ասում ա՝ հիմա էլ էդ շոտլանդիան ա ասում, թէ ո՞վ էր ձեզ ասում բրեքիստ լինէք, մեզ հարցրե՞լ էք, մենք դուրս ենք գալիս, եմ֊ում էինք ուզում մնալ։
ասում ա՝ չեն ջոկել էլի էդ բրիտանացիները, էդքան էլ ընկերութիւն արին թուրքերի հետ, մի բան սովորէին, վաղուց էդ հարցը լուծած պիտի լինէին՝ շոտլադնացիներին ցեղասպանէին, մորթէին, հիմա հանգիստ ապրելու էին։
ի՞նչ մի՝ մենք ուզում ենք, մենք չենք ուզում, էդ հարցերը չէին լինի։
And that takes us to the essence of #anti-Semitism. It is not merely “the socialism of fools,” as the German social democrat August Bebel famously put it at the turn of the 20th century. It is a confession of weakness and fear, a belief in occult forces that explain why you or your group has failed in some way … In the end, this is less of a problem for the Jews than for everybody else. The Jews are used to their enemies, and against all odds have survived them. As the saying goes, the basic story line of most Jewish holidays is, “They tried to kill us. They’re gone. We’re still here. Let’s eat.” So it will be now as well. But what the resurgent anti-Semitism of our times … tells us is that our societies are more troubled than we think.
Ի դէպ, ես Գերմանական խորհրդարանում էի հինգշաբթի, երբ պատգամաւորները վերջապէս անց կացրին հայերի ցեղասպանութեանը վերաբերող թուղթը։ Փայլուն քննարկում, շատ լաւ փաստարկներ։ Շատ հաւէսն այն էր, որ կառավարութիւնը չէր ուզում այս որոշումը, բայց խորհրդարանը պարզապէս արեց դա։ Մերկելն ու իր ամենակարեւոր նախարարները չեն մասնակցել նիստին, որովհետեւ նրանք խոստացել էին Էրդոգանին չքուէարկել ճանաչման օգտին։
Նոյնիսկ թուրքական արմատներ ունեցող պատգամաւորներն են քուէարկել ճանաչման օգտին։ Աւաղ, իրենք հիմա շատ խնդիրներ ունեն, եւ սպառնալիքներ են ստանում թուրք ազգայնամոլներից։ Նոյնիսկ սպանութեան սպառնալիքներ են ստանում, եւ Էրդոգանը անձամբ անուանել է այս պատգամաւորներին «ահաբեկիչներ»։
Եթէ դաշնակիցդ լրիւ քեզնից կախուած է, եթէ նա այլ պրծում չունի, եթէ քո ձեռքերում է ոչ միայն իր բարեկեցութիւնը, այլեւ կեանքը… այսպիսի դաշնակիցը կոչւում է պատանդ։ Ու եթէ նա քեզ ամէն ինչում աջակցում է, սա շատ նման է «ստոկհոլմեան սինդրոմի»։
դուք երբեւէ եղե՞լ էք քելեխի։ այդ զարմանահրաշ միջոցառմանը, ուր բոլորը֊բոլորը, մանաւանդ կազմակերպիչները շատ կարեւոր են։
այդ օրը զանազան կիրառութիւններ ունի։
նախ, կարելի է ուրախանալ։ երբեմն առանց թաքցնելու։ ուտել֊խմել։
կարելի է կայանալ՝ առհասարակ թաղման եւ դրան նախորդող եւ յաջորդող գործընթացներին մասնակցելով։ էլ ե՞րբ է քեզ հնարաւորութիւն ընձեռուելու լինել ռեժիսոր, եւ որոշել, ջութակահար կանչել, թէ կլառնետիստ։
կարելի է ներգրաւած լինել զանազան կարեւոր գործերի մէջ։
կարելի է ինքնացուցադրուել՝ այս անգամ քո ողբով։ ողբ անելն էլ է կարեւոր զբաղմունք։
իսկ հարցրու այդ ցուցադրուողներից մէկին՝ դու այդ մարդու համար ի՞նչ ես արել, երբ նա ասենք մենակ սառը բնակարանում մահանում էր։ եկար տունը մաքրեցի՞ր նրանից յետոյ, երբ մեռաւ։ իսկ որ կեղտոտ տան մէջ էր ապրում, դա ոչինչ, հիմա ոչ մէկ չի նկատի։
մենք առհասարակ սիրում ենք իմաստները փոխել։ ասենք ֆեյսբուքը պէտք է լինէր շփման հարթակ, իսկ դարձաւ բեմահարթակ։
այն պարզ պատճառով, որ իրական իմաստները մեզ չեն հետաքրքրում։
