Միւս դէպքերում, միասնութեան կոչը այլրնտրանքային տեսակետներն ու ծրագրերը ճնշելու և ընդդիմախօսին «վնասազերծելու» կոչ է։ Միասնութեան կոչ անող կուսակցութիւնն ակնկալում է, որ միւս կուսակցութիւնները միանան իր ծրագրին, իր աշխարհայացքին և, իհարկէ, իր ղեկավարութեան տակ․ հակառակ դէպքում այն կարող էր ինքն իրեն լուծարել իբրև կուսակցութիւն և միանալ մէկ ուրիշի, ճիշտ այնպէս, ինչպէս որևէ ղեկավար կարող էր հեռանալ քաղաքական ասպարէզից։ Այս դեպքում միասնութիւնը դառնում է բռնատիրութեան մեղմասացութիւն՝ կարգախօսներով ու ամբոխավարական կոչերով հասնելու համար նրան, ինչին այլ կերպ հասնել չի լինի։ Նման ժամանակներում մէկ առանձին հարցն աւելի մեծ է համարւում, քան «սովորական քաղաքականութիւնը», կամ ժամանակներն են համարւում «արտասովոր» կամ «բախտորոշ»։ Բոլոր նման դէպքերում միասնութեան պահանջները ներկայացնում են գործող օրէնքները շրջանցելու կոչեր՝ դրանք անտեսելու կամ ոտնահարելու միջոցով, իսկ սովորաբար՝ երկուսը միասին։
ժիրայր լիպարիտեան պետականութեան մարտահրաւէրները
ես էլ, երբ տեսնում էի «միասին»֊ը, կամ «եդինայա ռոսիան», զգում էի, որ «միասին»֊ը բռնութիւն ա, ու ինչ֊որ մի խմբի շահի շուրջ ա։
նոյն պատճառով շատ «վախելու» ա «մենքը եսից շատ ա», կամ նման կարգախօսները։ զի «մենք»֊ի փոխարէն, իրականում յաճախ յայտնւում ա ինչ֊որ խմբի շահը։
#քաղաքականութիւն #ազատութիւն #մէջբերում #քաղուածք #միասին #մենք #բռնութիւն #ժողովրդավարութիւն #գիրք #պատմութիւն
եկատերինա շուլմանից ու ստիւեն փինկերից եմ սովորել, որ հետազօտողները, քաղաքագէտները չեն աշխատում լոկ այս պահի տուեալների հետ։ դիցուք սա էսքան ա ու վատ ա, կամ լաւ ա։
աշխատում են տենենցների, միտումների հետ։
եթէ տենդենցն այն ա որ պատերազմներ աւելի քիչ են լինում, եւ աւելի քիչ զոհերով՝ դա չի նշանակում որ ձեր երկիրը չի պատերազմի, կամ ձեր բարեկամը չի զոհուի պատերազմում։ դա նշանակում ա որ տենդենցն ա այդպիսին։
եթէ բռնութիւնն ա նուազում, մէկը կարող ա ասել՝ ո՞նց, էն ա անցեալ շաբաթ հարեւանս միւս հարեւանին բակում ծեծել ա՝ դա հետազօտողի, գիտութեան համար այնքան էլ էական չի։ էականն այն ա որ օբյեկտիւ եւ գլոբալ տենդենցն ա՝ բռնութեան նուազումը։
լաւ փոփոխութիւններն աննկատ են, զի դանդաղ են կատարւում։ վատ փոփոխութիւնները սովորաբար կտրուկ են լինում։
մենք չենք ունենում նորութիւն, որ մի քանի հազար մարդ կտրուկ սկսեց աւելի լաւ ապրել։ բայց ունենում ենք հակառակ նորութիւններ։ նաեւ չենք ունենում նորութիւն այն մասին, որ քանի հազար մարդ աստիճանաբար սկսեց աւելի լաւ ապրել՝ դա աննկատ ա անցնում, ու նաեւ, նման վերնագրեր չես տեսնի, զի դրանք կտոցներ չեն բերում։ զլմ֊ն աշխատում ա կտոց բերելու վրայ։ աւաղ, սոցիալական կայքերի ալգորիթմներն էլ են նման ձեւ աշխատում՝ բերում են կտոցներ ոչ պարտադիր ամենաորակեալ գրառումներին, որ ներգրաւուածութիւնն են մեծացնելու։
եւ խրախուսում են էպատաժ անող մարդկանց՝ իրենց պէտք եկած ուշադրութեամբ։
ինչի՞ եմ սա ասում։
զի ինձ կարեւոր ա թւում գիտակցումը, որ մենք՝ մարդկութիւնը՝ վատ ուղղու վրայ չենք։ որ ընդհանուր դբա լաւն ենք շարժւում։ ու որ մենք օբյեկտիւ գնահատականներ տալ դժուարանում ենք զլմ֊ի, սոց․ ցանցերի, եւ անձնական փորձառութիւնների հիման վրայ։
երբ վերլուծում են զլմ֊ների վերնագրերը՝ դրանք միայն վատանում են։ երբ վերլուծում են իրական տուեալները՝ դրանք լաւանում են։ սա կարեւոր ա։
յղում եմ անում ստիւեն փինքերի գրքերին, մասնաւոարապէս the better angels of our nature, ուր նա մանրամասն դիտարկում ա բռնութեան նուազումը եւ դրա պատճառները։
ուզում եմ աւելի լաւ զգաք, քան աւելի վատ։ ու ուզում եմ այսօրուայ կեցութիւնը աւելի գնահատուած լինի, զի էսպիսի հրաշք դեռ երբեք չի եղել։ երբեք մարդկութեան պատմութեան մէջ չի եղել շրջան, երբ բռնութիւնն այդչափ ցածր էր։ սա պէտք ա գնահատել։ ու պէտք ա ուրախանալ, կարծում եմ։
#մարդիկ #բռնութիւն #գիրք #հանրութիւն #քաղաքագիտութիւն #ստիւեն_փինքեր #դբա_լաւը #միտում
