Երբ ես ընտրական տեղամասում էի, մտքումս ակամա Ֆրոմի ու Բերնի տողերն էին պտտվում։
Օրինակ, այս ոչ շատ ծեր կինը։
Ինչո՞ւ է նա այդպիսի մանկական աչքերով նայում իրեն ուղեկցողին, ու պնդում, որ ուղեկցողը անպայման իր հետ քվեախցիկ մտնի, չկարողանալով սակայն պատճառաբանել դա։
Կամ օրինակ, այս կուսակցության շտաբի պետը, կամ այն աշխատողը։ Ի՞նչն է նրան ստիպում հենց այս բառը ընտրել, հենց այսպիսի կեցվածք ընդունել, ու հենց այսպիսի մարդկանց հետ աշխատել։
Ինձ թվում է, որ երկու օրվա մեջ, ես անչափ շատ մազոխիզմի, սադիզմի, ու դիսկոմֆորտից կախվածության դասագրքային օրինակներ եմ տեսել։
Այն կախվածության, որ ստիպում է մարդկանց պահպանել ու փայփայել իրենց վատ զգալը։ Այն կախվածությունը, որ ստիպում է վեճի պատճառ գտնել, երբ արդեն սովորական ընտանեկան վեճերը հազվադեպ են դառնում, որ ստիպում է առողջացող ալկոհոլիկների կանանց կրկին սադրել ալկոհոլիզմը։
Նույն կախվածությունը, միայն այլ շերտում։
Գուցե մարդիկ արդեն սովորել են, որ պետք է վատ լինի, որ պետք է ճնշված լինեն, ու գիտեն ինչպես այդպես ապրել, իսկ այլ կերպ նրանք կյանքը չեն պատկերացնում։
Սադո֊մազո֊ն միայն սկզբից էր դիտարկվում որպես սեքսուալ ակտիվության արտահայտում։
Գիտակցության եւ ենթագիտակցության մասին գիտելիքների խորացմանը զուգընթաց պարզ էր դառնում որ սադիզմի եւ մազոխիզմի հասկացություները ավելի լայն են։
Օրինակ,Ֆրոմը արդեն այսպես էր գրում սադիզմի մասին՝
Հայտնի են սադիստական հակումների երեք տեսակ․․․
Առաջինը՝ այլ մարդկանց կախման մեջ պահելու ձգտումը՝ նրանց հանդեպ կատարյալ եւ անսահմանափակ իշխանություն ձեռք բերելու համար, իրենցից հնազանդ գործիք ստանալը, եւ հաճոյակատար դարձնելը, ինչպիսին է կավը վարպետի ձեռքերում։
Երկրորդը բացատրվում է ոչ միայն ուրիշներին անբաժան կառավարելու ներքին ձգտումով, բայց եւ շահագործելու, օգտագործելու, մարդկանցից գողանալու, փորոտիկը հանելու ձգտումով՝ ծծելու այն ամենը, ինչ սննդարար է։
Այս ցանկությունը կարող է տարածվել ինչպես նյութական, այնպես էլ ոչ նյութական օբյեկտներին, օրինակ այլ մարդու զգացողությունների կամ մտածողության վրա։
Սադիստական հակումների երրորդ տեսակը՝ ուրիշներին ցավ պատճառելը, կամ իրենց տառապանքներին հետեւելը։ Դրանք կարող են լինել ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ հոգեւոր։ Խոսքը գնում է ինչպես ֆիզիկական բռնության, նվաստեցնելու մասին, այնպես էլ մարդկանց կծկված, նվաստեցված, կամ շփոթված տեսնելու ցանկության մասին։
Նա շարունակում է, որ այսպիսի կոնտրոլ հաստատելը տալիս է սադիստներին զորության եւ վիթխարիության զգացողություն, դրանով էլ այլանդակում է իրենց հոգեբանությունը։
Իրենց պահանջները բավականացնելու համար սադիստները փնտրում են ծանոթություններ նրանց հետ, ում կարող են ենթարկել, հնազանդ եւ կախված դարձնել, միեւնույն ժամանակ խուսափում են այն մարդկանցից, ում հոգեբանությունը ուժեղ է, կամ ով կարող է հատուցել նվաստեցումը։
Սադիստները իրենց հերթին ցուցաբերում են մեծարություն, հպատակություն, որը մոտիկ է ստորաքարշ, ստրկաբարո վախին, նրանց հանդեպ, ով ունի իշխանություն, կամ զբաղեցնում է ավելի բարձր պաշտոն, կամ դիրք հասարակության մեջ։
Այսպես, դաժանությունը ոմանց հանդեպ նրանց մեջ զուգորդվում է վախի եւ երկչոտության հետ, ու այդ պատճառով էլ ասում են սադո֊մազոխիստական բնավորության մասին։
Իսկ Լին Կոուենը իր «Մազոխիզմ» աշխատության մեջ գրում էր՝
Ավելի լայն իմաստով, մազոխիստներին վերաբերվում են ոչ միայն ստրկամտության համախոհները, այլ եւ մարդիկ, ով սադրում եւ շարունակում են իրենց ցավ բերող հարաբերությունները։ Մարդիկ, ով պարզապես չգիտեն, ինչպես այդ հարաբերությունները ընդհատել։ Խանդոտ սիրեկանները, լքված սիրահարվածները, սեքսուալ կախվածություն եւ թեթեւամտություն ունեցողները, իրենք բոլորը մազոխիստական քայլեր են անում։ Ամենուր տեսնում ենք շտապող ծառայողներ, անուշադրության մատնված ամուսիններ, չգնահատված գործարարներ, ովքեր զգում են, որ իրենց նկատմամբ բռնություն է տեղի ունենում։