այսպէս եւ գնա հարցրու այդ տոտա֊ին, կամ լաւ, այն դեռահասին, ով ասում է, որ «ցեղասպանութիւնը իր ինքնութեան մասն է»։ ո՞նց է քո ինքնութեան մաս, բալիկ ջան։ որտեղի՞ց։ ասենք եթէ քեզ բռնաբարէին, էլի պարտադիր չէ որ մէջդ մնար, անցաւ֊գնաց, կեանքը շարունակւում է, իսկ այն որ տատիկիդ մօրն են բռնաբարել, ո՞նց է ինքնութեանդ մաս։
«մեր հողերը»— ասում էր միւսը, «մարդիկ հեչ, հողերը»։ չգիտեմ ինչու, բոլորը մտածում են, որ եթէ «ցեղասպանութիւնը ճանաչեն», իրենց ինչ֊որ մէկը ինչ֊որ հողեր է տալու։ ինչ֊որ կապոյտ երիզով պնակի վրայ։ հողերը վերցնում են, սիրելիներս։ արեան գնով։ եթէ կարողանում են։ չեն նուիրում։ գուցէ միայն մենք ենք նուիրում։ կարող էք նաեւ այստեղ կարդալ, որ ոչ մի հողերի մասին խօսք չկայ։
առհասարակ, երբ տարածք ընդլայնելու մասին է խօսքը գնում, նոյնիսկ էն ամենամեծ երկիր ունեցող ռուսների ֆազերն են գցում, ուր մնաց՝ մեր, որ նահանջելու տեղ չունենք։ եւ ի՞նչ էք անելու այդ հողերի հետ, ո՞վ է այնտեղ ապրելու։ եւ դրանց հետ կոմպլետկով եկած տասնհինգ միլիոն քրդերի։ ասենք պէտք կը լինի իրենց խնդրել, որ երբ հայաստանը վերանուանեն քուրդիստան, մեզ աւտոնոմիա թողնեն։ լաւ էլի, թողէք։
այո, իմաստները փոխւում են։ այսպէս, յիշատակի օրը դարձել է փիառուելու օր։ ում որ ձանձարլի չէ, բոլորը դրա վրայ փիառւում են։
մենք ի՞նչ ունենք, ի՞նչ ենք մեզնից ներկայացնում, որ ցոյց տանք։ ոչ մի բան։
անցեալով պարծենում են տաքսիստները՝ թէ ես գիտէ՞ք ով եմ եղել, երբ կիեւում էի։ գնացէ՛ք եւ հարցրէ՛ք։ մենք էլ այդ գործին ենք։ մենք էլ տաքսիստների ազգ ենք՝ գառնի֊գեղարդ կը տանենք, բան֊ման ցոյց տանք։
իսկ մեր բախտը այնքան բերել է, որ ի տարբերութիւն լիքը այլ ազգերի, ունենք ինքնացուցադրուելու հիանալի պատրուակ։ ոչ թէ պատճառ։ մեզ, պարզւում է ցեղասպանել են։ ինչպիսի՜ հնարաւորութիւն։ լիքը օգտակար բան կարելի է քաղել ընդամէնը մէկ ցեղասպանութիւնից։
կարելի է նւնւալ ողբալ, զգալ քեզ նուաստացուած, նեղացած, կարելի է աշխարհին պատմել քո խորը հոգու չձգուող վէրքերի մասին(իսկ իրականում՝ քո գոյութեան մասին), քո վեհ անցեալի մասին, աշխարհի անարդար լինելու, եւ ընդհանուր առմամբ, «հայի բախտ» հասկացութեան մասին։
Ինչպէս եւ քելեխի ժամանակ, բոլորը֊բոլորը կարող են շահել։
եւ գուցէ քո դէմքը, հենց քո՛ Բանգլադեշցի Գուգո֊ի դէմքը, ցոյց տան ՍիԷնԷն֊ով։ Եւ այն կը հեռարձակուի աշխարհով մէկ՝ քեզ կը տեսնեն եւ եւրոպայի գեյեր֊մարմնավաճառները, եւ ճապոնիայի դեռահասները։ Միայն պէտք է չմոռանալ տխուր֊լուրջ արտայայտութիւն ընդունել այն պահին, երբ խցիկը քեզ է նայելու, քանի որ այլապէս ուրիշ մարդու ցոյց կը տան։ Որ ոճի մէջ լինի։
Առհասարակ ամէ՛ն մէկը կարող է իրեն օգտակար եւ կարեւոր զգալ։ Նոյնիսկ Սեֆիլեանը՝ բանտում կարող է իրեն կարեւոր զգալ։ Բաւական կարեւոր է, պարզւում է, որ բանտում գտնուի։
Եւ ամէն մէկը գործ ունի՝ չէ՞ որ կարեւոր է «գնալ ցեղասպանութեան», ինչպէս իրենից գոհ նշում էր իմ հարեւանը։ այդպէս էլ ասում էր՝ «ես ամէն տարի գնում եմ ցեղասպանութեան, դա շատ կարեւոր է» — իսկ յետոյ աւելացնում՝ «իսկ դուք արդե՞ն գնացե՞լ էք ցեղասպանութեան»՝ իրեն զգալով գնահատողի, «ափրուվ» տուողի դերում․ նա հիմա կարող է ասել՝ «ապրէք», հաստատել, կամ մեծաւարի ուղղորդել, դնել ճիշտ ուղղու վրայ։