մէկի հետ խօսում էի, հարցնում էի՝ դու 2008֊ին քանի՞ տարեկան էիր, ասում ա՝ ութ, ասում եմ, տես, տաս տարուայ մէջ հանրութիւնն ինչքան ա փոխուել, բռնութիւնն այլեւս մոդա չի, չարացած չեն, ասում եմ, 2008֊ի կադրերը նայես՝ մարդիկ չարացած էին, նոյնիսկ ոստիկանական վիլիսն էին վառել, որը ճիշտ ա, ինչ֊որ պատճառով մտաւ մարդկանց մէջ, բայց վառել են։
ասում ա՝ հա, հայրս էր վառողներից մէկը, գոնէ ասում ա իբր ես էի որ ասի՝ բենզինը լցրէ՜ք, լցրէք վառենք։
այլ անգամ սփիւռքահայի հետ էի խօսում, նոյնն բանն էի ասում բռնութեան նուազեցման մասին, ասում եմ՝ չարացած էին, պատկերացնո՞ւմ ես, ոստիկանական ջիպն են վառել, ասում ա՝ ես ամերիկայից եմ եկել, ես պատկերացնում եմ։ (:
#բռնութիւն #ոստիկանութիւն #քաղաքականութիւն #պրոտեստ #թաւիշ
սոցիալական պայմանագրի ամենաէական յատկութիւններից ա՝ աութսորս անելը բռնութիւնը մի, եւ միայն մի մարմնին՝ ստեղծուած լեւիաթանին՝ պետութեանը։
դա պատահական որոշում չի։ հանրութիւնները համաձայնել են, որ ինչքան էլ կոռումպացուած չլինի այդ պետութիւնը, ինչքան էլ այն չչարաշահի սոցիալական պայմանագրով իրեն հասած բռնութեան մենաշնորհը՝ չհալածի այլախոհներին, օրինակ՝ միեւնոյնն ա՝ հանրութեանը ձեռք ա տալիս ունենալ մէկ բռնութեան աղբիւր՝ ոչ թէ շատ եւ անհասկանալի աղբիւրներ։
շատ անհասկանալի աղբիւրների պարագայում անհրաժեշտ ա բաւական մեծ ռեսուրս վերլուծելու բոլոր դէպքերը, եւ պարզելու որ դէպքում էր որ բռնութիւնը արդարացուած։ նման պատճառով մենք որոշել ենք որ ոչ մէկ չի կարող դատել եւ պատժել մարդկանց, բացի պետական դատարանից։
արդե՞օք մենք չգիտենք որ պետական դատարանը յաճախ արդար չի։ արդե՞օք մենք չգիտենք, որ այն յաճախ բաւարարում ա իշխանութեան շահերը։ ապա ինչո՞ւ ենք մենք տալիս իրան այդ իրաւունքը։ որովհետեւ այլընտրանքն աւելի վատն ա։
չի կարելի թերագնահատել հայաստանում տեղի ունեցած յեղափոխութիւնը՝ այն արուած էր առանց բռնութեան՝ յեղափոխականների կողմից։
հետաքրքիր ա որ ընթացքում սերժի իշխանութիւնը ստիպուած եղաւ ինքը հրաժարուել բռնութեան մենաշնորհից՝ աութսորս անելով բռնութիւնը յանցաւոր էլեմենտների մօտ՝ որ դիմակներով եկել էին ցուցարարներին ծեծելու։ յիշո՞ւմ էք։ դրանք ոստիկաններ չէին։
ու իշխանութեան ու պետութեան թուլացման ամենաէական նշաններից ա՝ բռնութեան մենաշնորհ զիջելը։
երբ էդ դիմակներով մարդիկ դուրս եկան փողոց՝ ես մտածեցի հէնց այդ մասին՝ բռնութեան մենաշնորհի՝ եւ էն մասին, ինչի մասին տարբեր աղբիւրներից գիտեմ՝ եթէ իշխանութիւնը դելեգացիա ա անում պետական բռնութեան մենաշնորհը անկապ յանցաւոր էլեմենտների՝ էդ պետութիւնը ահաւոր թուլացած ա ու իրան երկար կեանք չի սպասում որպէս կանոն։ ինչքան էլ անհաւատալու էր թուում՝ սերժի իշխանութիւնը տապալուեց դրանից յետոյ մի քանի օրուայ մէջ։
նիկոլը շատ լաւ գիտակցում էր, որ բռնի յեղափոխութիւնը սխալ ուղի ա։ այ ծռերը չէին գիտակցել։ ու նիկոլը յաջող յեղափոխութեանը հասաւ՝ իսկ ծռերը՝ չէ։
երբ նա մի քանի տարի առաջ դուրս էր եկել բանտից՝ բոլորն ակնկալում էին իրենից բռնի յեղափոխական քայլեր։ փոխարէնը հակ֊ը էն ժամանակ, եւ նիկոլը հակ֊ի հետ կոչ արին մարդկանց գնալ ընտրութիւնների եւ անել այդ յեղափոխութիւնը քուէարկելով։
արդե՞օք դա միամիտ էր։ արդե՞օք իրենք չէին հասկանում ինչքան աւելի պորուլար կը լինեն, եթէ թոյլ տան աւելի գրաւիչ ռիտորիկա։ իրենք հասկանում են, որ եթէ կայ մի ուժ, որ գրաւում ա բաղրամեան 26֊ը, ապա արդե՞օք չկայ հայաստանում, կամ դրսի ուժերից եւս մի ուժ, որ կը կարողանայ նոյնը կազմակերպել։ ապա ո՞րն ա իրաւակարգ իշխանութիւնը։
ես տարրական բաներ եմ գրում, որովհետեւ ինձ տխուր ա որ մարդիկ արդարացնում են ըմբոստների բռնութիւնը ամն֊ում։ ես հասկանում եմ, որ ըմբոստներից շատերը խաղաղ են՝ ապրեն իրենք։ ես հասկանում եմ որ կողոպտիչների զգալի մասը ըստ երեւոյթին պրոտեստ արտայայտողների հետ կապ չունեն։ բայց ոստիկանական մեքենաներ եւ բաժիններ այրողները՝ ունեն՝ դա իրենց պրոտեստի արտայայտումն ա։ ու դրան ես դէմ եմ։
