էսօր ազգայնականութեան վերելքի ժամանակ ա, եւ հէնց էս քանի օրը, եւ ընդհանրապէս, իսկ ես ուզում եմ գրել օլեգ կաշինի ասածների մասին։
վերջին «չեօ պրոիսխոդիտ»֊ում վարլամովը խնդրել ա կաշինին մեկնաբանել արցախի պատերազմը։ կաշինը չի մեկնաբանել պատերազմը, այլ ինչպէս մարդիկ անում են, պատմեց իր մասին, իր կարծիքների մասին՝ իր համար աւելի կարեւոր թեմայից։
ասաց՝ այ ութսունականներին ռուս դեմոկրատներն ու մտաւորականները հայկական կողմին էին կարեկցում, էսթեբլիշմենթը՝ ադրբեջանական։ իսկ հիմա՝ ռուսաստանցի հարուստ հայը (ռուբէն վարդանեանը) դեբատ ունի հեռուստատեսութեամբ ռուսաստանցի հարուստ ադրբեջանցու հետ։ ու իրենք ամէն մէկը պահում են իրենց կողմը։ ապա՝ եզրակացնում ա կաշինը՝ թող մեզ չասեն, որ չասենք՝ «ռուսաստանը ռուսների համար»։
ու գիտեմ որ հէնց ձեզ չպէտք ա ասեմ, գուցէ դա պէտք ա ռուսերէն գրել ինչ֊որ այլ տեղում, բայց ես այստեղ եմ գրում մտքերս, ու ապա գրեմ՝
ես չեմ հասկանում ինչ ա ասում կաշինը։ ինձ թւում ա իր ասածը լրիւ կեղծ օրակարգ։ բայց ես նաեւ հաւատում եմ որ նա անկեղծ ա։
ես չեմ հասկանում, քանի որ ո՞նց ա հնարաւոր պետութեան մէջ ունենալ ըստ էթնոսի, կամ հաւատքի, կամ ըստ որեւէ հատկանիշի լիազօրուած քաղաքացիներ։ մենք չեն կարող չէ՞ ասել՝ ռուսաստանը, թէ հայաստանը աջլիկների համար ա, ձախլիկների համար չի։
յետոյ՝ այդ ռուս լինելը ո՞նց ա չափելու։ նոյն հարցն ի դէպ տուէլ էի արմէնին, որ մի պահ ստեղ գրանցուեց֊ջնջուեց ու ինչ֊որ մարդիկ վառելու կարիք էր զգում։ ասաց՝ ձեզ ձեռք չենք տալու, դուք հայ էք։ ասի՝ բայց ո՞նց ենք հայ, ո՞նց ես դա սահմանում։ հիմա կաշինը ո՞նց ա իմանում մարդը ռուս ա թէ չէ։ բաւակա՞ն ա որ նա ասի որ ռուս ա իրան համարում։ մի ռուս տղայի վլոգ կայ՝ չելեաբինսկում ա ապրում, ու լրիւ համոզուած էր որ գենետիկօրէն մաքուր ռուս ա։ թեստ արեց, պարզուեց բալտիական ու յունական արիւն ունի հիմնականում։ զարմացել էր շատ։ սկսեց կարեկցել լիտուացիներին։ հիմա ըստ կաշինի նա ռո՞ւս ա թէ չէ։
ես հասկանում եմ որ ակնյայտ բաներ եմ գրում, բայց ինչ֊որ բան ինձ շատ նեղում ա նման խօսքերում։ ու ուզում եմ ասել կաշինին՝ գիտե՞ս, էն ձեր չռուս մարդիկ, ոնց որ թէ իրենց կամքով չեն ռուսաստանում, դուք շատերին գրաւել նուաճել էք։ ու դէ նախ անջատէք ձեզնից բոլոր աւտոնոմիաները, յետոյ մոսկուայի նահանգում նստած խօսէք ռուսների համար ռուսաստանի մասրին։
#ազգայնականութիւն #ազգայնամոլութիւն #վարլամով #կաշին #ռուսաստան #ազգ #էթնոս #ռուսաստանը_ռուսների_համար #պետութիւն #քաղաքականութիւն #ազատութիւն
Նորութիւն չէ, որ լեզու եւ ազգ հասկացութիւնները անքակտելիօրէն շաղկապուած են միմեանց, պայմանաւորուած միմեանցով, ներհիւսուած միմեանց մէջ, նոյնանիշ լինելու աստիճան սերտ։ Իսկ բառարմատների ակունքներում, իսկապէս, լեզու բառն իր նախնական վիճակում նշանակել է ազգ։ Օրինակ՝ ռուսերէնի ներկայ փուլի լեզու բառը, որ է язык (հնչում է եազիկ [yazik]՝ ի-ն աւելի մօտ ը-ին), հին սլաւոներէնում նշանակել է ազգ, ժողովուրդ։ Սա պատահական երեւոյթ չէ։ Թերեւս զարմանալի զուգադիպութիւն թուայ, որ այդ բառի հնչումը շատ մօտ է հէնց մեր «ազգ» բառին…
իսկ հեթանոս բառը՝ էթնոսն ա։ #հեթանոս #էթնոս #ազգ #լեզու #յօդուած
երէկ մարիամը թութում հարցնում էր՝ ինչո՞ւ են վրաստանում որոշ ինստիտուտներ աշխատում, իսկ մեզ մօտ՝ չէ։ ու ես իր հետ խօսեցի, ու ասացի որ իմ պատասխանն ա՝ զի ամն կայսրութիւնը կրթել ա, սովորեցրել ա, օգնել ա։ ու կայսրութիւնների ֆունկցիաներից մէկն ա դա՝ կրթել եւ սովորեցնելը։
ու սովետական կայսրութիւնն էլ հայերին ա կրթել եւ սովորեցրել լիքը բան։
հարց՝ արդե՞օք էդ լաւ ա, երբ կայսրութիւնն ա կրթում, թէ՞ աւելի լաւ ա ինքդ ջանաս զարգանալ, ու զարգանաս։
առաջին դէպքում պատրաստի լուծումներ ես ստանում, բայց արդե՞օք դրանք կենսակայուն են։ տեսէք՝ սովետական կայսրութիւնը ոտքը քաշեց՝ էն ինչ սովորեցրել էր՝ փոխուեց՝ նոյնիսկ քաղաքապետարանի աշխատողները կարծես մոռացան, ինչպէս աշխատել։ հիմա եթէ ամն֊ն ոտքն ու փողը քաշի վրաստանից, վրաստանում ի՞նչ ա լինելու։