Ես շատ եմ նկատել, երբ մարդիկ «ես ոչ մի բան չեմ կարող փոխել» վիճակից անցում են կատարում իրենք իրենց ցավեցնելու ռեժիմին։ Այսինքն անցնում են սադո֊մազո հարաբերություններին աշխարհի հետ։ Դա կատարվում է եւ կենցաղային եւ հասարակական շերտերում։
Ու ինչքան ավելի է ամրապնդվում «մենք չենք կարող ազդել» հավատը, այնքան ուժեղանում է մազոխիզմը։ Այս դեպքում առաջանում են սադիստների թափուր տեղեր, որոնք արագ լրացվում են կուսակցություններում՝ իրենցից առանձնապես ոչ մի բան չներկայացնող թաղային հեղինակություններով՝ այսինքն նրանցով ում եւ պետք է հզորության զգացողությունը։
Ես համոզված եմ, որ ոչ ոք իրեն լավ չի զգացել երբ նրան բերել են քվեարկելու։ Ես համոզված եմ, որ ոչ ոք իրեն լավ չի զգացել, երբ կաշառք է վերցրել։
Բոլորն էլ զգում էին, որ բռնություն է տեղի ունենում։ Բայց շարունակում էին իրենք իրենց ցավ պատճառել, իրենք իրենց մխիթարելով՝ «մեկ է բան չես փոխի» ու «բոլորն էլ սրիկա են» ծեծված արտահայտությունների կիրառութամբ։
Այնպես որ զգոն եղեք, երբ տալիս եք կամ չեք տալիս։
ու տենց
Տանամասին մեջբերում է Ֆրոմին ու ավելացնում՝
Правда и то, что вполне оправдана потребность в увеличении потребления по мере культурного развития человека в связи с тем, что у него появляются все более высокие запросы: ему нужно лучше питаться, ему нужны предметы, доставляющие эстетическое наслаждение, книги и т. д.
Ֆրոմից էս հատվածը խոսում ա իմ ու Նորայրի էն համատեղ մտքի հետ, թե Մասլոուի բուրգը արժեր գլխի վայր շուռ տալ պահանջմունքների հերթականությանը ձեռք չտալով ու նա այդպես կարտահայտեր անհատական մակարդակում մարդու զարգացման ընթացքում նրա պահանջմունքների լայնացման, ռոջերսյան լեզվով ու նրա փիլիսոփայությանը համահունչ ասած՝ պահանջմունքների դիֆերենցիացիայի գործընթացը: Այդպես օրինակ՝ ֆիզիոլոգիական պահանջմունքները իրենց քանակով ու տեսակներով, ոչ ինտենսիվությամբ, ավելի քիչ են, քան սոցիալականները, նմանապես և ինքնաիրացման պահանջմունքի տեսակները սոցիալականի համեմատ ու այդպես շարունակ:
Պարզապես պետք ա նշել, որ իրական զարգացման դեպքում սպառումը, պահանջմունքների բավարարումը բնավ ինքնանպատակ չէ: Այսինքն՝ մենք խոսում ենք ամեն դեպքում հասուն ու առողջ մարդու մասին: Մնացածը՝ արդեն ուրիշ հարց է:
շարունակությունը այստեղ։
_եւ այդպես _
Գրելս չի գալիս․․․
Չգիտեմ։
Լրիվ թագ է այդ չգիտեմը։
#Չգիտեմ
Երբեմն լավ գիտակցում ես՝ սա իմ մարդը չէ։
Սա իմ կարդացողը չէ, սա իմ ընկերը չէ, սա իմ աղջիկը չէ։
Դա ամենից լավ երեւում է ինտերնետում, երբ մարդկանց հետ շփվում ես, տեսնում ես ինչ են գրում։
Այնպես է ստացվում, որ երբեք չէիր էլ մտածի, նա ով է, մինչ նրան չկարդայիր։
Ու նույնիսկ երբ նրանք կրիպտավորվում են, ինչ որ իրենցից լրիվ անկապ կերպար են ընտրում, դա միեւնույն է իրենց մասին է։ Նույնիսկ այդ անկապ կերպարը։ Երբեմն լուռերը դառնում են աղմկոտ, քաշվողները՝ չափազանց «համարձակ», իսկ իրականում տաղտկալի իրենց annoying-ով ու mock-երով։ Կամ իրենց գրավելով կամ դրազնիլկեքով։
Դա շատ լավ է, որ մարդիկ չեն կարող թաքնվել ու իրենց կեղծել։
Արփիկը կարող է հանգիստ լինել, որ «ինչպես կապել Արփիկին» կարդացածները իրեն չեն կարողանա կապել։ Կկարողանան նրանք, ով դա մինչ այդ էլ գիտեր։ Այսպիսով եւ այդ նյութը կորցնում է իր ակտուալաությունը։ Ընդ որում ինչպես կապողների, այնպես էլ Արփիկի համար։
