մեկ է փոքրամասնություն եք։
Ընդամենը պետք է հաշտվել ու հասկանալ, որ ԴՈՒ փոքրամասնություն ես։
Հակառակ դեպքում պետք է հստակ ուզես որ բոլորը լինեն մի տեսակ, ու առանց գլուխ։ Ինչպես Հակոբ Հակոբյանի նկարում։
Այդ պատճառով էլ սովետը այդպիսի երկիր էր, ուր ոչ միայն միասեռականներին, կամ անհամաձայններին, այլ կերպ մտածողներին, այլ նույնիսկ ձախլիկներին չէին հանդուրժում։
այդ պատճառով էլ բոլոր ավտորիտար պետությունները արգելում են ու վախեցնում են։
ու փոքրամասնություններին վերաբերմունքը շատ լավ ցուցանիշ է հասարակության զարգացման եւ քաղաքական վարչակարգի։
ես ինչի՞ եմ սա գրում։
ես ուզում եմ ապրել ազատ երկրում։
Ուզում եմ ավելի ազատ Երեւան։
Ուզում եմ ավելի ազատ Հայաստան։
Ուզում եմ չասեն, որ ազատությունը մեզ այստեղ է բերել, քանի որ ազատ չենք։
Ուզում եմ չգնանք հետ դեպի սովետ, չգնանք Պուտինի ավելի վատ սովետ, քանի որ այնտեղ չի լինի ձրի կրթություն, ու չի լինի ոչ մի դրական բան, ինչ կար նույնիսկ այդ սոցիալիզմում, բայց կան չափից շատ արգելքներ ու ատելություն։
Տեսեք ինչ է այնտեղ կատարվում,ինչ վատ է իրենց մոտ, կամ փոխարենը լսեք Կուրգինյանին, ով վախեցնում է։
Ինչի՞ է Կուրգինյանը «գեյերով վախեցնում»։ Որովհետեւ ուրիշ ինչո՞վ վախեցնի։
Ի՞նչ ասի,— «մի ընկերացեք Եվրոպացիների հետ, իրենց մոտ գիտությունը լավ է», հա՞։ Ասի «մի ընկերացեք, իրենց մոտ լավ մեքենաներ են արտադրվում, որ դուք քշում եք»։ Ինչո՞վ վախեցնի։
Ու մարդիկ կգնան։
Եվ նրանք, ում ատում են, կգնան նույնպես։
Ատողներից, ով ատելությունը տարածելիս փող կաշխատի, կկուտակի։ Ոչ բոլորը։ Բոլորը հնարավորություն չեն ունենա։
Որովհետեւ այնտեղ ուր չեն ատում, ավելի լավ է ապրել։ Ու դա պատահական չէ։ Զուգադիպություն չէ։
Իսկ Պուտինին պետք չէ ձեզ անկապ պաշտպանել կամ կերակրել, ոչ մեկին էլ պետք չէ։
Եթե քեզ ձրի կերակրում են, ապա դա ծուղակ է։
Ու երբ օլիգարխը մուրաբա է բաժանում, դա ծուղակ է, գրողը տանի։
Ու երբ ասում են, որ ծածկած շուկան կռիսանոց էր, դա ծուղակ է։ Որ դուք հնազանդ լինեք։
Ու ակնհայտ է, որ վեհը՝ Պուտինը, օլիգարխը, ով ուզում է լինի, նա չի անում դա, որ ձեզ հարստացնի։ Նա անում է դա, որ նա հարստանա։
Ու դուք արանքում չեք շահի։ Չի լինում այդպես։
Կապիտալը սիրում է մեծանալ։ Ինպչես եւ քաղցքեղը։ Կամ կենտրոնացված սոցիալական ցանցը։
Ազատ երկիրը այն չէ, ուր ամեն օր նոր բան են արգելում։
Այն է, ուր ամեն օր ավելի շատ հնարավորություն կա։ Գործի, հանգստի, ստեղծագործելու, խաղալու։ Ձախով գրելու։ Հայերեն կարդալու։ Երեխաներ մեծացնելու։ Ապրելու։
Եկեք հիմար չլինենք էլի։
Այդքան ակնհայտ է, որ ուղին որտեղ է տանում։ Առանց ռելյատիվիզմի։ Առանց արեվմուտք արեւելք բաժանումների։ Առանց հնդ֊եւրոպական թե կովկասյան ծագման հարցի։ Դա կապ չունի։
Սա համամարդկային է, բոլորը ունեն այդ ընտրությունը։
Ինչպես հայտնի է, ամենը, ինչով պարծենում են, հյուրասենյակում են տեղավորում։
Օրինակ, ինչպես տեսել են Ամերիկյան կինոներում, ավելացրել են բար պատի մեջ։
Մեծ հեռուստացույց են տեղավորել։
Նրանով ցույց են տալիս, ինչ լավ է, ուրախ է մեզ մոտ ապրելը։
Ճիշտ է, սենյակը մեծ սենյակ չէ, բայց հեռուստացույցը հո պե՞տք է մեծը լինի։ Ու հետո՞ ինչ որ փոքր է, այնքան պարծենալու բան կա։ Այն հին սեղանը, հա, իր դերը կատարում էր, բայց ամոթ էլ է կահույք չփոխելը։
Էդ բրիտանացիներն են, որ հին կահույքը պահում են, մի հատ էլ պարծենում են դրանով, դրանց պես ինչի՞ լինես, եթե քեզ սիրող մարդ ես, հարեւաններ ունես, ով մեզ մասին խոսում են։
Նաեւ դինամիկներ հիմա կան պատերով կախած։ Որ իրականությունը եռաչափ թվա։
Քանի որ ինչ֊ինչ պատճառով թվում է, որ այն տափակ է։ Երկիրն էլ կլոր չէ։
Իսկ այլեւս անպետք գրապահարանը՝ հանել, դրանով ոչ մեկին մեր ժամանակներում չես զարմացնի։ Ավելին, անհարմար է մի տեսակ։
Մնում է միայն, երբ հյուրերը չկան, կահույքը ծածկել ցելոֆաններով, որ չփչանա։ Էդքան փող արժեր։
Ասենք էն որ դիվանը տեղավորել ենք այնպես, որ պառկելուց գլուխը հյուսիսում լինի, այ դա լրիվ ցելոֆանի տակ պահելու բան է։
Ննջարանները եթե հավաքած են լինում, ապա մահճակալների տակ միշտ փոշի է։
Հավես ենք ապրում, ընտանիքի հայրը ընդունում է հյուրերին, ցույց է տալիս փոքրիկ, բայց հպարտ ընտանիքը՝ կնոջը, ում շորի վրա տարբեր տեղեր լուսադիոդներ են արագ վառվում հանգում։ Երեխաներին՝ ով, ճիշտ է, այնքան էլ լավ չեն սովորում, բայց տեսեք ինչ առողջ են, պոնչո են։
Իսկ խոհարարներին ոչ մեկի սովորաբար ցույց չեն տալիս։ Իրենց ի՞նչը ցույց տաս։
Իրենք խոհանոցում ազատ ժամանակ նայում են այնտեղ բերված գրապահարանին։ Մեկը երբեմն գտնում է այնտեղ հին դետեկտիվ, կամ սիրային պատմություն ու կարդում, միաժամանակ ճաշին հետեւելով։
Տանը կից մի արհեստանոցում իր ժամանակը վատնող Համոն՝ փոքր եղբայրը, ամուսնացել է ռուսի հետ, գնացել է։ Վովայենց կամունալկայում փոքրիկ ննջարան են վարձում։ Մի բան չէ, բայց էլի տեղ է։ Մի քանի անհարմարություն կա, երբ խոհանոց է մտնում, երբեմն գոռում են իր վրա, կամ նեղ միջանցքով անցնելիս ուսով հրում են։ Մի անգամ էլ դռան մոտ թողած կոշիկները հագնելիս զգաց որ թաց են, ու ոնց որ մեզի հոտ է գալիս։ Բայց դրանք տանելի անհարմարություններ են։ Հիմա ո՞վ է լավ ապրում։
Իր հին սովետական գործիքների ու հաստոցների մի մասը հանել են բակ՝ ով ուզում է թող տանի, մեկ է ժանգոտել են, մյուս մասը կորել է, իսկ սենյակը պլանավորում էին հետո մի բան անել, գուցե նոր հաստոց առնել, որ նահապետի երեխան զբաղվի, բայց երեխան կարծես արհեստների հանդեպ հակում, սէր չունի, ու սենյակը այնպես էլ դատարկ է մնացել։
Երեխան սիրում է նայել, ինչպես է հայրիկը սեյֆից փող հանում ու հաշվում։ Ճիշտ է, շատ փող չունի, եթե, ասենք, հարեւանների հետ համեմատել, բայց ընտանիքի մնացած անդամների համեմատ հո շատ է։
Կարեւորն այն է, որ հաջորդ սերնդի ավելի բազմաչափ հեռուստացոյցին հերիքի, թե չէ ամոթ է, Միքոյենց ու Ալոյենց առաջ։ Որ հարեւանները չմտածեն, իրենցից խեղճ ենք։
Համ էլ մեզ մոտ լավ վայֆայ կա, քանի որ տունը փոքր է, մի հատ աքսես փոյնթով հարցերը լուծեցինք, ամեն տեղ բռնում է։ Նույնիսկ տան դիմացի փոքրիկ այգում։ Դիման որ եկավ, զարմացավ։ Այֆոնով կպավ, մտավ թվիթեր։ Ասեց պահ, իսկ մեր մոտ զուգարանում ու խոհանոցում չի բռնում, իսկ ձեզ մոտ այգի է հասնում, ոնց էլ հաջողացրել եք։
Բայց մեզ պարզ է, իր տունը մեծ է, զուգարան հասնելու համար ինչքա՜ն պիտի քայլես, իսկ մեր մոտ ամեն ինչ ձեռքի տակ է։ Ու քանի որ Դիման հավես չունի իր զուգարանը մաքրել, ննջարանը վարձով տվել է Համոյին։ Համոյենք մաքրություն են անում, շտուկատուրկա քսում ուր պետք է, բայց դրա տեղը ապրելու տեղ ունեն, էն օրն էլ դիվիդի են առել։
Փոքր եղբորից բացի ընտանիքում մեծ եղբայր կար, բայց նա ծերացել է, խելքից դուրս բաներ է անում, խոսում։
Վերջերս բոլորովին մարդամոտ չէ, կամ իր գրքերի ու թղթերի մեջ է խրված, կամ սենյակի մի անկյունում նստած է, ակնոցները դրած, թերթ է կարդում ու ծխում։
Նա մի պահ կրկին սկսեց շփվել մարդկանց հետ։ Տան փոքրիկ հոլլում հավաքվում խոսում էին, այնտեղ նստած հյուրերի հանգիստը հարամ էին անում։
Բայց հիմա էլ չի խոսում, ասում է, որ առողջությունը թույլ չի տալիս։
Հետո էլ սփիւռքից եկավ հին բարեկամ։ Բոլորին ժպտում, բարեւում էր։ Իրեն էլ էին ժպտում, բարեւում։
Լավ է բարեկամներ ունենալը։
Այդպես էլ ապրում ենք մեր փոքրիկ տանը, փոքր, բայց համերաշխ ու հպարտ ընտանիքով։
Սպասում ենք փոքրերը մեծանան, ամուսնանան։ Հարսանիք կանենք երեւի։ Այնպիսի, որ բոլորը տեսնեն, նախանձեն։ Բոլորը֊բոլորը։ Էհ լավ կլինի։
Էլի կատարենք համեմատություն Վրաստանի հետ: 1970-80-ական թվականներին, երբ Հայաստանում մոդա էր երեխային ռուսական դպրոց ուղարկելը «ծանոթով, բարեկամով, կաշառքով», Վրաստանում հակառակ միտումն էր. մոդա էր վրացական դպրոցում սովորելը: Բացի այդ, Վրաստանում ամենալավ հաճախականություն ունեցող հեռուստաալիքները չեն հեռարձակվում ռուսերենով: Ոչ մի ալիքով ռուսաց լեզվով ֆիլմ չես կարող դիտել: Ես դեմ չեմ ռուսերենին, ես դեմ չեմ անգլերենին, սակայն Հայաստանում բոլոր լեզուների հետ մեկտեղ առավելությունը պետք է տալ հայերենին, քանի որ նույն հեռուստատեսությունն է կրթում, հեռուստատեսությունն է դաստիարակում, ինտերնետն է կրթում, ինտերնետն է դաստիարակում և այլն:
Արդյունքում՝ Վրաստանում հիմնականում կարդում են վրացերեն, շատ կարդում են ռուսերեն, անգլերեն, գերմաներեն, իսկ Հայաստանում կարդում են քիչ և այդ քչի մեջ՝ ամենաշատը ռուսերեն, էապես քիչ հայերեն, դրանից ավելի քիչ անգլերեն: Երբ Վրաստանում առաջին վրացալեզու սերիալները դուրս եկան, սկսվեց վրացերենով ընթերցելու գրքի բումը: Քանի տարի է՝ մեզ մոտ արդեն սպասում ենք այդ բումին, մի՞թե չի գալու:
Վրաստանում միջին վրացին տասնինը անգամ ավելի շատ գիրք է կարդում, քան միջին հայաստանցին: Վրացական ոչ ամենամեծ «Բակուր Սուլակաուրի» հրատարակչությունը 2012 թվականին վաճառել է 1,500,000 կտոր գիրք (դասագրքերն այս թվի մեջ ներառված չեն): Վրացիներն ի՞նչ ունեն ընթերցանությունը խթանող, որը մենք չունենք:
Վերջին 7-8 տարիների ընթացքում վրացին ըմբռնել է, որ հաջողության հասնելու համար կա մի ճանապարհ՝ գիտելիք ձեռք բերելը: «Քավոր, սանիկ, խնամի, դասընկեր, քենի, բաջանաղ» կոռուպցիոն կապերը չեն աշխատում կամ գրեթե չեն աշխատում:
ազատ Արցախից, անցնելով Վանքով, Գանձասարով, Դրմբոնով, շրջելով Սարսանգի ջրամբարի մոտ, ու հետո Վայկունիքում Տեր֊տեր գետի երկայնքով, Վարդենիսով, Սեւանով, ու տներով։ (:
with @{ջրային վիշապ [դուստր աժդահակի] ; tanamasi@spyurk.am} @{ծույլ վիշապաքաղ ; lubekar@spyurk.am} @{imandes (իմանդէս) ; imandes@spyurk.am} @{Cat Кот Чеширский Cheshire ; coder@spyurk.am}
from free Artsakh with love, via Vank, Gandzasar, Drmbon, passing by Sarsang reservoir, going along Ter-ter river, then to Vardenis, and home, Yerevan.