բացառութիւն չեն եւ քաղաքական գործիչները։ մանաւանդ իշխող գործիչները։ ինչպիսի՛ աննախադէպ փիառուելու միջոց։ երեւի վերջին անգամ նման հնարաւորութիւն սօսի թաղման ժամանակ էր։
եւ մենք բոլորս իրենց կը սիրենք, քանի որ իրենք մեզ հետ միասին են այդ օրը։ կամ, գուցէ մե՞նք իրենց հետ միասին ենք այդ օրը։
այո, ինչպէս ասաց գործընկերս՝ «այս անգամ էլ հարիւրամեակն առանց ռեժիմի չանցաւ»։ վայելէք ձեր «ռեժիմով հարիւրամեակը», ռեժիմի հետ միասին, ուս ուսի։ #socute
թէ չէ բոլոր զլմ֊ներն ընկել են նրա հետեւից, թէ կը գա՞յ պուտինը, թէ՞ չի գայ։ ի՜նչ լաւն է, որ գալու է։ մեր ընկերն է։ մեզ հետ է։ մեր կողքին։ ինչպէս միշտ սակայն։ #վույ #doublesocute
իսկ յիշատակի հետ այս «շոուն» կապ չունի։ նախ յիշել կարելի է առանց ցուցադրուելու։
իսկ եթէ եւ ցուցադրուել, ապա ճաշակով, առանց ճոխ վուլգար թաղման/քելեխի։ յիշել կարելի է լուռ։ կանգնել մէկ րոպէ։ ոչ թէ քայլել ամբողջ օր։(smart not hard) ինչպէս օրինակ անում են հրէաները։
(ազնիւ լինելու համար, պէտք է ասեմ, որ Իսրայէլում էլ նմանատիպ կարծիք արտայայտւում էր, հրէայ երիտասարդները դեռ վաթսունականներին բնաւ չէին ուրախանում, երբ հասարակութիւնը հոլոկոստի վրայ շատ էր կենտրոնանում, քանի որ համարում էին տեղի ունեցածը աւելի շատ ամաչելու քան ցուցադրելու հիմք։)
նաեւ ինքնացուցադրուել կարելի է ասենք գոնէ նրանով, թէ ինչ ես քեզնից ներկայացնում հիմա։ առանցքային բառն է՝ հիմա։ կարողանո՞ւմ ես $100֊ով ԴՆԹ սեքուենս անել։ կարողանո՞ւմ ես Տեսլա֊ի ազատ պատենտներն օգտագործես։ Կարողանո՞ւմ ես մոբայլ ափից մի քիչ աւելի լուրջ նախագիծ անել։
(եւ ոչ թէ ֆուտբոլով, կամ բռնցքամարտով, այն դարը չէ, անցաւ, պըրծ)։
չէ՞։ ո՞վ ես դու։ ի՞նչ ես կորցրել այստեղ, քեզ մէջ գցել։ գնա գործ արա, տեսնենք ինչին ես արժանի։
շքեղ քելեխով կամ թաղումով այսօր աշխարհին չես զարմացնի։ ու բոլորն էլ քո վրայ թքած ունեն։ ու քո ողբի։ ու քո ցաւի։ որը զգալի մասով անկեղծ էլ չէ։ գոնէ այնպէս է ցուցադրւում։
չե՞ս կարողանում քեզնից բան ներկայացնել։ իսկ ինչո՞ւ չես կարողանում։ հմ՞։
Այսօր, տարիներ առաջ մեռել է Ստալին անունով դիկտատորը։
Ինչպես Հաուսը ասել է, գրեթե մեռնելը բան չի փոխում, մեռնելը փոխում է ամենը։
Փաստորեն, այդ մահը թույլ տվեց մեզ կանգնեցնել Սեւանի իջեցումը, ազատել որոշ քաղբանտարկյալներին, օրինակ՝ Մահարիին (բայց արդեն շատ ուշ էր փրկել Չարենցին), թույլ տվեց ազատվել Ստալինի հսկա արձանից որ տիրում էր Երեւանին,
թույլ տվեց ունենալ մեր վաթսունականները, բարձրաձայնել ցեղասպանության մասին, կառուցել ծիծեռնակաբերդ, ուր կրաելի է գնալ ծաղիկ դնելու ու ձեռբակվալած չլինել, ունենալ նոր, հետաքրքիր ճարտարապետություն, օրինակ՝ ամառային դահլիճը կամ Սեւանի ճայը, որի համար Խրուսչյովը չռփել է Զարուբյանին, թույլ տվեց շնչել մի քիչ ավելի համարձակ ու ավելի ազատ, նոր օդ, թույլ տվեց մի քիչ փոփոխություն։
Երբ ինչ֊որ մեկի ծնունդն է, ասում են, ինչ լավ է որ ծնվեցիր, իսկ երբ նա մեռել է, ժամանակն էր ասելու՝ ինչ լավ է որ մեռար, դա երեւի ամենալավ բանն էր ինչ կարող էիր անել։
There is no such thing as the guilt or innocence of an entire nation. Guilt is, like innocence, not collective, but personal. There is discovered or concealed individual guilt. There is guilt which people acknowledge or deny. Everyone who directly experienced that era should today quietly ask himself about his involvement then.