ակնյայտ ա որ 2008֊ին մեզ մօտ կողոպտողների մեծ մասը, եթէ ոչ բոլորը՝ պետական սադրիչներ էին՝ ինչը, ես կարծում եմ՝ ամն֊ում հնարաւոր չի՝ նոյն պատճառով՝ ամն֊ում գիտակցում են պետական բռնութեան մենաշնորհի կարեւորութիւնը։ մեր դէպքերի մասին բաւական տեղեկութիւններ կարելի ա ստանալ պասկեւիչեանի ֆիլմից, ուր պարզւում ա որ կողոպտուած մի խանութը հրաժարուել ա ոստիկանութեանը տրամադրել տեսախցիկների ձայնագրութիւնները, իսկ մի կողոպտիչ ում բռնել են՝ եղել ա հհկ֊ի վստահուած անձ նախկին ընտրութիւններում։ սա նոյնպէս պետութեան բռնութեան մենաշնորհից հրաժարուելն էր։
հիմա շարունակեմ՝ էս ինչ կատարուում ա ամն֊ում՝ կրկին, նկատի չունեմ խաղաղ ցոյցերը, այլ նկատի ունեմ անկարգութիւնները, դա արդիւնք ա բլմ֊ի եւ նման կազակերպութիւնների գործունէութեան։ եթէ խորանաք կը տեսնէք, որ բլմ֊ն ռասիստական կազմակերպութիւն ա։ շատ նման կու֊կլուկս֊կլանին՝ բայց հակառակ ուղղութեամբ։
ու ամն֊ում իհարկէ ռասիզմ կայ՝ բայց այն համակարգային ռասիզմ չի։ ինչպէս հայաստանում էսօր կոռուպցիա կայ՝ բայց այն համակարգային չի։ ամն֊ում կար սեւ նախագահ։ ամն֊ում կան բազմաթիւ յաջողաւ եւ հարուստ աֆրո֊ամերիկացիներ։ սա քննարկելի հարց չի։
եթէ մի ոստիկան հայաստանում վերցրել ա կաշառք արագութիւնը գերազանցող վարորդից՝ դա չի նշանակում, որ նա կիսուում ա իր վերադասների հետ, որ կիսուում են իրենց վերադասների հետ, եւ դա մի ամբողջ բնակչութիւնը կողոպտելու արդիւնաբերութիւն ա։ այսօր դա եզակի դէպք ա որի հետ պետութիւնը, եւ ոստիկանութիւնը ընդհանուր առմամբ կապ չունի։ նոյն ձեւ՝ եթէ մի ոստիկան ամն֊ում սպանել ա որեւէ մէկին, ու չպէտք ա դա անէր՝ ապա դա համակարգային խնդիր չի ու համակարգային ռասիզմ չի։ իհարկէ՝ սպանուածների զգալիս մասը սեւեր են՝ բայց եւ յանցագործների զգալի մասն են սեւերը։ դա լրիւ այլ խնդիր ա, ու սեւերին իրենց համակարգային աղքատութիւնից հանելու ոչ պետական՝ ոչ լիազօրութիւններ տուող, միջոցներ են պէտք։ զի պետութիւնը չպէտք ա լիազօր որեւէ շերտ, դրանով դիսկրիմինացնելով մնացած շերտերը։
կրկին՝ ես չեմ պնդում որ ամն֊ում չկան խնդիրներ, բայց ես պնդում եմ, որ էդ խնդիրների լուծումները ոչ զանգուածային անկարգութիւններն են, եւ ոչ էլ աֆրո֊ամերիկացիներին լիազօրուած պայմաններ տրամադրելը։
#պետութիւն #բռնութիւն #ամն #հայաստան #ոստիկանութիւն #քաղաքականութիւն
մի բան էլ ցաւեցնելու մասին։
դէ, նախ ֆիզիկական ցաւից (չնայած եթէ խորանանք, շատ առանձին չեն հոգեւորն ու ֆիզիկականը), ինչի՞ համար ա այն։ դա մեխանիզմ ա, որ ջոկես, թէ սա փուշ ա, մատդ ծակել ա, էլ չկպնես։
ստիպում ա, որ հոգատար լինես քո մասին։
ո՞րն ա հոգեւոր ցաւի իմաստը՝ ասենք, նեղացրիր մէկին, նա նեղացաւ, քեզ ցաւաց, ջոկիր որ վատ բան ես արել, էլ չես ուզում անել։
սրանք են մեխանիզմները։
իսկ մարդիկ շատ շուստրի կենդանիներ են, ու ջոկել են, ինչպէս կարելի ա էքսփլոյտ անել այդ մեխանիզմները։
օրինակ, սովորեն են խոշտանգել։
նաեւ, սովորել են կիրառել հոգեւոր խոշտանգումներ։
եւ խոշտանգումն ըստ էութեան ստոր ա, զի, դէ, էքսփլոյտ ես անում այլ բանի համար նախատեսուած ձեւը։
ասածս ինչ ա՝ եթէ ֆիզիկական խոշտանգումներից խուսափել չէք կարող, ապա հոգեւորից կարող էք։
զի դո՛ւք էք զգում։
հասկացէ՛ք, որ ձեր հանդէպ ստոր են վարւում, որ դա հոգեւոր բռնութիւն ա, ու վատ մի զգացէք։
եւ արդե՞օք ուզում էք ներքաշուել սադո֊մազո դրամաների մէջ։
մէղկ չէ՞ք։
արդե՞օք չարժի աւելի հոգատար լինէք ինքներդ ձեզ հանդէպ։
ու տէնց։ #խոշտանգում #բռնութիւն #հոգատարութիւն #մարդիկ #յարաբերութիւններ
կարդում էի սա՝ https://www.novayagazeta.ru/articles/2018/12/20/79005-hachaturyan-tantsy-s-pistoletom ու մտածում այն մասին, որ ոչ էդ չափի, բայց բռնութիւնը մեզ մօտ ահաւոր տարածուած ա։
որ հայրը տուն գայ, բոլորը տանը լինեն, որ սա էստեղ լինի, ու ոչ այլ կերպ, ու ամէն մանրուքից կռիւ սարքելը, որն ահաւոր տոքսիկ ա։
ու մի հատ էլ ասում են, թէ ծնողները սիրում են երեխաներին։ ո՞վ ա սիրում։ ես իսկապէս չեմ կարծում, որ էդ վերահսկողութիւնն ու ճնշումները, որոնց միջով անցնում են մեր երիտասարդների մեծ մասը, թերեւս տղաներն աւելի քիչ, քան աղջիկները, էդ սէր բառով չի նկարագրւում։