Ինտերնետում նաեւ հումորն է լավ զգացվում։ Ով իրոք սրամիտ է, ով էլ ավելի թեթեւ ուղիներ է գտնում՝ բառախաղ, ասոցիացիաներ։ Իսկ ով նույնիսկ դա չի ձգում անել, ապա ունեն երկու ուղի՝ մեկը՝ «սեքս եւ/կամ բռնություն» խորագրերով, մյուսը՝ ուրիշների մտքեր իրենց վերագրելով։
Երկուսն էլ լավ երեւում են, առաջինը միշտ ակնհայտ է, իսկ երկրորդը դուրս կգա ջրի երես, երբ մի քիչ շփվես։ Որովհետեւ նրանք մեկ է մակերեսային գիտեն այն ինչի մասին խոսում են, ու ինչով գրավում են։
Կամ օրինակ ես տեսնում եմ թե ում ստատուսից կամ թվիթից են իրենց ասածը վերցրել։ Հարցը նրա մեջ չէ, որ վերցրել են, հարցը մոտիվն է։ Ու այսպիսի դեպքերում, եթե բնօրինակը սփյուռքում կամ այդենծիկայում կամ թվիթերում էր, ոչ ֆբ-ում, ապա պարզ սրչը այն երեւան է հանում։ Կամ լինում է, որ հայտնի մարդկանց ոչ այնքան հայտնի մտքերն են վերցվում, թարգմանվում հայերեն, որ սրչով չգտնվի։
Ու պարզվում է, որ մեր սիրելի Վարդուշը իրականում Չերչիլլն է։ ։Պ
Բայց դա նրանց չի խանգարում նույնիսկ երբեմն իդենտիֆիկացնել իրենց այդ իրենց համար օտար գաղափարների կամ մտքերի հետ։
Իսկ երբ հարցնես, կպարզվի որ դա հեչ էլ իրենց գաղափարը չէր։ Ու իրականում մոտիկ էլ չէր։
(անցյալ բարքեմփին «արտ պրոմո» թեմայում նշվում էր որ արտիստը պետք է ֆբ-ում ցինիկանա, մարդկանց դուր գալու համար։ բնական է, դա հիրավի հեշտ ուղի է։)
(ասենք ես «մերկ Նանսենը ողջունում է իր օտարափերում գտնվող աղջկան» ոճով լուսանկար լցնեմ, ու գրեմ «հայ աստղեր շարքից» ապա աղջիկներից էլ պրծում չի լինի։ Բայց նրանք իմ աղջիկները չեն։)
Մի անգամ Ցյուրիխում մի չինացի աղջիկ իմ գործը փորձում էր որպես իրենը ներկայացնել։ Գութքնեխթը սկսեց նրան հարցնել, իսկ ինչպե՞ս է նա դա արել։ Ու նա սկսեց այնպես տուֆտել, որ արդեն ամեն ինչ պարզ էր։ Ուրիշի գործն ու միտքը դժվար է քեզ վերագրել։ Ես գողություններից չեմ վախենում։ Հեշտ կստացվի վերագրել ոչ քոնը այն մարդու մոտ, ով ինքը բան չի հասկանում։ Այդ պատճառով աչքներին փոշի լցնողները ավելի դատարկ մարդկանց են ձգտում։ Նրանց աչքերին հեշտ է փոշի լցնել։
Պարզապես հրապարակային անձերը դուր են գալիս։
Չե՞ք հավատում։ Գնացեք ռոցկեր․ամ երիտասարդների ֆորումներով զբոսնեք։ Չէ գնացեք եւ տեսեք։ ։Պ Դրանք լի են թինէյջերներով, ով լցնում են ինչ-որ երգչի կամ դերասանի լուսանկարներ, ու խմբային հիանում նրանցով։
Որովհետեւ երբ դու երեւում ես շատերին, շատերի միջից որոշակի քանակությամբ մարդ քեզ հավանում է։
Բանալի բառը՝ երեւում ես։
Այսինքն ես երեւում եմ, հա՞, ու ինձ այդ պատճառով հավանում են։
Օրինակ, ես գրում եմ այստեղ, դրանով ես երեւում եմ, ու ինձ որոշ մարդիկ կարդում են։
Չերեւամ՝ չեն հավանի։ Չգրեմ, չլցնեմ նկարներ ոչ մի տեղ։ Բայց ես հատուկ չեմ գրում, կամ նկարներ լցնում։ Ես դրանով ապրում եմ։
Ես դրանով ապրում եմ, որ հիմա «Ենոք» պրոեկտի կոմպիլյատորին կանցնեմ, կամ որ ինձ նահանգներից պապիկ գիտնականներ եր ինչ որ բաներ են ուղարկում։
Պարոն Սուրենը ապրում է ֆոտոյով, այդ պատճառով է իր մոտ ստացվում։
Իսկ նրանք, ով իր մոտ մի երկու դաս գալիս են, ու էլ չեն գալիս, ինչ որ անկապ պատճառաբանություններով, դրանով չեն ապրում, որովհետեւ իրենցը չէ։
Դե իրենցը չէ, նրանք միայն մտածում էին որ իրենցն է։
Չէ՞ որ ամեն իրեն հարգող երիտասարդ պետք է ունենա կիթառ, այփոդ ու հայելային խցիկ։
Որ #հավես տղա/աղջիկ/ծիտ երեւա։
երեւա։ չլինի։
**
Ֆրոմմը գրել էր՝ «ունենալ թե լինել» գիրքը։
Ես ասում եմ՝ «երեւալ թե լինել»՞։
**
Բայց ես հատուկ չեմ գրում որ երեւամ, ես գրում եմ ինչ որ բան արտահայտելու համար։ Դա նորմալ է։
Ես մեղավոր չեմ, որ արտահայտելու բաներ ունեմ։ Չեմ ասում վեհ բաներ, բայց ունեմ չէ՞։
Մարդիկ արտահայտությամբ են հետաքրքիր։
Ու արտահայտությամբ գրավում են։ Օրինակ՝ կարդացողներ, «հետեւողներ»։