ու այո, մեր հանրութիւնները շատ նման են։ եւ ես կարծում եմ, որ մեր հանրութիւնն աւելի առաջադէմ ա։ այսինքն՝ երկուսն էլ վատ վիճակում են, համեմատելի, բայց մերն աւելի լաւ վիճակում ա։ զի կոռումպացուած հայաստանը աւելի լաւ վիճակում ա եղել, քան կոռումպացուած վրաստանը։ ու կարող եմ յղել էս գրքին։ ու նաեւ, դէ բոլորը գիտէին, որ վրացի գաիշնիկները անհամեմատ աւելի կոռումպացուած էին, քան հայաստանի գաիշնիկները։ դա երեւացող տարբերութիւնն էր։
ու եթէ սաակաշուիլու՝ ամն֊ի հետ համագործակցութիւնը չլինէր, վրաստանը այն արդիւնքները ցոյց չէր տալու, ինչ նա այսօր ունի։
ինձ թւում ա՝ կայսրութիւնները չեն թոյլ տալիս ազգերը մեծանան։ ինչպէս օվերփրոթեքթիւ ծնողները թոյլ չեն տալիս, որ երեխաները մեծանան, զարգանան։ հա, գուցէ լաւ կրթեն այդ երեխաներին, բայց էդ էն զարգացումը չի, որ երեխաներին պէտք ա։ ու աւելի լաւ ա՝ յղւում եմ պետերսոնին, թերպաշտպանուած լինեն, քան գերպաշտպանուած՝ անհամեմատ աւելի քիչ խնդիրներ են ունենում այդ դէպքում։
նոյնը ազգերի հետ՝ գիտեմ, որ անիմաստ ա խօսել, ինչ կարող էր լինել, պատմութիւնը, այսպէս ասած, դա չի հանդուրժում, բայց ես կը նախընտրէի հայաստան, որն առանց սովետի ա մեծացել։ մենք չէինք ունենայ լիքը բան, ասենք չէինք ունենայ էն գիտութիւնը, որն ունեցել ենք սովետի ժամանակ։ բայց արդե՞օք մենք այդ գիտութիւնը կարողացել ենք առանց սովետի զարգացնել, շարունակել։ կայսերական ազդեցութիւնը կենսակայուն չի։
ու ինձ թւում ա՝ ոնց էլ լինէր, մենք աւելի վատ վիճակում չէինք լինի՝ նկատի ունեմ հանրութիւնը՝ քան իրանը, սիրիան, թուրքիան, լիբանանը։ ինձ թւում ա՝ աւելի լաւ վիճակում կը լինէինք՝ այդ ներուժն ունէինք։
միայն եթէ անվտանգութեան հարցերը լուծուէին, ու այո, դա էր պատճառը, որ չկարողացանք այն անգամ։ հիմա մենք երեսուն տարի առաջ սկսել ենք կրկին, զրօյից, գրեթէ զրօյից։ զի գործարանից ծախուած հաստոցները, որպէս «մետալալօմ»՝ դա այդ «գրեթէ»֊ն ա, դա ա, ինչ ա մնացել կայսրութիւնից։ հաստոցը չի մնացել, լոմն ա մնացել։ ու այդ պատճառով՝ գրեթէ, ոչ թէ լրիւ զրօյից։ զի գորցծարանը, որ կայսրութիւնը տուել ա՝ չի պահպանուել՝ մնացել ա լոմը։ ու աւելի լաւ էր մենակ զարգանալը, ինչպէս կարող ես։
յետոյ մարիամն ասաց՝ օկ, վրաստանին ամն֊ն օգնել ա, իսկ ռուսաստանը հայաստանին խանգարում ա։ ես էլ պատմեցի, ինչպէս իմ գործընկերը մի քանի օր առաջ մաքսազէրծում էր մեքենան, ու ինչքան տառապանքներով ա անցել, ու լաւ ա մի օրում հասցրել ա, իսկ վրաստանում այդ նոյն գործն արւում ա հինգ րոպէում։ անշուշտ, ամն֊ի օգնութիւնն ա, որ վրաստանում դա այդքան լաւ ա աշխատում։ բայց արդե՞օք ռուսաստանն ա խանգարում այսօր մեզ էնպէս անել, որ մարդը մաքսակէտում ունենայ նորմալ պարկինգ, ու ոչ թէ լոք լինի երեք մեքենայի կողմից, ու երեք անգամ բանկի հերթ չկանգնի, այլ իմանայ ամենասկզբից ինչ եւ ինչքան պէտք ա վճարի, որ մի անգամ հերթ կանգնելով անի ամէնը։ ռուսաստանը չի խանգարել։ դա այն կուլտուրան ա կառավարման, որ մենք պէտք ա սովորենք։ ու ինքներս սովորենք։ առանց կայսրութիւնների ազդեցութեան։ որ սովորածը մնայ։ #կայսրութիւն #անկախութիւն #նախագծում #զարգացում #ազգ
պատահաբար գտայ (մի սկրիպտ վրիպազէրծելու ընթացքում) սա։ ինչքա՛ն համընկնում ա հարարիի ասածի հետ։
զարգանալու համար պէտք է միատեսակ բնակչութիւն ունենալ, որ մնացածը չխանգարեն։ http://www.svoboda.org/content/transcript/25447995.html ասում է՝ հայաստանը արցախի հետ կարող է, ու ադրբեջանը առանց արցախի։
#ազգային_պետութիւն #ազգ #հայաստան #արցախ #ադրբեջան #վրաստան #ուկրաինա #ռուսաստան #խսհմ #ազատութիւն #զարգացում #մարդիկ #քաղաքականութիւն #պատմութիւն #ռուսերէն #հարարի #անգլերէն
Ես չեմ ուզում որ Հայաստան երկիրը, պետութիւնը, ազգը լինի, իսկ ես լինեմ մի այլ տեղ, հանգիստ լինելով որ այն կայ։ Քանի որ այն չկայ իմ համար, այն իրական չէ իմ համար ասենք Ցիւրիխում։
Եթէ ես ապրում եմ այլ տեղ ապա ինձ պէտք չէ որ լինի Հայաստան, քանի որ այն իմ համար չկայ, իրական չէ, ես այն չեմ վայելում։
Դա ոնց որ ասես որ սիրում ես մի աղջիկ բայց չտեսնես իրան երբեք ու նա էլ չիմանայ այդ մասին։ Ապա դա իրականութիւն չէ։ Ու սէր էլ չէ։ Քանի որ սէրը պրոցես է որ պահանջում է մէկից շատ մասնակից։ Իրական։
#անկախութիւն #գոյութիւն #իրականութիւն #պատրանք #արտագաղթ #ազգ #յարաբերութիւն
ասում է զարգանալու համար պէտք է միատեսակ բնակչութիւն ունենալ, որ մնացածը չխանգարեն։ http://www.svoboda.org/content/transcript/25447995.html ասում է՝ հայաստանը արցախի հետ կարող է, ու ադրբեջանը առանց արցախի։ ։Ճ
