նոյեմբեր 2014
նոյեմբեր 2014
նոյեմբեր 2014
նոյեմբեր 2014
նոյեմբեր 2014
նոյնը canon eos 6d֊ով այստեղ։
ապրիլ 2018։
ապրիլ 29։
ապրիլ 29։
ապրիլ 29։
մարդիկ գնում են հաւաքի, ապրիլի 28, վանաձոր
ընկերներ։ նոյեմբերի 2, 2017։
նոյեմբերի 2, 2017։
նոյեմբերի 2, 2017։
նոյեմբերի 2, 2017։
նոյեմբերի 2, 2017։
նոյեմբերի 2, 2017։
նոյեմբերի 2, 2017։
հոկտեմբեր 2016։
հոկտեմբեր 2016։ այն ժամանակ այլ նկար էի ընտրել, ու այլ կերպ մշակել։
հոկտեմբեր 2016։
հոկտեմբեր 2016։
հոկտեմբեր 2016։
հոկտեմբեր 2016։
ամառ թէ աշուն 2013։
օգոստոս 2014 երեւի, նորից չեմ խմբագրել։
երեւի օգոստոս կամ սեպտեմբեր 2014։ նորից չեմ խմբագրել։
օգոստոս 2014, կարծես օգոստոս։ նորից չեմ խմբագրել։
օգոստոս 2014, կարծես օգոստոս։ նորից չեմ խմբագրել։
քենոն վեց դ֊ով նոյնը։
նոյնը provia rdpii֊ով այստեղ։
նոյեմբերի 23 2014 թիւ։ վանաձոր։
այս նկարների նման մի բան բայց ժապաւէնային մի օր կը հրապարակեմ։
ինձ թւում է սրա ժապաւէնով եւ այլ օբյեկտիւով նկարած վարկածն աւելի յաջող է։ բայց դա չգիտեմ երբ կը լինի, իսկ սա ահա կայ։
թարմացում․ ահա եւ Jessops CS100֊ով նկարածը։
2014
փսայքեմփ վանաձոր 2014֊ը պատրաստելիս։
աչաջուր փարպեցի, երեւան, աշուն 2014
Ultrafine Extreme 400, Mamiya ZE-2, 50mm f1.7
վաչագանն ասաց որ գիֆեր սարքեմ։
գաղտնիք չէ, որ գիւմրեցիներից շատերին դուր է գալիս իրենց քաղաքը լենինական անուանել։ կամ լեննական։ իսկ վանաձորցիները հազուզդէպ չէ, որ օգտագործում են «կիրովական» անուանումը։
արդե՞օք դա լենինին կամ կիրովին շատ սիրելուց է։ կարծում եմ, որ ոչ։
ու հայերը մեծամասամբ պատկերացում ունեն լենինի եւ ընկերների՝ հայ ազգին հասցրած վնասների մասին։
ապա ինչո՞ւ են շարունակում իր անունով քաղաքը կոչել։
ես տարբերակներ պատկերացնում եմ, բայց վարկածներից ոչ մէկը բաւական ծանրակշիռ չեմ համարում, լենինի անունը շօշափելու համար։ գուցէ գիւմրեցիներն արտայայտում են իրենց նոնկոմֆորմի՞զմը։ գուցէ իրենց արդէն հարազա՞տ է այդ անունը, ու իրենք իրենց լեննականցինե՞ր են պատկերացնում։
ինձ թւում է, կար մի կարեւոր քայլ, որն այդ երկու քաղաքներում չի արուել՝ վերանուանումը պէտք է կատարուէր ըստ հանրաքուէի։ լենինգրադը վերանուանուել է սանկտ պետերբուրգ ըստ հանրաքուէի արդիւնքների։ ու «լենինգրադ» այնտեղ այլեւս չեն ասում՝ ասում են, թերեւս «պիտեր», բայց ոչ «լենինգրադ»։ ու եթէ այդ մարդիկ, այդ գիւմրեցիներն կամ վանաձորցիները քուէարկէին, դժուար թէ իրենք կը քուէարկէին լենինի անունով քաղաքում ապրելու օգտին։ ու երբ իրենք ընտրութիւնն անէին, ապա, կարծում եմ, այսօր շատ աւելի շատ մարդ կը նախընտրէր օգտագործել նոր անուանումները։
իրենք կը զգային, որ դա իրե՛նց որոշումն է, իրենց մասնակցութեամբ կատարուած որոշում է, իրե՛նց ընտրութիւնն է, ո՛չ թէ վերեւից պարտադրած որոշում է ինչ֊որ պաշտօնեաների, ում իրենք առանձնապէս չեն յարգում։
ու տենց։
վանաձորի քեյ֊էֆ֊սի֊ում թուիսթերը ամենատաքն է հայաստանում։