Իսկական, սկսած կինոժապավենից, շարունակվում է, ինչպես կինոյում պետք է լինի։ Երբ պատկերը լավն է, ձայնը լավն է, լույսը՝ մտածված է, դերասանների խաղ՝ կա, ամեն ինչ կարգին է, ոչ մի բանի առանձնապես չես կպնի, ու մնում է նայել, ընկալել, զգալ, մտածել։
Ակնհայտ է, որ սա մասնագետների գործ է։
Օպերատորական աշխատանքը՝ Մկրտիչ Մալխասյան — պարզապես հիանալի է։
Բազմաթիվ լավ ռեժիսորական նախոդկաներ՝ իսկ խխունջն եւ գնացքը պարզապես վերջն են։
Ամեն կադրում, ամեն կադրում ես զգում եմ, որ այն մտածված է, որ ամենը պատահական չէ, որ դետալներին ուշադրություն է դարձվել։
Քաղաք․
Ալավերդին իրոք կինո նկարելու տեղ է, ես Մարիային լրիվ հասկանում եմ։
Իմ մոտ էլ միշտ, երբ այնտեղով անցնում եմ, ցանկություն է լինում նկարել, նկարել, նկարել։
Ալավերդին վերջն է, ու այն Երեւանի պես դեռ այլանդակված չէ, քանի որ ոչ մեկին պետք չէ, որ այն այլանդակեն։ Մնացել է հիմնականում, որպես կար, ոնց որ նախագծված էր։
Երեւանը… ճիշտ է, Երեւան գրեթե չկա։ Բայց Արամի խաչմերուկի պատը… էլ ի՞նչ կա Երեւանում։ Կոնսերվատորիան՝ պարզապես սցենարով է պետք, այդ պատճառով է։
Հանրապետության հրապարակ՝ էլ ո՞ւր պիտի գնա աղջիկը առաջին անգամ այցելելով քաղաքը։ Այսինքն, գուցե եւ արդարացված է։
Պատմությունը․
Ես ասում եմ, որ ինձ դուր չի գալիս, քանի որ, ես շատ բան եմ ուզում։
Բայց այնուամենայնիվ, մտահղացումը ինձ հարազատ է։
Ու այն իրական է։
Ես գիտեմ մի քանի այդպիսի Լոռեցի փախած աղջիկների, ու գուցե, նրանք այդպես էլ մեծացել են, գուցե այդպես էլ ապրել են։ Գուցե այդպես էլ չաթվում էին։
Երեւի, նույնքան միայնակ ու չհասկացված էին իրենց զգում պատանեկության ժամանակ։
Երեւի, նման կերպ բացահայտում էին Երեւանը։
Ինձ դուր է գալիս որ դա սերունդների կապի մասին է։ Քանի որ այն լինում է, ու նույնիսկ առանց հորը ճանաչելու, այն պայմաններում, երբ իր մասին ոչ մի բան չգիտի, աղջիկը կարող էր իր մասին շատ բան իմանալ, կարող էր նրան նմանվել, ենթագիտակցաբար հասկանալով, սովորելով, զգալով, ընկալելով այդ տեղեկատվությունը գաղտնիքը պահպանող մայրիկի միջոցով։
Հոր ամենալավ հիշողությունը՝ տունը սարի գլխին։ Հուզիչ է։
Նա իրականում ավելի լավ հիշողություն չունի, թեեւ պնդում է, որ Ալավերդին գրողի ծոցն է, թեեւ չի հասկանում, ինչ է անում այնտեղ Սոնան։ Իր սիրտը լեռներում է։
Երաժշտություն։
Հայկական հոգեւոր երաժշտություն։ Վեհ։ Հիանալի կատարմամբ։
Սպանիչ է։
Ինձ հասկանալի չէր, ինչպես է այդ ռուսախոս մայրիկը զբաղվում հայկական հոգեւոր երաժշտությամբ, ինչպես է կպնում այդքան շատ ռուսերենը ու այդ երաժշտությունը։ Ենթադրում եմ, որ Մարիան պարզապես չի պատկերացրել այլ կերպ, ինչպես եւ ես տասնհինգ տարի առաջ չէի կարող պատկերացնել ոչ ռուսալեզու սցենար։ Իսկ նա հայրենադարձ է։
Մյուս կողմից, հայերեն ֆիլմում կա՝ դա կենցաղային լեզուն է։ Իսկ ռուսերենը՝ երազանքների լեզուն է։ Ես կարծում եմ, որ չի կպնում, չի ստացվում, չի բռնում, չի լինում, որ ռուսալեզու մայրիկը լինի հայկական հոգեվոր երաժշտության երգչախմբի ղեկավար։
Ու ֆիլմից երեւում է, ինչ է ռեժիսորի գլխում, ոչ միայն այդ ռուսերենն է, բայց այդ ամենը՝ սարերը, խխունջները, գնացքները, սերպանտինները, հարաբերությունները, գաղտնիքները, ու այդ ամբողջը ստեղծում է մի փախած ու բնավ ոչ օրդինար կերպար, ինչպիսին է, ես չեմ կասկածում, ինքը Մարիան։
Փառատոնի այս տարվա լավագույն հայկական ֆիլմը, իմ կարծիքով «Այդ ես չեմ», կամ «Ալավերդի» Մարիա Սահակյանի։
ուրեմն, ես մի քանի օր առաջ կարդացի Անասնաֆերման հայերեն։
Այնքան լավ թարգմանություն է արել Արտաշես Էմինը, որ թվում է, ռուսերեն տարբերակը կարդալ չի լինում, անհամեմատ ավելի անհամ է։ Իսկ հայերենում, միայն անունները ինչ լավն ել՝ Ձնագնդին(Snowball), Դմբուզը(Boxer), Զռանը(Squealer), Մովսեսը…
Ու հետաքրքիր է նկատել, որ դա առաջին անկախ Հայաստանի հրատարակություններից է(1991), երբ արդեն կար հնարավորություն թարգմանել այդպիսի գրքեր, ու թարգմանել բնօրինակից։
Ինձ թվում է, որ Անասնաֆերման գուցե եւ 1984֊ից ավելի կարեւոր է։ Որովհետեւ երկրորդի դեպքում մեզ ցույց են տալիս հասարակություն ուր արդեն սաղ վատ է, ու մարդիկ չեն հավատում, ո՞նց կարող էին այնտեղ հասնել։
Իսկ Անասնաֆերման այն մասին է, ինչպես այստեղից, հետո այնտեղից գայկաները ձգելով, աստիճանաբար եւ աննկատ քչից շատից լավ հասարակությունը, ուր ամեն անդամի բարեկեցությունն ու զարգացումն են նպատակ, վերածվում է տոտալիտար վարչակարգի։
Ի՞նչն է կարեւոր։
Ա․ Անասունների անգրագիտությունը։ Եթե անասունները ավելի զարգացած, ու ավելի գրագետ լինեին, իրենք կկարդային ու կհիշեին Յոթ Պատվիրանները, իրենք կհասկանային, որ իրենց ստում են, իրենք կհասկանային ով է Զռանը իրականում։
Բ․ Փաբլիկ Ռիլեյշնս։ Նապոլեոնը լավ հասկանում էր, որ մինչեւ մի պահ, նա կարիք ունի հասարակության աջակցության։ Ու այդ պատճառով է որ, չնայած վերացրեց Միտինգները, այսինքն ժողովրդավարությունը, սակայն միշտ ուղարկում էր Զռանին՝ իր քայլերը մեկնաբանելու ու բացատրելու համար։ Ստեղ կրկին այն մասին, որ եթե մի քիչ զարգացած ու խելացի լինեին, չէին հավատա, եւ այն մասին, որ եթե նույնիսկ չապստամբեին, բայց միայն հրապարակային եւ բոլորով անհամաձայնություն հայտնեին, Նապոլեոնը ստիպված կլիներ, եթե ոչ՝ կորցնել իշխանությունը, ապա գոնե երբեմն իրենց կարծիքը հաշվի առնել։
Որովհետեւ այդ լեզուն են հասկանում իրենք։ Այդ թվերի լեզուն։ Նաեւ շատ կարեւոր է, որ երբ հավերը ապստամբեցին, նրանց բողոքը արագ ու հեշտ կասեցվեց վարչակարգի կողմից, որովհետեւ այլ անասունները, չէին աջակցում հավերին, չէին ընդունում իրենց բողոքը որպես սեփական բողոք։ Իրենք չէին հաստանում, որ այսօր՝ հավերը, վաղը՝ իրենք։ Չէին հաստանում, որ այսօր՝ Թեղուտի գյուղացիների տները՝ վաղը՝ Բյուզանդի, վաղը չէ մյուս օրը՝ Աբովյանի։ Այսօր՝ էմոները, վաղը՝ ակնոց կրողները։
Ու ստեղ վարչակարգին շատ կարեւոր է անհանդուրժողականությունը՝ տարբերվողների նկատմամբ, ու առաջին հերթին ամենատարբերվողնեիր՝ ասենք գեյերի, դա անում էր հենց սկզբից Հիթլերը, հիմա անում է Պուտինը։ Անհանդուրժողականությունը շատ լավ մարկեր է՝ որ հասարակության մեջ ես ապրում, բռնատիրական, թե ազատ, քանի որ դա է իրենց միջոցը մեզ կոնտրոլ անելու։
Նաեւ կարեւոր փաստ է, որ Նապոլեոնը վերցնում է շների ձագերին ու դաստիարակում ինքնուրույն։ Հիշո՞ւմ եք, ի՞նչ են ասում ոստիկաններին մարդիկ հավաքների ժամանակ․ «Դուք հայր, մայր, քույր ունե՞ք»։ Որովհետեւ դա չնայած հիմար ու մանիպուլատիվ հարց է, այն բնական է։ Ո՞նց դու կարող ես դուրս գալ ժողովրդի դեմ, եթե դու իրենց պես մոտիկներ ունես։ Դա հասկանալի չէ մարդկանց։ Ու այդ պատճառով է, որ մանկատների երեխաները լավ ԿԳԲ ակտիվիստներ են լինում։ Ու ինչքան շատ մենք իրենց որդեգրենք ու մեծացնենք ընտանիքներում, այնքան լավ հասարակության մեջ կապրենք։
Ի դեպ, ընտանիքների մասին։ Պատահաբար չէ, որ բոլոր հակաուտոպիաներում, եւ Հաքսլիի մոտ, եւ Օրուելի, ընտանիք կամ չկա, կամ այն կազմվում է իշխող կուսակցության կողմից։ Ինչի՞։ Ինձ առաջ դա խանգարում էր, ինձ թվում էր, որ դա ասենք Օրուելի պոպուլիստական քայլն է, որ եթե մարդիկ դեռ համաձայն կլինեն, որ խոսքի ազատություն չլինի, իրենք կսարսափեն, որ սեքսը վերացվում է, ու պարտնյուրի ընտրությունը այլեւս իրենցը չէ։ Հիմա գիտեմ, որ նա պոպուլիստական քայլերից հեռու էր։ Պարզապես նկարագրում էր գրեթե կատարյալ տոտալիտար մեքենա։ Իսկ տոտալիտար մեքենայի խոցելի տեղը՝ ընտանիքն է։ Ո՞րտեղ կար խոսքի ազատություն ԽՍՀՄ֊ում։ Ճիշտ է, խոհանոցներում։ Երեխաները իրենց մոտիկների՝ ծնողների, բարեկամների, նրանց հետ, ում հետ կապ ունեն, իրենց ցավը ընդունում են, որպես սեփական ցավ։ Ու դա շատ է ազդում անձի ձեւավորման վրա։ Անգիտակցաբար։ Այսինքն, կատարյալ տոտալիտար վարչակարգում պետք է այդպիսի պատահականություններ, ինչպես ընտանիքը չլինեն, ու երեխաները դաստիարակվեն պետության կողմից միայն։ Իսկ ոչ սանկցիոնացված սեքսը պետք է արգելվի ու խիստ պատժվի։
Հիմա պատվիրանների մասին։
Ինձ թվում է, որ Պատվիրանները լավ կազմված չէին։ Օրինակ, կարեւոր չէ, մարդու հագուստ օգտագործում ես, թե չէ։ Օրինակ, խոզերից մեկը ուներ գլխարկ, որը պաշտպանում էր նուրբ ականջները արեւից։ Ինչո՞ւ չպաշատպանել։ Ինչո՞ւ չունենալ կոնտակտներ մարդկանց հե՞տ։ Կարծում եմ, որ մարդկանց պետք էր փոխել, փաստի առաջ կանգնեցնելով՝ մենք կանք, մենք ապրում ենք նույն տարածքում, ու այլ կերպ ենք ապրում, մեր ձեւով, ու կա երկու ելք, կամ իրար վերացնել, կամ պայմանավորվել ինչպես ենք ապրում, ու երբեմն համագործակցել։ Օրինակ, պայտերը իրենց պետք էին, չէ՞, իսկ արտադրել ինքնուրույն չէին կարողանում։
Իսկ «երկու ոտք վատ, չորս ոտք լավ» ապտահայտությունը առհասարակ ռասիստական է։
Ես կարծում եմ, որ Պատվիրաններում պետք է գրված լիներ այն մասին, որ անասունները իրենք, ժողովների եւ քվեարկությունների միջոցով են ընտրություն կատարում։ Ես կարծում եմ, որ գուցե պատվիրաններում, ինչպես եւ ԱՄՆ սահմանադրության մեջ, վատ չէր լինի, որ տեղ գտնի ռազմական ապստամբության իրավունքի մասին կետ։ Ու անվճար կրթության եւ բժշկական սպասարկման իրավունք հայտարարվեր։
Գրքում շատ լավ է ցույց տված այն, ինչի մասին եւ ասում է Խոմսկին։ Սովետում նույնպես կապիտալիստական համակարգ էր։ Առանց մրցակցություն, ուր մեկ մեծ եւ աբսոլյուտ կապիտալիստի դերը կատարում էր «պետությունը»։
Ո՞ւմ է հիշեցնում Ձնագնդին։ Բնական է, որ Տրոցկուն։ Հա՞։ Բայց ինձ ակամա հիշեցնում է Տեր֊Պետրոսյանին։ Խելացի լիդեր, ով հաղթել է Գոմի Ճակատամարտը։ Եվ ում մասին հետո կասեն, որ նա ոչ միայն չի հաղթել, այլ եւ ամեն ինչ արեց տապալման համար, իսկ հաղթանակը իրենից անկախ եղավ։ Իսկ Նապոլեոնից անկախ եղավ Հողմաղացի Ճակատամարտի հաղթանակը, եթե այն հաղթանակ անվանել կարելի է։ Ու ես չեմ կասկածում, որ մեր երկրորդ ռազմական ընդհարումը եթե լինի, այլ նույնսիսկ Հողմաղացի ճակատամարտի պես «հաջողակ» լինելու շանսեր չունի։
Ձնագնդուն հեռացրին Հողմաղացի մտքի պատճառով, կարծես։ Տեր֊Պետրոսյանը գնաց այն պատճառով, որ քննարկում էր փուլային ու փաթեթային տարբերակները, որոնք հետո սկսեցին իր հետնորդները, Զռանի՝ Հ1֊ի միջոցով մեզ բացատրելով, ինչու։
Եվ մենք հավատացինք, այսինքն, ես հիմա հանդիպում եմ մարդկանց, ում վրա պրոպագանդան ազդել է, ու ով մտածում է, որ մենք հիմա շատ ավելի լավ վիճակում ենք, բանակցությունների մասին է խոսքը, քան իննսունականների վերջում։
Այսինքն, իհարկե, ես չեմ ասում, որ Տեր֊Պետրոսյանը անթերի է, ես հիմա այն մասին եմ, որ այն ժամամանակվա վատ կողմերը հետո սկսեցին չափազանցվել, իսկ նվաճումները՝ ոնց որ իր հետ բնավ կապ չունեին։
Նաեւ երկու բառ Անասնաֆերմա անունով մուլտի եւ ֆիլմի մասին։ Ֆիլմը 1999 թվի է։ Այնտեղ վերջում կատարվում է ապստամբություն, բայց ոչ թե տիրում է ժողովրդավարություն, այլ գալիս են նոր տերեր, ով «լավն ել»՝ ուրախ, ռոքնռոլշիկ ամերիկացիների տեսքով։ Այդ ֆիլմի շուկան գուցե պոստ խորհրդային ժողովրդներն են, մեզ ասում են՝ եկեք այն վատ տիրոջ տեղը ունեցեք լավ տեր՝ ամերիկարի։ Ու դրանով մեզ վախեցնում են եւ ՌԴ֊ում եւ ՀՀ֊ում՝ գոսդեպով։ Ու գիտեք, չեն հասկանում, երբ ասում ես՝ չեմ ուզում ոչ ՌԴ ոչ ԱՄՆ դիրքորոշում, ես ԱՄՆ֊իստ չեմ, այ մարդ։