#ազգային֊պետութիւն #ազգ #հայաստան #արցախ #ադրբեջան #վրաստան #ուկրաինա #ռուսաստան #խսհմ #ազատութիւն #զարգացում
Մշակեցի իմ այգին Ցայգից այգաբաց: Քնեցի գետնին, Դուռս մնաց բաց (որտեղ՝ հաց, էնտեղ՝ լաց): Իմ անգին գինին՝ Անվճար մաճառ՝ Գիտության կաճառ՝ Գթության տաճար. Կույր գրավաճառ:
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Ինչ վերաբերում է #Սովետական #Հայաստան ում #60֊ականներից ստեղծված իրական մշակութային #արժեքներ ին, ապա երբեք պետք չէ մոռանալ, որ դրանց մեծ մասը ստեղծվել է ոչ թե շնորհիվ, այլ ի #հակադրություն #պաշտոնական ի: #առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Մինչ օրս կենդանի է Սովետական Հայաստանում մշակութային աննախադեպ ծաղկման մասին առասպելը: Մինչդեռ ծիծաղելի է խոսել մի երկրում, որում համաշխարհային գրականության կեսն արգելված էր, իսկ մյուս կեսը՝ անհասանելի: Ծիծաղելի է խոսել նաև այն պատճառով, որ մշակույթն իրականում մահանում է մեկուսացման պայմաններում:
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Հետաքրքիր է, որ #1937 թ. նույն #Չարենց ին, #Բակունց ին և այլոց գնդակահարում էին ազգայնականության մեջ #կեղծ մեղադրանքներով: Բայց չանցած մի քանի տարի՝ #գնդակահարություն ը ողջունող և #ազգայնականություն ը դատապարտող գրողների բանակը #կոմկուս ի թելադրանքով անցավ պաթետիկ հայրենասիրական երկերի արտադրությանը. #երկեր, որոնց զգալի մասը #գռեհիկ անճաշակության դրսևորում էր, ինչպես #ստալին յան և հետստալինյան #սովետ ական պոեզիայի մեծ մասը: #1940 -ականներին ծավալված « #կոսմոպոլիտիզմ ի», իսկ իրականում՝ #ունիվերսալիզմ ի դեմ #պայքար ն ավարտուն տեսքի բերեց #սովետական այս նոր #գաղափարախոսություն ը, որն ընդամենը փոխարինելու եկավ արդեն #ծիսական ի վերածված հեղափոխականությանը և #սոցիալիզմ ին :
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Սկսած դեռ #Արտաշիսյաններ ի #հելլենիզմ ից և 5-րդ դարի #լուսավորչականություն ից՝ #հայկականություն ը միշտ եղել է #արևմտյան քաղաքակրթության բաղկացուցիչ մաս : Նոր ժամանակներում այս #ավանդույթ ը շարունակվել է: Այսպես, #Պոլս ի և #Թիֆլիս ի, իսկ հետագայում նաև 20-30-ականների #Երեւանի մշակութային, հատկապես #գրական սերունդը ներգծված է եղել #համաշխարհային միտումներում և զարգացել է դրանց #համընթաց: Սա է պատճառը, որ հե՛նց այդ սերնդի կողմից են ստեղծվել ամենալայն ճանաչում ստացած #արժեքներ ը, որոնք հպարտությամբ կոչում ենք « #ազգային »: Այս ավանդույթն ընդհատվեց #ստալին յան բռնապետության կայացմանը զուգահեռ և վերջնական ձևակերպում ստացավ #40֊ականներին: Նախ ոչնչացվեցին #Արևելյան #Հայաստան ի #մշակույթի առաջատար դեմքերը : Սակայն նույնիսկ ֆիզիկական ոչնչացումն ամենամեծ հարվածը չէր: #Ստալին յան #գաղափարախոսություն ը, հիմնված « #կոմունիզմ ը մեկ երկրում կառուցելու» թեզի և «թշնամիներով շրջապատված լինելու» #տագնապ ի վրա, երկիրը տարավ դեպի #մեկուսացում ՝ և՛ քաղաքական, և՛ մշակութային: Միաժամանակ երկրի ներսում ստալինյան #ռեժիմ ը դրսևորվեց որպես տիպիկ #թերմիդոր ՝ թաքնված հակահեղափոխական և #պահպանողական #ռեակցիա: Սա հանգեցրեց մշակույթում առաջադիմական մղումների ճնշմանը և #կեղծ դասականության հաստատմանը
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Հետևաբար հանգում ենք մեկ այլ հարակարծության. ադաթում ևս չկա #ազգային կամ նույնիսկ՝ #ազգագրական երանգավորում և առանձնահատկություն: Եվ ոչ միայն բառի՝ #իսլամ ական մշակույթից փոխառված լինելու պատճառով, այլև #ադաթ ի՝ որպես հայրիշխանական ավանդական, սովորական #իրավունք ի՝ համաշխարհային տարածում ունենալու պատճառով: Այսպիսով, ադաթն ավելի՛ պակաս «յուրահատուկ» է, քան «բարձր մշակույթը»:
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Ազատ #սէր, #մերկ #աղջիկներ, կուսության կորուստ ամուսնությունից առաջ և #հիփի ական այլ կայֆեր ամենևին էլ ընդունված չեն եղել Գողթան գավառում և նրա սահմանամերձ գոտիներում, ինչպես կարող են կարծել #նեոռոմանտիզմ ի գրականության ավանդույթով դաստիարակված դյուրազգաց պատանիները: Սա հասկանալու համար պարտադիր չէ խորանալ պատմական աղբյուրների մեջ, այլ բավական է հիշել, որ հին #Հայաստան ը գտնվել է #Երկիր #մոլորակ ի վրա, հետևաբար ենթարկվել է համաշխարհային պատմության բոլոր #օրինաչափություն ներին: #առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Ադաթի մեջ նույնիսկ ավելի քիչ տեղային առանձնահատկություն կա, քան «բարձր մշակույթում»:
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Մեր «ազգայինի» պահպանման մասին խոսելիս հաճախ նկատի է առնվում ոչ թե բուն ազգայինը՝ արդեն հիշատակված Խորենացին, Եղիշեն (որոնցից սովետահայ ժողովուրդն առանձնապես տեղյակ էլ չէ) կամ Աբովյանը, Չարենցն ու Մեծարենցը, այլ կենցաղային նորմերի այն ամբողջությունը, որն «ադաթ» է կոչվում : #առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Ունիվերսալ լեզվով ստեղծված գործերն առավել ազգային են, քան նրանք, որոնք ստեղծվում են ազգագրական-տուրիստական կամ հետարդիական էթնիկ ոճերում: Մշակութաստեղծ գործունեությունը չպետք է իր ուժերը զուր տեղը վատնի մտացածին «ճշմարիտ ազգայինի» (իմա՝ ազգագրականի և էթնիկի) փնտրտուքի վրա: Այն պետք է ստեղծի ունիվերսալ արժեքներ, որոնք ազգային կլինեն ինքնըստինքյան, քանի որ ստեղծվել են Հայաստանում և հայերեն:
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Ստացվում է հարակարծիք իրավիճակ: Ազգայինն «ապազգային» է և «ապազգայինն» է: Այս հարակարծությունն իհարկե թվացյալ է և հեշտորեն լուծվում է, երբ տեղի չի ունենում ազգայինի և ազգագրականի նույնացում: Կարող ենք ձևակերպել հարակարծիք թվացող մեկ այլ թեզ. ազգայինն ունիվերսալն է և ոչ՝ տեղականը: Ազգայինն այն է, ինչը տվյալ երկրի մշակույթն օժտում է ունիվերսալ չափմամբ : Հե՛նց համամարդկային մշակույթի համատեքստում ստեղծված արժեքներն են դառնում ազգային: 5-րդ դարում Մաշտոցի աշակերտների սերունդը, սովորելով արտերկրում, Հայաստան բերեց հելլենական գիտությունը, վերածեց հայերենի, իսկ հայերենը՝ համամարդկային արժեքներ փոխանցող ու արարող գործիքի: Նրանք ստեղծեցին մի հարացույց, որով ցայսօր ընթանում է մեր մշակույթը՝ անկախ նրանից՝ գիտակցաբար է դա արվում, թե ոչ: Եթե չլիներ մեր մշակութային ավանդության արհեստական աղավաղումը «կոսմոպոլիտիզմի դեմ» ստալինյան պայքարի շրջանակներում, շատ հնարավոր է, որ 20-րդ դարում էլ ունենայինք մշակութային մեծ վերածնունդ, ինչի սաղմերը նշմարվում էին 20-րդ դարի առաջին քառորդում: Հետաքրքրական է, որ 5-րդ դարի սերունդը խիստ քննադատության էր ենթարկվում իրեն ժամանակակից «ազգային պահպանողականների» կողմից, որոնք հանդես էին գալիս «պապենական ավանդույթի» պաշտպանության դիրքերից:
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Ազգայինը չի կարող նույնացվել ազգագրականի հետ. տարազ, ուտեստ, ֆոլկլորային երգեր, ժողովրդական էպոս, հեքիաթներ և այլն՝ սրանք կարող են ազգայինի մասը լինել: Սակայն բուն ազգայինը գրավոր և «բարձր մշակույթն» է: Այլ կերպ ասած՝ ազգայինը յուրահատուկը չէ, տեղական երանգավորումը (կոլորիտը) չէ, հաց-պանիր, ոսկե ծիրան, տատիկ-պապիկ, սառնորակ ջուր ու գյուղական լավաշը չէ: Այդ բոլորը լավ է, բայց անբավարար ոչ միայն ազգայինը ամբողջացնելու, այլև առհասարակ ձևավորելու համար : #առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Ինձ հայտնի չէ «հայկական ավանդույթ» հասկացության այլ՝ ավելի հստակ սահմանում, քան այն, որ 2000 տարվա ընթացքում հայկականությունը եղել է աշխարհին համահունչ լինելու, քաղաքակրթության զարգացմանը համընթաց քայլելու հաջողված փորձ։ Ավելի կոնկրետ. հայկականությունը, իր ամբողջ ուրույնությամբ հանդերձ, եղել է «արևմտյան» արժեքային համակարգի մաս։ «Հայկական ավանդույթ» հասկացության՝ այլ իմաստներով օգտագործումը, ըստ իս, անորոշ է և կոնկրետությունից զուրկ, հետևաբար՝ անիմաստ։
#առաջին֊ապառնի #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Երբ ասում ենք՝ կարևորը մշակութային ներկան է, նկատի ունենք, որ կարևորը ոչ թե մշակութային անցյալով հպարտանալն է, այլ մշակութային ժառանգության լինելիությունն այսօր, որով մշակութային անցյալը վերածվում է ներկայի՝ այսօրվա մշակութային գործընթացի կենդանի մասի:
#ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