հոգոց։
#ընտանիք #բռնութիւն
ու ընտանեկան բռնութիւնն գիտէ՞ք ինչով ա կայուն՝ անհաւասար յարաբերութիւնների պատճառով։ ընտանիքի մի մասի մօտ անհամեմատ աւելի մեծ ադմինիստրատիւ ռեսուրս կայ, որը նա կարող ա կիրառել։
իսկ նրանք, ում ճնշում են՝ անկախ չեն։ տեքնիկապէս, ֆինանսապէս։ թէ չէ, իրականում, ռուսաստանը մեծ ա, կարելի ա եւ փախչել։ իսկ հայաստանը՝ հա, փոքր ա, համ էլ երեւանից բացի գոյատեւելու քաղաք չկայ։ այլ քաղաքներում աւելի բարդ ա, համ էլ փոքր են, հեշտ նկատելի ես, իսկ երեւանում՝ նոյն քաղաքն ա, ու էլի հեշտ կարող ես բռնուել։ բայց էդ ամէնը լուծելի ա, եթէ զոհը զգում ա, գոնէ զգում ա իրան անկախ, ու արժանավայել։
որը, դէ, էդ ձեւ դաստիարակելիս, յաճախ չի հանդիպում։
բարոյականութիւն բառը չեմ սիրում։
որովհետեւ այն ենթադրում է ընդհանուր կանոնների ցանկ, որին բոլոր հասարակութեան անդամները պէտք է ենթարկուեն, եթէ բարոյական են։ յիշենք նաեւ, որ այն փոփոխւում է ժամանակում եւ տարածքում։
իսկ մարդիկ շատ զանազան են, որ կարողանան հաղորդակցուել նոյն պրոտոկոլի սահմաններում եւ նոյն ձեւով։
այսպէս, քանի որ բարոյականութիւնը ընդհանրացնող է, ես կարծում եմ, որ այն տոտալիտար է։
բռնապետական է։ ու ընդհանուր առմամբ, բռնութեան մասին է։
բարոյականութիւնը՝ բռնութիւն է, անձի վրա բռնանալ է։
ու ապա ես օգտագործում եմ էթիկա բառը, որպէս հասկացութիւն, որը սահմանում է այս եւ այս մարդու յարաբերութիւնը։ ամէն երկուսի յարաբերութիւնը ունիկալ է, անկրկնելի։
ու ապա ամէն երկուսի միջեւ հաղորդակցման կանոններն են ունիկալ։
էթիկայի պարզ օրինակ․ դու ինձ ասել ես որեւէ մի բան։ ես տարածել եմ։ կարող է օկ ես, որ տարածեմ։ կարող է՝ ոչ։ կախուած է տարբեր զանազան մանրուքներից։ ու դա մենք ինքներս ենք որոշում, սովորաբար առանց պայմանագիր կազմելու, ու իրար հասկանում ենք։
ու սա ընդհանուր կանոնների մասին չէ։ սա կոնկրետ այս մարդու եւ այս մարդու մասին է։
շատ լիբերալ է։ անձնաւորուած։ բողոքական։ ոչ ուղղափառ։ ազատութեան մասին է։
հենց այդպէս։
Այսպես, հանդիսավոր ասեմ, ռեժիսոր Նանոր Պետրոսյանի ներկայացման մասին, որի անունը ես դեռ չեմ ասի։ Կասեմ վերջում։
Հենց սկզբից ես նկատում էի այսպես կոչված ռեժիսորական «նախոդկաներ», ու ուզում էի դրանց մասին գրել, իսկ հետո կամաց կամաց պարզ դարձավ, որ դրանք պարզապես նախոդկաներ չեն, կամ պարզապես ձեւ չէ, որ գուցե այլ տեղ էլ է կիրառվել։
Օրինակ, այն որ դերասանները դահլիճում էին սկզբից, իսկ հետո իրենք իրենց աթոռները վերցրին ու բարձրացան բեմ։ Ու դա պատահական նախոդկա չէր։
Ի դեպ, նախոդկաներից՝ նախոդկա էր Մարի Դոլմազյանը իր ալտով։ Այդ գործիքը եւս մեկ արտահայտման շերտ էր, եւս մի ինտերպրետացիա, եւս մի ձայն։
Իսկ ի՞նչ էին արտահայտում դերասանները․ մեկը՝ շատ անհանգիստ, անընդհատ տանջվող։ Ժամանակ առ ժամանակ, երբ էլ չէր դիմանում, վեր էր կենում, բայց ձեռքը աթոռից չէր թողնում, վախենում էր թողնել իր աթոռը։ Աթոռը ապահովություն էր տալիս։ Իսկ ապահովության զգացողությունը թմրանյութի ազդեցության տակ հալյուցինացիայի պես է, այն իրական չէ, սակայն այնքան է ձգում, որ հնարավոր չէ դիմադրել։
Այդ աղջիկը իրենցից միակն էր, ումից երեւում էր, որ նա հասկանում է որ բնավ լավ վիճակում չէ, զգում է դա իր բոլոր բջիջներով։ Դա այն մասին է, որ շատ կարեւոր է հասկանալ, որ(երբ) դու հեչ էլ լավ վիճակում չես։ Կոնֆորմիզմը, ինձ թվում է, նաեւ դրանից է գալիս՝ երբ մարդիկ լավ էլ գոհ են իրենց կյանքից, բնավ չեն հասկանում որ նրանք իրականում վատ են։
Լինի դա ամուսնացած զույգ, կորպորացիայում աշխատող ինժեներ, բանկի կլերկ, պետական չինովնիկ, կամ նույնիսկ փողոցով անցնող քաղաքացի։ Եթե նրանք գոնե հասկանային, ինչ վատ են, դա արդեն կարող էր առաջին քայլը լինել։
Դերակատարներից մնացածը, կարծես, անհամեմատ ավելի հանգիստ էին վերաբերվում կատարվողին։ Ինչպես եւ ցանկացած հասարակության, կամ ընկերության, կամ խմբի մեջ։ Փոքր մասն է գիտակցում, իսկ ավելի փոքր մասը անցնում ավելի առաջ։ Այս դեպքում ֊ գործողություն է նույնիսկ աթոռը թողնել։ Բայց այն պահանջում է սովորական դարձածից ազատվելու համարձակություն, կամք։ Որոշում։