The vast majority of today’s population were either children then or had not been born. They cannot profess a guilt of their own for crimes that they did not commit. No discerning person can expect them to wear a penitential robe simply because they are Germans. But their forefathers have left them a grave legacy. All of us, whether guilty or not, whether old or young, must accept the past. We are all affected by its consequences and liable for it. The young and old generations must and can help each other to understand why it is vital to keep alive the memories. It is not a case of coming to terms with the past. That is not possible. It cannot be subsequently modified or made not to have happened. However, anyone who closes his eyes to the past is blind to the present. Whoever refuses to remember the inhumanity is prone to new risks of infection.
66-ի ապրիլի 24-ին որոշեցինք ծաղիկ դնել Կոմիտասի շիրիմին: Քաղաքը խստիվ հսկվում էր. երեքից ավելի խումբը վտանգավոր էր դիտվում: Նորից Սարգսի (Սարգիս Մուրադյան. նկարիչ – ԳՂ) մեքենան. մեզ միացավ նկարիչ Հենրիկ Սիրավյանը և մի կին գրող, ցավոք, չեմ հիշում՝ ով: Այգում սպաներ էին շրջում: Ըստ երևույթին մեր անցաթուղթը Պարույրն էր (Պարույր Սևակ -ԳՂ). Կոմիտասի շիրիմի կողմից մի ավագ լեյտենանտ քարշ էր տալիս երիտասարդ մի զույգի, հավանաբար՝ ուսանողների. պարզվեց՝ համարձակվել էին ծաղիկ դնել շիրիմին. տղային քոթակել էին: Արյունը խփեց գլուխս.
– Վերջին անգամ նման տեսարան տեսել եմ 42-ին,- հանդարտ կատաղությամբ դիմեցի ավագ լեյտենանտին, նա ընդհարումից կրակ կտրած հայացքը լարեց վրաս,- օկուպացված Կրասնոդարում էր,- խաբուսիկ մեղմությամբ շարունակեցի, -ֆաշիստներն էին նույնը անում մեզ հետ:
– Ուզում ես ասել՝ ֆաշի՞ստ եմ,- չռեց աչքերը:
– Իհարկե ոչ,- շտապեցի հերքել,- դու ավելի վատն ես: Նա օտարին էր ծեծում, դու՝ յուրայինին:
Չհասցրեց հարձակվել՝ հանկարծ հայտնված մայորն ու փոխգնդապետը ոլորեցին ձեռքերս ու քաշեցին դեպի իրենց մեքենան, ընդ որում փոխգնդապետը ռուսերեն սպառնալիքներ էր թափում գլխիս: «Գոնե այսօր հայերեն խոսեք»,- նետեցի ես: ”Я тебе покажу хаерен” ,- խոստացավ հայ փոխգնդապետը: Նա ետ մնաց, մայորը, ձեռքս ոլորած, շարունակեց ճամփան: Վիճակը նվաստացուցիչ էր. «Եթե անմիջապես չթողնեք ձեռքս, կկրծեմ ձեր քիթը, լակոտ չեմ, չեմ փախչի»… Նա շփոթված նայեց աչքերիս ու թողեց ձեռքս: Մեքենա նստելու պահին կողքը կանգնած մի քանի «դրուժինիկ» չարախինդ նայում էին մեզ:
«Ու՞ր էր, Պարույրն էլ մի բան աներ՝ ծեծեինք»,- ծոր տվեց մեկը: Դա շանթեց այն աստիճան, որ չհասցրի շշպռել՝ մտցրին մեքենա: Լա՜վ, ինձ՝ շարքային թեկնածուիս, չեն ճանաչում, բայց Պարույր Սևակին ծեծել երազող հա՞յ… Բերեցին «Հայրենիք» կինոթատրոնի միլիցիայի բաժին ու փակեցին մի փոքր սենյակում: Վիճակս բարդանում էր մի հանգամանքի առկայությամբ. շալվարիս գրպանը տռզել էր թռուցիկներով, որոնք մի քանի գիշեր տպում էի գրամեքենայի վրա: Բովանդակությունը չէր փայլում օրիգինալությամբ. նորից Ղարաբաղ, նորից Նախիջևան: Նախորդ գիշերները մի քանիսը կպցրել էի պատերին, մեծ մասը մնացել էր: Այդ մասին գիտեր միայն Սարգիսը: Քառորդ ժամ անց սենյակ մտան կրակոտ ավագ լեյտենանտը և Սարգիսը: Երկար միջանցքով քայլելիս՝ գրգռված սպան չնկատեց, որ մենք կես քայլ հետ ընկանք. դա բավական էր, որ Սարգիսը ձեռքը խոթի գրպանս ու հանի