քանի որ մարդ չկայ, հանգիստ երկար տաքացնում են։
քաղաքը դատարկ է։ փողոցներն են դատարկ։ բակերն են դատարկ։ բակերում կան երեխաների հետքեր։ երբ ես վանաձորում էի ամռանը, նոր բացուած «կֆց»֊ում լիքը մարդ կար, եւ լիքը երեխայ։ հիմա այնտեղ էլ է միանգամայն դատարկ։
երեխաների դեռ տաք հետքերն այն մասին են, որ երեխաները գնացել են դպրոց։ ռուսաստան։ հաւանաբար աւտոտնակի վրայ էլ այդ պատճառով են ռուսերէն գրել։
Նյարդայնանում եմ, երբ ասում են՝ «չեմ սիրում Երեւանը»։ ու փաստարկում են՝ Աֆրիկեանների տունը քանդել են, այն չէ արդեն, նորակառոյցները վատն են, այլանդակուած է, մարդիկ վատն են, պոզեր ունի, պոչեր։
Ու մի հատ էլ կոգեւորուեն, որ ասենք, ինչ֊որ մի տեղ եւրոպայում ինչ֊որ անսանձ(ռազնուզդաննի), լկստուած ուսանողներ համալսարանն են «օքուփայ» արել։ տո գրողի ծոցը իրենց էլ, իրենց համալսարանն էլ։
իմ սեւ աչքերը, ձեր վարդագոյն ակնոցները։
Կամ էլ ասենք կասեն՝ «այ Վանաձորը, այն սիրում եմ, այն ուրիշ է, այնտեղ մարդիկ մարդ են։»
Նախ, գնացէք Վանաձորցիներից հարցրէք, իրենց համար, այն մարգինալ հատուածի համար Երեւանը ՆՅ֊ի պէս է, ու գոնէ փողոցով կարելի է քայլել ձեռք բռնած, ու լինում է համբուրուել առանց խնդիր ունենալու։ Չէ գնացէք եւ հարցրէք։
Յետոյ էլ, Վանաձորն այնքան այլանդակուած չէ միայն այն պատճառով, որ աղքաթ է, որ կապիտալը դեռ այնքան շահ չունի։ Ու իրականում լաւ էլ այլանդակուած է՝ եւ Գուգարք հիւրանոցի նոր մուտքը չի կպնում շէնքի հետ, ոնց որ օտար մարմին լինի, լրիւ այլ ոճի, եւ նոր լապտերներն են գաւառական, անճաշակ… Ամբողջ Հայաստանն է այդ վիճակում, որովհետեւ մէկ իշխանութիւն ունի, նոյն ալգորիթմն է աշխատում ամէն տեղ։
Ու այն չի ինձ նյարդայնացնում, որ Վանաձորն են սիրում։ Դա ես հասկանում եմ։ Ես էլ եմ սիրում, այլ այն, որ Երեւանը արժեզրկում են։
Ու երբ ես Վանաձորն եմ սիրում, ես իրան սիրում եմ այն կտրած ծառով, այն տգեղ լապտերով, այն վարդագոյն շորը հագած մօրուքաւոր անօթեւանով, եւ այն տղաներով, ով ինձ հաւէսով կը թփէին, ու այո, հենց տփէին, եթէ հարմար պահ լինի։
Եւ ես Երեւանը սիրում եմ իր բանգլադեշի կոմունիստական բարձրահարկներով(այո, դրանք լա՛ւն են), առանց աֆրիկեանների եւ կուկուռուզի, ու առանց զուարթնոցի էլ կը սիրեմ, ու իր օպերայի կողքի սրճարաններով, ուր կեանքում ոտքս չեմ դրել, քանի որ այդ տեղում շանս հետ էի խաղում, իր «էլիտար»֊ներով, (որ կոմունիստականներից անյաջող են, հիմա տեսնո՞ւմ էք, ինչ լաւն էին հին շէնքերի նախագծերը), իր փողոցում թքող չյոլկակիրներով, իր «տարոն սիրուն ա»֊ով, իր կոսմետիկայի չափը չզգացող ծտերով, իր բակում հռհռացող անբան տղաներով, իր ոչ միայն կինո մոսկուայի տեղը, այլ եւ երթեւեկութեան պարզ կանոնները չիմացող տաքսիստներով, իր պետական գրաֆիտիներով, իր անիմաստ հիւսիսայինով, ու իր սաշիկի, շուրիկի, ու որ գրողի ուզում է լինի պարկինգի կարմիր գծերով։