Որոշումը մահվան պես սարսափելի է։ Պատահական չէ, որ «decide» բառի արմատը հենց այն մասնիկն է, որ մենք հանդիպում ենք նաեւ «homicide» եւ «suicide» բառերում։
Ու այո, մնացածն էլ չեն որոշում։ Նրանք թվում են հանդարտ։
Մարին, կարծես միայն մեկ անգամ ինքնամոռաց թողեց իր տեղը, երբ իր ալտը արտահայտում էր իր ցավն ու սարսափը, բայց երբ նկատեց, որ իր տեղում չէ, իսկույն իրեն հավաքեց, ու զբաղեցրեց այն։
Անշուշտ, մենք բռնության ականատես էինք։
Հասմիկը խոսում էր դանդաղ։ Արտահայտվում էր։ Նարեն նույնպես։ Շատ դանդաղ։ Իրենց մեկնաբանություններից պարզ էր դառնում որ ինչ որ մեկի սահմանը անցել են։ Հետո՝ որ վատ է լինելու, իրենցն էլ կանցնեն։ Որ սառնասրտորեն ու դաժան։
Ընդ որում Նարեն ոնց որ ընդդիմադիր մամուլ լիներ՝ ամբողջ ճշմարտությունը չէր ասում, մի մասը ասում էր, իսկ մի մասը բաց թողնում, ոնց որ վախենար ձայնավորելուց։ Այնքանը թույլատրելի սահմաններում էր, իսկ մնացած բառերը բարձրաձայն ասելու համարձակություն չէր հերիքում։ Երբեմն հնչեցնել այդ բառերը կարողանում էր այն լավ գիտակցող աղջիկը։ Գիտակցող, որ հարմար չէ, որ ճնշված է։
Մնացածը արտահայտում էին որոշակի տագնապ, որոշակի մտահոգություն, բայց բավական սառնասրտորեն։ Երբ ուրիշների մասին էր ֊ ու պետք է պարզ լիներ, որ իրենց հետ էլ կլինի, ինձ նույնիսկ մի պահ թվաց որ ոնց որ հեռուստացույց դիտեն։ Բայց ոչ մի փոխելու փորձ, ընդամենը դանդաղ արտահայտություններ։
Այդ դանդաղությունը, ինձ թվում է այն մասին է, որ երբ քո սահմանները անցնում են արագ ֊ եկավ, վրաերթեց ֊ անմիջապես ռեակցիան լինում է ֊ կամ փախուստ, կամ դիմադրություն։ Որովհետեւ այդ ժամանակային չափողականության մեջ գիտակցումը գալիս է, ու դրան կարող է հետեւել պրոտեստը։
Պրոտեստը չի հետեւում երբ ժամանակը աննկատ է սլանում։ Օրինակ՝ աննկատ բարձրացրին հարկերը, քիչ քիչ ամրապնդվեց ինֆլյացիան, դանդաղ, բայց պարզ դարձավ որ արտահայտվելը արդեն վտանգավոր է, երեկ աշխատանքի տեղը խորհուրդ չէր տրվում մտնել սոցիալական ցանցեր, իսկ այսօր չաթ մտնելու համար ադմինիստրատիվ տուգանք է, երեկ ամուսինը նկատողություն արեց, որ պատառաքաղը սխալ ես բռնում, իսկ այսօր՝ որ դու ես մեղավոր, որ զարդուցիչը չզանգեց, ու քեզ ծեծ է հասնում։
Այն մասին է, երբ իջեցնես գորտին եռացող ջրի մեջ՝ նա ցավը կզգա, կթռնի դուրս, իսկ եթե նրան իջեցնես գոլ ջրի մեջ, ու քիչ քիչ ջրի տաքությունը բարձրացնես՝ չի էլ նկատի ինչպես եփվեց, ու բնականաբար, մահացավ, սակայն դուրս չի թռնի։
Հա, պիեսը կոչվում է «Բռնաբարություն»։
Ինչպես նշեցի, սա ընդհանուր առմամբ բռնության մասին էր՝ առանց շեշտելու ֊ սեռական է այն, թե քաղաքական, ընտանեկան թե գողական, ոստիկանական, թե կորպորատիվ, մանկապարտեզում թե աշխատանքի վայրում։
Ու վերջում, բնականաբար, դերակատարները վերցրին իրենց աթոռները ու միացան դահլիճին։ Քանի որ նրանք ընդամենը մեզնից մի քանիսն էին, իսկ մենք բոլորս այդ նույն վիճակում ենք, պարզապես չնկատելու ենք տալիս ճիշտ իրենց պես։ Ու շատ կարեւոր էր, որ Նարեն հենց այսպես, մեր պես վերարկուով էր նստած։ Որ շեշտվի, որ մեզնից չի տարբերվում, կամ ավելի ճիշտ մենք իրենից չենք տարբերվում, նույն վիճակում ենք։
Ու գուցե պատահական չէ, որ նրանք մեզ էին նայում, իսկ մենք՝ իրենց։
Ու ինձ թվում է, պիեսի անունը կարող էր լինել «Հայելի»։
Գնացինք նայեցինք ինքներզ մեզ։
Շնորհակալություն, Նանոր։
Տեղեկատվական տեքնոլոգիաների եւ այլ տեքնոլոգիաների միջեւ զուգահեռներ շատ են տանում։ Օրինակ՝ երբ համեմատում են սպիտակուցի սինթեզը ԴՆԹ-ից, ծրագրի կոդի կոմպիլյացիայի՝ բինար ֆայլ ստանալու հետ։
Ես էլ, հետ չմնալով ցանկանում եմ համեմատել մարդկային հարաբերությունները եւ համայնքները տեղեկատվական տարածքի մեջ տեղի ունեցող պրոցեսների հետ։
Քաթի տակ․ փող, փառք, աշխատանք, հարաբերություններ, բռնություն եւ իհարկե՝ սեքս։