թռուցիկների խուրձը: Ներս մտանք ընդարձակ աշխատասենյակ. սեղանի շուրջը՝ ընկերներս, սեղանի գլխին՝ պետը՝ նոր սերնդի երիտասարդ, գուցե և մի փոքր ճեզվիտ… Համենայն դեպս կտրուկ և դրականապես տարբերվում էր ինչպես նախկին, այնպես էլ օրինապահության այսօրվա «ասպետներից», որոնք մասնագիտական և մտածողական ունակությունները խիզախաբար լրացնում են բռունցներով, քանզի հարցաքննվողը նմանատիպ պատասխանի հնարավորություն չունի: Ավելի ուշ իմացա, որ տղաները նախապես հայտարարել էին՝ կա՛մ դուրս են գալիս ինձ հետ, կա՛մ բոլորն են մնում: Դիվանագետ պետը հասկացել էր, որ ամենաճիշտը հաշտության եզրերի հանգելն է, ուստի սկսեց խրատական իր զրույցը ինձ հետ, ակնարկելով դատը և ազատազրկումը: Թռուցիկների խուրձից ազատվելով՝ հանգստացել ու աքլորացել էի. պատասխանեցի, որ երազում եմ բաց դատ, ուր վերջապես կասեմ այն ամենը…«Ձենդ կտրի, վեր ընկի տեղդ»,- խոսքս կտրեց Պարույրը. հազիվ էին խաղաղեցրել մթնոլորտը, կարող էի փչացնել: Հետագա զրույցն ընթացավ խաղաղ հունով ու տևեց 2 ժամից ավելի: Երբ վերջապես հրաժեշտ տվեցինք ու դուրս էինք գալիս սենյակից, կողքս հայտնվեց «կրակոտ» ավագ լեյտենանտը. «Շնորհակալ եմ, եղբայրս,- շշնջաց,- շատ բան հասկացա»: Եթե անհարմար չլիներ, կհամբուրեի:
Մեր ուսանողուհի, կոմերիտուհի, ու պարզապես գեղեցկուհի Դանիելին նեղացնում են։
[այստեղից][1]
Մի գնացեք Հայաստան թռուցիկներ բաժանելու։
Հայաստանում չար ոստիկաններ են,
Հայաստանում չար ղեկավարներ են,
Նրանք ձեզ բերման կենթարկեն,
Նրանք ձեր ելեղությունը կպարզեն,
Մի գնացեք Հայաստան թռուցիկներ բաժանելու։
_ու տենց_
[1]: http://www.7or.am/hy/news/2009-10-15/7502/
[2]: http://norayr.am/weblog/uploads/2009/10/101866509126.jpg
я могу заметить, как золян очень здорово написал` хороший-ли, плохой-ли, легитимный, не легитимный, но наш президент.
Однако это не выпендреж. Эти люди – как видно на транспаранте
Սփիիրքը՝ ցեղասպանության հետևանքն է
– потомки тех, кто выжил в 15-ом. Им вовсе не безразлично то, что происходит. Потому, что да, с одной стороны живем здесь мы, и от лица Армении говорит “избранный” нами президент, но это не совсем та Армения.
Как и не совсем та Турция. И они договариваются по поводу прошлого, которое несомненно их обоих касается. Но оно касается и этих людей. Многие из них могли быть гражданами Армении. Они не граждане Армении не по своему желанию. И не той Армении, где если официальная карта станет реальностью весь Сюник можно покрыть градом. Духовной Армении. Как-то так.
В некотором смысле наш президент, может и делает доброе дело своей стране, но мы не можем отрицать, что он задел достоинство армян из диаспоры, которые сознавая, что не будут жить в Ване, и Муше, хотят верить, что рано или поздно но руководству Турции не отделаться от извинений. И эту веру у них отнимают. Это вопрос задетого достоинства, веры в справедливость. Желание жить достойно, и себя уважать.
избранный – в кавычках. может быть не было бы кавычек, не было бы разногласия
Этот бюст Гейдара Алиева, человека который и поныне руководит Азербайджаном(c), установлен в центре Тбилиси, напротив церкви Метехи. Его установили перед приездом младшого королька к Саакашвилли. Еще в Тбилиси есть стелла какая-то, а часть набережной тоже названа в честь Алиева.