Ու սուտ է որ խոսքի ազատությունը կբերի ՄՆ֊ի ծառա դառնալու, չէ, իրական ազատությունը բոլորից՝ եւ ՄՆ֊ից, եւ ՌԴ֊ից ազատության մասին է։
Իսկ հիսուն չորս թվի մանակական մուլտը շատ վատն է։ Չեմ ասում այն մասին, որ Ձնագնդուն ծաղրում են, իր ճառերը, գուցե դա իմ սուբյակտիվ ընկալումն է։ Բայց երբ անասունները աղավնիների միջոցով տարածում են լուր այլ ֆերմաների բնակիչներին ապստամբության մասին, իրենց չեն ընկալում, ու կենդանիները թռնում են իրենց հոգատար ֆերմերների գիրկը։ Պոզահարում են վատ ֆերմերներին, իսկ լավ ֆերմերներին սիրում են։ Ու դա այն մասին է, երեխաներ ջան, որ ժողովրդավարություն ու ազատություն չկա, կան լավ ու վատ ֆերմերներ միայն։ Այդպես է համոզում այդ մուլտը։
Այսինքն եթե ԽՍՀՄ֊ում Անասնաֆերման արգելված էր, ապա ԱՄՆ֊ում իր իմաստը աղավաղվում է ինտերպետացիաներով։ Իսկ բնօրինակը՝ գիրքը, ինչպես գիտսք, քինդլներից ջնջվել է։
Իսկ ՄՆ֊ում նույնպես աշխատում են այն ուղղությամբ, որ ընտրությունները լինեն ֆորմալ, մարդիկ մտածեն որ ընտրում են, այն հույսով, որ մինչ լափի ամանը հարաբերական լիքն է, անասունները ռազմական ապստամբության իրավունքից չեն օգտվի։ Բայց նրանք գիտեն, որ այն կա, քանի որ կարդալ գիտեն, ու կարդում են։
Ստեղ լրիվ այլ հարց է առաջանում՝ այն մասին, որ հիերարխիկ իշխանությունը միշտ փտում է, փտում է այն չափ, ինչքան մենք թույլ ենք տալիս։ Ու ինչ անել, որ այդպիսի հիերարխիաներ չլինեն, ես չգիտեմ։ Մտածել է պետք։ Որոշ օրինակներ, ինչ կարդացել եմ՝ համոզիչ չեն։
Ի պատասխան բարեկամներիս խոսակցություններին, որ պետք է շտապ տեղափոխվել արտասահման, կամ գոնե Մոսկվա, ես առաջին անգամ մտածեցի Հայաստան տեղափոխվելու մասին, չնայած նրան, որ միայն այդ մտահղացման հնչեցումը Թբիլիսիի հայերի մոտ անմիջապես հետեւում էր կծու էմոցիաների եւ արհամարհանքի ցայտուկ։ «Տղա ջան, բա դու գոնե մեկ անգամ Հայաստանում եղե՞լ ես։ Գիտե՞ս ինչպե՞ս են այնտեղ վերաբերվում նորեկներին ու հայերեն չիմացողներին։ Գիտե՞ս որ երեւանցիները՝ վայրի եւ գավառական ժողովուրդ են, ովքեր աճեցնում են կանաչի Մինիստրների Խորհրդը տանիքին։ Դու կույր ես, ու չես տեսնում, որ հայերը չունեն ապագա Հայաստանում» — ահա ինչեր էի ես լսում շատ ու շատ Թբիլիսցի հայերից, ինչպես ընտանիքի ընկերներից, այնպես էլ պատահական ծանոթներից։ Իրենց բոլորի մեջ կար ինչ֊որ անչափ խեղճ ու նողկալի բան միաժամանակ։ Աշխարհընկալման տգեղ այլասերում, պատվի ու ազգային արժանապատվության բացակայություն, համայնքի՝ ինքնասիրահարված քաղքենիների անկամք ու աննպատաք կյանքը՝ ահա ինչպես ինձ ներկայացան իմ հայրենակիցները Թբիլիսիյում։
С.ПАРХОМЕНКО: Добрый вечер. Это программа «Суть событий», я – Сергей Пархоменко. И да, еще я обещал сказать «Говорит и показывает армянское радио». Действительно, это поразительная совершенно программа. К исходу 10-го года нашего существования вы даже не можете себе представить, где я сейчас нахожусь и откуда я вещаю. Вот такие технические чудеса. Я нахожусь в Армении на юго-востоке приблизительно от Еревана, где-то на полдороге к Карабаху, на краю поразительной совершенно красоты ущелья. На той стороне знаменитый монастырь Татев, а я вот сижу с этой стороны. Приехал я посмотреть на это совершеннейшее чудо. Тут, действительно, идут очень большие всякие восстановительные и реставрационные работы, построена колоссальная канатная дорога, самая большая в мире в своем классе – она там почти 6 км длиной. Вот. Так что есть тут, на что посмотреть, и я не удержался, когда предложили приехать. И единственное, говорил «А что же я буду делать? Мне же надо быть в эфире». А мне было отвечено «Ну, ничего страшного. Будете вы в эфире. Чего тут такого? Вот, по Skype’у и выйдете». Так что вот бывает теперь и так. Если б вы знали, какой еще пейзаж я тут наблюдал перед собою целый день. Сейчас, к сожалению, немножко стемнело, но зато огоньки зажглись.
Громкую научную славу местное захоронение обрело совсем недавно, когда профессор Майкл Стоун из Еврейского университета в Иерусалиме заявил: обнаружено самое раннее в мире еврейское кладбище, уникальное тем, что на многих надгробиях сохранились надписи на иврите и арамейском.
…
В ходе работ были найдены и изучены 12 надгробных камней с двадцатью надписями (на некоторых камнях сразу по 2–3 текста), которые датируются периодом с 50-х годов XIII века до начала XIV века. По форме камни не отличаются от армянских надгробий того же времени – очевидно, их делали армянские мастера, а затем на плиты наносился текст на иврите и арамейском (биографические сведения, указание профессии покойного и прочее).
#Կլարա֊Ցետկին ֊ի անվան նախկին կարի #ֆաբրիկա ֊ն: #Ճարտարապետ Հ. Մարգարյան,1926 թիվ: Այժմ խաղասրահ ու ‘մոյկա’…
The former textile factory of #Clara-Zetkin in #Yerevan. #Architect H. Margarian, #1926. One of the earliest examples of #constructivist #architecture in# Armenia, this is now a gambling hall and a car wash!
http://show-shenk.livejournal.com/45828.html
#Երեւան #ճարտարապետություն #պատություն #շենք #հայաստան #քաղաք #գործարան #արդյունաբերություն #architecture #Yerevan
Yet another great example of #industrial #architecture in #Yerevan - The Mechanical #Factory. I don’t yet have exact details on the architect and the date of construction, but I’m looking. What is interesting about this building is the fact that the architect is obviously referencing the three-tier #basilicas in his #design
Արդյունաբերական ճարտարապետության մեկ ուրիշ հրաշալի օրինակ Երևանում - Մեխանիկական գործարանը: Առայժմս մանրամասներ չունեմ շենքի կառուցման և ճարտարապետի հետ կապված, բայց ման եմ գալիս… Հետաքրքիր է որ ճարտարապետը բացահայտորեն մեկնարկում է #բազիլիկ տիպի եկեղեցիներին իր դիզայնի մեջ…
if you’re planning a trip to #Lori region this summer, make sure you pay a visit to the unique #Aramyants-Castle. It has just been bought by the owner of the metallurgical plant in #Akhtala who wants to turn it into a #hotel… God knows what he is going to do with it. So hurry before it is too late!
Եթե մտածում եք #Լոռի գնալ այս ամառ, ապա անպայման այցելեք #Հայաստան ֊ի համար այս եզակի կառույցը որը հայտնի է որպես #Արամյանցի֊դղյակ: Այն վերջերս գնել է #Ախթալա ֊յի պղնձահանքի տերը որը ուզում է #դղյակ ֊ը վերանորոգել և դարձնել #հյուրանոց: Ով գիտի ինչ ա դառնալու շենքը այդ «վերանորոգումից» հետո, այնպես որ, այցելեք քանի դեռ ուշ չէ։
http://show-shenk.livejournal.com/50290.html
#Artsakh #Արցախ #freedom #ազատություն #Nagorno-Karabakh #Լեռնային–Ղարաբաղ #Armenian #Armenia #Հայք #Հայաստան #անկախությունThe #Maine House of Representatives and #Senate passed a joint resolution this morning recognizing the #independence of the #Nagorno-Karabakh-Republic ( #NKR ), and calling on the U.S. President and Congress “to support the self-determination and democratic independence” of NKR.
#ուրեմն, երեկ ահավոր #հավես #ծերուկ եմ տեսել, ով վիճաբանում էր երիտասարդների հետ, որ ասում էին՝ «գնա ստեղից, ծերուկ, էսա ասում են շրափակելու են, ջարդեն, էլ չես կարողանա դուրս գաս…»
— էս իմ երկիրն է, իմ երկրո՞ւմ ես ո՞ւմից պիտի վախենամ։ ի՞նչի պետք է գնամ, իմ երկիրն է, կանգնած եմ։ ի՞նչի պետք է ինձ շրջափակեն իմ ոստիկանները։
#բարեւ #երեւան #հայաստան #barevolution #yerevan #armenia
հին հայկական կարգիչների ձեռնարկներ՝ http://kg.am/tcbfhu
found and scanned manuals of old computers designed and produced in #Armenia.
http://norayr.arnet.am/RetroComputing/Armenian/armenian-computers.html
#Նաիրի #Նաիրի-3 #հաշվիչ-մեքենա #Էլեկտրոն #Մերգելյան #Հրազդան #Մասիս #ձեռնարկ #կարգիչ #ՏՏ #Հայաստան #Երեւան #համակարգիչ #Էլեկտրոն #տեխնոլոգիաներ #ռետրո #էհմ #պատություն #retro-computing #armenian-computers #soviet-armenia #nairi #razdan #masis #documentation #1964 #1965 #####
Այս, Կարլ Դե Կեյզերի (Carl De Keyzer) լուսանկարի տակ ՄագնումՖոտոս կայքում գրված էր, որ այն արված է Ադրբեջանում՝ Բաքվում։ Նունիսկ կասկածեցի… ճշտեցի հայրիկից, չլինի՞ այդ նախագծով մի քանի տեղ պատճենել են։ Ասաց չէ, Բաքվինը ուրիշ ձեւ է ու վաբշե ացտոյ այնպես որ հաստատ Երեւան է։
Սակայն երկուսս էլ դժվարանում էինք հիշել թե որտեղ էր այդ լողավազանը։ Ես քարտեզի վրա էի փնտրում թե ուր կարող էր առաջ գտնվել։ Հետո նա հիշեց, ասաց՝ հա, կարծես մի ջրափոս կար, որտեղից հրշեջ մեքենաները ջուր էին հավաքում։
Ես գրել էի Մագնում Ֆոտոս, խնդրել էի որ ուղղեն լուսանկարի նկարագրությունը, քանի որ Զվարթնոցը բնավ Բաքվում չէ, այլ Երեւանում։ Պատասխան չկար, այսօր ստուգեցի, տեսա գրել են՝ Ադրբեջան, Երեւան։ Տենց էլի գրեցի, մտածում էի որ էլի չեն պատասխանի, բայց այս մի հասցեի տերը ավելի ադեկվատ գտնվեց։ Ահա իր պատասխանը՝
Barev Norayr,
Thank you very much for your email and your interest in Magnum Photos;
All our apologizes for this misteake, It has been changed as you can see by clicking on the link
Այս, Կարլ Դե Կեյզերի (Carl De Keyzer) լուսանկարի տակ ՄագնումՖոտոս կայքում գրված էր, որ այն արված է Ադրբեջանում՝ Բաքվում։ Նունիսկ կասկածեցի… ճշտեցի հայրիկից, չլինի՞ այդ նախագծով մի քանի տեղ պատճենել են։ Ասաց չէ, Բաքվինը ուրիշ ձեւ է ու վաբշե ացտոյ այնպես որ հաստատ Երեւան է։
Սակայն երկուսս էլ դժվարանում էինք հիշել թե որտեղ էր այդ լողավազանը։ Ես քարտեզի վրա էի փնտրում թե ուր կարող էր առաջ գտնվել։ Հետո նա հիշեց, ասաց՝ հա, կարծես մի ջրափոս կար, որտեղից հրշեջ մեքենաները ջուր էին հավաքում։
Ես գրել էի Մագնում Ֆոտոս, խնդրել էի որ ուղղեն լուսանկարի նկարագրությունը, քանի որ Զվարթնոցը բնավ Բաքվում չէ, այլ Երեւանում։ Պատասխան չկար, այսօր ստուգեցի, տեսա գրեն են՝ Ադրբեջան, Երեւան։ Տենց էլի գրեցի, մտածում էի որ էլի չեն պատասխանի, բայց այս մի հասցեի տերը ավելի ադեկվատ գտնվեց։ Ահա իր պատասխանը՝
Barev Norayr, <br>
<br>
Thank you very much for your email and your interest in Magnum Photos; <br>
<br>
All our apologizes for this misteake, It has been changed as you can see by clicking on the link<br>
<br>
<a href="http://www.magnumphotos.com/C.aspx?VP3=SearchResult_VPage&VBID=2K1HZO0174BR4">ARMENIA. Yerevan. Swimming pool in Zvartnots International Airport. 1989.</a>
<br><br>
Problem chiga; <br>
<br>
Thank you again, <br>
<br>
Very best<br>
<br>
Cs<br>
Մշակեցի իմ այգին
Ցայգից այգաբաց:
Քնեցի գետնին,
Դուռս մնաց բաց
(որտեղ՝ հաց, էնտեղ՝ լաց):
Իմ անգին գինին՝
Անվճար մաճառ՝
Գիտության կաճառ՝
Գթության տաճար.