Որովհետեւ, գրողը տանի, դա այդ սիրոյ օբյեկտի մասին չէ, դա քո մասին է։ Դու ունա՞կ ես, թէ՞ հոգեւոր իմպոտենտ ես։
Հա, Երեւանը բռնաբարուած է, հա, երբեմն վուլգար է լինում, հա, մազերի սանրուացքը այսօր լաւը չէ։
Այո, բա ի՞նչ էիք ուզում։
Դուք աղջիկ/տղայ է՞լ էք այդպէս չհաւանում, կեղտ բռնելով՝ այն գիծը սիրուն չի, տարոն, պիտի մի քիչ այլ անկիւն ունենար, սանրուացքը լաւը չէ առաւօտները, բերանից էլ հոտ է գալիս, նաեւ քրտնում է, զուգարան է գնում, պարզւում է։ Այո, սըրփրայս սըրփրայս, կատարեալ մարդ չկայ։ Բոլորն էլ վատն են, բայց միեւնոյն ժամանակ բոլորն էլ լաւն են։
Հարցն այն է, որտեղ ես ուզում ֆոկուս բռնել։ Իսկ երեւանի լաւ կողմերի վրայ չես բռնում, որովհետեւ չես ուզում։ Դէ մի ուզի։
Հիմա արդեն անտանելի նորաձեւ է՝ «անտարեսի» գրքերը կարդալու պէս(ոչ թէ գրադարան այցելելու), եւ «Թումոյում» Գոդար դիտելու պէս, Երեւանը չսիրելը՝ եղիր նորաձեւ, մի սիրիր Երեւանը, եւ գնա՛ գրողի ծոցը։ Գնա՛ գտիր քեզ կապոյտ կայմով ափսէի վրայ կատարեալ աղջիկ ու նման մի կատարեալ քաղաք։ Ու պայքարիր եւրոպայի ուսանողների հետ միասին, պայքարիր եւրոպայի կանանց ազատութիւնների համար, ու եւրոպայի մահմեդականների իրաւունքների համար, ու յուզուիր, որ այն խեղճ կնոջը «հարասմենթ» են արել, թարս են նայել, քանի որ։ Ուպուծիւ։
Թող ու գնա՛, նեարդերիս մի ազդիր, թող մենք մեր ոչ վեհ ու ոչ ռոմանծիկ կենցաղային խնդիրներով զբաղուենք մեր ոչ վեհ վուլգար աղջիկների, քաղքենիների, քեարթերի հետ միասին։ Ես իրենց հետ աւելի լաւ եմ լեզու գտնում, չնայած տարբեր լեզուներով ենք խօսում, ու իրենց հետ միասին աւելի հեշտ գործ կանեմ, քան քո։
ու տենց։
Վանաձոր, իմ սիրած մուտքերից մէկը։
ուզում եմ պատմել, ինչու եմ էմփաթիա զգում Վանաձորցի երաժիշտների հանդէպ։
մի քիչ էլ Վանաձորի մասին։
Վանաձորը ուրիշ քաղաք է, աղքատ, այդ պատճառով նոյնպէս ուրիշ։
Քանի որ աղքատ է, մեր չզարգացած անճաշակ կապիտալը լիքը բան չի հասցրել այլանդակել (բայց կամաց կամաց այլանդակում է), ու քաղաքն աւելի ութսունականներում կամ իննսունականներում է մնացել։ իսկ դա ուրիշ է, օտար եւ զարմանալի է մեզ։ երբ տեսնում ես այգում նստած ծերուկներին, յիշում ես, որ Երեւանում էլ իրենք կային առաջ, իսկ հիմա չկան։
Այնպէս չէ, որ ծերուկներ այլեւս չկան, բոլորը վերջացել են, իրենք վերականգնուող ռեսուրս են, եւ չեն վերջանում, պարզապէս հիմա անհամեմատ աւելի քիչ են հրապարակային վայրերում տուսվում իրար հետ։
Հասարակական տարածքն է տրանսֆորմացուել, հո չեն գնա օպերայի սրճարաններում նստեն, դա իրենց տեղը չէ։ (չնայած իմ տեղն էլ չէ, ու ցանկացած գիտակից մարդու տեղն էլ չէ։ օպերայի սրճարանները՝ Երեւանցիների փտելու մասին են։)։ Այսինքն Վանաձորը մեզ համար նաեւ նման է դէպի անցեալ ուղեւորութեանը։
Վանաձորում մնացել են փախած կանգառներ, հաւէս նստարաններ, արդիւնաբերական բնանկարներ։
Այն լաւ է դիզայն արուած, լայն մայթեր, առուներ անձրեւի ջրի համար, ժամանակակից է, շատ կանաչ է, ծառուղիներով է։