մնացեք մեզ հետ․
Ի՞նչ է ընդհանուր տեղեկատվական տարածքը։ Ինչի՞ համար է այն պետք։ Օրինակ, գրասենյակներում ու կազմակերպություններում անհրաժեշտ է որ բոլոր սարքերի, եւ համակարգիչների ժամանակի ցուցիչները նույն արժեքները հայտնեն(ժամը նույնը լինի)։ Կամ, կարգավորվում է որ հանգույցին որ տեղեկատվությունը մատչելի, հասանելի է, եւ որ հանգույցը որ գործողությունները անելու հնարավորություն ունի։
Դա հարաբերություն է։ Իրոք որ, եթե մենք պայմանավորվել ենք հանդիպել, այսինքն ինչ որ ձեւով արդեն հարաբերվում ենք, ապա հանդիպումը իրականացնելու համար ցանկալի է, որ մեր ժամանակի մասին պատկերացումը նույնը լինի։ Այլ կերպ կարող է չհանդիպենք բնավ։ Կամ եթե հարաբերվում ենք, գիտենք ով ինչ տեղեկատվությանը աքսես ունի։
Օրինակ․
Ես օկ եմ որ դու առանց ինձ հարցնելու այստեղի գրքերից ցանկացածը վերցնես։ Բայց այստեղից՝ չէ, որովհետեւ ես դրանք այժմ հետաքրքրությամբ կարդում եմ։ Ասենք, երբ կարդամ՝ կտամ։ Կամ էլ չեմ տա՝ խոսք եմ տվել վերադարձնել տիրոջը։ Դա պայմանավորվածություն է։ Ուշադրություն դարձրեք՝ օկ կամ ոչ օկ – դա բինար է, թրու-ֆալս, կամ մեկ – զրո։
Եթե պայմանավորվածություն կա, ապա այլ մարդուն վիրավորելու հնարավորությունը խիստ պակասում է։ Իսկ պայմանավորվելու համար անհրաժեշտ է իմանալ ինչի մասին ես պայմանավորվում։ Իսկ դա իմանալու համար պետք է իմանալ ինչն է քեզ համար կարեւոր։ Ի՞նչն ես համարում քեզ վնաս, ինչը՝ օգուտ։ Օրինակ, որ գործողությունը, կամ տեղեկատվություն իմանալը։ Իսկ գիտակցելուց հետո՝ հայտնել դա։ Սա ինձ վնաս է։ Մի արա այսպես։ Որովհետեւ կարող է մարդը չիմանալով է անում։ Կամ մտածում է լավություն է անում։
Տեղեկատվության հասանելիության շատ պարզ օրինակ։ Ես ասել եմ այսինչին սա, նա գնացել պատմել է երրորդին։ Անձամբ ես կարծում եմ, որ եթե չես ուզում այլ մարդկանց ականջին հասնի, ավելի լավ է չասել առհասարակ։ Գուցե դա իմ պարանորիկ ո՞ճն է։ Իսկ սովորաբար մարդիկ վստահում են, ու ունեն պայմանավորվածություններ։ Ասենք ՝ դու մարդու չասես, բայց ասենք այս արժեթղթերի գինը կընկնի, կամ դրամի կուրսը կբարձրանա, կամ էլ Աս ջան, մարդու չասես, բայց մենք լյովիկի/անուշիկի հետ կինո գնացինք, ու այնտեղ համբուրվեցինք։
Ես կարծում եմ, կամ ասում ես, ու գիտես որ կարող է բոլորը կիմանան, կամ չես ասում։ Բոլոր ՕՀ-երում կան խմբեր։ Ասենք այս խմբի անդամները այս տեղեկատվությանը տիրապետում են։ Ասենք բնական է, իրենք են համբուրվել, իրենք էլ տիրապետում են։ Իրենք են ստեղծել այդ տեղեկատվությունը։ Իսկ արժեթղթերի դեպքում պարզ չէ ում է պատկանում տեղեկատվությունը։ Ու դա գուցե դավադրոթյուն լինի, որը կարող է լավ բանի չբերել։ Սակայն դա առանձին թեմա է։
Պարզապես ուզում էի ցույց տալ, ինչպես է պայմանագիր խախտելը բերում վիրավորանքի։ Մասնավոր դեպքում՝ ուրիշի տեղեկատվությունը շեյր անելով, կամ գաղտնի պահելով՝ նույնպես։ Պայմանագիր խախտելն է, մասնավորապես այլ մարդու սեկյուր տեղեկատվություն հայտնելն է իրական դավաճանությունը։
Ու շատ է օգնում սահմանել ինքդ քեզ համար, ինչի պահանջը ունես, ինչին կարող ես դիմանալ, իսկ ինչը անընդունելի է։ ցանկցած հարաբերություններում, լինի դա աշխատանք, ռոմանծիկ հարաբերություն, թե հեռախոսային պրովայդեր։
Օրինակ․ ես այսքան ծանրաբեռնվածությամբ աշխատել օկ չեմ։ Կամ․ ես օկ եմ քանզի ես կարծում եմ ավելի լավ է այսքան աշխատել, բայց ավտո առնել/էն շորը առնել/երեխեքին ավելի լավ կրթություն տալ։
Այսինքն, ինչպես ես դու ապրում ու ինչն է քեզ համար կարեւոր։ Մեքենան, շորը, երեխայի կրթությունը։
Ինչպե՞ս ես ապրում։ Օրինակ
– դու ունես շուն, ու զբոսնում ես նրա հետ այսքան ժամանակ։ Այսպես ես ապրում։
– դու քնում ես այս ժամերին, իսկ այս ժամերին՝ ոչ։
– դու այստեղ չեմ գնում։ Ոչ մեկի հետ էլ չես գնա։
ընդ որում քեզանից ո՞նց պահանջե որ գնաս/չգնաս։ եթե քեզ համար շատ կարեւոր է պարտնյորիդ հետ գնալ, ապա դա քո պրոբլեմն է։ Ուրեմն քո պահանջների մեջ մտնում է միասին այնտեղ գնալը։ Ուրեմն եթե դա իրոք շատ կարեւոր է ապա դուք համատեղելի չեք։ Որովհետեւ դու օկ չես այդ մտքի հետ։ օկ չես – ուրեմն չենք շարունակում։ նեղանալու մասին խոսք չկա։