Կույր գրավաճառ:
Ինչ վերաբերում է #Սովետական #Հայաստան ում #60֊ականներից ստեղծված իրական մշակութային #արժեքներ ին, ապա երբեք պետք չէ մոռանալ, որ դրանց մեծ մասը ստեղծվել է ոչ թե շնորհիվ, այլ ի #հակադրություն #պաշտոնական ի:
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
Մինչ օրս կենդանի է Սովետական Հայաստանում մշակութային աննախադեպ ծաղկման մասին առասպելը: Մինչդեռ ծիծաղելի է խոսել մի երկրում, որում համաշխարհային գրականության կեսն արգելված էր, իսկ մյուս կեսը՝ անհասանելի: Ծիծաղելի է խոսել նաև այն պատճառով, որ մշակույթն իրականում մահանում է մեկուսացման պայմաններում:
Հետաքրքիր է, որ #1937 թ. նույն #Չարենց ին, #Բակունց ին և այլոց գնդակահարում էին ազգայնականության մեջ #կեղծ մեղադրանքներով: Բայց չանցած մի քանի տարի՝ #գնդակահարություն ը ողջունող և #ազգայնականություն ը դատապարտող գրողների բանակը #կոմկուս ի թելադրանքով անցավ պաթետիկ հայրենասիրական երկերի արտադրությանը. #երկեր, որոնց զգալի մասը #գռեհիկ անճաշակության դրսևորում էր, ինչպես #ստալին յան և հետստալինյան #սովետ ական պոեզիայի մեծ մասը: #1940 -ականներին ծավալված « #կոսմոպոլիտիզմ ի», իսկ իրականում՝ #ունիվերսալիզմ ի դեմ #պայքար ն ավարտուն տեսքի բերեց #սովետական այս նոր #գաղափարախոսություն ը, որն ընդամենը փոխարինելու եկավ արդեն #ծիսական ի վերածված հեղափոխականությանը և #սոցիալիզմ ին :
Սկսած դեռ #Արտաշիսյաններ ի #հելլենիզմ ից և 5-րդ դարի #լուսավորչականություն ից՝ #հայկականություն ը միշտ եղել է #արևմտյան քաղաքակրթության բաղկացուցիչ մաս :
Նոր ժամանակներում այս #ավանդույթ ը շարունակվել է: Այսպես, #Պոլս ի և #Թիֆլիս ի, իսկ հետագայում նաև 20-30-ականների #Երեւանի մշակութային, հատկապես #գրական սերունդը ներգծված է եղել #համաշխարհային միտումներում և զարգացել է դրանց #համընթաց: Սա է պատճառը, որ հե՛նց այդ սերնդի կողմից են ստեղծվել ամենալայն ճանաչում ստացած #արժեքներ ը, որոնք հպարտությամբ կոչում ենք « #ազգային »: Այս ավանդույթն ընդհատվեց #ստալին յան բռնապետության կայացմանը զուգահեռ և վերջնական ձևակերպում ստացավ #40֊ականներին: Նախ ոչնչացվեցին #Արևելյան #Հայաստան ի #մշակույթի առաջատար դեմքերը : Սակայն նույնիսկ ֆիզիկական ոչնչացումն ամենամեծ հարվածը չէր: #Ստալին յան #գաղափարախոսություն ը, հիմնված « #կոմունիզմ ը մեկ երկրում կառուցելու» թեզի և «թշնամիներով շրջապատված լինելու» #տագնապ ի վրա, երկիրը տարավ դեպի #մեկուսացում ՝ և՛ քաղաքական, և՛ մշակութային: Միաժամանակ երկրի ներսում ստալինյան #ռեժիմ ը դրսևորվեց որպես տիպիկ #թերմիդոր ՝ թաքնված հակահեղափոխական և #պահպանողական #ռեակցիա: Սա հանգեցրեց մշակույթում առաջադիմական մղումների ճնշմանը և #կեղծ դասականության հաստատմանը
Հետևաբար հանգում ենք մեկ այլ հարակարծության. ադաթում ևս չկա #ազգային կամ նույնիսկ՝ #ազգագրական երանգավորում և առանձնահատկություն: Եվ ոչ միայն բառի՝ #իսլամ ական մշակույթից փոխառված լինելու պատճառով, այլև #ադաթ ի՝ որպես հայրիշխանական ավանդական, սովորական #իրավունք ի՝ համաշխարհային տարածում ունենալու պատճառով: Այսպիսով, ադաթն ավելի՛ պակաս «յուրահատուկ» է, քան «բարձր մշակույթը»:
Ազատ #սէր, #մերկ #աղջիկներ, կուսության կորուստ ամուսնությունից առաջ և #հիփի ական այլ կայֆեր ամենևին էլ ընդունված չեն եղել Գողթան գավառում և նրա սահմանամերձ գոտիներում, ինչպես կարող են կարծել #նեոռոմանտիզմ ի գրականության ավանդույթով դաստիարակված դյուրազգաց պատանիները:
Սա հասկանալու համար պարտադիր չէ խորանալ պատմական աղբյուրների մեջ, այլ բավական է հիշել, որ հին #Հայաստան ը գտնվել է #Երկիր #մոլորակ ի վրա, հետևաբար ենթարկվել է համաշխարհային պատմության բոլոր #օրինաչափություն ներին:
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
Մեր «ազգայինի» պահպանման մասին խոսելիս հաճախ նկատի է առնվում ոչ թե բուն ազգայինը՝ արդեն հիշատակված Խորենացին, Եղիշեն (որոնցից սովետահայ ժողովուրդն առանձնապես տեղյակ էլ չէ) կամ Աբովյանը, Չարենցն ու Մեծարենցը, այլ կենցաղային նորմերի այն ամբողջությունը, որն «ադաթ» է կոչվում :
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
Ունիվերսալ լեզվով ստեղծված գործերն առավել ազգային են, քան նրանք, որոնք ստեղծվում են ազգագրական-տուրիստական կամ հետարդիական էթնիկ ոճերում: Մշակութաստեղծ գործունեությունը չպետք է իր ուժերը զուր տեղը վատնի մտացածին «ճշմարիտ ազգայինի» (իմա՝ ազգագրականի և էթնիկի) փնտրտուքի վրա: Այն պետք է ստեղծի ունիվերսալ արժեքներ, որոնք ազգային կլինեն ինքնըստինքյան, քանի որ ստեղծվել են Հայաստանում և հայերեն:
Ստացվում է հարակարծիք իրավիճակ: Ազգայինն «ապազգային» է և «ապազգայինն» է: Այս հարակարծությունն իհարկե թվացյալ է և հեշտորեն լուծվում է, երբ տեղի չի ունենում ազգայինի և ազգագրականի նույնացում: Կարող ենք ձևակերպել հարակարծիք թվացող մեկ այլ թեզ. ազգայինն ունիվերսալն է և ոչ՝ տեղականը: Ազգայինն այն է, ինչը տվյալ երկրի մշակույթն օժտում է ունիվերսալ չափմամբ : Հե՛նց համամարդկային մշակույթի համատեքստում ստեղծված արժեքներն են դառնում ազգային:
5-րդ դարում Մաշտոցի աշակերտների սերունդը, սովորելով արտերկրում, Հայաստան բերեց հելլենական գիտությունը, վերածեց հայերենի, իսկ հայերենը՝ համամարդկային արժեքներ փոխանցող ու արարող գործիքի: Նրանք ստեղծեցին մի հարացույց, որով ցայսօր ընթանում է մեր մշակույթը՝ անկախ նրանից՝ գիտակցաբար է դա արվում, թե ոչ: Եթե չլիներ մեր մշակութային ավանդության արհեստական աղավաղումը «կոսմոպոլիտիզմի դեմ» ստալինյան պայքարի շրջանակներում, շատ հնարավոր է, որ 20-րդ դարում էլ ունենայինք մշակութային մեծ վերածնունդ, ինչի սաղմերը նշմարվում էին 20-րդ դարի առաջին քառորդում: Հետաքրքրական է, որ 5-րդ դարի սերունդը խիստ քննադատության էր ենթարկվում իրեն ժամանակակից «ազգային պահպանողականների» կողմից, որոնք հանդես էին գալիս «պապենական ավանդույթի» պաշտպանության դիրքերից:
Ազգայինը չի կարող նույնացվել ազգագրականի հետ. տարազ, ուտեստ, ֆոլկլորային երգեր, ժողովրդական էպոս, հեքիաթներ և այլն՝ սրանք կարող են ազգայինի մասը լինել: Սակայն բուն ազգայինը գրավոր և «բարձր մշակույթն» է: Այլ կերպ ասած՝ ազգայինը յուրահատուկը չէ, տեղական երանգավորումը (կոլորիտը) չէ, հաց-պանիր, ոսկե ծիրան, տատիկ-պապիկ, սառնորակ ջուր ու գյուղական լավաշը չէ: Այդ բոլորը լավ է, բայց անբավարար ոչ միայն ազգայինը ամբողջացնելու, այլև առհասարակ ձևավորելու համար :
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
Ինձ հայտնի չէ «հայկական ավանդույթ» հասկացության այլ՝ ավելի հստակ սահմանում, քան այն, որ 2000 տարվա ընթացքում հայկականությունը եղել է աշխարհին համահունչ լինելու, քաղաքակրթության զարգացմանը համընթաց քայլելու հաջողված փորձ։ Ավելի կոնկրետ. հայկականությունը, իր ամբողջ ուրույնությամբ հանդերձ, եղել է «արևմտյան» արժեքային համակարգի մաս։ «Հայկական ավանդույթ» հասկացության՝ այլ իմաստներով օգտագործումը, ըստ իս, անորոշ է և կոնկրետությունից զուրկ, հետևաբար՝ անիմաստ։
Երբ ասում ենք՝ կարևորը մշակութային ներկան է, նկատի ունենք, որ կարևորը ոչ թե մշակութային անցյալով հպարտանալն է, այլ մշակութային ժառանգության լինելիությունն այսօր, որով մշակութային անցյալը վերածվում է ներկայի՝ այսօրվա մշակութային գործընթացի կենդանի մասի:
«Պահպանենք մեր մշակույթը» կոչն ամենատարածվածներից է Հայաստանում: Թվում է՝ ոչ մի սխալ դրանում չկա: Սակայն վերլուծելու դեպքում ենթատեքստում կարող է զգացվել «ներքին գաղութատիրության» յուրահատուկ երանգ: Ընդհանրապես, աշխարհ -ում պահպանման ենթակա են համարվում նախ էքզոտիկ էթնիկ խմբերի ազգագրական մշակույթները, որոնք հիմնականում զուրկ են այլևս զարգանալու և առաջընթաց ապրելու ներուժից: Այդ մշակույթների նկատմամբ արտաքուստ բարյացակամ վերաբերմունքը կարելի է կասկածի տակ առնել որպես քողարկված կամ բացահայտ գաղութատիրությանը բնորոշ «մեծական» հովանավորչություն բնիկների հանդեպ : Նույն վերաբերմունքն առկա էր նաև սովետական պաշտոնական հովանավորչության ենթատեքստում տեղական (ոչ ռուսական) մշակույթների հանդեպ:
#ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
#Հիմա, դառնալով խաղաղ հեղափոխության սցենարին. ո՞րն է զանգվածային մոբիլիզացիայի նպատակը: Դա #Բաղրամյան֊26 -ի #գրոհ ֊ը չէ, ոչ էլ #ինքնանպատակ #երգ ու #պար ֊ը: Նպատակն է՝ կամազրկել բռնապետությանը: #Բռնապետություն ֊ն` ըստ սահմանման, պետք է #բռնություն գործադրի, և այն ի սկզբանե ավելի ուժեղ է, քան #ժողովուրդ ֊ը:
Պետք է հասնել այնպիսի իրավիճակի, որպեսզի բռնապետությունն ի զորու չլինի ուժ գործադրել, կամ ուժ գործադրելու փորձը տապալվի, այսինքն՝ հրամանները չկատարվեն: Այդպես եղավ #Վրաստան ֊ում, #Ուկրաինա ֊յում, #Եգիպտոս ֊ում, #Թունիս ֊ում: Որտեղ դա չեղավ, եղավ քաղաքացիական պատերազմ՝ #Լիբիա, #Սիրիա, որն արդեն լրիվ այլ #սցենար է, և որևէ մեկը #Հայաստան ֊ում ո՛չ կարող է դրա #պատասխանատվություն ֊ը ստանձնել, ո՛չ էլ դրա ռեսուրսն ունի:
Երբ տեղի է ունենում զանգվածային #մոբիլիզացիա և #կենտրոնացում, իշխանության մեջ եղած հակասությունները կարող են սրվել, և ներքին ճեղքեր առաջանալ, որի արդյունքում՝ իշխանության ներսում հանդես են գալիս #մարդիկ և #խմբեր, որոնք կա՛մ բացահայտ անցնում են #Հրապարակ ֊ի կողմը, կա՛մ էլ ներսում #սաբոտաժ են անում, կա՛մ էլ վերջին պահին չեն կատարում հրամանները: Այլ #տարբերակ չկա: Այլ տարբերակը զինված #ապստամբություն ֊ն է: Եթե որևէ մեկը մեզանում դա #խելամիտ է համարում կամ կարծում է, որ կարող է անել՝ թող անի:
Իսկ նա, ով խոսում է անզեն ժողովրդին #Բաղրամյան֊26 տանելու մասին, թող մտածի այն պատասխանատվության մասին, որը կրելու է՝ ոչ թե 10, այլ 100-ավոր #զոհ ֊երի և դաժան պարտության, ոչնչացման համար անհավասար կռվում: #2008 թ. մեզանում #փորձ արվեց #դասական #խաղաղ հեղափոխության սցենարն իրականացնել: Դա չգործեց, որովհետև որքան էլ արդյունքում #իշխանություն ֊ը թուլացավ, ներքին ճեղքեր առաջացան, սակայն ուժ կիրառելու ռեսուրսը չսպառվեց և ամեն բան ավարտվեց #Մարտի1 -ով: Չնայած դրան, Մարտի 1-ից հետո հաջողվեց պահել #Շարժում ֊ը միայն այն բանի շնորհիվ, որ #ընդդիմություն ֊ը խուսափեց ուղիղ #ճակատամարտ ֊ի, «գրոհելու» սցենարից: Եթե դա էլ լիներ, կունենայինք #մղձավանջ, կոտրված հասարակություն և հերթական «բարոյական» #հաղթանակ:
Էս ամիսն էլ հրաժեշտի ամիս դուր եկավ: Ամեն օր սիրելիիս տեսնում եմ, մտածում ենք միասին, իրար նայում, ուժ տալիս, գրկում, միասին քնում, առավոտյան արթնանում, նայում իրար աչքերի ու խոստովանում, որ կկարոտենք..որ մի քանի օրից նա կդառնա ռուսաստանաբնակ, նա միգուցե գտնի իրեն մի տեղ ու նա զզվել ա ստեղ իրեն չգտնելուց, ես էլ եմ զզվել.. <br>
Տանը եղբայրս ա հայտնում, որ ռուսաստանաբնակ պիտի դառնա շուտով. ես ասում եմ` բայց պիտի պայքարեինք…
Այսօր, տարիներ առաջ մեռել է Ստալին անունով դիկտատորը։
Ինչպես Հաուսը ասել է, գրեթե մեռնելը բան չի փոխում, մեռնելը փոխում է ամենը։
Փաստորեն, այդ մահը թույլ տվեց մեզ կանգնեցնել Սեւանի իջեցումը, ազատել որոշ քաղբանտարկյալներին, օրինակ՝ Մահարիին (բայց արդեն շատ ուշ էր փրկել Չարենցին), թույլ տվեց ազատվել Ստալինի հսկա արձանից որ տիրում էր Երեւանին,
թույլ տվեց ունենալ մեր վաթսունականները, բարձրաձայնել ցեղասպանության մասին, կառուցել ծիծեռնակաբերդ, ուր կրաելի է գնալ ծաղիկ դնելու ու ձեռբակվալած չլինել, ունենալ նոր, հետաքրքիր ճարտարապետություն, օրինակ՝ ամառային դահլիճը կամ Սեւանի ճայը, որի համար Խրուսչյովը չռփել է Զարուբյանին, թույլ տվեց շնչել մի քիչ ավելի համարձակ ու ավելի ազատ, նոր օդ, թույլ տվեց մի քիչ փոփոխություն։
Երբ ինչ֊որ մեկի ծնունդն է, ասում են, ինչ լավ է որ ծնվեցիր, իսկ երբ նա մեռել է, ժամանակն էր ասելու՝ ինչ լավ է որ մեռար, դա երեւի ամենալավ բանն էր ինչ կարող էիր անել։