«Պահպանենք մեր մշակույթը» կոչն ամենատարածվածներից է Հայաստանում: Թվում է՝ ոչ մի սխալ դրանում չկա: Սակայն վերլուծելու դեպքում ենթատեքստում կարող է զգացվել «ներքին գաղութատիրության» յուրահատուկ երանգ: Ընդհանրապես, աշխարհ -ում պահպանման ենթակա են համարվում նախ էքզոտիկ էթնիկ խմբերի ազգագրական մշակույթները, որոնք հիմնականում զուրկ են այլևս զարգանալու և առաջընթաց ապրելու ներուժից: Այդ մշակույթների նկատմամբ արտաքուստ բարյացակամ վերաբերմունքը կարելի է կասկածի տակ առնել որպես քողարկված կամ բացահայտ գաղութատիրությանը բնորոշ «մեծական» հովանավորչություն բնիկների հանդեպ : Նույն վերաբերմունքն առկա էր նաև սովետական պաշտոնական հովանավորչության ենթատեքստում տեղական (ոչ ռուսական) մշակույթների հանդեպ: #ապազգային֊ազգայնականություն #Հայաստան #աշխարհ #գաղութատիրություն #մշակույթ #սովետ #անցյալ #ապագա #ադաթ #ավանդույթ #զարգացում #ներկա #այսօր֊եւ֊այստեղ #այսօր #այստեղ #ազգ #ազատություն #անկախություն #Հրանտ-Տէր-Աբրահամեան #ունիվերսալիզմ
http://groghucav.am/2012/11/15/հրանտ-տէր-աբրահամեան-ազգային-ունիվեր/
Հեղինակների համոզմամբ, բարգավաճ և աղքատ երկրների տարբերությունը բացատրվում է ոչ թե նրանց աշխարհագրական դիրքով, բնական հարստություններով, լավ կամ վատ կառավարմամբ, ազգային մտածելակերպով կամ մշակույթով, այլ բացառապես պետական հաստատությունների՝ ինստիտուտների որակով։ Բարգավաճ երկրներում, որոնց իշխանությունները շահագրգռված են տնտեսության զարգացմամբ ու ժողովրդի բարօրությամբ, պետական հաստատությունները, որոնք բնութագրվում են որպես «ներգրավող ինստիտուտներ» (inclusive institutions), նպաստում են ազգի բոլոր ստեղծագործ ուժերի ներգրավմանը, ինչն անհնար է առանց ժողովրդավարության, իրավունքի գերակայության, ազատ մրցակցության և սեփականության անձեռնմխելիության ապահովման։ Իսկ աղքատ երկրներում, որոնց իշխանություններն առաջնորդվում են միայն սեփական հարստացման ու իրենց իշխանության հավերժացման շահագրգռությամբ, գործում են, այսպես կոչված, «կորզիչ ինստիտուտներ» (extractive institutions), որոնց խնդիրն է վանել ազգի բոլոր ստեղծագործ ուժերը և ամեն ինչ կենտրոնացնել իշխանությանն ապօրինաբար տիրած ավազակախմբի ձեռքում։ Ցավով պետք է ավելացնեմ, որ գրքում Հայաստանը, որպես օրինակ, հիշատակված է աշխարհի մի քանի «ձախողված պետությունների» շարքում։ գրքի հղումը #Լեւոն #Տեր-Պետրոսյան #հարցազրույց #ընտրություններ #Ter-Petrossian #interview #elections #Armenia #Հայաստան #fail #nation #ազգ #democracy #ժողովրդավարություն #freedom #ազատություն #books #book #գիրք #գրքեր
իմ երկար մեկնաբանությունները երբեմն լցնում եմ այստեղ ֊ ահա, գրոուլին եմ մեկնաբանել՝
այն, որ վիճակը շատ տխուր է՝ լրիվ համամիտ եմ։
ու որ ուրախանալու բան առանձնապես չկա։ այն հույսն որ անկախ հայաստանում կստեղծվի ազգ, որ այդ անկախությունը գոնե կգնահատի, գրեթե մարում է։
սակայն ես համամիտ չեմ քո նշված պատճառների հետ։ իրականում, ինքս էլ հստակ չեմ կարող սահմանել պատճառները, բայց ավելի քիչ եմ հակված քո պատճառաբանումները ընդունելու։
օրինակ, վրացիներն էլ են լսում արտասահմանյան երաժշտություն ռադիո֊ով, բայց դա իրենց չի խանգարում ազգային երգերը/մշակույթը իմանալ, կիրառել ամեն հարմար եւ ոչ այնքան դեպքում, ու զարգացնել այն։
բացի դրանից, ազգային մշակույթը միայն գյուղերում չի ստեղծվում, այլ նաեւ քաղաքներում։ Պարզապես առաջ դրանք Պոլիսն ու Թիֆլիսն էին։
Ինչ վերաբերվում է ուրբանիզացիային ֊ մեզ մոտ, իմ մեկնաբանությամբ, հարկադրված ուրբանիզացում եւ կենտրոնացում էր կատարվել «սոցիալիզմի» վերջին տասնամյակներում, ինչը բերեց նրան, որ փոխարենը քիչ քիչ ժամանող նորեկները ասիմիլացվեն, դառնան քաղաքացի (շատ մակերեսային ու պարզ օրինակ ֊ սովորեն մետրոյում իրենց պահելու քաղաքում ընդունված ձեւը, որը Մոսկվա ժամանողները սովորում են, իսկ Երեւանցիները այդպես էլ չսովորեցին), եղավ հակառակը ֊ քաղաքացիներն են ասիմիլացվում, ու դառնում ինչ որ մշակույթի մաս, որը ես մեկնաբանում եմ որպես հարկադրված քաղաքացիների մշակույթ։