– դու չաթվում ես այս ցանցերում, իսկ այս ցանցերում՝ ոչ։
Ինչքան մակերեսային չթվա, օրինակ, իմ համար շփում հաստատելու պրոցեսի մեջ՝ ամենակարեւոր արժեքներից է։ Ասենք, ես սքայփում չեմ չաթվի։ Դա իմ հավատքին դեմ է։ Այսպիսով, եթե զրուցակիցս օկ չէ իմ հետ այլ համակարգում չաթվել, այսինքն, ասենք իր համար չափազանց կարեւոր է միմիայն սքայփով չաթվել, իսկ ինձ համար չափազանց կարեւոր է սքայփ չոգտագործել, ապա մենք չենք շփվի։ Ու այստեղ նեղանալու տեղ նույնպես չկա։ լիշ բի Ես շատ լուրջ պատճառներ ունեմ, ասենք։ Ու ասենք խոստանում եմ այդ մասին հանրամատչելի գրել։
Սակայն ես չեմ կարող ասել՝ դու այֆոն մի ունեցիր, կամ ունեցիր։
Քո գործն է։
Այլ հարց է, որ եթե իմ ընկերը ունի այֆոն, հավանականություն կա, որ նա լիքը այնպիսի համոզմունքներ էլ կունենա, որոնք իմ համոզմունքների հետ համատեղելի չեն նաեւ տարբեր այլ ասպարեզներում։ Ու ապա դժվար թե մենք իրականում ընկերներ լինենք։ Չնայած ես շատ լավ հարաբերություններ ունեմ մի երկու այֆոնիստ տղայի հետ։ Երկուսն էլ էփլից զզվում են, ու այդպես էլ զզվելով ու քֆրտելով՝ օգտագործում։ Ես նաեւ էփլ ունեցող մարդիկ գիտեմ, որ չի գիտակցում ինչ չար բան կա իրենց ձեռքերի մեջ։ Դա իրենց մեղքը չէ։ Դե ունեն ու ունեն։ Ես օկ եմ իրականում։ Որովհետեւ ասենք ֆաշիստ չեն բնավ։ Բայց եթե եւ էփլ ունեն եւ ֆաշիստ են, որը իրականում հնարավոր է, ապա այսպիսի մարդու հետ դժվար թե ընկերություն անեմ։ Եթե ֆաշիստ են, բայց էփլ չունեն՝ միեւնույն է։ ։Ճ Այսինքն կրկին կարեւորը ունենալ/չունենալու փաստը չէ, այլ պահանջ/համոզմունք, իսկ ավելի ընդհանուր՝ արժեքի հարց է։
Ընդհանուր – այսինքն աբստրակցիա։
Քոմփյութեր սայնսը աբստրակցիայի արվեստ է։
Արժեքները պետք է իմանալ եւ գիտակցել։ Այդ պատճառով է մարկանց կարեւոր լինում իրենց ընկերները ինչ արժեքներ ունեն։ Որովհետեւ եթե արժեքները անհամատեղելի են, ապա ընկերությունը չի կայանա։ Սակայն, եթե ընկերության հետ շատ ավելի պարզ է, ոչ ոք էլ անկապ չի ընկերանում, ասենք՝ արի ընկերություն անենք – արի – ինչ լավ ա չէ։ Այդպես չի լինում սովորաբար։ Բայց այսպես անկապ – սիրահարվում են։ Առանց պոտենցիալ զուգընկերոջ արժեքային համակարգին ծանոթ լինելու, կամ գոնե ենթադրություններ անելու համար բավականին տեղեկատվություն ունենալու։
Իսկ այս դեպքում, երբ հարաբերությունները ավելի խորն են, աքսեսը տեղեկատվությանը եւ գործողություններին լայնանում է։
Օրինակ․
– ես օկ չեմ հարաբերություններին, եթե դու այլ մարդկանց հետ ես քնում։
Այս հարցը ասենք սքայփի պես հավատքի հարց է։ Մեկի համար օկ է, մեկի համար՝ ոչ։ Կարող է ունենալ պրակտիկ նշանակություն, օրինակ վարակ տարածել/չտարածելը, կարող է չունենալ ինչ որ մոլորակի վրա, որտեղ սեռական վարակներ չկան։
Սակայն ամենակարեւորը, ես այս օրինակը բերեցի որ ցույց տամ, ինչպես է լինում որ շատ պրիվատ տեղեկատվությունը կարող է դառնալ շեյրդ։ Սկզբունքային, ու՞մ ինչ գործն է ով եւ ում հետ։ Սակայն որոշ դեպքերում արդեն կարող է եւ գործն է։
Ու այստեղ «դավաճանությունը» կրկին սահմանվում է ոչ թե մակերեսային, այսինքն քնել/չքնելու փաստը չէ որ էական է, այլ տեղեկատվությանը աքսես տալն կամ չտալը։ Սովորաբար թակցնում են, երբ գիտեն որ պարտնյորը օկ չէ։ Եթե օկ լիներ, ի՞նչ իմաստ կար թակցնելու։ Նույնիսկ գուցե չի էլ ուզում իմանալ, ու պարտադիր չէ հայտնել։ Սակայն եթե համարում է որ պիտի իմանա, պայմանավորվել եք, որ այսպիսի տեղեկատվությունը շեյրդ է, ու պայմանավորվածությունը խախտել ես՝ ապա դա արդեն դավաճանություն է։ Եթե պայմանավորվածությունը չես խախտել՝ ոչ։
Չէ՞ որ ոչ ոք ձեռքիցդ չի բռնելու այս կամ այն քայլը( այլ ծիտ/տղա կպցնելը, ասենք) անելուց։ Բայց կարող է օկ չլինել քո այս կամ այն քայլի հետ, եթե համարում է որ իրեն դա վնասում է։
Ու այստեղ մենք մոտենում ենք զոհողության թեմային։