Բայց դրանք, այդ հետեւողները, իմ կարդացողը չեն։
Ինչպես նաեւ բոլոր ինձ հավանող աղջիկները՝ իմ աղջիկները չեն։
Ինչպես նաեւ այն աղջիկները ում ես կարող է սխալմամբ հավանել՝ իմ աղջիկները չեն։
Իմ կարդացողը իրականում մի քանի հոգի է։
Նրանք ով սոց ցանցերից հղումներով է գալիս՝ իմ կարդացողից ավելի հեռու են։
Նրանք, ով ռսս-ով են կարդում, իմ կարդացողներին ավելի են նման։
Որովհետեւ իմ մարդը, ինձ մոտիկ մարդը հետաքրքրվող է։
«Հետաքրքրվող եմ» – նշված է «իմ մասին» բաժնում ֆեյսբուքում։
Իսկ հետաքրքրվողին պետք չէ հասցնել, ինչ է ռսսը, կամ ինչով է լավ/ազատ այս կամ այն տեքնոլոգիան։
Նա արդեն գիտի։
Նրան պետք չէ ծանոթացնել այս կամ այն գրողի հետ՝ նա արդեն գիտի։
Ու հետաքրքրվողներին հետաքրքրվողների հետ է հետաքրքիր, որովհետեւ նրանք միմյանց համար հետաքրքիր բաներ կարող են ասել։ Հղում, միտք, հեղինակ․․․
Մի պահ գիտակցեցի, որ դիասպորայի պատս լրիվ աղբ էր։ Պարզվեց այն պատճառով, որ այն թագերի մեջ, որ ես հետեւում եմ կային #music ու #movies. Դրանք գրեթե «սեքս եւ բռնություն» են, բոլորն են հետաքրքրվում դրանցով։ Սկսեցի ավելի սպեցիֆիկ թագեր մտածել, ու ահա՝ հիմա իմ պատը անհամեմատ ավելի հետաքրքիր է։
Տիպիկ ոչ իմ կարդացողը նա է ով հավանել է լուսանկարս ու եկել է ֆբ-ից։
Նա է, ով իմ գործընկերոջ ծանոթն է, ու վախենում է որ ես իր աղջկան հետաքրքիր եմ։
Նա է, ով մտածում է տեսնեմ էս ինչ է Նորայրը գրում մրում, ու արդեն էական չէ համաձայնվում է թե չէ, որովհետեւ երբ համաձայնվում է նույնիսկ, հաճախ ինձ սխալ է հասկանում։
Նա է, ով չի կիսում իմ հետաքրքրությունները, նա է, ով հետաքրքրվող չէ։
Ու ես չեմ ուզում որ ինձ շատ կարդան։
Ես բնավ չեմ շահի դրանից։ Որովհետեւ ես ունեմ քիչ կարդացողներ, բայց դրանք իմ կարդացողներն են։
Ես ունեմ շատ ավելի քիչ մեկնաբանողներ, բայց նրանք իմ մեկնաբանողներն են։ Ես չեմ ուզում կարդալ ու վշտանալ, ու վհատվել, այո, ես վհատվող եմ, այն «աղջիկներն էլ են ուզում կայֆավատ լինեն» որակի մեկնաբանություններից։
«Փառք «աստծո»», ես ոչ Միտրիչ եմ, ոչ Կագանովը, ոչ Նոսիկը։
Ինձ պետք չեն շատ կարդացողներ։ Ինձ պետք են իմ կարդացողները։ Ու նրանք կան։
Ինձ պետք չեն շատ ընկերներ։ Ինձ պետք են իմ ընկերները։
Բայց այնքան պետք չեն որ ընկնեմ իրենց հետեւից։ գնամ մամբա, գրեմ հետաքրքրություններս
Նրանք կան։ Ինչ կա դա է, չգիտեմ լավ է թե չէ։ Լավ չէ, դա է։
Այդպես լինում է։ Չի ստացվում, լինում է։
Քանի որ ամեն ինչ այնպես է լինում, ինչպես պետք է։ Ոչ ստացվում, այլ լինում
«Այդպես ստացվել է» – պատասխանատվությունից խուսափում է։
Ես ինձ ավելի լավ կզգայի եթե ամերիկացի լինեի։ Ավելի լավ կզգայի նույնիսկ, եթե ռուս լինեի։
Որովհետեւ նրանց մոտ ընդհանուր հետաքրքրություններով հետաքրքիր մարդիկ ավելի շատ են։
Ու ես կիմանայի որ կարդացողս երկու հոգի չի իրականում, այլ ասենք քսան։ Ես կիմանայի, որ հազար «ընկերից» երկուսը չեն իրական։
Բայց ես ոչ ամերիկացի եմ, ոչ էլ ռուս։ Իրենց #Bolotnaya ն կամ #Occupy -ը ինձ մոտիկ են, բայց ոչ այնքան, ինչքան իմ #մարտիմեկը։ Ես դա գիտակցում եմ։ Ես ապրել եմ ՌՖ-ում, ապրել եմ արեւմուտքում, իմ մաշկի վրա եմ զգացել։
Իրենց հուլիսի չորսը ինձ այնքան կարեւոր չէ, ինչպես մեր սեպտեմբերի քսանմեկը, կամ հոկտեմբերի տասը։
Իսկ տեքնոլոգիաները սահմաններ ու ազգեր չեն ճանաչում, ես կարող եմ եւ այստեղ բավական մոտիկ լինել այն գործին, ինչ ինձ դուր է գալիս, ու նույնիսկ, երբեմն ավելի մոտիկ, քան այնտեղ։
Իմ մոտ չի ստացվում լինել ոչ ես, ես ես եմ։
Ինձ շատ են ասում՝ դու փոխվել ես։
Մարդիկ չեն փոխվում։ Մարդիկ զարգանում են։
եւ այդպես, շտո լի երեւի
Мышление Лютера и Кальвина – как и мышление Канта и Фрейда – основано
на предположении, что эгоизм и любовь к себе – это понятия идентичные.