Մի քանի օղակաձեւ խաչմերուկ՝ քաղաքի կմախքի հոդերն են։ Մինչեւ դա չես «ջոկում» միշտ մոլորուելու ես։
Հետաքրքիր դետալ դիզայնի մասին։
Երբ Ծյոման եկել էր Հայաստան, նա ապշած էր երբ Վանաձորում տեսաւ իր մտքի իրականացումը։ Գրել էր, որ երբ մտածում էր ինչպէս լաւացնել քաղաքները, առաջարկում էր ճանապարհային նշանները կախել ոչ թէ անմիջապէս սիւներին, այլ մի քիչ հեռաւորութեան վրայ դրանցից։ Ասում էր, նոյնիսկ տաս սանտիմետրը կստեղծի հաճելի ծաւալ, եւ կաւելացնի հաճելի ստուերեր։ Պարզւում է, որ դա հենց այդպէս էլ արուած է Վանաձորում։
Ինչո՞ւ Վանաձոր՝ հարցնում է Ծյոման։ Ինչո՞ւ ոչ այլ քաղաք Հայաստանում, կամ այլ քաղաք աշխարհում։
Բայց այցելելով Վանաձոր մենք ներում ենք ժամանակակից անճաշակութիւններն, ու լաւ չգիտենք, ինչքան չհանդուրժող է այս քաղաքը եւ մեր հանդէպ, եւ իր տարբերուող բնակիչների։
Քանի որ այն միեւնոյնն է մնում է չզարգացած, նախկին սովետի գաւառական արդիւնաբերական քաղաք, ուր ապրել են բանուորներ, ով սովորաբար սիրում են կարգինը, աւանդականը։
Իմ իսկ պապու եղբայրը, երբ դեռ կենդանի էր, ու ես իրենց տանը Վանաձորում էի, պատմում էր, ինչպէս երբ իր տղան ընկաւ քաղ մաս, դեռ կոմունիստների ժամանակ, նա գնաց ոստիկանութիւն որ տղային հանի, ոստիկաններին խնդրեց՝ մազերը կկտրէք, նոր բաց կթողնէք։ Ասաց մազերը կտրեցին, յետոյ դուրս եկաւ, թէ չէ չէի կարողանում իրեն մազերը կտրել տալ։
Շատ բնութագրող է Վանաձորի համար, որ այդ իմ քեռին հիմա նոյնպէս Վանաձորում չէ։ Դուրսն է։ Քանի որ գործ չկայ։ Երեխաներն էլ Ռուսաստանում են մեծացել, ասիմիլացել, իրենց աւելի ռուս են զգում, իսկ Վանաձորը մնացել է միայն մանկական յիշատակ։ Նոյնիսկ տատիկ պապիկ հիմա չունեն, որ գնան տեսնեն, ինչպէս գնում են գիւղ, որ գոնէ գիւղի պէս ասոցացուի Հայաստանը իրենց մօտ։ Ինչեւէ։
Վանաձորը աղքատ է։
Երեւանն է աղքատ, իսկ Վանաձորը անհամեմատ աւելի աղքատ է։ Բնաւ բարեկարգ չէ, ու երկրաշարժի հետեւանքները դեռ վերացուած չեն։ Ստեփանակերտում պատերազմի հետեւանք չես տեսնի, իսկ Վանաձորում՝ երկրաշարժի՝ կտեսնես։
Ու ուրեմն, Վանաձորցիներն են աղքատ։
Ու իրենց համար խնդիր են այն հարցերը, ինչ Երեւանի երիտասարդի համար՝ այնքան էլ չէ։ Ասենք կիթառի լար առնելը։ Նախ, թանկ է։ Յետոյ էլ, եթէ փող ես ճարել, աւելի լաւ է գնաս Երեւան, քանի որ Վանաձորում լաւ լար չես գտնի։
Իրենք բնական է, պէտք է փող աշխատեն, որ ապրեն։ Իսկ գործ չկայ։ Ու մէկը աշխատում էր ինչ֊որ գործարանում, ու այդ նոյն գործարանում տեղ էր խնդրել, որ իրենք փորձ անեն։ Յետոյ հանեցին այնտեղից։ Ասում է՝ չհասկացաւ ինչու։ Իհարկէ չհասկացաւ, սա Հայաստան է, այստեղ կարելի է առանց բացատրութեան գործից հեռացնել։ Ուրիշները լիքն են։ Յետոյ աշխատում էր վաճառող սուպերմարկետում։ Էլի հանեցին։ Մի աղջիկ վզին է կախում սիգարետներով տուփն ու խանութներում տղամարդկանց հետ է շփւում։ Ասում է, այդ Վանաձորցի տղամարդկանց հետ շփուելուց յետոյ ուզում է առհասարակ ոչ մի տղամարդ մի շաբաթ չտեսնել։ Ինչպէս են իր հետ խօսում, ու ինչպէս են իրենց պահում։