А в Джавахке армяне скинулись и поставили памятник жертвам 1915-го, ну чтобы было куда пойти цветы поставить 24 апреля. Однако его демонтировали, и армянской общине стоило больших усилий вернуть его на место
Երբ ես National Geographic ամսագրի հղումը հրատարակեցի, հայտնվեց մի անանուն, և մեկնաբանությւնների մեջ թողեց ևս չորս հղում։
Այսոր ստացա մեկ այլ հետաքրքիր հղում․
/ коллекция почтовых марок про геноцид армян в османской империи /
За одну ночь с машин скорой помощи исчезли красные кресты и на их месте возникли полумесяцы. А среди бела дня, на глазах у всех, в центре города толпа сожгла Армянскую церковь, священника избили, а пока церковь горела, воспользовались лестницами прибывших пожарных машин и срубили на ней все кресты. Этого им показалось мало, и в дополнение был тут же раскурочен фонтан “Семь красавиц”, украшающий площадь. Оставили только азербайджанскую красавицу. По христианскому кладбищу, почему-то называемому Армянским (там хоронили всех немусульман), прошлись бульдозерами: Республиканские газеты в те дни писали: “В Армении специально не трогают наших мечетей и кладбищ, чтобы говорить, что мы – звери и варвары, а они – цивилизованная нация!” Вот так, не больше и не меньше. В городе появились азербайджанцы – беженцы из Армении. Их называли Еразами ( в смысле Ереванскими азами). Я сам видел передачу азербайджанского телевидения, на которой их представители рассказывали, что их никто не выгонял, наоборот уговаривали остаться, но они, опасаясь оказаться крайними за бесчинства своих соплеменников, предпочли уехать. Все усилия ведущего передачи добиться от них обвинений в сторону армян успеха не имели.
Вот я и отправился предупредить их об опасности и посоветовать уехать хотя бы на время. Отец друга, подполковник железнодорожных войск в отставке, заслуженный инженер республики, награжденный орденом “Знак почета” за строительство большинства железных дорог в республике, не верил, что его могут убить в родной стране только за национальную принадлежность. Там я застал друга дочери, его недавно сбила машина, нога была в гипсе, и он отлеживался у них. Олег, так его звали, занимался видеосалонами. Был тогда такой бизнес. Он скептически отнесся к моему совету уехать, стал уверять, что им ничего не грозит, что все его партнеры по бизнесу – азербайджанцы, при необходимости прикроют, поскольку он у них за главного, и, кроме того, он наполовину еврей, а евреев азербайджанцы считают своими. Только он изложил свои доводы, как раздался телефонный звонок. Трубку снял Георгия Яковлевич, молча выслушал, побледнел и сказал: – Балаянов громят! Бэлу избили, сына куда-то увезли, а дочь за волосы таскают по двору. Значит сейчас и к нам придут. Балаяны – это семья его приятеля и сослуживца, к тому времени уже умершего. Я предложил им немедленно идти к нам, русских еще не трогали, а мою мать принять за армянку мог разве что слепой. Но семидесятилетние люди настолько растерялись, что были совершенно не способны пройти два квартала до моего дома. Второй телефонный звонок касался уже меня. Мать сообщала, что звонили из части, на флотилии объявлена “Боевая тревога”, и мне надлежит немедленно прибыть на корабль, а еще звонил мой мичман и сказал, что он за мной заедет. Уйти сразу я не мог, пришлось подождать пока приедут вызванные Олегом приятели, и, убедившись, что семьёй друга занимаются, я отправился домой. Я еще успел переодеться пока подъехал мичман на своей машине. По пути мы видели, как действуют погромщики, группы молодых вооруженных азербайджанцев, численностью штук по двадцать-тридцать, врывались в квартиры армян, зверски убивали хозяев, не считаясь с возрастом и полом, после чего приступали к грабежу. К ним, с энтузиазмом, присоединялись соседи жертв, тут же захватывая освободившуюся квартиру, дрались между собой, не поделив что-нибудь из награбленного. Трупы выбрасывали в окна, и на улице над ними продолжали глумиться. Женщин и мальчиков, прежде чем убить, по очереди насиловали на глазах у всех. Дети не отставали от взрослых, тащили все, что могли унести, под одобрительные крики родителей. На площади “Украины” штук сорок этих зверей насиловали 15-летнюю армянку, сменяя друг-друга под восторженное улюлюканье их же женщин и детей. На улице Камо на балконной решетке распяли девочку лет десяти, она висела там до самого ввода войск, А около кинотеатра “Шафаг” на костре живьем жгли детей. А мы бездействовали.