Любить другого – добродетель, любить себя – грех; и вообще любовь к другим и
любовь к себе друг друга исключают.
С точки зрения теории здесь допускается ошибка в понимании природы
любви. Любовь не создается каким-то специфическим “объектом”, а является
постоянно присутствующим фактором внутри самой личности, который лишь
“приводится в действие” определенным объектом. Как ненависть – это страстное
желание уничтожить, так и любовь – страстное утверждение “объекта”; это не
“аффект”, а внутреннее родство и активное стремление к счастью, развитию и
свободе объекта любви (2) . Любовь – это готовность, которая в принципе
может обратиться на кого угодно, в том числе и на нас самих. Исключительная
любовь лишь к одному “объекту” внутренне противоречива. Конечно же, не
случайно, что “объектом” явной любви становится определенная личность.
Факторы, определяющие выбор в каждом отдельном случае, слишком многочисленны
и слишком сложны, чтобы обсуждать их здесь; важно, однако, что любовь к
определенному “объекту” является лишь актуализацией и концентрацией
постоянно присутствующей внутренней любви, которая по тем или иным причинам
обратилась на данного человека.
Дело обстоит вовсе не так, как предполагает идея романтической любви:
что существует только один человек на свете, которого вы можете полюбить,
что найти . этого человека – величайшая удача в вашей жизни и что любовь к
нему приведет вас к удалению от всех остальных людей. Любовь такого рода,
которая может относиться только к одному человеку, уже самим этим фактом
доказывает, что она не любовь, а садистско-мазохистская привязанность.
Возвышающее утверждение личности, заключенное в любви, направлено на
возлюбленного как на воплощение всех лучших человеческих качеств; любовь к
одному определенному человеку опирается на любовь к человеку вообще. А
любовь к человеку вообще вовсе не является, как часто думают, некоторым
обобщением, возникающим “после” любви к определенной личности, или
экстраполяцией опыта, пережитого с определенным “объектом”; напротив, это
предпосылка такого переживания, хотя такая предпосылка и возникает лишь из
общения с конкретными индивидами.
Из этого следует, что моя собственная личность в принципе также может
быть объектом моей любви, как и любая другая. Утверждение моей собственной
жизни, счастья, роста, свободы предполагает, что я вообще готов и способен к
такому утверждению. Если у индивида есть такая способность, то ее должно
хватать и на него самого; если он может “любить” только других, он вообще на
любовь не способен.
Эгоизм – это не любовь к себе, а прямая ее противоположность. Эгоизм –
это вид жадности, и, как всякая жадность, он включает в себя ненасытность, в
результате которой истинное удовлетворение в принципе недостижимо. Алчность
– это бездонный, истощающий человека колодец; человек тратит себя в
бесконечных стараниях удовлетворить такую потребность, которая не
удовлетворяется никогда. Внимательное наблюдение показывает, что эгоист,
хотя он всегда усиленно занят собой, никогда не бывает удовлетворен. Он
всегда беспокоен, его постоянно гонит страх где-то чего-то недобрать, что-то
упустить, чего-то лишиться; он преисполнен жгучей зависти к каждому, кому
досталось больше. Если присмотреться еще ближе, заглянуть в динамику
подсознания, мы обнаружим, что человек такого типа далеко не в восторге от
себя самого, что в глубине души он себя ненавидит.
Загадка этого кажущегося противоречия разрешается очень легко: эгоизм
коренится именно в недостатке любви к себе. Кто себя не любит, не одобряет,
тот находится в постоянной тревоге за себя. В нем нет внутренней
уверенности, которая может существовать лишь на основе подлинной любви и
утверждения. Он вынужден заниматься собой, жадно доставать себе все, что
есть у других. Поскольку у него нет ни уверенности, ни удовлетворенности, он
должен доказывать себе, что он не хуже остальных. То же справедливо и в
отношении так называемой нарциссической личности, занятой не приобретением
для себя, а самолюбованием. Кажется, будто такой человек любит себя до
крайности; на самом же деле он себе не нравится, и нарциссизм – как и эгоизм
– это избыточная компенсация за недостаточность любви к себе. Фрейд полагал,
что при нарциссизме любовь отбирается у всех остальных и вся направляется на
себя самого. Верна лишь первая половина этого утверждения: такой человек не
любит не только других, но и себя.