Իսկ երեւանցի երիտասարդները քիթ են ծռում ոչ շատ լաւ աշխատանքից։ Իրենց աւելի լաւ աշխատանք է պէտք, ինչպէս արաբներին «շաուֆ շաուֆ հաբիբի» հոլանդական ֆիլմում։
Վանաձորցիները չեն կարողանում իրենց թոյլ տալ այն, ինչ շատերն են թոյլ տալիս Երեւանում։ Ես քանի մարդ գիտեմ, ում ասենք հիանալի գործ էին առաջարկում։ Օրինակ՝ նստիր գրասենեակում ու թուիթիր։ Կամ նոյնիսկ մի նստիր։ Ու ասենք մի հարիւր հազար դրամ կտան։ Ու այդ մարդիկ աւելի են գնահատում իրենց ազատ ժամանակը, ու չեն գնում այսպիսի աշխատանքի։ Մտածում են՝ գարեջրի ու տաքսու փող ծնողներից կստանամ, ինձ հերիք է։ Կամ մտածում են՝ ընկերս այդ ծախսը իր վրայ է վերցնում, էլ ինչո՞ւ աշխատեմ։
Սա անթոյլատրելի շռայլութիւն է Վանաձորում։ Ու ես կասէի որ այսպիսի վարքագիծը, չաշխատելը, Երեւանցիների փտելու, նեխելու մասին է։ Երբ ես այդպիսի բաների հետ եմ առնչւում, ես դառնում եմ աջ կապիտալիստ, ես հասկանում եմ, որ մարդիկ երբեք չեն աշխատի, ինքնուրոյն չեն լինի, ոչ իրենց, ոչ հասարակութեանը օգուտ չեն տալու, եթէ կարող են չաշխատել։
Միւս կողմից, Վանաձորում համեմատաբար հեշտ է գտնել փորձատեղ։ Կան լքուած «դոմիկ»֊ներ, որ կարելի է ծանօթով վերցնել, կամ շատ էժան վարձել։ Այսինքն՝ պարապելու տարածքը խնդիր չէ։ Ինչը Երեւանում է խնդիր։
Միւս կողմից, որն է տարածքի որակը։ Երբեմն մտածում ես, որ այստեղ, այս դոմիկում անհնար է ոչ միայն խումբ, այլ մի հատ հարուածային գործիք տեղաւորել։ Իսկ այս տղան, ասենք, ապրում է ցիստերնայի մէջ։ Գրեթէ Դիոգենեսի պէս։ Մի կողմից, շատ հաւէս է ու ռոմանտիկ, մինչեւ չես մտածում, որ կարող է այլ տարբերակ չունի։
Ու երբ ուրիշներն են լսում, ինչպէս են իրենք պարապում, մտնում են, ասում են՝ լսենք։ Ու էդպես ուրիշներն էլ են ոգեւորւում։
Այդ պատճառով ես կարծում եմ, որ պէտք է «շոու օֆ» լինեմ իմ բորդերով ու աշխատանքով, որ մարդիկ տեսնեն ինչ է կարելի անել ու ոգեւորուեն։ Որ ստեղ մի քիչ տեքնո միջաւայր ստեղծուի, որը ինձ պակասում է։
Մէկը բացատրում էր, որ ի սկզբանէ այդ նուագելու մշակոյթը ձեւաւորուել է քանի որ կոմունիստների ժամանակ ամէն գործարան իր պարտքն էր համարում «ՎԻԱ»֊ներ (վոկալնո֊ինստրումենտալնի անսամբլ) ունենալ։ Չգիտեմ, ինչքանով է դա ճիշտ։ Բայց հիմա իրենք իրենց հարեւաններին են տեսնում, ու հետաքրքրւում։
Ժամանակը Վաանձորում դանդաղ է գնում։ Անելու բան չկայ, կեանքը շատ ծանր է։
Ու նուագելը իրենց համար նաեւ մի տեսակ սփոփանք է։ Այդ անելանելի վիճակից։
Բացի դրանից, Վանաձորում բողոքում են, որ չի լինում մի քիչ երկար մազերով քայլել, որ չկպնեն, չի լինում փողոցում համբուրուել, ազատ չեն զգում իրենց, ու իրենց համար Երեւանը մի տեսակ Նիւ֊Յորք է։
Ուր ազատ է, ու սովոր են քիչ թէ շատ, ու անկապ խնդիրների ու կռիւների մէջ չես թաթախուի։