Դա է պատճառներից մեկը որ սերնդափոխություն չի լինում, որ շատ խելացի, շատ վեհ, շատ զարգացած Երեւանցիների զավակները անկապ բակի լակոտներ են դառնում, ու բնավ չունեն այն մակարդակը, ինչ իրենց ծնողները։ Դա է պատճառը որ ցանկացած ՏՏ ընկերությունում քառասուն ֊ հիսուն տարեկան մարդիկ անհամեմատ ավելի վեհ են, քան երիտասարդները, ու դա միայն մասնագիտական հատկանիշների մասին չէ։ Այսինքն, իհարկե, մարդւոն կարելի է սովորեցնել ծրագրավորման լեզու, որ նա քիչ թե շատ դրան տիրապետի (ու որը ծրագրավորում իմանալը չէ բնավ), բայց առանց ընդհանուր զարգացման, եւ զարգանալու մշակույթ, սովորություն ունենալու, նա չի կարողանում էֆեկտիվ կիրառել իր գիտելիքները, կամ զարգացնել դրանք։ Բացի դրանից, զարգանալու մոտիվը հասարակության մեջ խիստ հետամնաց եւ պրագմատիկ է ֊ փողը։ Իսկ փողի համար շատ զարգացում պետք չէ իրականում։ կարելի է բուդկա կառուցելով, կամ բուդկայում բուծիկ բացելով էլ յոլլա գնալ։
Ստեղ գալիս է քո նշած երեխաներին գովելը։ Նրանք մտածում են, որ նրանք վերջն են։ Ու դա ամենավտանգավոր բաներից է, երբ նա ոչ մի բան չգիտի, գիտի, ինչպես ես գրել եմ, բուդկա նախագծել, ու մտածում է, որ վերջն է։ Այսինքն բավական զարգացած չէ, որ հասկանա, որ բնավ վերջը չէ, ու ունենա այլ պահանջներ ֊ ինչի՞ համար զարգանալ, եթե փողը կա, լիքը պատվերներ ֊ օր ու ցերեկ գործ կանի, որ նոր տելիկ ունենա, կամ նոր մեքենա ֊ կապիտալիստական հաջողության ընդունված ընկալումը։
Հա, ուրբանիցացիայի մասին ֊ ես գիտեմ շատ մարդ, ով բնավ երջանիկ չէ նրանից, որ Երեւանում է ապրում։ Նրանք երազում են գյուղի մասին, կամ գյուղը բերում են Երեւան։ Ես գնահատականներ չեմ տալիս, բայց ակնհայտ է, որ քաղաքը՝ գյուղ չէ, իսկ գյուղը՝ քաղաք չէ։ Ես գիտեմ մարդկանց, ով ծանր սոցիալ֊տնտեսական պայմաններից դրդվելով միայն հասկացան, որ այլեւս քաղաքում իրենց բան չի պահում, ու վաճառելով իրենց քաղաքի բնակարանները մեկնել են գյուղ ֊ զբաղվում են անասնապահությամբ, օրինակ։ Ու անհամեմատ ավելի երջանիկ են։
Ես, օրինակ երջանիկ չէի լինի, ես երբեմն կարոտում եմ մեծ քաղաքները, Երեւանը փոքր է, բայց իրենց համար դա լավ է։ Ու ես կարծում եմ կենտրոնացնելը, եւ մեծ Երեւան ստեղծելը սովետական կառավարման ամենամեծ սխալներից էին։
Կենտրոնացման մասին ֊ մեծացնելով պետք էր մի քանի քաղաք մեծացնել համաչափ, այնպես, որ օրինակ Վանաձորն ու Գյումրին դառնային համեմատելի կրթական համալիրներ, ու Երեւանից մարդիկ գնային այնտեղ սովորելու ու աշխատելու, ոչ միայն հակառակը։
Ես էլ լավատեսության հիմքեր չեմ տեսնում, իրականում։ Երբեմն լացելու պես անհույս վիճակ է։
Հայրենադարձություն, գուցե։
Այո, սփյուռքի երեխաները շատ հաճախ անկապ դատարկ երեխաներ են, ինչպես եւ մերոնք։ Բայց նրանք էլ են հայ։ Ու եթե զարգացումը հերիքում է այստեղ մնալուն, ապա նրանք շատ օգտակար կլինեին։ Իսրայելը այնքան ջանք է թափել նույնիսկ էֆիոպական հրեաներին բերելու համար, իսկ մենք փաստացի ոչ մի բան չենք անում։ Պարսկահայերը, որ այստեղ են տարիներ ապրում սպասարկվում են մեր հիվանդանոցներում որպես արտասահմանցիներ՝ անհամեմատ ավելի բարձր գնելով, որովհետեւ չունեն բավական հեշտացված քաղաքացիություն ստանալու մեխանիզմ ֊ ինչպես Իսրայելի «վերադարձի մասին օրենքն» է։
Պետական հետաքրքրվածություն, բայց ոչ այն պետական այրերի, որ հիմա իշխանության մոտ են ֊ նրանք այնքան անգրագետ են, որ ոչ մի բան չեն կարողանա իրականացնել լավ։
Օրինակ, ինչո՞ւ թուլացվեց լեզվի մասին օրենքը, որ իննսունականների սկզբիցն այնքան լավ էր աշխատում։ Դա այն օրինակներից է որ մեր իշխանությունը ապազգային է ֊ ՀՀ֊ում չէր կարելի թուլացնել լեզվի մասին օրենքը։
Ու եթե Թբիլիսիյում Մանգո խանութի լոգոն է թարգմանված վրացերեն ֊ ու վրացերեն տառերով են գրում Մանգոն ֊ ապա մեզ մոտ ուր ասես լատինատառ ու կիրիլլիցան է կիրառվում, կարծես նրանք ավելի «քուլ» են։
Ինչո՞ւ մենք չունենք հայերեն ստեղնաշարեր՞ ֊ իրականում մի քիչ կամք էր պետք այդ համար։
Եւ գուցե դա է մասնավորապես բերում նրան, որ մարդիկ հայերեն ինտերֆեյս ունեցող հեռախոսներում օգտագործում ռուսերեն ինտերֆեյսը։
Կամ որովհետեւ ազգը իրականում արդեն իսկ շատ թույլ էր ֊ երբ յոթանասունականներին ԽՍՀՄ բոլոր հանրապետությունների պետական լեզուն պետք է դառնար ռուսերենը ֊ միայն Վրաստանում էր որ շատ ուժեղ ընդդիմություն էր, որի հաշվին մենք էլ պլստացինք, շահեցինք։