Но давайте вернемся к тому вопросу, с которого начался наш
психологический анализ эгоизма. Мы столкнулись с противоречием: современный
человек полагает, что его поступки мотивируются его интересами, однако на
самом деле его жизнь посвящена целям, которые нужны не ему, то есть в
соответствии с убеждением Кальвина, что единственной целью человеческого
существования должна быть слава господня, а отнюдь не человек. Мы
постарались показать, что эгоизм коренится в недостаточности уважения к себе
и любви к своему истинному “я”, то есть к конкретному человеческому существу
в целом, со всеми его возможностями. “Личность”, в интересах которой
действует современный человек,- это социальное “я”; эта “личность” в
основном состоит из роли, взятой на себя индивидом, и в действительности
является лишь субъективной маскировкой его объективной социальной функции.
Современный эгоизм – это жадность, происходящая из фрустрации подлинной
личности и направленная на утверждение личности социальной. Для современного
человека кажется характерной высшая степень утверждения своей личности; на
самом же деле его целостная личность ослаблена, сведена лишь к одному
сегменту целого – это интеллект и сила воли, а все другие составляющие его
личности вообще отсечены.
Но даже если это так, разве усиление господства над природой не привело
к усилению личности? В какой-то степени это верно, поэтому мы относим власть
над природой к позитивной стороне развития индивида, о которой вовсе не
хотим забывать. Но хотя человек достиг замечательных успехов в господстве
над природой, общество оказалось не в состоянии управлять теми силами,
которые само же и породило. Рациональность системы производства в
технологическом аспекте уживается с иррациональностью той же системы в
аспекте социальном. Людьми управляют экономические кризисы, безработица,
войны. Человек построил свой мир; он построил дома и заводы, производит
автомашины и одежду, выращивает хлеб и плоды. Но он отчужден от продуктов
своего труда, он больше не хозяин построенного им мира, наоборот, этот мир,
созданный человеком, превратился в хозяина, перед которым человек
склоняется, пытаясь его как-то умилостивить или по возможности перехитрить.
Своими руками человек сотворил себе бога. Кажется, будто человек действует в
соответствии со своими интересами; на самом же деле его целостная личность,
со всеми ее возможностями, превратилась в орудие, служащее целям машины,
которую он построил собственными руками.
erich fromm, fear of freedom
ու տենց
Ես միշտ հիանում էի Հաուսի հեղինակների գրագետ լինելով։ Սերիալի մասին պատմելով հաճախ նշում եմ, որ գրողները լավ տեղյակ են հոգեբանությունից։ Սակայն այստեղ նրանք պռոկոլ արեցին․
Այստեղ արծաթե քամին գրում է որ Հաուսը հարգեց Քադդիի դստերը, երբ ականատես եղավ ինչ տաղանդավոր թեթեւությամբ նա ստեց։
Սակայն սովորաբար Հաուսը սուտը չի հարգում, կանխատեսում է։ Նույնիսկ հեգնանքով է արտահայտվում, ասենք՝ «ապա խաբեք նրան, բոլոր հաջող ամուսնությունները սկսվում են ստից»։
Կարծում եմ, նա հարգեց աղջկան ոչ ստելու փաստի համար, այլ որովհետեւ նա ֆայմեց տեղում ստել։
Իսկ ի՞նչն էր ստիպել նրան ֆայմել ու խաբել։ Կարծում եմ որ այս դեպքում բանալ ռասսուդոկը։ Հայերեն բառարանում տարբերություն չգտա, ենթադրում եմ, որ անգլերեն ռազումը – mind, reason ա, իսկ ռասսուդոկը՝ sense-ն ա։
Էրիխ Ֆրոմմը իր «առողջ հասարակություն» գրքում գրում էր՝
Разум — инструмент человека для достижения истины, рассудок — инструмент для более успешного обращения с миром; первый — человечен по своей сути, второй принадлежит к животному в человеке.