началом погромов, произошло и первое нападение на военных. С десяток местных захватили детский сад, в котором было много детей офицеров. Потом они говорили, что собирались прикрываться детьми, если военные начнут действовать, или менять их на оружие. Одной из воспитательниц удалось выскочить на улицу, и сообщить об этом группе офицеров, спешащих по тревоге в часть. Ребята не стали дожидаться решения командования, и бросились на выручку. Всё было сделано так стремительно, что эти суки растерялись и были обезоружены голыми руками. На следующий день, толпа примерно в пять тысяч особей, приблизилась к территории флотилии. На корабли передали приказание организовать оборону. Очень разумное приказание, если учесть, что оружия ни у кого не было. – Что делать будем?- спросил, прибежавший ко мне командир СКР, стоящего в ремонте. – Ты сможешь меня из гавани вытащить? ( ремонтирующийся корабль лишен хода, боезапаса, топлива и вообще у него мало что работает). – Только от стенки смогу оттащить, а в канал мы вдвоем не поместимся. Разворачивай орудия на ворота завода. Они оттуда пойдут. Попробуем на испуг взять. Орудия сторожевика развернули вручную, а мы нарубили кусками кабель берегового питания, получились неплохие дубинки. – Дожили!- констатировал один из матросов, – Флот дубинами воевать собрался. – Ничего не поделаешь, будем отбиваться до последнего!- пытался ободрить я подчиненных, – Попадать им в руки живыми нельзя, ремней со спины нарежут. В крайнем случае, попробуем выйти в море, если они фарватер не заблокировали. Оборудовали ложные пулеметные гнезда… в общем, создали грозный вид. К счастью до схватки не дошло. Даже этим ослам не пришло в голову, что нас заранее разоружило собственное командование, а целый корабль, загруженный под завязку стрелковым оружием, как специально им подставило, бери, не хочу. Вот они и не отважились нас штурмовать, остановились на подходах, подогнали бензозаправщики к жилым домам, и, угрожая сжечь их вместе с людьми, приступили к переговорам, одновременно занявшись более безопасным занятием, чем стычка с войсками – выбрасыванием младенцев в окна роддома им. Крупской. В это же время была предпринята попытка захватить Военно-морское училище. На требование нападавших выдать офицеров-армян и их семьи на расправу, начальник училища вице-адмирал Архипов продемонстрировал готовность к отражению любого нападения, и пообещал перебить всех до единого, если они посмеют двинуться с места. Решительность адмирала и свежая еще память о действиях курсантов в Сумгаите остудили пыл нападавших, и они ретировались. Больше в училище они не совались.
В ночь с 19 на 20 января в город стали входить войска. Шли они с трех направлений, сметая на своем пути баррикады. Из окон по ним стреляли. И что интересно, эти окна были в квартирах русских и армян, чтобы ответным огнём не повредили квартир азербайджанцев. Вполне в духе аборигенов. Улицы перегорожены баррикадами из грузовиков, перед ними две линии людей: первая из связанных по рукам и между собой армян, вторая из женщин, стариков и детей – жителей ближайших домов. Позади баррикад притаился микроавтобус с полутора десятками вооруженных бандитов. Когда к баррикадам подходят танки, на броню головной машины выбирается майор-танкист с мегафоном: – Граждане!- обращается он к толпе, не зная, что большая часть людей-заложники- Разойдитесь и освободите дорогу. Неужели вы не понимаете, что для танков ваши баррикады не препятствие. Мы ведь всё равно пройдем! В ответ из-за баррикад раздаются автоматные очереди. Майор и несколько солдат падают на землю. Первые боевые потери. Расстреляв патроны, бандиты спешно грузятся в микроавтобус, и он скрывается в узких улочках окраины. Взревели моторы и танки двинулись на баррикаду. Местных азеров из второй линии защиты как ветром сдуло. С первой линией сложнее, армяне там связаны, путаются в веревках, падают. Кто-то из офицеров замечает, что перед колонной заложники, и останавливает движение. Спешно перерезают на заложниках путы и советуют им идти домой. Офицеры вводимых войск не знают истинной обстановки в городе, и не понимают, что у этих людей больше нет дома. Вот они и бегут рядом с танками, им больше не на кого надеяться, и они бегут из последних сил, зная, что если отстанут, то их добьют, и, веря, что советский солдат не позволит убивать советских людей. На месте баррикады остаются покореженные грузовики. На одном из них надпись: “Так будет с каждым кто встанет на пути!” В вводимых войсках много призванных из запаса, так называемых “партизан”. Их кое-как переодели, вручили оружие без боеприпасов и послали восстанавливать порядок. Патроны обещали выдать на месте. По пути их обстреливают. В городе идет ночной бой. Трассеры прочерчивают небо во всех направлениях, войска стреляют в воздух, а по ним ведется прицельный огонь из-за угла, с крыш, из окон. На притащенном с рейда СДК выдают оружие и боеприпасы. Выдают сколько попросишь, под простую запись в ученическую тетрадь. Достаточно назвать любую фамилию и звание, и получай что хочешь. Большим спросом пользуются автоматы и пулеметы калибра 7,62, никто не хочет брать ночные прицелы, за них, если что, потом не расплатишься. Район военного порта перекрывается блок-постами. Но с моря мы блокированы судами Каспийского пароходства. Достаточно затопить пару судов на фарватерах, и мы окажемся намертво запертыми в бухте. После этого можно вылить с танкеров и нефтяных терминалов топливо в море и поджечь. Никто не уцелеет. Потом говорили, что план изжарить нас заживо у них был, но осуществить они его не успели, или не решились, опасаясь, что огонь перекинется на город. А пока, гражданские суда с бандитами пытаются преградить нам выход, став на якоря вплотную к нашим пирсам. По команде они готовы дать ход и таранить наши корабли у пирсов. На таком расстоянии вооружение кораблей бесполезно, да и применить его просто не успеют. Предложение расстрелять блокирующие суда, когда это еще было возможно, командующий отверг, сказав: “Не воевать же всерьез с этими хулиганами”.