Ի՞նչ է զոհաբերությունը։ Դա այն է, երբ մարդիկ ինչ որ վնասի հետ օկ չեն, բայց մերվում են։ Շատ վտանգավոր է վնասների հետ խաղալը։ Օրինակ, ես օկ չեմ երբ իմ վրա հրացան են ուղղում։ Մի տեսակ անհանգիստ եմ։
կամ․
– ես օկ չեմ քեզ հետ ապրել եթե դու ինձ ծեծում ես։
Այ այս օկը շատ կարեւոր է լավ գիտակցել։ Ասենք ես օկ չէի լինի։ Կարծում եմ, նորմալ է երբ մարդիկ օկ չեն լինում երբ նրանց ծեծում են։
Ու շփոթում են զիջումը զոհաբերության հետ։
Ինչու հիշեցի, որովհետեւ մի ընկեր ունեմ, ում հարեւանը ամեն գիշեր կնոջը ծեծում է։ Լավ լսվում է դա։ Չգիտի ինչ անել։ Իմ հետ խորհրդակցում էր։
Ես կարծում եմ, որ ծեծվողների, ինչպես նաեւ, ասենք, անոթեւվանների մեծ մասը համաձայն են իրենց վիճակի հետ։
Որովհետեւ, եթե օկ չես, առավել եւս Հայաստանում, հաստատ չես կորի։ Միշտ կգտնվի մի մարդ, ով կոգնի որոշ ժամանակ, ու այլ մարդ, ում մոտ կարելի է ապրել էլի որոշ ժամանակ, եւ այլն, եւ այլն։ Ու նույնիսկ եթե կնոջ աշխատավարձը երեսուն տոկոս ավելի ցածր է քան տղամարդու, ապա նա միեւնույն է կարող է բավական փող աշխատել անկախ լինելու համար։ Նույնիսկ եթե կիրթ չէ։ Այո, շքեղ չի ապրի, բայց հաստատ արժանավայել գոյատեւել կարող է։ Արժանավայել՝ այն իմաստով, որ առանց ծեծի ավելի արժանավայել է։ Եթե ծեծի չենթարկվելը արժեք է։ Եթե դա արժեք չէ՝ ապա խնդիր չկա, կարող է մարդը իրոք օկ է որ իրեն ամեն օր ծեծեն։ Նույնիսկ, կարող է համոզմունք ունենալ որ դա սիրո արտահայտություն է ու երջանիկ լինել։
Այսպիսով, զոհողությունը զիջումից տարբերվում է նրանով, որ մի դեպքում մարդը առանց օկ լինելու ինչ որ վնաս է անում, կամ տանում, իսկ զիջելու դեպքում նա կշռում է, ու որոշում է, որ ասենք, քիթը փորում է, դա ոչինչ, որովհետեւ ընդհանուր առմամբ վատ տղա չէ, ու ասենք, լիքը պահանջ ծածկում է՝ գնահատում է, լավ գրկում է, կամ գուցե ավելի վեհ՝ կարող է փիլիսոփայել արդյոք Ֆրոմը կռուծիծ է եղել թե ոչ այս կամ այն իր գործում։
Այս մոտեցումը թույլ է տալիս ոչ միայն չունենալ/ազատվել շատ անկապ խնդիրներից, այլ եւ հանդուրժող լինել։
Լավ գիտակցել, որ իրականում, ասենք այս մարդու հետ հարաբերությունը քեզ համար այնքան թանկ է, որ ի՞նչ կապ ունի, թե նա գուլպաները սենյակով շաղ տալիս է թե ոչ։ Է թող շաղ տա։ Արդյո՞ք այնքան կարեւոր է, որ ատամի մածուկը միշտ մոռանում է փակել։ Թող չփակի։
Ես օրինակ շատ հանգիստ եմ վերաբերվում հարցերի մեծ բազմությանը։ Բացի սքայփից ասենք։ Այինքն կարեւորը արժեքներն են ։Ճ
Իսկ ինչպե՞ս պայմանավորվել, եթե չգիտես, չես կարող կանխատեսել իրավիճակների ողջ բազմությունը։ Շատ պարզ․ ինչպե՞ս է արվում այթի-ում։ Սահման նկարագրելուց․ սահմանում ենք կանոններ։ Օրինակ, ֆայրվոլլի կոնֆիգում կարող է ասվել․ ամենը թույլատրվում է բացի սրանից։ Այսպես էլ ամբողջ աշխարհում է գործում․ այն ինչ օրենքով արգելված չէ՝ թույլատրված է։
Ինչպե՞ս ենք որոշում այդ սահմանները։ Բնական է, մեր իսկ համոզմունքներից ելնելով։ Կարեւորը իմանալն է, դու ինչ ես այդ մասին կարծում։ Ինչպե՞ս է քեզ հարմար։ Այլ խոսքերով ինչի՞ հետ ես օկ, ու ինչի հետ օկ լինել չես կարող։ Այո, կրկին։
Ու սա արժեքների հարց է։
Իսկ արժեքները այդ մանր իրավիճակների աբստրակցիան կարող են լինել։
Այդ պատճառով, կարծում եմ, որ արժեքների բազմությունների համընկնումն է կարեւոր է։ Այդպես էլ կազմավորվում են համայնքները։ Ասենք ազատ ծրագրերի համայնքները հիմնված են այն արժեքների վրա, որ տեղեկատվությունը լինի ազատ, իսկ ծրագրերը՝ մարդկանց չսահմանափակեն։ Իսկ, ասենք Մանչեստեր Յունայթդ-ի շուրջ կազմավորված համայնքը հավատում է, որ նրանք պարզապես լավագույնն են առանց որեւէ պատճառաբանության։
Ամփոփեմ,
օկ եւ ոչ օկը – բինար է
ժամանակի մասին ընդհանուր պատկերացում,
շփման հնարավորություն – բաց պրոտոկոլ, համատեղելիություն
տեղեկատվության մատչելի լինել/չլինելը, ինչպես նաեւ
պահանջներ, պայմանագրեր, օկ լինել չլինելը՝ ֆայրվոլ, աքսես լիստեր, տեղեկատվության ինկապսուլյացիա, պրիվատ/փաբլիկ տվյալներ եւ մեթոդներ ու ֆունկցիաներ։
արժեքներ – աբստրակցիա սահմանված նախորդ մանրուքների վրա
_ու տենց _