Սակայն Հաուսը բնական կլիներ եթե ռազումը գնահատեր, ու կարողանար այն ռասսուդոկից տարբերել։
Սցենարիստները լոխանուծսյա եղան։ Որովհետեւ երեւի ուզում էին մի բան մտածել, ինչպես անել
որ երեխաներից զզվող Հաուսը այդ երեխային կապվի։ Ուրեմն պիտի գնահատի։ Ինչի՞ համար։ Մտքի։
ու տենց
Հաճախ եմ «սպառող» բառը օգտագործում։
Ու հաճախ մտածում եմ՝ հիմա սա սպառողականությու՞ն է թե ոչ։
Իսկ մարդիկ կան որ կպած չեն հասկանում ինչ ի նկատի ունեմ։
Դեռ մի քանի տարի առաջ նկատել եմ, որ
ա – Սիրում եմ գործիքներ։
Ինչու՞։
Որովհետև գործիքներով կարելի է ինչ որ բան ստեղծել։ Ստեղծելն – սպառելու հակառակն է։
Հետո հարցնում եմ ինձ՝ իսկ արդյո՞ք չեմ կարող առանց այս գործիքի նույնը անել։
Կամ արդյո՞ք չեմ կարող ինքս այդ գործիքը ստեղծել կամ որևէ այլ բանով փոխարինել։
Ու երբ հասկանում եմ որ կամ չէ, կամ ես ինձ այդքան սիրում եմ, որ կամենում եմ ինքս ինձ համար այսպիսի հարմարավետ գործիք, ապա ձեռք եմ բերում։
բ – Շփում, կամ շփման համար գործիք։
Ես, գիտեք, լավ հասկացա, որ առանց շփվելու ստեղծելն անհնար է կամ շաաատ ավելի դժվար։
Առանց իմանալու ճաշակը չի զարգանում։ Իսկ շփվելը տարբեր է։
Շփվելը՝ դա ՍՔմեկ-ում մենակ-մենակ գիրք կարդալն է, երբ շուրջդ անծանոթ մարդիկ են ֆռֆռում։ Կամ երբ բարեկամս (ոչ րոդստվեննիկ, այլ հենց բարի կամեցող մարդը) մտնում է, ինձ տեսնելով նստում է կողքս, ու մենք զրուցում ենք։
Զրույցը կարող է լինել ստեղծագործություն, իսկ կարող է լինել անկապություն։ Չաթը՝ նույնպես։
Ես սիրում եմ չաթվել, ու դա նշանակում է՝ ես սիրում եմ ստեղծագործել չաթի ընթացքում։ Չնայած դա մի «լուրջ» մարդուն տուֆտել կթվա։ Իսկ այդ լուրջ մարդիկ գնահատում են թանկ-թանկ բաներ, որոնք, ախր, իրենց չեն հագեցնում։
Կարծում եմ, որ հագենալու ձևը ստեղծել, և ստեղծածով կիսվելն է։
Ու դա հենց այն է ինչ ես խաղ եմ համարում։
Ահա թե ինչու այդքան սիրում եմ կարդալ, լինի դա մեկի փիէյջդին, պատմվածք, կամ նույնիսկ պարզապես ԿՄ գրառում։
Այսպիսով, երբ գիտեմ որ ինձ կամենում եմ շփման հարմարավետ դիվայս, կամ ՍՔ-ում թեյ՝ ձեռք եմ բերում։
Համ էլ, ոնց ես աքսեփթ անեմ որ փղերը սոցիալ են, քանի որ փիղ են, ու իրանց կարելի է, իսկ ինձ չէ՞։
Ես իրանցից ինչո՞վ եմ լավ տղա։
գ – Եթե թիթիզ պիժոնավարի շոր եմ հագնում՝ – ուրախանում եմ։ ինչու՞։ ես իրա մեջ կարող եմ խաղալ։ Ինչպես դերասանները բեմում։ Ու ինքս իմ ռեժիսորն եմ։ Իսկ պրիկիդը կարող է լիքը բան արտահայտել։ Չէ՞ որ նույնիսկ մի կադր – ֆոտոն կարող է։ Ուրեմն շարժվող պատկերն էլ կարող է։ Ու նույն պրիկիդով կարելի է տարբեր ձև խաղալ։
(
նենց եմ խղճում այն մարդկանց, որոնք սպասում են իվենթների, ասենք հարսանիք կամ թաղում, որ խաղան կամ իրենց ռեժիսոր զգան։ ախր չէն հասկանում, որ ամեն վայրկյան կարելի է խաղալ, ու պարտադիր չէ որ մեկը մահանա կամ ամուսնանա ու այդ պահին սազող զգեստ հագնի՝ դագաղ կամ սպիտակ հարսի շոր։
ախր բացի այդ լիքը հետաքրքիր ձև կա։
)
Իսկ որո՞նք են իմ սիրած շորերը։ Ասենք, Մանեի գործած շարֆիկն է, Թերմինայի նվիրած իրա գերմանական սորոչկան է, ռետինե կոճակներով։
Որովհետև անկեղծ են։ Գործած ա, ժամանակ ա ծախսած, առած չի, պրծնելու համար այլ կամեցած ա անկեղծ։
Այսպիսով մեկ այլ նշան – անկեղծություն, որը սպառողության հակադիրն ա։
Ու պրիկիդը կարող է լինել անկեղծ, կամ սպառողական, այսինքն՝ փուչ։ Փուչ է այն իրան պանկի տեղ դնող աղջիկը, որը լավ էլ նենց ապահով ա ապրում, ու չի կարող նա բնավ զգալ այն ինչ իրական պանկ աղջիկն է զգում։
Ու դա լրիվ կարելի է տարբերել։
դ – Նույն բանը կարելի է անել նենց, որ լինի սպառողականություն, կամ ստեղծագործություն։
Ինչպես ասացի, լինի դա չաթ, թե զրույց։