Իսկ ժամանակ իրենք չեն զգում, այո։ Ասենք եթէ դու պէտք է լիքը գործ անես այդ մի օրուայ մէջ, Վանաձորցին կարող է հանդիպի հետդ, նստի ծխի հանգիստ։ Յետոյ էլի ծխի։ Յետոյ հարցնի, ի՞նչ գործով ես։ Յետոյ կնստի մի քիչ լուռ։ Ու իրենց համար Երեւանի ռիթմն է արագ։ Իսկ իրականում Երեւանի ռիթմը ահաւոր դանդաղ է։
Ինչպէս եւ մեզ մօտ, կան մարդիկ, ով զզւում է իրենց քաղաքից, ուզում է դուրս պրծնել։ Թէկուզ Երեւան։ Իսկ կան նրանք, ով հանգիստ է վերաբերւում, նոյնիսկ սիրում է այդ քաղաքը իր անյարմարութեամբ հանդերձ։ Ու չէր ուզի Երեւանում կամ որեւէ այլ տեղ ապրել։
Էդպէս, ու որ տեսնում եմ, որ այսքան ծանր իրավիճակում մարդիկ ահաւոր հետաքրքրուող են, ասենք թէկուզ երաժշտութեամբ, կամ լուսանկարչութեամբ, ես յուզւում եմ։ Քանի որ մեզ մօտ կարծես կիրթ մարդիկ, ահաւոր անտարբեր են ամէնի նկատմամբ, հետաքրքրուող չեն, ոչ մի բան չեն ուզում իմանալ։
Ասենք իմ աշխատանքի վայրում, եթէ մարդը գոնէ մի քանի րոպէ ազատ է, հինգ հարիւրից մէկն է հաւէս փորձ, հետազօտութիւն անելու, ու այդ մէկը Տիգրան Սարգսեանն է ու բացի նրանից որ կոյս չէ, նաեւ Երեւանցի չէ։ Մնացածը կնախընտրեն խաղալ, կամ սոց․ ցանցում մի բան սպառել։
Իսկ իրենք Վանաձորում այնքան ճնշուած են, այնքան վատ պայմաններում են, բայց ե՛ւ աշխատում են, փորձում են ինքնուրոյն լինել, իրենց սիրած գործի համար վաստակել, եւ ահաւոր հետաքրքրւող են։ Տարուած են։
Ու ես սիրում եմ երբ մարդիկ տարուած են։
Ինչով էլ լինի։
ու տենց
Մօտս հարց ծագեց․
Ինչո՞ւ կան Վանաձորեան ռոք խմբեր, ինչո՞ւ կան Գիւմրու ռոք խմբեր, բայց չկայ մեզ յայտնի Ստեփանակերտից ռոք խումբ։
Երբ միեւնոյն ժամանակ, այցելելով Վանաձոր, Գիւմրի եւ Ստեփանակերտ, անհնար է չնկատել, ինչքա՜ն աւելի շատ ռեսուրս եւ փող է դրուած Ստեփանակերտի մէջ, ինչքա՜ն աւելի կենդանի եւ բարեկարգ է այդ քաղաքը, Հայաստանի միւս քաղաքներից։ Պատերազմի հետեւանքներ Ստեփանակերտում չեն երեւում, իսկ Վանաձորում եւ Գիւմրում երկրաշարժի հետեւանքները տեսնում ենք։
Ես իհարկէ շատ Արցախցի ընկերներ չունեմ, այնտեղ երկար չեմ ապրել, ու գուցէ բան չեմ հասկանում, բայց եւ այնպէս չէ որ այլ մարզերից շատ ընկերներ ունեմ, կամ այնտեղ ապրել եմ։ Ինձ մօտ տպաւորութիւն կայ, որ ոչ միայն ռոքի հետ է այս վիճակը, այլ առհասարակ, առանձնապէս հետաքրքրուող, եւ հետեւաբար զարգացած մարդիկ Արցախում քիչ են, քան այլ մարզերում։ Մեզ մօտ՝ ՀՀ այլ մարզերում, բոլորը նուագում են, բոլորո ֆոտո են անում, թէկուզ ժապաւէնով, բոլորը ինչ֊որ ձեւ ստեղծագործում են, ինչ֊որ չափով արուեստագէտ են։
Սա մեր դարաշրջանն է, կրեատիւ դարաշրջանն է։ Ինչո՞ւ այնտեղ այդպէս չէ՞։
Ես կարծում եմ, բոլորը, ով մի քիչ աւելի ոչ մակերեսային Արցախն գիտի, զգում է, որ այնտեղ ազատ չէ, լարուած է։ Որ այնտեղ շատ աւելի, քան այլ տեղեր այն Ստալինեան ոգին կայ՝ սա պետութիւն քանդող է, սա մեզ վատն է ուզում, եթէ ուրախ չէ նրանով, ինչ կայ, ապա թշնամու լաւն է ուզում, մատնիչ է։ Ու դա, իհարկէ, գալիս է այնտեղի ֆեոդալական համակարգից։ Ֆեոդալների ժամանակ կային «պրիդւորնի» ստեղծագործողներ, բայց ոչ ազատ ստեղծագործողների դասակարգ։ Եւ ռոք խմբեր էլ չկային։