Ու այդ մասին կարելի է նույնիսկ տեսահոլովակներ նայել «Սովետական օկուպացիայի» թանգարանում Թբիլիսիյում։ Մեզ էլ է պակասում դա ֊ բայց ավելի լավ է հիմա չարվի, այնքան վատ է արվելու։
Ես զգում եմ որ արդեն շատ երկար եմ գրել, թե չէ մի քանի այսքան ասելու բան ունեմ առնվազն։
Հաճախ օգտագործում եմ էթնոս եւ ազգ բառերը։ Ու մարդիկ միշտ չէ որ հասկանում են ինչի մասին եմ խոսում, ու որն է տարբերությունը։
Տարբերությունը մոտավորապես այն է, ինչ երեխայի ու հասուն մարդու միջեւ։
Ո՞րն է երեխան։ Աչքի ընկնող առանձնահատկությունները՝ ձեւավորված անձ չէ, ինքն իրեն պահել չի կարող, կախված է այլ մարդկանցից, ծնողներից, առանց ում գոյատեւել ունակ չէ։ Երեխան ունակ է սպառել, սակայն։ Հիշեք թռչունների ձագերին, որ կտուցը բաց սպասում են երբ ծնողները ճիճու կդնեն դրա մեջ։
Կարեւոր է, որ սկզբից երեխաները նույնիսկ ունակ չեն տարբերել իրենց արտաքին աշխարհից։ Հետո քիչ քիչ հասկանում են, որ նա եւ մայրը մեկ չեն, որ կան խաղալիքներ, որոնց նա ձգտում է, ու դրանք նույնպես իր մասը չեն, առանձին են։ Այսպես ձեւավորվում են իր ու աշխարհի միջեւ սահմանները, ու ստեղծվում անձը։ Անձը ունի սահմաններ, ու հասուն անձի սահմանները լղոզված չեն, այլ հստակ գծված։
Բնական է, որ երբ այդ սահմանները հատում են այլ մարդիկ, դա հաճելի չէ։ Այդ պատճառով հասուն մարդն ունենում է ազատության, անկախության պահանջ։ Անկախ լինելու համար անշուշտ պետք է անկախ լինելու պահանջը, ու դա անհրաժեշտ, սակայն ոչ բավարար պայման է։ Հասուն մարդը նաեւ պետք է ունակ լինել ինքն իրեն պահել։ Օրինակ՝ կարողանա այնքան փող աշխատել, որ ունենա տուն, սնունդ, հագուստ։ Այնպես, ինչպես պետությունը չի կարող գոյատեւել առանց նորմալ տնտեսության ու հաճախ, բանակի։ Այլ օրինակ, երբեմն այնպես է լինում, որ արդեն իսկ մեծացած, ուսում ստացած երեխաներին ծնողները լավ աշխատանքի են տեղավորում, ու այդ երեխաները սկսում են աշխատել բավականին շատ փող։ Բայց դա նրանց չի դարձնում հասուն մարդ, նրանք մնում են երեխա, ով փող է կարող աշխատել, որովհետեւ չունեն ազատ լինելու պահանջ։ Եւ վերջապես, հասուն մարդը ստեղծագործող է։ Ամենաքիչը, ինչ կարող է անել հասուն մարդ, դա ստեղծել երեխային եւ ապահովել նրա կյանքն ու անվտանգությունը։ Իսկ ինքնառեալիզացիան, ինքնաակտւոալիզացիան հասուն անձի հասնելու նպատակն է։
Այսպես եւ էթնոսը՝ չունի ոչ լավ ձեւավորված արժեքներ, ոչ դրանք պաշտպանելու համար անհրաժեշտ սահմաններ, հետեւաբար ոչ էլ անկախ լինելու պահանջ։
Ինչպե՞ս է ստացվում, որ էթնոսը դառնում է ազգ։ Հիշենք, որ Ազգը – հասուն է, էթնոսը – երեխա։ Ու ինչքան շատ կան այդ էթնոսում հասուն մարդիկ, այնքան շատ է այն մոտենում ազգ լինելուն։ Մենք գիտենք, որ այն մարդիկ ով իրենց չեն սիրում, չեն կարող սիրել այլ մարդկանց։ Իհարկե բնական է որ այպես եւ այն մարդիկ, ով չունեն անկախ լինելու պահանջ, չեն հասկանում այլ մարդկանց ազատ լինելու ցանկությունը, ու բնական է, չեն հասկանում, ինչին է պետք իրենց ազգին անկախ լինել։
Օրինակ, ես կարծում եմ, որ «գնալովի» մարդկանց զգալի մասը երեխաներ են։ Նրանք, երբ ինձ հետ զրուցում են, եւ փորձում են «արդարեցնել» իրենք իրենց իմ աչքերի մեջ, հաճախ ասում են՝ «այո, դու ճիշտ ես, բայց մինչեւ ստեղ լավանա, մեր կյանքը կանցնի, իսկ մենք ուզում ենք վայլել, համտեսել այն ինչ կարող ենք»։ Հասուն մարդը գիտի, որ ամենը չես համտեսի, ու գնահատում է ստեղծագործելը, ոչ թե սպառելը։ Նա նաեւ գիտի, որ առաջացած խնդիրները պետք է լուծել, ոչ թե փախչել դրանցից։ Եթե նա ունի հարեւան, ով բարձր երաժշտություն է միացնում, կամ պարբերաբար ջրում է, նա որպես կանոն հակված է այդ խնդիրը լուծել, ոչ թե վաճառել տունը եւ գնալ այլ տեղ ապրելու։ Որովհետեւ այլ տեղ կարող են լինել նույն խնդիրները, եւ դրանք պարզապես պետք է լուծել։
Այսպես ինչքան շատ կան հասարակության մեջ ոչ հասուն մարդիկ, այնքան քիչ զարգացած է այն ընդհանուր առմամբ, ու այնքան քիչ ազգ դառնալու շանս ունի այսպիսի էթնոսը։
Սա էր տարբերությունը։ Այսինքն մեզ պետք են հասուն մարդիկ։
Ինչն է ինձ անհանգստացնում, որ «հայեցի» վարքագիծը հաճախ չի խրախուսում, ու նույնիսկ արգելում է երեխաների աճը, դրանց հասուն դառնալու պոռթքկումը։