Ավելացնեմ՝ լինի դա հեծանիվ քշելը թե շան հետ զբոսնելը։
Լինի դա սեքս թե ատամներ մաքրելը։
Իսկ ո՞րն է սպառողությունը։ Իրան ո՞նց դեթեքթ անել։
Մի քանի նշան կա՝
մեկ – դա երբ չգիտես ինչի՝ ուզում ես ունենալ, իսկ հետո ունեցածդ չես գնահատում, չես էլ օգտագործում, ու այլ բան ես ուզում։ Դրանով արժեքազրկելով այն, ինչ ունես։
Արժեքազրկելով ցանկություններդ։
Ինետից գիրք քաշելն ու չկարդալն էլ է սպառողականություն։ Ի՞նչ անենք որ գիրք է։ Պե՞տք էր քեզ քաշել։ Հետո՞ ինչ որ վեհ է հնչում։
Ու գիրք քաշելով ու չկարդալով, ընդհակառակը դու հաստատում ես, որ քեզ չես սիրում։ Որովհետև սահմանափակ ժամանակդ ծախսել ես անիմաստ մի բանի։ ժամանակդ չես գնահատում։ իսկ ժամանակից թանկ բան ունե՞ս։
Եվս մեկ նշան՝ սպառողությունը արագ արագ է, հապ-շտապ է։ Առանց ծամելու ուտելն է։ Քո տեղը ծամած բանը մարսելն է։
Երբ փոխարենը մանուալ կարդաս, ու մտածես՝ ուրիշին ես հարցնում։ Որ ամեն ինչ պատրաստի ես ուզում։
Որ հավես չունես ինքդ անելու։ Բա ինչի՞ հավես ունես։
Սպառողը գիտի, որ ժամանակը սահմանափակ է, ու անընդհատ նոր ու նոր բաներ ձեռք բերելով ու չոգտագործելով այդ նույն ժամանակը սպառնում է անիմաստ։
Բերնը պատմություն ուներ երթևեկող չինացու ու եվրոպացու մասին։ Նրանք քսան րոպե խնայեցին, ու չինացին նստեց, սկսեց նայել մոտակայքում աճող ծառերին։
– Գնանք, մենք ախր քսան րոպե ենք խնայել մինչ հաջորդ գնացքը – շտապեցնում էր նրան եվրոպացին։
– Ահա, մենք խնայել ենք քսան րոպե, ու ես ուզում եմ նայել այս ծառերին – պատասխանեց չինացին։
Նա լավ գիտեր, որ ծառերը կային, կան, և կլինեն, իսկ այս պահը գուցե իր միակ շանսն է այդ ծառերով հիանալ։
Նա չեր շտապում, ու գնահատում էր այն ինչ կա, խուճապում կայրանի խանութներով վազվզելու փոխարեն։
Տենց ես ու ընկերս գնում էինք նաբերեժնիով թութ ուտելու։ Նա ասում էր՝ արագ արագ, գնանք, հասնենք։ Ես էլ՝ կաց, նայի ինչ հավես ա, ինչ կայֆ հոտ ա, ինչ հավես ա զբոսնելը։
Ու էդ ժամանակ Բերն կարդացած չկայի։ 🙂
Ահա ևս մի նշան՝
Պրոցեսից հաճույք ստանալու ունակությունը։
Նույնիսկ փորձառու չոփեր քշող բայքերներին է կարելի համեմատել վերոհիշյալ չինացու հետ։ Հիշու՞մ եք անեկդոտը, երբ հին բայքերը երիտասարդ ու մարզական բայք քշողին ասում է՝ «ա չեգո ս վամի զնակոմիծսյա, վի կաժդի գոդ մենյաեծես»։ Քանզի արագ-արագ քշելով իրանց գլուխը ուտում են։ Իսկ բիձեքը չոփերների վրա դանդա՜ղ քշում են ու հիանում են լանդշաֆտին շրջակա բնապատկերին նայելով։
Էդ ինչի՞ գրեցի։ Որովհետև մտածեցի, որ մարդիկ կան, որոնք վ ուպոր չեն հասկանում այդ բառը։
Ասում են՝ բա էլ ինչի՞ համար ես ծնվել։ Որ սպառես։ Ասում են՝ մարդու բնույթը սպառելն է։
Ու մտածեցի, ի՞նչ ընդհանուր բան կա այն մարդկանց մեջ, ով տենց է ասում։
Ու գտա՝ ընդհանուրը այն է, որ իրանք ընդհանրապես բան չեն ստեղծում, նույնիսկ դպրոցական հիմար տեքստ մատյանում չեն գրում։
Հիշեցի երկու բան․ Մեկ – ԳԻմլերի հայրը իրան ստիպում էր նա օրագիր վարի։ Գիմլերը գրում էր՝
երկուշաբթի – գնացինք գետում լողալու։ երեքշաբթի – գնացինք լողալու։ չորեքշաբթի – գնացինք լողալու։ Նույնը։ Ու տենց մի շաբաթ չձգեց։
Մի հատ էլ դրվագ։ Մաթեմի դասախոսը հարցնում է իրա պոտենցիալ սանի ծնողներին․
– Իսկ ձեր աղջիկը գրու՞մ է։
– Գրու՞մ ։ Ի՞նչ կապ ունի գրելը մաթեմի հետ։ Մենք ուզում ենք մաթեմ պարապի։
– Մեծ կապ ունի։ Եթե գրում է, ու կարողանում է արտահայտել միտքը, ապա մտքեր ունի հաստատ։ Իսկ եթե միտք ունի, մաթեմից էլ լավ կլինի։
Հա, այդ մարդու մոտ ես ել եմ մաթեմ պարապել։
Ու Էրիխ Ֆրոմմը գիրք է գրել ««լինել թե ունենալ» վերնագրով։
Ունենալ խցիկ թե լինել լուսանկարի՞չ։ Սա է տարբերությունը
_ու տենց _