Ինձ թւում է, որ պատասխանն ազատութիւնն է։ Ներքին ազատութիւնը, որը Արցախն այդպէս էլ չստացաւ մեր ազատագրական պայքարից յետոյ։
Ազատ արցախը ողջունում է ձեզ՝ գրուած է Գորիս Ստեփանակերտ մայրուղու պաստառներին։ Բայց արդե՞օք Արցախն ազատ է։ Ազատ երկիր է։ Ոչ այն ազատ երկիրը, ուր, ինչպէս սովետական երգում էր ասւում, «այդքան ազատ է շնչել»։ Այլ այն ազատ երկիրը, որ ամերիկեան ֆիլմերում են ասում ոստիկաններին։ Սա ազատ երկիր է։ Ձեռքերդ քաշիր, ոստիկան։
Ինչպէս տեսնում ենք, գործը բնաւ էլ սոցիալ տնտեսական պայմանների մէջ չէ։
Արուեստն ազատ մարդկանց գործն է։
**Ռոքը՝ պրոտեստ արտայայտող երաժշտութիւն է։ **
(Իհարկէ, երբ ինչ֊որ բան շատ պահանջարկ ունի, դրա որակն ընդհանուր առմամբ ընկնում է։ Քանի որ առաջանում է շատ անւորակ առաջարկ։
Երբ ասենք, շարպեյ ցեղատեսակի շունը շատ պահանջարկ ունի, ով ասես չի սկսում զբաղուել դրանց բուծմամբ, ու արդիւնքում աշխարհում յայտնւում են շարպեյին ոչ շատ նման ինչ֊որ զանազան շներ։
)
Կրկին՝ ռոքը պրոտեստ արտայայտող երաժշտութիւն է։ Հնարաւո՞ր է Արցախում պրոտեստ արտայայտել։ Հնարաւո՞ր է, որ արուեստն, առհասարակ, լինի ոչ քաղաքականացուած։ Ես չեմ կարծում, քանի որ կեանքը քաղաքականութեան հետ սերտ կապ ունի։ Եթէ ֆոտո ես անում, կարող ես «սխալ» բան ֆոտո անել, որ «աղբը տանից կը հանի», կամ չի բխի տեղական կապիտալիկի եւ իշխանիկների շահերից։
Եթէ երաժշտութիւն ես գրում, եւ խօսք, այդ խօսքը պիտի արտայայտի այն, ինչ դուր չի գայ իշխանիկներին, ու ժողովուրդ մանիպուլացնողներին։ Դա ակնյայտ է։
Ես չեմ ասում, որ ռոքը արգելուած է Արցախում։ Ես կարծում եմ, որ ընդհանուր մթնոլորտն այնտեղ չի աջակցում նրան, որ ռոք խմբեր ծնուեն, աճեն եւ զարգանան։ Որ արուեստ լինի ընդհանրապէս։
Եթէ յիշում էք, Անդրէ Ժիդը իր «վերադարձ ԽՍՀՄ֊ից» գրքում, եւ դրա շարունակութեան մէջ, շատ զարմացած էր, որ սովետում արուեստ չկար։ Որտե՞ղից լիներ արուեստ Ստալինեան սովետում, եթէ ոչ միայն ընդհատակեայ։
Արցախում երբ Վորլիքին դիմաւորող ցոյց է լինում, ակնյայտ է, որ դա իշխանութիւնների կազմակերպուած ցոյցն է, քանի որ այնտեղ ոչ մի ինքնաբուխ բան չի լինում, որը իշխանութիւնների սանկցիան չունի։ Առնուազն պիտի հաստատուած լինի մի շատ բարձրաստիճան չինովնիկի կողմից։
Արցախում բոլորը զգում են այդ ճնշուածութիւնը, իհարկէ, դեռ երբեմն գոհ են, որ գոնէ ապրում են այդ երկրում, որ կենդանի են, բայց զգում են, որ առանց սանկցիայի արուեստը չի կարող գոյատեւել, եւ չեն էլ ստեղծագործում։
Այդ իսկ պատճառով մենք ունենք այսպիսի սոց֊ռեալիզմ Ստեփանակերտի կենտրոնում։
Սովետը մօտ է։ Մեր կողքն է։ Եւ ոչ միայն հիւսիսից։ Մեր մէջ։
Եւ այնտեղ չկայ գոնէ մի քիչ ազատ արուեստ, չկայ արուեստ, որը կարելի է տեսնել Կաֆեսճեանի այգում, կամ այնպիսի, ինչպէս Բաբաջանեանի, Կարա֊Բալայի արձանն է։ Բնական է, որ այնտեղ չի կարող լինել ՆՓԱԿ֊ի պէս մի բան։