#այսօր, տարիներ առաջ մահացել է #դիկտատոր #Ստալին ֊ը, որը թույլ տվեց որ մենք կանգնեցնենք #Սեւանի իջեցումը, թույլ տվեց ազատել որոշ #քաղբանտարկյալ ֊ներին, օրինակ #Մահարի ֊ին, (#Չարենց ֊ին դա չփրկեց, իհարկե) թույլ տվեց #վաթսունականներ, թույլ տվեց ցեղասպանության մասին բարձրաձայնել ու կառուցել #ծիծեռնակաբերդ, հետաքրքիր, նոր #ճարտարապետություն, թուլ տվեց ունենալ #ամառային֊դահլիճ, #Սեւան ֊ի #ճայ ֊ը, որի համար #Խրուսչյովը #չռփել է #Զարոբյան ֊ին, թույլ տվեց ազատվել #Ստալին ֊ի հսկա արձանից, որ հսկում էր #Երեւան #քաղաք ֊ը, թույլ տվեց մի քիչ ազատ շնչել, որը իհարկե երկար չտեւեց, բայց մեծ #փոփոխություն էր։ #Շնորհակալություն որ մեռար, #Ստալին, դա շատ լավ էր #Հայաստան ֊ի համար։
#Today, many years ago a #dictator named #stalin died. This allowed us to stop #devastation of the #Sevan lake, it allowed us to free some political prisoners, such as #Mahari (though it didn’t help #Charents), it allowed us to have our #60ies, to speak about #armenian-genocide, and build a #memorial, to have new, interesting #architecture, like #openhall, or a #seagull for which #khrushchev punished #Zarobian, it allowed us to get rid of the huge #stalin #monument over the #yerevan, it allowed us to breath a little more free, fresh air, it allowed some short #change. Thank you Stalin, that you died, it was very good for #Armenia
#Մարտի֊1 -ից հինգ տարի անց, ուղիղ հինգերորդ տարելիցի օրը #Ռուսաստան ֊ի պաշտպանական գերատեսչությունում հայտարարություններ են հնչում, որ այդ երկրի դեսանտային ուժերը պատրաստ են արագ արձագանքման կարգով ժամանել #Հայաստան՝ ճգնաժամերը հաղթահարելու համար: Հայաստանում ծավալվող հետընտրական զարգացումների ֆոնին այդ հայտարարությունները գրեթե #սպառնալիք ի նման են հնչում: Ընդ որում, ոչ թե հետընտրական բողոքի դուրս եկած քաղաքացիների հասցեին սպառնալիքի, այլ Հայաստանի ինքնիշխանության, որովհետեւ փաստացի հայտարարվում է, որ այլ երկրի ուժերը կարող են գալ եւ Հայաստանում կարգուկանոն հաստատել:
Տեղամասում, հանձնաժողովի 8 անդամից ու 2 դիտորդից բացի, երկու վստահված անձ կար․ Սերժ Սարգսյանի և Րաֆֆի Հովհաննիսյանի։ Սարգսյանի վստահված անձը բեյջ չուներ, ասաց տանն է մոռացել։ Իմ հիշեցումը, որ դա օրենքի պահանջ է, նա ընդունեց ժպիտով ու շնորհակալություն հայտնեց։
http://armaelo.wordpress.com/2013/02/20/դիտորդի-դիտարկումներ-11-12-ընտրատեղաս
#ընտրություններ #հայաստան #ժողովրդավարություն
Միջին խավի գոյությունն է որ հնարավորոթյուն է տվել առանց մեծ ցնցումների քաղաքական պրոցեսները շարունակել այդ երկրներում եւ նույն համակարգը շարունակել, մինչդեռ հիմա, երբ կապիտալի կուտակման առջեւ լուրջ խնդիրներ են ստեղծվել, այն, ինչ որ հնարավոր էր եղել նախապես անել միջին խավի առկայությունը, եւ դժգոհությունների բացակայությունը ապահովելու առումով, այսօր այլեւս հնարավոր չէ։ Եւ մենք հիմա տեսնում ենք, որ արեւմտյան երկրներում միջին դասը գնալով մաշվում է, եւ փոքրանում է։ Սա լուրջ ճգնաժամ է, որը ընդունում են նաեւ այդ երկրների վերնախավերը, եւ արեւմտյան եվրոպայում, եւ միացյալ նահանգներում, եւ սրա հետեւությունը այն է, որ այն ինչ որ հնարավոր է եղել, այսինքն այն քաղաքական կայուն ազատական ժողովրդավարական, լիբերալ դեմոկրատական կայուն համակարգը, որը տիրապետել է վերջին տասնամյակներում, կամ նույնիսկ հարյուր, որոշ պարագաներում, հարյուր հիսուն տարիների ընթացքում արեւմտյան որոշ երկրներում, այսօր գնալով քչանում է, դրա հիմքերը պակասում են, որովհետեւ նյութական բավարարվածության բացակայության պայմաններում այդ խավերի մոտ դժգոհությունը գնալով ավելանալու է եւ մենք տեսնում ենք, որ ավելանում է, դժգոհության ալիքները գնալով շատանում են արեւմուտքում, եւ Եվրոպայում, եւ Միացյալ Նահանգներում, եւ այդ համակարգը, մենք շուտով տեսնելու ենք, որ ազատական ժողովրդավարական քաղաքական համակարգը այլեւս չի կարողանալու լինել տիրող համակարգը։ Այսինքն համակեցությունը, այսպես կոչված արեւմուտքում տիրող ֆինանսական եւ ֆինանսական օլիգարխիգայի եւ միջին խավի միջեւ համախոհություն եւ համակեցություն այլեւս հնարավոր չի լինելու։ Եվ երբ չկա համակեցություն, քաղաքական անկայունություն է տիրելու։ Այսքանը մեզ հետաքրքրում է այն առումով, որ մենք Հայաստանում մեր պատկերացնելիք համակարգում սոցիալ տնտեսական եւ քաղաքական ինչ համակարգ պետք է լինի։ Եթե արեւմուտքում մենք տեսնում ենք, որ դրամատիրական համակարգերում, նախկին լիբերալիստական տնտեսական հարաբերությունները այլեւս հնարավոր չեն, եւ կա ճգնաժամ, եւ երկրորդը, այդ ճգնաժամի պատճառով նաեւ ճգնաժամի մեջ է մտնում քաղաքական համակարգը, սա մեզ պետք է հուշի, որ այդքան խելամիտ բան չէ նոր Հայաստանի նոր մեր պատկերացումը հիմնավորել արեւմուտքում արդեն իսկ իր մայրամուտը մտած համապատասխան տնտեսական սոցիալական եւ քաղաքական հարաբերությունների վրա։ Մեզ պետք են սոցիալական համերաշխություն ապահովվող այլ մոտեցումներ, որոնց փնտրտուկները կատարվում են ամբողջ աշխարհով մեկ, եւ միեւնույն արեւմուտքում, եւ մեր մոտ լուծումները գտնել այդ ուղղությամբ, առավել եւս որ Հայաստանի պայմաններում հնարավորությունը չի եղել, եւ այսօր եւս չկա օլիգարխիայի առկայության պայմաններում նաեւ ապահովել ինչ որ միջին խավի, թվային մեծամասնություն ներկայացնող միջին խավի ներկայություն։ Դա առարկայականորեն հնարավոր չէ, կամ պետք է լինի օլիգարխիա առանց միջին խավի, կամ պետք է ունենանք ավելի համերաշխ եւ ներդաշնակ, բոլոր առումներով համերաշխ եւ ներդաշնակ հասարակություն, իհարկե, բացարձակ հավասարության մասին չէ խոսքը, բայց դա բացառում է օլիգարխիայի եւ մեծ հարստության կենտրոնացումը որոշակի ընտանիքների եւ որոշակի խավերի շուրջ։ Այսինքն այն մոտեցումը, որ ասում է, որ մեզ մոտ չկա կապիտալիզմ, եւ լուծումը այն է որ իսկական կապիտալիզմը կիրառենք Հայաստանում, դա հնացած եւ ոչ իրապաշտական մոտեցում է, մեզ մոտ լուծումը պետք է լինի այլ, լուծումը այլ պիտի լինի նաեւ ընդհանրապես աշխարհով մեկ։
Հեղինակների համոզմամբ, բարգավաճ և աղքատ երկրների տարբերությունը բացատրվում է ոչ թե նրանց աշխարհագրական դիրքով, բնական հարստություններով, լավ կամ վատ կառավարմամբ, ազգային մտածելակերպով կամ մշակույթով, այլ բացառապես պետական հաստատությունների՝ ինստիտուտների որակով։ Բարգավաճ երկրներում, որոնց իշխանությունները շահագրգռված են տնտեսության զարգացմամբ ու ժողովրդի բարօրությամբ, պետական հաստատությունները, որոնք բնութագրվում են որպես «ներգրավող ինստիտուտներ» (inclusive institutions), նպաստում են ազգի բոլոր ստեղծագործ ուժերի ներգրավմանը, ինչն անհնար է առանց ժողովրդավարության, իրավունքի գերակայության, ազատ մրցակցության և սեփականության անձեռնմխելիության ապահովման։ Իսկ աղքատ երկրներում, որոնց իշխանություններն առաջնորդվում են միայն սեփական հարստացման ու իրենց իշխանության հավերժացման շահագրգռությամբ, գործում են, այսպես կոչված, «կորզիչ ինստիտուտներ» (extractive institutions), որոնց խնդիրն է վանել ազգի բոլոր ստեղծագործ ուժերը և ամեն ինչ կենտրոնացնել իշխանությանն ապօրինաբար տիրած ավազակախմբի ձեռքում։ Ցավով պետք է ավելացնեմ, որ գրքում Հայաստանը, որպես օրինակ, հիշատակված է աշխարհի մի քանի «ձախողված պետությունների» շարքում։
գրքի հղումը
#Լեւոն #Տեր-Պետրոսյան #հարցազրույց #ընտրություններ #Ter-Petrossian #interview #elections
#Armenia #Հայաստան #fail #nation #ազգ #democracy #ժողովրդավարություն #freedom #ազատություն #books #book #գիրք #գրքեր
Ցավալին այն է, որ հենց այդ կանխորոշվածությունն է #Հայաստան ֊ի ամենամեծ դժբախտությունը, որովհետև դրա մղձավանջային հետևանքն ինձ համար ակնհայտ է։ Եթե #Սերժ֊Սարգսյան ֊ի նախագահական առաջին ժամկետում մեր երկրից #արտագաղթ ֊ել է տարեկան 50 հազար մարդ, ապա երկրորդ ժամկետում արտագաղթելու է արդեն տարեկան 100 հազար։ Այսպես շարունակվելու դեպքում Հայաստանը կանգնելու է դեմոգրաֆիական աղետի և պետականության կորստյան վտանգի առջև։ Բնակչության թվի շեշտակի նվազման հետևանքով տաս-քսան տարի հետո մեր երկիրը կորցնելու է իր պաշտպանունակությունը և կրկին հայտնվելու է #1920 թվականի երկընտրանքի առջև, այսինքն՝ վերջնական բնաջնջումից խուսափելու և ազգի գոյությունը մի կերպ ապահովելու համար, սեփական իշխանությունների ձեռքով ինքնակամ հրաժարվելու է անկախությունից և, որպես դաշնության սուբյեկտ կամ ասոցացված անդամ, ուղղակի մտնելու է #Ռուսաստան ֊ի կազմի մեջ։ Այնպես որ, եթե վերադառնանք Ձեր նախորդ հարցին, ապա ներկայիս նախագահական ընտրարշավն ինձ ավելի շատ #ժանտախտ ֊ի ժամանակ տեղի ունեցող #խրախճանք, քան որևէ այլ բան է հիշեցնում։
http://www.ilur.am/news/view/8158.html
ես մտածում էի, շատ վատն է, ու կպած չէի նայում։ չեմ նայել նույնիսկ ձրի, ծիրանի ժամանակ։ բայց արի ու տես՝ նայվում է։ Միքայել Պողոսյանը կարծես հավես մարդ է ֊ սցենարը իրենն է։
http://www.youtube.com/watch?v=JluMH7VsSsA
#armenia #հայաստան #peace #արցախ #artsakh #Yerevan #Երեւան
սկբից ես բացասման մեջ էի ֊ սովոր եմ որ Սովետն է սովորաբար գողանում։
Բայց փաստացի, հասկանալի է՝ այս ձեւի արվեստը ՍՍՀՄ կողմից հաստատված հեղափոխական արվեստն է, ու այնքան էլ զարմանալի չէ որ նացիները, երբ եկան իշխանության, սկսեցին կրկնօրինակել այն։ Ի վերջո, երկուսն էլ նման վարչակարգեր էին։
Конечно, существуютъ и побочныя основанiя, дѣлающiя желательнымъ процвѣтанiе арменистики и родственной съ нею отрасли востоковѣденiя особенно въ Россiи. Грустно мириться, напримѣръ, съ тѣмъ, что дрвености Грузiи и Арменiи не находятъ серьезныхъ изслѣдователей въ Россiи, что почти за цѣлое столѣтiе, истекшее по присоединенiя Грузiи и затѣмъ значительной части коренной Арменiи, на Кавказѣ, сплошь покытомъ обломками различныхъ культуръ различныхъ эпохъ, не основалось прочно ни одного научнаго общества, ни одного научнаго органа мѣстной археологiи или древней письменности или древней исторiи, что на всемъ Кавказѣ и до сихъ поръ нѣтъ фактически ни одного музея древностей.
Совсѣмъ неутѣшительно, что лучшiе труды по кавказской археологiи принадлежатъ французскимъ и нѣмецкимъ ученымъ, наиболѣе цѣнныя работы по армянской лингвистикѣ изданы нѣмецкими и французскими профессорами, исторiя и литература Арменiи нашли авторитетныхъ ценителей не только въ классической странѣ филологiи, но и во Францiи, Англiи и Италiи. Даже элементарными учебниками по армянскому языкы и армянской литературѣ нас успѣваютъ снабжать иностранцы, пока мы въ касающейся насъ наукѣ бездѣйствуемъ изъ равнодушiя и только въ печати порываемся именемъ “науки” горячо засвидѣтельствовать свое высокомѣрное отношенiе къ тому, что намъ невѣдомо. Нужно ли доказывать, что для русскаго государства, какъ бы малы эти народности ни были, разъ онѣ входятъ въ его составъ или силою вещей къ нему тяготѣютъ, что русскаяисторiя и археологiя, въ частности исторiя древнерусскаго ускусства непосредственно заинтересованаво всестороннемъ выясненiи прошлыхъ судебъ Грузiи и Арменiи, гдѣ культурная жизнь въ значительной степени слагалась подъ тѣми же восточными и византiйскимъ теченiями, какъ и въ древней Руси. Наконецъ, честь русскаго востоковѣдѣнiя требуетъ, чтобы ему принадлежала руководящая роль въ изученiи по крайней мѣрѣ тѣхъ областей Востока, которыя составляютъ часть самой Россiи.