Նրանք նույնիսկ ամուսնանալուց հետո ապրում են այլ ընտանիքներում, հաճախ դիմում նոր «բարեկամներին» ասելով «մամա» եւ «պապա», եւ մնալով ընդմիշտ երեխաներ։
Այս մասին կփորձեմ գրել հաջորդ տեքստում։
ու տենց
Կորնելին հոդված է գրել այն մասին ինչպես սիրեց ռաբիսը եւ որտեղ մասնավորապես ասվում է՝
Ես էլ, ինչ մեղքս թաքցնեմ, նույն վերաբերմունքը ունեի ռաբիզի նկատմամբ: Մինչեւ որ Հայաստանը չհեղեղեց ռուսական շանսոնը (թե ասա, ով է էդպես անվանել “բլատնյակը” եւ հիմա մեկ “շանսոն“ բառով նկարագրում է Ազնավուրին, Պիաֆին եւ Беломорканал քրեածին խումբը): Եվ եւս մի երաժշտական ուղղություն, որի անվանումը նույնիսկ չգիտեմ, բայց հեշտ նկարագրելի է եւ ծանոթ. սարսափելի կովկասյան ակցենտով ռուսերեն երգում են “Кайфуем” եւ այլ նմանատիպ բաներ: Անվանենք սա էլ կովկասյան շանսոն:
Այս շանսոնները վերապրելուց հետո, երբ որ անցավ հոգեբանական տրավման, ես հասկացա, որ ռաբիզը իրականում շատ հումանիստական շարժում է, առավել եւս՝ համեմատած երկու տիպի շանսոնների հետ:
Տեսեք, ռուսական շանսոնը գովերգում է եւ հերոսացնում
● բանտախցերում տեղի ունեցող անցուդարձը,
● գողական բարոյատրամաբանությունը
● օրինախախտումները,
● եւ այլ հանցանքները:
Կովկասյան շանսոնը փառաբանում է
● ուտուշ-խմուշը,
● չալաղաջը,
● թեթեւ թմրադեղերը,
● թեթեւաբարո կանանց,
● եւ այլ էպիկուրական խրախճանքները:
Իսկ մեր, հարազատ ռաբիզը երգում է
● եղբայրության,
● ընտանեկան արժեքների,
● ընկերների,
● բարության,
● եւ այլ վեհ եւ բարոյական հանգամանքների մասին:
Բա սրանից հետո ո՞նց չուզենաս, որ ռաբիզի բարոյական պաթոսը հաղթի շանսոնին:
Ես կարծում եմ, որ կայացած արժեքներից հասարակությունը հրաժարվում է միմիայն էվոլյուցիոն ձեւով, երբ նոր արժեքները համայնքի գոյատեւման համար էֆեկտիվ են լինում։ Ռուսական եւ կովկասյան «շանսոնը» չի կարող փոխարինել հայ հասարակության արժեքները, ինչպես եւ չեն կարող դա անել արեւմտյան ֆիլմերը։ Ավելին, մենք խնդիր չունենք արժեքներ փոխելու, մեր արժեքները բավականին լավն են, պարզապես այդ արժեքների ռեալիզացիան է պետք դարձնել ավելի ցիվիլ, եւ ականջը ոգոնների պոեզիայի պես չտանջող։
Իսկ ռաբիսի վտանգը իմ համեստ կարծիքով հենց այն է, որ ռաբիսից շանսոն ավելի հեշտ է անցնել, քան ռաբիսից լավ հայկական երաժշտություն։ Լավ հայկական երաժշտությունը օրդինար հայի ականջին օտար է հնչում, դա է խնդիրը։
Ու ինչպես եւ բրենդերը, ամեն ազգը ունի differentiation, եւ ունակ չէ գոյատեւել առանց դրա։ Եթե մենք բոլորս խոսենք եւ երգենք թուրքերեն/ռուսերեն/անգելերեն/ներմուծել ձերը, ապա ինչների՞ս է պետք առանձին պետություն, եթե չկան սեփական արժեքներ որ արժանի են պահպանելու։
Այդպիսի differentiation որոշ ժամանակ ապահովվել է եկեղեցին, ու բարեհաջող, քանի որ կրոնը ամբողջ աշխարհում էթնոսի ձեւավորման բաղադրիչ պայմաններից էր (տես Գումիլյովի էթնոգենեզի տեսությունը)։
Սեփական արժեքների չարտահայտված լինելն է որ ես համարում եմ արտագաղթի ամենամեծ պատճառներից մեկը։
Այդ պատճառով է որ զարգացած մարդկիկ լքում են Հայաստանը, նրանք զգում են իրենց բարբարոսների երկրում։ Ի՞նչ կարող է առաջարկել հայկական ժամանակակից մշակույթը այդ մարդկանց, եթե պոպ երաժշտության լավագույն ներկայացուցիչները համարվում են Թաթան ու Նունեն։
Իսկ ռաբիսի հետ «պայքարելն» անիմաստ է, դրան պետք է լինի լավ այլընտրանք, ու այդ այլընտրանքը պետք է ստեղծել։ Ինչու չի ստեղծվում հիմա՝ այլ հարց է ու ես կարծում եմ որ դա չկազմակերպվող կապիտալի խնդիր է, երբ ՀՀ-ի սահմաններից ներս անհնար է փող աշխատել, իսկ Կալիֆորնիայի շուկայում, որտեղ հայերը եւ թուրքերը իրար չէին տարբերի եթե ոչ կրոնը(եւս մի differentiation), վաճառվում է հենց ռաբիսը։
Ու այդ պատճառով է որ պարսիկները մաքրում են իրենց լեզուն արաբերեն բառերից, ու այդ պատճառով է որ Կոմիտասը զտել է հայկականը երաժշտության մեջ։ Որոշակի աշխատանք կատարվում էր խորհրդային Հայաստանում հայկականը վերգտնելու (որովհետեւ կորցրած եւ մորացված էր) ու զարգացնելու։
Այդ պատճառով է որ ՀՀ ամենակարեւոր խնդիրներից է հայ մշակույթը զարգացնել, օտարալեզու դպրոցներ բացելու տեղը։
Իսկ differentiaion-ը վատ բան չէ։ Այն աշխարհը դարձնում է զանազան ի տարբերություն գլոբալիզմի։
ու տենց