На четвертый день азербайджанская сторона запросила перемирия, чтобы похоронить своих убитых. Для этого они просили, прибывшего в Баку Министра обороны маршала Язова убрать войска с улиц города. Язов просьбу уважил, танки и солдаты спрятались за заборами предприятий. А еще они попросили совсем убрать с улиц части дислоцирующиеся в Баку, справедливо рассудив, что от видевших своими глазами все их бесчинства, пощады ждать не приходится. Мне один матрос, до этого отличавшийся флегматичностью, говорил сквозь слезы: “Я буду уничтожать их всех! Они не люди! Они не имеют права жить на Земле!” А я успокаивал его, говорил, что не все одинаковы, и сам себе не верил. Похороны провели с особой помпой, по улицам бесконечным потоком к аллее почетных захоронений шло больше миллиона человек. Вот и судите сами, одинаковы все или нет. Особенно афишировали то, что среди убитых был русский подросток, погибший от шальной пули, когда выглянул в окно, и азербайджанской пары молодоженов, жениха или мужа (если успел им стать) убили в городе с оружием в руках, а невеста или жена, узнав о его гибели, покончила с собой. Потом эти могилы будут показывать всем приезжим, как доказательство того, что армия убивала безоружных людей, и даже не только азербайджанцев. После этого многие стеснялись спрашивать о том, что стало причиной ввода войск. А мать погибшего русского парня легко понять, куда ей было деваться когда к ней пришли и предложили похоронить сына. Сама похоронить его она не смогла бы, не говорю уже о том чтобы вывезти тело в Россию, да и отказать просто побоялась.. Насколько я помню, убитых было 123 человека, потери в войсках – 59. На месте погребения установили мощные громкоговорители, так что на пол города было слышно как Эльмира Кафарова (почти однофамилица), кажется министр чего-то, обещала отомстить за погибших, и клялась, что неверные захлебнутся собственной кровью. Неверные – это все мы. В этот день, я, переодевшись в гражданку, перевез на корабль свою мать, будучи уверен в том, что начнется охота за семьями военнослужащих. На коленях у меня, прикрытый курткой, лежал автомат, на случай если нас засекут. К счастью, все обошлось, хотя машина несколько раз вынуждена была останавливаться на забитых до отказа людьми улицах, искать объездные пути, и местные с подозрением заглядывали в окно, мол, почему вы не с нами.
Начали эвакуацию семей военнослужащих и беженцев. Эвакуация шла военно-транспортными самолетами с аэродрома Кала (гражданский аэропорт не работал) в Москву и Севастополь, и морем – в порт Махачкала. Первая же группа гидрографических судов с беженцами на борту подверглась нападению в районе острова Жилой. Два мощных трубоукладчика типа “Нефтегаз” пытались таранить слабые и безоружные гидрографы, битком забитые женщинами и детьми. В охранение гидрографам был придан артиллерийский катер (у пограничников он именуется ПСКР- пограничный сторожевой корабль, а у нас это всего лишь катер с двумя 30 мм зенитными установками АК-230), и на каждом гидрографе было по два офицера с автоматами. Мы слушали переговоры кораблей с командованием на УКВ. – Топи этих русских собак!- орал капитан “Нефтегаза”. – У меня на борту 250 женщин и детей!- сообщал им старший с гидрографа. – А мне по х ю! Топи! – Меня пытаются таранить!- передавал старший командиру бригады ОВР капитану 2 ранга Виннику- Осталось всего два кабельтова. – Аз минуту (ждите)- отвечал Винник. – Осталось всего сто метров. Я расстрелял все патроны. Дайте разрешение катеру на применение оружия! – Аз минуту. – У меня больше нет минуты, Командиру катера открыть огонь по трубоукладчикам!- взял на себя ответственность старший перехода. Катер открыл огонь, разбил ходовую рубку одному, срубил мачту и прошил очередью борт второму. Первый потерял управление и врезался в основание буровой, второй застопорил ход и стал тушить возникший на судне пожар. За организацию отражения нападения на гидрографические суда флотилии в море, так и не принявший решения о применении артиллерии капитан 2 ранга Винник был награжден боевым орденом и ему досрочно было присвоено звание капитана 1 ранга. Всё как всегда!
@{ >sfb< SigmundFreud’sBartender ; sfb@nerdpol.ch} 07.03.2019, 1:55:28