Къ вопросу о задачахъ арменовѣдѣнiя, #23 мая #1899 Н. Я. #Марр
Այս քանի օրը պարզվեց, որ Հայաստանի օրհներգը մեղմ ասած Կանաչյանը փոխառել է Գլազունովի «Ռայմոնդա» ստեղծագործությունից։ Այդ առիթով հիշեցի, որ Երևանի օրհներգն էլ՝ «Էրեբունի–Երևանը» փոխառված է Միշել Լեգրանի «Երկնային ամպրոպ» ֆիլմի համար գրած երաժշտությունից։
Այսօր այսպես կոչված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության այսպես կոչված անկախության օրն է։
Նկատի ունեմ, որ ոմանք երբեմն սկսում են հավատալ որ Արցախը անկախ պետություն է, ու մտածում են, որ այն իր անկախությամբ տարբերվում է Հայաստանի այլ մարզերից, ասենք Ապարանից կամ Լոռուց։
Come to your senses, ներեցեք Ֆրանսերենս։
Այդ դիմակահանդեսը բնավ ձեզ համար չէր մտածված։
Այն քաղաքական քայլ է, անշուշտ խելամիտ, բայց ցավոք արդեն ջուրը նետված։
Այնպես որ գոնե ինքնախաբեյությամբ մի զբաղվեք ու զգոն եղեք։
Լսելով ամառը արտասահմանից եկած հայերին, ու նրանց երեխաներին ես հասկանում եմ, որ հնարավոր չէ նրանք գան ՀՀ, որովհետեւ իրենց ուզած պայմանները ստեղ չկան ու չեն լինի մոտակա տասնամյակներ։
Նրանք կգային Սովետական Հայաստան (հենց Սովետական, ոչ Խորհրդային) ուր նրանց կտային իրենց հասնող հարյուր ռուբլին, որը նրանք կստանային Կոլիմայում էլ, Մոսկվա գնալը բարդ է, իսկ Երեւանում, ոնց էլ լինի Կոլիմայից լավ է։ Այնպես նրանք կզգային իրենց որոշակի առումով լավ տեղում, ՀՍՍՀ֊ի մայրաքաղաքում։
Բայց նրանք չեն գա ՀՀ։
Առհասարակ, ես կարծում եմ որ հրեաները լրիվ ունիկալ են․ աշխարհի որ ազգին էլ տային տեղ, ասեին՝ գնացեք այնտեղ ապրեք, ձեզ համար պետություն կառուցեք՝ չէին գնա։ Միայն հրեաները կգնային։
Իսկ մենք տեղ ունենք, նույնիսկ մեզ համար չափազանց շատ ֊ բնակվող չկա։
Որովհետեւ՝
֊ Գիտե՞ք ես այնտեղ ինչքան փող եմ ստանում։
կամ
֊ Սկոլկովոյի համալսարան պիտի ընդունվեմ։
ու ամենակարեւորը
֊ Ռուսաստանը իմ երկրորդ հայրենիքն է։
Ու այդ ամենը, բնականաբար, ոչ հայերեն ասված։ Ռուսաստանից եկած երիտասարդների մեծ մասը ռուսախոս է, այդպես էլ պետք է լիներ։ Նրանք հասկանում են, որ իրենց Հայաստանցի բարեկամները, ով իրենց հետ կոտրտված ռուսերենով է խոսում՝ անգրագետ են։ Իսկ նրանք, ով հայերեն չգիտի, բայց ապրում է Մոսկվայում ֊ ավելի զարգացած են՝ Մոսկվայի փարթիները տեսած մարդ են։
(ոնց որ Էնի Հոլն էր ասում ֊ քեզ հետ բաժանվելով ես ահագին զարգացել եմ ֊ փարթիներով եմ գնացել, բան ման)։
Նահանգներից եկածներն էլ հայերեն կոմֆորտ չեն արտահայտվում։
Հայերեն բավական լավ գիտեն միայն Իրանից կամ միջին արեւելքից եկածները։
Ու դա զարմանալի չէ, ինչպես պատմում էր իմ ծանոթ պարսկահայը ֊ Իրանում հայկական դպրոցներում թույլ է տրվում հայերեն դասավանդել հայոց լեզուն եւ եթե չեմ շփոթում, պատմությունը ֊ բայց ոչ հայ գրականությունը։ Իսկ աշակերտները իրար մեջ շփվում են հայերեն։
Նահանգներում չեմ հիշում ինչ էր թույլ տրվում հայերեն անցնել, սակայն կարեւորն այն է որ աշակերտները իրար մեջ շփվում են անգելերն։
Ամեն դեպքում՝ ահա, տեղ կա։ ՄԱԿը նվեր չի տվել, մեզ չէին տա, մենք արժանի չենք, պարզապես այնպես է ստացվել որ կա։
Պարզապես հայերը այն ժողովուրդը չեն, ով իրենց պետությունը կկառուցի։ Մոսկվայի փարթիները թողած գան ստեղ չեն զարգանա, կկորեն։
Հրաշքները շարունակվում են։ Ուսերի հետեւից մնում է հարազատ Հայաստանը, առջեւից սփռվում է․․․ կրկին հարազատ Հայաստանը։
– Արտասահմանցիներ կա՞ն – հարցնում են «սահմանապահները»
– Սահմանեք «արտասահմանցիներին»։
Սահմանապահները սահմանեցին արտասահմանցիներին որպես ոչ ՀՀ քաղաքացիներ, եւ ստանալով բացասական պատասխան՝ մեքենայում արտասահմանցիներ չկային, մի տեսակ տխրեցին։
Երեւի այն պատճառով, որ նրանք դեռ հիշում են՝ սահմանը ձեւական է ու հորինվել է միմիայն արտասահմանցիների, մասնավորապես բրիտանացի գիտնականների եւ քաղաքական գործիչների համար։ Այնպես էլ իրենց գործը, սահմանի պես ձեւական է՝ չկա արտասահմանցի, չկա եւ գործ, սակայն կա անպետք լինելու եւ անհեթեթության զգացում։ Բայց երազանքները հակում ունեն կատարվելու, թեկուզ միայն մտքում։ Եւ ահա, այն ինչին չեն հավատում նույնիսկ բրիտանացի գիտնականները իրականություն է դարնում Արցախցիների համար։ Եւ այսպես, արջեւում Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունն է – առեղծվածային, նույնիսկ հեքիաթային լեռնային թագավորություն։
Այս ոճավոր երիտասարդները անշուշտ գնահատում են իրավիճակի ողջ հումորը, եւ շտապում են լուսանկարվել Հայ-հայկական սահմանում։ Չէ՞ որ գոյություն չունի ռուս-ռուսական, գերմանա-գերմանական(արդեն), կամ ճապոնա-ճապոնական սահման։ Հետո էլ զարմանում ենք, որ բրիտանացի գիտնականները, օրինակ պարոն դե Վաալը երբեմն շփոթվում են։
Այլ հավասար պայմաններում գտնվող այս դրոշները զգալիորեն տարբերվում են։ ՀՀ դրոշը մի տեսակ սփրթնած է։ Սարերի քամին սառն է, եւ կարելի է ենթադրել որ դրոշը մրսել է, կամ այլ հավասար պայմանները իրականում այդքան էլ հավասար չեն։ (Բոլոր դրոշները հավասար են, բայց որոշ դրոշները ավելի հավասար են։)
(ուշադրություն դարձրեք, որ գիշերվա կեսին նկարված լուսանկարի մեջ ոչ մի արտեֆակտ, ոչ մի այլ գույնի կետ չկա, լրիվ մաքուր է։ Ու դա n900-ի ու ազատ ԾԱ-ի շնորհիվ է՝ fcamera եւ blessn900։ ահա։)
հիշում եմ մի անգամ ԿՄ-ում վեճ էր։ Մեկը ասաց․ «նախագահին բան չասեք, պետության խորհրդանիշն է», ու հետո պարզեցին, որ ըստ սահմանադրության կա երեք խորհրդանիշ՝ զինանշան, օրհներգ, ու դրոշ։
My friend Norayr said that when the price of sugar goes down worldwide due to a surplus, it will go up in Armenia. He said monopolies were a result of the lack of democracy, and that if there were more people who knew their rights and demanded them, there would actually be a working democracy. But too many people here were fearful, and that the fear had been ingrained for centuries because they had never had their own government before. He spoke about Yerevan in the 1950s and 60s when the repatriates came, before Stalin put an end to it and closed off the Republic. “This was a very nice time in Yerevan,” he said, with Armenians from France and Iran and the U.S. and elsewhere; they all brought their ideas and strengths and diversity with them and it was reflected in the architecture and the films produced here. He said he wanted to see this happen again, that change would come from repatriates. It was an idea I had heard before, in 2006, but slightly different. A friend who had worked in the early years of the government but then left it once he saw the burgeoning corruption, and then how it became institutionalized, thought that change would only come from those who left, learned something of the world from the outside, and came back to try to change things. In effect, he was describing Norayr, an educated citizen.
But at that time, in 2006, Norayr was miserable. When I had known him, he was very unhappy, and he complained often about the problems in Armenia. Like my artist friend, he often lamented the intense conformity here and he had told me how he would get stopped and harassed on the street, by the police, and because of his dog. He has since lived in Switzerland, where he says the police can stop anyone at random and ask them to show what’s in their pockets. He said the best things about living in Switzerland were his bike and his work at a computer research group (though the salary was very bad). I was surprised at his complete transformation to a happy, smiling, upbeat guy in contrast to the depressed person I used to worry about. “What happened to you?” I asked him. “I went out into the world and got some perspective,” he said.
Norayr now keeps a live journal which he writes in Armenian. He is well aware of the problems here, but I think the main change that I have seen in him is his appreciation for Armenia. At first he wrote his live journal in Russian, which is his first language, but he decided to write only in Armenian in order to learn it more and to promote it, though he lost Russian readers. He said that the Armenian alphabet wasn’t perfect, but he thought Mesrob Mashdots designed it pretty well. He gave the example of the French using four letters – eaux – for one sound, when Armenians can use one character: n. Likewise, Germans need four consonants for one sound – tsch – which again, Armenians have one character for. I had never thought of the effectiveness of the alphabet before, since I still struggle to learn the intricacies of pronunciation, but Norayr was right. He was against schools that teach in English or Russian. He believes Armenian should be the language used to teach in schools, and besides learning English and Russian, Armenians should learn the languages of their neighbors: Persian, Turkish and Georgian. It’s clear to me that Armenians learn English and Russian mostly for the economic benefits that come with leaving. But Norayr was telling me that people seem to think those languages are “cooler”, which is indicative of the provincial thinking that if it comes from outside Armenia, it must be better. One day when I was watching tv in Tzaghkahovit (I don’t have a working tv in my Yerevan apartment) I realized that the shows were either in Armenian and Russian. You wouldn’t know that there were three countries of people speaking three other languages so close by. Norayr was consistently arguing for diversity as a channel to change. I thought that if Armenians knew the languages of their neighbors, there would be more opportunities for exchange and peace. Even economic gain could come from learning regional languages as well.
Norayr explained problems that other people had mentioned to me, but which he blamed on centralization. For example, completely destroying old homes and buildings to create Northern Avenue instead of using that time, money and energy to improve parts of Yerevan outside the center. Drawing international companies to Yerevan when it would make sense to start giving them incentives to go to Vandzor and Gyumri, but it was easier for those in the government to benefit from development in Yerevan, where they live. He blamed these phenomena for the economic exodus: the Armenians in the regions who are forced to go to Russia to support their families because nothing is being developed for them.
Սրանք հատվածներ են․ Նենսի Աղաբյանը, որը կրկին Հայաստանում է, մեեեեծ տեքստ ա գրել։ Ինչպես միշտ, սակայն։ Մի քանի լուրջ անճշտություն կա, խնդրեցի փոխել։ Ամեն դեպքում կարդացե՜ք, հետաքրքիրն ա իր հայացքը։
Մեր ուսանողուհի, կոմերիտուհի, ու պարզապես գեղեցկուհի Դանիելին նեղացնում են։
[այստեղից][1]
Մի գնացեք Հայաստան թռուցիկներ բաժանելու։
Հայաստանում չար ոստիկաններ են,
Հայաստանում չար ղեկավարներ են,
Նրանք ձեզ բերման կենթարկեն,
Նրանք ձեր ելեղությունը կպարզեն,
Մի գնացեք Հայաստան թռուցիկներ բաժանելու։
_ու տենց_
[1]: http://www.7or.am/hy/news/2009-10-15/7502/
[2]: http://norayr.am/weblog/uploads/2009/10/101866509126.jpg
я могу заметить, как золян очень здорово написал` хороший-ли, плохой-ли, легитимный, не легитимный, но наш президент.
Однако это не выпендреж. Эти люди – как видно на транспаранте
Սփիիրքը՝ ցեղասպանության հետևանքն է
– потомки тех, кто выжил в 15-ом. Им вовсе не безразлично то, что происходит. Потому, что да, с одной стороны живем здесь мы, и от лица Армении говорит “избранный” нами президент, но это не совсем та Армения.
Как и не совсем та Турция. И они договариваются по поводу прошлого, которое несомненно их обоих касается. Но оно касается и этих людей. Многие из них могли быть гражданами Армении. Они не граждане Армении не по своему желанию. И не той Армении, где если официальная карта станет реальностью весь Сюник можно покрыть градом. Духовной Армении. Как-то так.
В некотором смысле наш президент, может и делает доброе дело своей стране, но мы не можем отрицать, что он задел достоинство армян из диаспоры, которые сознавая, что не будут жить в Ване, и Муше, хотят верить, что рано или поздно но руководству Турции не отделаться от извинений. И эту веру у них отнимают. Это вопрос задетого достоинства, веры в справедливость. Желание жить достойно, и себя уважать.
избранный – в кавычках. может быть не было бы кавычек, не было бы разногласия
Լինում է չի լինում, մի շվեյցարա-հայ ընկերությունը է լինում։ Նրանք հիմնել են ֆերմա Շիրակում, բերել են իրենց կովերին և բուծում են ցեղատեսակ, որը պետք է որ լավ ադապտացվի տեղական պայմաններին, կաթնատվությունը շատ է և այլն։ Այդ շվեյցարացիների մոտ էլ սովորություն կար կովերի եղջյուրները կտրել, որ նկանք չհարվածեն միմյանց, ու ընդհանրապես ինչի՞ն են պետք կովերին կոտոշները – միայն պրոբլեմներ են ավելորդ ստեղծում 🙂
Քիչ անց ֆերմերները նկատում են, որ բոլոր շրջակա գյուղերի կովերի եղջյուրները անհետացել են։ 🙂
Եվ նրանցից մեկը որոշում է պարզել թե ինչում է պատճառը ու առաջին պատահած հովիվին հարցնում է։
Ասում է՝
– Էս ի՞նչ մոդա է, ինչի եք սաղ կովերի եղջյուրները կտրել
Հովիվը անկեղծ պատասխանում է
– Վաայ, դու չգիտե՞ս։ Սենց մեր կովերը դառնում են ավելի ցրտադիմացկուն։ Բա ցուրտը կոտոշներո՝վ ա մտնում գլուխը։
Մի անգամ Սյունիքցի վարորդ ճանապարհին մեքենա կանգնեցնող շիկահեր աղջիկ է տեսնում։
– Կպավ – մտածեց նա, և կտրուկ կանգնեցրեց բեռնատար մեքենան, բարձրացնելով փոշու ամպ, որը ծածկեց վերոհիշյալ աղջկան։
Երբ փոշին նստեց, աղջիկը ռուսերեն, խնդրեց իրեն հասցենլ ինչ որ կետ
– Սադիս – ասաց սյունիքցին, իսկ աղջիկը բարձրացավ բեռնատարի մեջ։
Ճանապարհին վարորդը, չկասկածելով որ բոլոր ռուսախոս շիկահեր ավտոստոպով երթևեկող աղջիկները իհարկե երազում են բոլոր Սյունիքցի բեռնատարների վարորդների հետ կապոտի վրա սեռական հարաբերությունների մեջ մտնել, «սկորուստը» պտտելոըց դիպչում էր աղջկա ոտքերին։ Երբ այս մեթոդի արդյունավետությունը չարդարացավ, վարորդի մոտ փայլուն միտք ծագեց՝ ժամանակ առ ժամանակ աղջկա կողմ թեկվել և իբր հանկարծակի հրել նրան։
Այս ու ևս մի քանի հնարամիտ ձևերով վարորդը այնքան էր տարվել որ չնկատեց երբ հասան նշանակման վայրը և աղջիկը խնդրեց մեքենան կանգնեցնել որ իջնի։
– Ա վի խամ – ասաց աղջիկը արհամարական հայացք նետելով վարորդի ուղղությամբ, երբ իջավ
Вот я долго думал, какой юзерпик поставить: fuck off, или все же Բարի օր 🙂
foff, потому, что это был наверное мой самый дурацкий год. Բարի օր 🙂 потому, что позитив помогает всегда.