Իսկ սա, ի դէպ, մեր պատճառով էլ է։ Գուցէ այդպէս չէր լինի, եթէ Արցախն պարզապէս Հայաստանի մարզ լիներ, Լոռու ու Շիրակի պէս։ Թէկուզ գոնէ Սիւնիքի։ Գուցէ նաեւ այդպէս չէր լինի, եթէ մենք ստեղ էլ ժողովրդավարութիւն ունենայինք, ոչ թէ գըբըշնիկներ եւ նոմենկլատուրա։ Ապա Արցախի հանդէպ էլ վերաբերմունքը այլ կը լիներ, չէ՞ որ Արցախը փաստացի Հայաստանի մաս է։ Ու մեզնից է, թէ ինչ է այնտեղ կատարւում, իրենք այնքան ինքնուրոյն չեն, անկախ չեն, եւ չեն էլ կարող լինել, մենք ենք, որ նոյն Արցախի համար, իրենց ազատութեան համար, պէտք է այստեղ ժողովրդավարութիւն հաստատենք։ Ու տեսնո՞ւմ էք, արուեստից եմ խօսում, ու էլի չի լինում քաղաքականութեան կողմ չգնալ։ Քանի որ կեանքը քաղաքականութիւն է, իսկ արուեստը կեանքի մաս է։
եւ այդպէս
երեկ երբ խօսում էինք Վանաձորցի երաժիշտների հետ, մէկն ասաց, Վանաձորի տվ֊ով որ հոլովակ պտտես, ոչ մէկ չի տեսնի, պէտք է փող հայթայթես, որ Երեւանի տվ֊ներից մէկով պտտես, որ Հայաստանով մէկ նայում են։
ու սա լրիւ ապակենտրոնացման մասին է։ հեռուստատեսութիւնը ապակենտրոնացուած համակարգ չէ, քանի որ Երեւանում Վանաձորի տվ֊ները չեն բռնում, տեխնիկապէս։
իսկ համացանցը ապակենտրոնացուած է, ու լինի դա Յութիւբն թէ Վիմէօ֊ն, թէ ինչ֊որ այլ, թէկուզ քո ստեղծած սերւիսը, երկուսն էլ ցանցով մէկ երեւում են։ Ու Յութիւբը ստեղ գլոբալ, կարեւորագոյն, գուգլի ստեղծած տվ է, ուր հոլովակ տեղադրելն փող չի պահանջում։
Այլ հարց է, որ Յութիւբն աւելի շատ դիտողներ ունի, դա ոնց որ, եթէ Վանաձորի ալիքները Հայաստանով մէկ հեռարձակուեր, միեւնոյն է, շատերը նայելու էին Երեւանի ալիքները։ Բայց համացանցը գոնէ հնարաւորութիւն է տալիս ընտրութեան։
Գուցէ բարդ է Վանաձորեան ալիքներին կազմակերպել հեռարձակում Հայաստանով մէկ, գուցէ թանկ է, բայց անհամեմատ էժան պիտի լինի կայք ունենալը, ու ուղիղ եթեր կայքի էջից, գոնէ, կազմակերպելը։
Իսկ հիանալի կը լիներ, որ բոլորս սովորէինք ոչ միայն Երեւանի տվ, կամ Յութիւն դիտել, այլ մի ծրագրով, ինչպէս ջիփոդերն է, հետեւել այս ալիքին Յութիւբից, եւ այն ալիքին Միւնխենի ռադիո֊ից, եւ այն ալիքից, Էխո Մոսկվի֊ից, եւ այն ալիքից, որ հօրեւղբոր տղան է կազմակերպել իր տանից։ Բայց դրա համար առնուազն պէտք է, որ հօրեղբոր տղան, եւ Վանաձորի տվ֊ն սովորեն հեռարձակել համացանցում անկախ, առանց Յութիւբի, ինչպէս անում է Անտեննէ Բայերնը, եւ բոլոր իրենց յարգող հեռուստա եւ ռադիո կայանները։
ու տենց
ու տենց
ու տենց
ու տենց
ու տենց
ու տենց
ու տենց
Լենդրոշ Մոթորս, Վանաձոր։
ու տենց
ու տենց
Աստղերը ինձ քույր են,
լուսինն ստեղ կապ չունի,
Իմ սիրելին լուռ է
և խոսելու ուժ չունի
Էս ի՛նչ լավն ես, այ գիշե՜ր
Էս ի՛նչ լավն ես, այ գիշե՜ր
_ու տենց _
Я не осознавал серьезности ситуации ни во время землетрясения, ни в первые несколько часов после него. Пока не пришел папа…