Картинки которые я выбрал вовсе не являются лучшими. Я лишь бегло просмотрел архивы, и выбирал нефокусные, с ужасной композицией, не те что могут быть интересными, а те, с которыми у меня есть ассоциации. Так что когда увидите дурацкую несвязную картинку, то это потому, что ассоциации 🙂 С некоторыми фото ассоциации не у меня одного, а с некоторыми – у всего Еревана.
Я бы хотел сказать спасибо.
Сказать спасибо всем тем, кто… даже не подумал посочувствовать, когда мне это было нужно. Тем, кто меня старался уколоть побольнее. Тем, кто пытался ограничить свободу, тем, кто злился, когда мне хорошо, и радовался, когда мне плохо. Я бы хотел вам всем сказать спасибо, но я не могу.
Идите вы все на фиг.
Однако я рад, что у меня есть классные друзья! Спасибо М, спасибо за молчание вместе за чаем. Спасибо Н, я никогда не забуду твой звонок, когда я возвращался от тебя домой, а ты позвонил и поинтересовался, не сдрейфил ли я, и не надумал ли сигануть с мостика, что между нашими домами. Спасибо за чай с малиной на балконе, и отвлекающие разговоры про камеры. Спасибо моей лучшей подруге, со времен политеха. Спасибо друзьям из ЖЖ – я безумно рад с Вами познакомиться!
Թող ինձ ներեն բոլոր այն տղերքը, ում անունները ես չեմ նշել։ Спасибо, что вы есть и красите собой мир 🙂
Чтож, кроме неудач, даже я бы сказал фиаско, были и успехи (есть еще кредит в банке порох в пороховницах)
блестяще прошла презентация моего компилятора. теперь я могу сказать – я компиляторщик.Մենք քիչ ենք, բայց մեզ կոմպիլյատորշիկ են ասում
спец. приз на армроботикс за кромсание корпуса робота ножницами творческий подход
премия (30, не то 35 тыс драм) от одного НИИ за мои шалости. Я тронут до глубины души. Чуть не прослезился. Нет, правда тронут. 🙂
Познакомился с кучей интересных людей
Никогда не любил такие символические точки отсчета как новый год. Но сейчас, в первый раз, я скажу, и скажу искренне: пусть будущий год будет лучше! Мне, значит и Вам 🙂 Потому, что если мне будет приятно, я вас так довезу всем вокруг меня тоже будет приятно!
Поездка в село Айгестан оказалась неожиданно познавательной.
Во первых, я узнал от местной девочки, как разговаривать в сети Виваселл и платить всего 1 драм в минуту
Нужно набрать *299#номертелефона, услуга будет активирована на этот номер в течение 24-х часов. Час разговора обойдется в 60 драм 🙂 По истечении 24-х часов можно выбрать другой номер.
Кроме того, я узнал, от той же местной девочки, как часами интернетаться по gprs, однако платить 1-2 драма 🙂
Узнал, что кроме стандартного домейна третьего уровня для мобильной связи – wap есть также стандартный домейн web :)) Причем она-то про wap ничего не знала, а набрала его случайно, вместо web.
Оказывается, в деревнях беспроводная телефонная связь! А телефоны имеют интерфейс rs-232 и поставляются со шнуром usb – rs232 для подключения к компьютеру – видимо для дайалапа.
Что в деревне Айгестан и мимо машины гоняют, так как дороги хорошие, а в соседней деревне Норашен дороги паршивые. На мой вопрос, не чинят ли их перед выборами таксист ответил, что в этой деревне не имеет смысла чинить дороги, так как здесь живут апачи. Такси – это стандартный способ передвижения в границах села и между селами.
Велосипеды есть, но пользуются меньшей популярностью
Что самопальные и кустарные газовые колонки и отопление продуманы отлично, и работают как на газе, так и на хворосте, когда газа нет.
и мне было не до этого, я не писал, то есть не то чтобы совсем не писал, а не писал в ЖЖ 🙂
За день до мероприятия меня тоже можно было увидеть с двумя ноутами – в тот раз ноутбуки удобно расположились на рояле. Командам дали возможность потестировать роботов на поле с покрытием таким же, какое будет на конкурсе – рисунок тестовой трассы, понятное дело, отличался. А так как сие событие протекало в зале политехника, и рядом с роялем оказались розетки, то было бы глупо не использовать подручные рояли 🙂
“Зачем же целых два ноута?” – резонно спросите вы – и будете правы.
Во первых, конечно, для понтов. (“Ты же хакер!” (ц)) На самом деле, потому, что мне не удалось найти программатор avr с usb входом, а мой hovik made hand made программатор соединялся именно по параллельному интерфейсу. А lpt на моем ноуте нет!
Однако за два дня до конкурса меня осенило: если программатор не идет подходит к ноуту, то ноут может по до йти к программатору. Ноут с лпт портом оказалось достать просто в моем любимом офисе на Чаренца 1 🙂
Именно там я расстилал экспериментальную трассу, на скорую руку сделанную из ватмана и черной изоленты.
Сотрудники в нас верили, подводили всех гостей к крысе, и знакомили: “This is a rat… red rat… the winner… " 🙂
Спасибо Вам, дарагие. 🙂 “Я тэбя люблу” (ц) грузинское отделение офиса.
Если помните, первоначально крыса имела несколько другой вид
А сейчас стала короче, стройнее, добавилось свободно вращающееся колесо
так как без него повороты делать было трудно… я вернул робота дизайнеру и попросил все-таки заменить те два задние колесика на одно свободное, как на детской коляске, как и было задумано.
Однако это одно колесо оказалось слишком коротким… и часто крыса застревала на трассе, буксовала, потому, что падала на корпус, а колеса поднимались иногда в воздух.
Время и так поджимало, возвращать робота дизайнерам (Рубику с Кареном), чтобы они подправили длину колеса не совсем хотелось.
И я недолго думая взял ножницы и стал грубо резать аликобонд корпуса… Ножницы оказались не самым подходящим инструментом, и я продолжил работу офисным резаком… которым весьма успешно порезал себе палец, да так глубоко, что не мог остановить кровь в течение пятнадцати минут, заляпал ею пол офиса, и понял, что такими темпами следующие пятнадцать минут мне ее тоже не остановить. Бегать в аптеку за пластырем не хотелось, так как сторожа меня в здание больше не пустят – типа поздно (“мужчина, не паложена”(ц)) а так они меня выкурить не могут из офиса, я их не слушаюсь. Звонить по знакомым и спрашивать как остановить кровь хотелось меньше всего, уже хотел поискать в интернете, как услышал звуки за дверью – кто-то выходил или входил в соседний офис. Через секунду женщина в коридоре у соседнего офиса увидела парня с засунутым в рот пальцем, который спрашивает, нету ли у нее пластыря.
– Есть – ответила она… как раз оказался с собой – и поспешно дала мне
– Спасибо – ответил я – а вы вернулись в офис или уходили?
– Ушла, а потом вернулась
– Можно спросить как так вышло? – поинтересовался я
– Не знаю, просто захотелось вернуться – ответила она
Как вы уже догадались, вся работа была сделана в течение последних дней, ходовая часть и сама hardware крыса дошла до меня буквально за несколько дней до конкурса…
Примечательно, что электронщик команды, Hovik, он же art_green{.lj-user}, махнул в хопан эмиграцию, и сейчас благополучно работает в славном городе Питере… на стройке… нет, не строителем… – электриком 🙂
(Знаю одного типа, владельца ряда магазинов в Ереване и Октемберяне, его друзья величают – “олигархом”, так вот он настолько озабочен влиянием мирового кризиса на Армению, что хочет закрыть свои магазины и уехать в Сочи работать крановщиком)
Соответственно возникшие проблемы пришлось решать без Овика… а вопросы возникли – пришлось менять расположение инфракрасных датчиков, снижать скорость движения, исправлять баг в пайке power switching supply – вообще работа типа исследовательской и трудно продумать все сразу, а затем ничего не менять.
А самая большая проблема оказалась такой: часть датчиков вела себя непредсказуемо – казалось что видят они дорогу, или нет, зависит от чего угодно – времени суток, скорости дрейфующих айсбергов…
И тут неоценимой оказалась помощь электронщика Рубика – это на его столе сделаны фотографии выше
Я вообще концептуально был против обращаться к взрослому профессионалу, так как наша крыса отражает реальное положение дел в команде и мы такие какие есть… если есть, а Овика уже не было, и выхода не оставалось…
Для отладки я запрограммировал крысу так: перед стартом она просто зажигает определенный светодиод если видит определенным глазом линию. Пока не увидит дорогу, не начнет двигаться. Отверткой можно подкрутить переменное сопротивление, регулирующее чувствительность датчиков и добиться того, чтобы светодиоды зажглись… однако через некоторое время, даже если робота вообще не трогать… он переставал видеть, а точнее везде начинал видеть черный цвет… тогда приходилось подкручивать сенсор обратно
Другая часть инфракрасных датчиков видела линию четко, независимо от всего… то есть понятно, что по дороге между частью светодатчиков и микроконтроллером (мозгами крысы) происходило что-то загадочное.
Шутка дизайнера Рубика, когда он цитировал песню эмпи рей “sev u spitak, tars u shitak yes chem karogh tarberel” казалась совсем не к месту…
Моего недалекого в электронике ума хватало только на то, чтобы заподозрить слабый контакт или испорченное переменное сопротивление но в тот момент, когда на моих глазах светодиоды забытой на черной линии крысы постепенно, в течение пятнадцати секунд загорелись, я понял что тут о контактах нечего и думать – видимо когда что-то нагревается, чувствительность датчиков меняется. Но что? И почему?
Взял крысу – и к Рубику – электронщику.
– Ну дорогой, откуда же я знаю где у нее плывет – развел руками Рубик. Тут у тебя и мультиплексор, и компаратор, и вот этот кондик может течь… вот этот воспик видишь? это конденсатор
– Я знаю что такое конденсатор
– Ну его можем и поменять, но на самом деле надо детально обследовать все элементы… сколько говоришь у нас времени, завтра утром уже? да, не успеем, просто поменяем воспик, так как очень вероятно что он и течет
– А в электронике сборщика утечек не бывает? – спросил я
– Ну как сказать, – ответил Рубик – и стал работая объяснять мне насчет утечек и возможных методов борьбы с ними
В семь утра я проснулся и протестировал крысу. Вечером она как на зло работала превосходно, и до и после замены конденсатора. С утра опять глюки. Видимо, остыла, замерзла. Ее как машину зимой, нужно прогревать перед стартом – то есть заставить работать, ходить кругами, а при работе садится аккумлятор.
Кроме того, роботов перед началом конкурса забирают на допинг контроль, так как трасса уже видна и его можно перепрограммировать на прохождение конкретного пути. Сколько времени нужно на прогрев крысы я точно не знал – каждая команда имеет в своем распоряжении 30 минут на подготовку и прохождение трассы. Успеет ли прогреться та неизвестная деталь, которая должна прогреться?
Да, и именно из-за этого возникли глюки с распознаванием знака поворота налево… я лихорадочно пытался изменить алгоритм так, чтобы крыса основываясь на интуиции делала эвристические выводы о наличии знака. Но не успел. Пора портировать libastral на avr микроконтроллеры :)))
Сегодня вся френдлента пестрит сообщениями об изменении логотипа армянской футбольной федерации
старый новый
При этом представители АФФ опровергали информацию, что логотип изменился. Говорили, что մթոմ “так и было”. Я человек от футбола далекий, но очевидно, что удаление контура Арарата с логотипа – подлиза.
Что для меня примечательно в этой истории – так это то, что в интернете, больше чем в жизни – слово не воробей. Его успеют скопипейстить, перепечатать, его, возможно можно будет отыскать в Архиве (если он не станет продажным, для чего есть все предпосылки – Гугль и Яху)
<blockquote style="border-left: 2px solid rgb(255, 204, 0); padding: 10pt; margin-left: 30pt; background-color: rgb(255, 252, 236);">
<p>
Приятная грусть из его размышлений исчезла. Прошлое, подумал он, не просто было изменено, оно уничтожено. Ибо как ты можешь установить даже самый очевидный факт, если он не запечатлен нигде, кроме как в твоей памяти? Он попробовал вспомнить, когда услышал впервые о Старшем Брате. Кажется, в 60-х… Но разве теперь вспомнишь? В истории партии Старший Брат, конечно, фигурировал как вождь революции с самых первых ее дней. Подвиги его постепенно отодвигались все дальше в глубь времен и простерлись уже в легендарный мир 40-х и 30-х, когда капиталисты в диковинных шляпах-цилиндрах еще разъезжали по улицам Лондона в больших лакированных автомобилях и конных экипажах со стеклянными боками. Неизвестно, сколько правды в этих сказаниях и сколько вымысла. Уинстон не мог вспомнить даже, когда появилась сама партия. Кажется, слова «ангсоц» он тоже не слышал до 1960 года, хотя возможно, что в староязычной форме — «английский социализм» — оно имело хождение и раньше. Все растворяется в тумане. Впрочем, иногда можно поймать и явную ложь. Неправда, например, что партия изобрела самолет, как утверждают книги по партийной истории. Самолеты он помнил с самого раннего детства. Но доказать ничего нельзя. Никаких свидетельств не бывает. Лишь один раз в жизни держал он в руках неопровержимое документальное доказательство подделки исторического факта. Да и то…
</p>
Интересно, Архив вынудят изменять старую инфу, или ему будут за это платить?
Այս հինգշաբթի բոլորը, ինչպես միշտ, զբաղված էին իրենց գործով։ Նախարարները՝ նիստ էին անում շենքում, բողոքարարները՝ ցույց շենքից դուրս։ Ոստիկանները՝ բողոքարարներին քշում մուտքից հեռու, որ նախարարների աչքին չընկնեն։
այլ բողոքարարնել էին տեղում։ Նախարարներին տեսնելու ժամանակ բացականչում էին՝ «ամոթ»
Նախարարները կարծես չէին ամաչում։ Միգուցե նրանք թեստե՞ր են անցնում մինչ նախարար դառնալը։
Օրինակ՝ աներեսության չափը պիտի որոշ մինիմալ ցուցանիշից բարձր լինի։
Երբեմն անցորդները հետաքրքրվում էին, թե ինչ է Թեղուտը ու որտեղ է։
есть такое понятие – “зло”.
к примеру, зло – убивать. зло – пакостить.
зло – шантажировать.
А что еще зло? Зло нужно уметь идентифицировать. И это очень сложно.
К примеру, зло ли сносить Тегутовские леса? Или – добро?
Каждый из нас так или иначе, из лучших или худших побуждений, творил зло. В основном – маленькое, но нектороые – большое, крупное, и страшное.
И я не исключение. Наделал много мелких глупостей. А глупость, особенно в паре с невежеством тоже может повлечь за собой зло.
Страшное Невежество – это когда в сороковые годы прошлого века директор армянского зоопарка возвращаясь из Германии великодушно отказывается от предложенного в подарок ружья, которым усыпляют животных в экстренных случаях.
А возвращается именно в то время, когда слон ереванского зоопарка вышел на свободу, и перестал подчиняться отставному солдату, но заслуженному алкашу Ивану. Тому самому, по вине которого слона накануне грохнуло током высоковольтной линии.
<p>
Я не ответил ей, потому, что принципиально анонимам не отвечаю. Отвечаю только тем анонимам, кто представился.<br />Но неужели можно быть настолько … Неужели непонятно, что не имеет смысла сносить лес, чтобы потом его сажать?<br />Мы что в игрушки играем? Это же экологическая катастрофа! После этого она спрашивает, готов ли я пойти сажать деревья?<br />После того, как ребята из ВТБ выложили кучу бабок на то, чтобы снести лес, после того, как его снесли, отравили округу, убили кучу животных и заразили людей черти чем, эта аноним выражает мнение, что я нехороший человек, потому, что вместо того, чтобы на свои средства сажать, и ухаживать за новым лесом, я вышел на улицу с транспарантом, чтобы сохранить старый!<br />Дорогая аноним. У меня встречное предложение. Заразите себя раком, а потом идите лечитесь!
</p>
<p>
Другой мальчик (не хочу писать кто), я его коммент и мой, возможно, несколько неуравновешенный ответ заскринил, пишет:
</p>
<p>
———-<br /></span><span id="ljcmt205301"> Для конвертации обычного гражданина в тотального революционера, который может стать прекраным <br /> оружием в процессе расчленения Государства, прихода к власти выгодных организаторам властей, можно <br /> начинать с совершенно неполитических акций, общественных действий во имя природы/флоры/фауны<br /> /сохранения азонового слоя/вырубки лесов, благородных и близких каждому проблем, а в результате действий <br /> пропоганда и медленное но верно использование между делом и политических слоганов и требований, изредка <br /> анти-Государственных выкриков, пока через несколько месяцев не будете иметь человека, верящего в правоту <br /> свою и своих товарищей, вышедшевего за обычную коллею повседневной жизни, готового ложитьс</span><span id="ljcmt205557">я на рельсы, <br /> спать на северном проспекте, голодать, чувствовать потребность своей страны в себе. Любые изначальные <br /> средства хороши – акции ради сохранения морских свинок, медуз средиземья, горных гималайских козлов, <br /> баобабов Мадагаскара, и так далее."<br />————</p>
<p>
Вот оно как. Теперь уже любой нонконформизм воспринимается, как "вражда государству".<br /> Власти могут быть довольны.<br />У меня больше нет комментариев. Я зря с тобой поспорил. Твой текст говорит сам за себя. Мне нечего сказать.<br />Я тогда лепетал чепуху про инакомыслие, но я не осознавал, что говорю полному, круглому, лрив конформисту.<br /> Тому, кто написал далее
</p>
<p>
——<br /></span><span id="ljcmt207093"> Инокомыслие в свое время заставило армян сдать Карс, когда такие же инокомыслящие кричали, что войны <br /> закончились, Турция наш друг, правительство первой республики нужно сменить/посадить/сжечь, половина <br /> армии (инокомыслящие) дезертировали, вторая половина была взята в плен и истреблена, потому что <br /> огромная <br /> прослойка инокомыслящих счиотающих себя патриотами пытались построить свое государство, вместо того, что <br /> б всеми руками и ногами поддерживать государство, мы просрали большую часть своего государства, и твои <br /> слова утверждают меня во мнении – за 90 лет мы не извлекли уроков абсолютный ноль. Пайкар! Пайкар минчев <br /> вердж Айастани! Вердж мер болорис!<br />——–</p>
<p>
Звучит? Не буду писать о том, что Карс заставила сдать трусость, а не инакомыслие. <br />А между тем – дезертиров нужно наказывать. <u>Дезертир – он преступник</u>.<br />Его в военное время и пристрелить можно. По закону.
</p>
<p>
А человек, который вышел с транспарантом, потому, что хочет сохранить лес/просит свободы слова/бизнеса/простите, требует честных выборов, и т. д. – его по закону сажать не за что. <br />Он выражает свою гражданскую позицию. <br />Помните Маугли? "Вы столько раз говорили, что я человек, что я и сам поверил!"<br />Вот людям столько раз говорили – <a href="javascript:void(0);/*1217801140324*/">Քվեարկիր</a>, что они поверили, впервые за долгое время!
</p>
<p>
Но <i>самое обидное</i>, когда те, кто пишут про дезертирство и расчленение республики, сами по настоящему не служили.<br /> И как-то так получается, что чаще всего я слышу подобные "патриотические" высказывания именно от тех, кто не служил, либо служил в теплом местечке, рядом с домом, и постоянно вырывался домой.
</p>
<p>
Ребята, я служил на границе Республики Армения. В меня, как и в моих друзей, на КП мог попасть снайпер. <br />Может я и паниковал в начале, но я рад, что отслужил честно, и думаю, что был хорошим командиром взвода.<br /> Я почти единственный в дивизоне умел делать соответствующие артилерийские расчеты, основываясь на множестве данных – с карты, оптики, справочника, и мог уложиться в требуемое время, и подавать правильные команды. <br />И мои ребята имели хотя бы какое-то представление о том, как стреляют из пушки во время боя.<br /> Я не сидел у компьютера, и не играл в игрушки, и не показывал "крутым" солдатам порнушку, чем заняты многие с ВТ.<br /> Меня устроили в штаб, "в теплое место", и <u>я оттуда ушел</u>, мне было противно в штабе.<br /> В казарме – лучше. На позициях – еще лучше.<br /> Там горы, и нет скучного развода.<br /> А единственные, с кем нужно найти язык – это твои ребята, с которыми ты на посту.<br />С ними иной раз найти язык легче, чем с самодурами офицерами.<br /> Мне было легче. Хотя я общаться, вообще, судя по этому тексту, не умею.<br />И не пишите мне больше про дезертиров!<br />Не тому пишете! </span></div>
<p>
<span id="ljcmt207093"><br /></span>
</p>
Ждать ее было одно удовольствие, на площади, под музыку Хачатуряна, глядя на цветные, живые Ереванские фонтаны. Вскоре подьехала неказистая газель. Я голосую, она останавливается. Не на остановке, но ведь так всем удобней.
Где-то на проспекте кто-то не вовремя заметил нашу газель, и успел лишь постучать по ней. “Пассажиры” – тихим гулом испорченного телефона донеслось до водителя. Маршрутка медленно затормозила подобно межгородской электричке, и вновь довольно далеко от остановки.
В салон шумно ввалились нагнавшие маршрутку хихикающие девочки в сопровождении мамы. Мама тщетно пыталась успокоить дочерей. Пройдясь серией шуток по водителю, из-за которого они совершили небольшой марш-бросок по проспекту, они стали подтрунивать друг над дружкой. Фраза“Ктанем ес фотон Москва цуйц ктам” выдала эмигрантов, посетивших родню, родину 🙂
Около оперы газели встречал местный… бездомный. (бомжом его назвать нельзя) У него растрепанные, волнистые, полуседые волосы, он носит кожанную куртку и большущие очки.
– Номер 96, идет через Комитаса в Канакер – кричит он так, чтобы всем было слышно.
– Спасибо, айрик (папа) – протягивает ему сигарету парень.
– Спасибо, сыночек – отвечает бездомный, и ответственно выкрикивает номер и маршрут следующей машины. Он всем своим видом выражает важность своего дела, и с удовольствием затягивается сигаретным дымом.
Я думаю, что в Ереване когда ни-будь появится памятник и ему, так же, как когда-то появился памятник Кара-Бале – старичку, раздававшему прохожим девушкам цветы, памятник дворнику, и игроку в нарды.
На этой остановке, в маршрутку входит много людей, и сидячих мест не хватает.
– Присаживайтесь – это слово проносится по всему салону. Люди с готовностью теснятся, чтобы обеспечить местом новоприбывших. Если на кого-то совсем не хватает места, у него возьмут подержать сумку те, кто сидят.
Рядом со мной села черноволосая мама, усадив напротив свою семилетнюю дочку. С узким разрезом глаз и смуглой кожей, в темноте салона она напоминает маленькую обаятельную китаяночку. Дочка улыбается нам, а сидящая рядом со мной мама держит ее за ручку, может, чтобы удержать на поворотах, а может просто потому, что так приятно.
Затем появляется совсем тинейджерская парочка – девочка в стильной красной маечке, и мальчик с короткой стрижкой. Мест совсем нет, почти на каждом сидении уместилось по два пассжира, и тинейджеры стоят в углу у двери, обнимаются и улыбаются 🙂
Мы переглядываемся, мальчик с короткой стрижкой закрывает подружке лицо длинными волосами, все смеются. Маленькая девочка рядом с нами заинтересовывается брошкой, вываливающейся из кармана джинсов тинейджерки.
– Возьми себе – говорит последняя.
Девочка стесняется, и оставляет брошку.
Спустя пять минут становится настолько весело, что тинейджерка в красной маечке не может сдержать слез… и соплей.
Мама маленькой пассажирки достает из сумочки салфеточку, и передает тинейджерке.
Тинейджерка сквозь слезы хохочет. Дочка и мальчик-тинейджер играют друг с другом.
Так и едем, в тесноте, но весело, все улыбаются, и обмениваются теплыми взглядами
Постепенно маршрутка освобождается, мама пересаживается на другое место, а ее дочка с узенькими глазками переходит ко мне. Парочка садится напротив нас.
Москвички сходят, а малютка удерживает парня за плечо на поворотах.
Мы все вместе, в одной маршрутке, не зная имен спутников, ощущаем свое единство. Мы – Ереванцы.
Сходить мне, маме с дочкой, и тинейджерам пришлось на одной остановке, под большой бутылкой шампанского. Когда я встал, с обьектива упала крышка, и я попросил водителя задержаться. Включив фонарик сотового и полазив под сидениями я нахожу крышку.
“Что ты потерял?” – интересуется водитель. “Вот эту штуку от обьектива” – показываю. “удачи” – говорит водитель вернув сдачи. “Бари ерт”(доброго пути) – желаю ему я.
Выйдя на тротуар я замечаю вдалеке тиндейджеров, и дочку с мамой и машу им все еще включенным фонариком мобильного.
– Пака-пака – кричит мне девочка и пара рук машет в ответ 🙂
Номер похоже изменился, и виваселл вежливо ответил, что такого номера более нет.
Нет и нет. Но ответил виваселл на английском, затем на русском языках.
Армянского не последовало.
В девяностые была не только “депрессия”. Была и надежда, попытки сделать что-то хорошее.
Это потом стало ясно, что хорошее требует слишком много ресурсов, а заработать все равно не выйдет: Маленький рынок, нет спонсоров, а продается чушь.
А то хорошее, что успели реализовать – не видно, утеряно, забыто.
К примеру, Ар потерял и некоторые выпуски передачи Քաղաք, например ту, про дождь
Итак, Чфильмы – (по русски – не фильмы) – автор – Сергей Даниелян (незабвенный Еж), в ролях Мика Ватинян, Артур Манукян, который, к сожалению забросил профессию актера, Трдат Макарян, который, к счастью, иногда подрабатывает в рекламах, Дианна Нерсисян и многие другие
Все серии в этом посте. Удивительно, что подросло поколение, которое о них понятия не имеет.
А для меня Ереван девяностых не существует без Чфильм-а 🙂
Сначала моя самая любимая серия – 7ա – Մասնավոր խուզարկույի գրասենյակում (в офисе частного детектива)
Лето 2007-го года, после просмотра фильма Трешета в фойе кинотеатра Москва завязался разговор со сценаристом фильма – Паво Маринковичем (Pavo Marinkovic)
Фестиваль Золотой Абрикос, Ереван, Армения
Когда мне задают этот вопрос, я всегда надолго задумываюсь и начинаю улыбаться.
“А какой он – Ереван?”
А улыбаюсь я потому, что то, что я вспоминаю, совсем непохоже на город. Это большая коробка. Большая деревянная коробка с латунной зестежкой-крючком. Лакированная. Дома у родителей.
Когда открываешь ее, понимаешь, почему замочек такой тугой. Стоит открыть его, как крышка подскакивает и выплескивает Ереван. Ереван черно-белый, шуршаший, солнечный, жаркий, веселый, задиристый и счастливый. Мой дед и отец хорошие фотографы. Деда я помню только с камерой. Иногда, когда мы гуляли в парке – тогда не было статуи Сарьяна и это был просто парк – он давал мне подержать вкуснопахнущий кожаный футляр, пока фотографировал.
(տեքստը ամբողջությամբ [այստեղ][1])
և յուրաքանչյուր նյութ իրադարձությունների մասին կարող է դիտարկվել որպես քարոզչություն, ուզում եմ տեղեկացնել այս հնարավորության մասին՝ http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7272299.stm
<blockquote style="border-left: 2px solid #FFCC00; padding: 10pt; margin-left: 30pt; background-color: #FFFCEC;">
<p>
Are you in Armenia? Are you or anyone you know involved in the protests? Have you been affected by the clashes? Send your comments or pictures using the form below.
</p>
<p>
You can send pictures and video to․․․
</p>
В один прекрасный день к нам постучали двое незнакомцев. Один постарше, и один помоложе. Они оказались соседями, но не такими соседями, которые жалуются, что вы их залили, а такими соседями, которые живут в вашем квартале через здание, и у них не такой, как у вас график подачи электроэнергии
Ես ծանոթացել եմ Սմբատի հետ երբ ինքն ու Նարեկը մեր տուն եկան այս ֆիլմի հում նյութը ժապավենից վինչ քշելու համար։ Այսպիսով, ես էլ ինչ որ չափով ներգրավվել եմ այս ֆիլմի ստեղծմանը։
Ինձ տղաները շատ դուր եկան։ Լիլիթը պատմում էր որ Սմբատը տաղանդավոր ուսանող էր, դասերին կամ քնած էր կամ զբաղված крестик-нолик խաղալով, իսկ դասախոսները n-չափանի հավասարումներից քարկապ ընկած, դիմում էին նրան։ Այժմ ուսանողները անցնում են նրա թեորեմը։
Ինչ հավես ա, որ այժմ յուաքանչյուր մարդ ունակ է ռեժիսոր դառնալ և ֆիլմ նկարել։ Հիշում եմ, երբ ես երեխա էի և առաջին անգամ դիտում էի “how to steal a million” ֆիլմը «Վստրեչա»-ով, հայրս ասաց․՝ «տաղանդավոր մարդու մոտ ամեն ինչ լավ է ստացվում»։
Վարպե՝տ, սպասում ենք նոր գործերիդ։
Ֆիլմը մասնակցել է կինոփառատոններին և ստացել է մրցանակ լավագույն մտահղացման համար Լեհաստանում։
@{ Nikea Rurounin ; nikea@spyurk.am} 26.10.2020, 12:33:27
@{ ազատություն ոչ պաշտոնական ; azatutyun@spyurk.am} 19.09.2020, 3:00:06
@{ առավոտ ոչ պաշտոնական ; aravot@spyurk.am} 15.09.2020, 21:00:12
@{ Կորիզ ; koriz_@spyurk.am} 30.08.2020, 14:06:59
@{ Հետք (ոչ պաշտոնական) ; hetq@spyurk.am} 29.07.2020, 21:00:04
@{ անկապ ; ach94er@spyurk.am} 16/08/2019, 21:49:07
@{ քամի ; o_o@spyurk.am} 01.03.2019, 19:37:50
Լուս ; luso@spyurk.am} Շբթ 07 Հնս 2014 06:13:08 AMT
){kind=link}
