#Ազատ Ծրագրային Ապահովում

Հրէաների մօտ կայ այսպիսի հասկացութիւն՝ «wilderness»։ Երբ Մովսեսը հանեց նրանց Եգիպտոսի ստրկութիւնից, որ տանի իրենց երկիրը ստեղծելու, արանքում էր այս «ուիլդերնես», անապատ վայրը։

Ու հրէաներից շատերը մտածում էին՝ ինչների՞ս էր պէտք այս արկածախնդրութիւնը, մենք ունէինք ձրի կերակուր, ապրելու տեղ, ու ընդհանուր առմամբ, այսչափ չէինք տառապում Եգիպտոսում։

Մտածում եմ, երբ մենք հոգում ենք ազատութեան մասին, կորցնում ենք զանազան հնարաւորութիւններ․ կենտրոնացուած սոց․ կայքերում շփման, շոյուած լինելու, ընկերներ ձեռք բերելու հնարաւորութիւններ, կայքերի միջոցով նիշքեր փոխակերպելու, նկարներ խմբագրելու հնարաւորութիւններ։

Ու մարդիկ տարակուսում են, արդե՞օք իրենք չեն կորցնում ազատութիւն, այն ձեռք բերելու փոխարէն։

Սա յիշեցնում է այդ միջանկեալ վիճակը, որ հրէաներն ապրել են անապատում։

Այնպէս որ մենք անապատում ենք, «ուիլդերնես»֊ում։ Մենք զբօսնում ենք անապատով ազատութեանը ձգտելով։

ինձ թւում է, GPLv3֊ի պատմական անհրաժեշտութիւնն առկայ էր։

անկախ նրանից, ինչպէս են տարբեր մարդիկ դրան վերաբերում, կան մարդիկ, ում այն պէտք է։ մարդիկ, ով չեն ուզում, որ իրենց գործն օգտագործուի սարք «արգելափակելու» համար։

նաեւ այլ միտք է պտտւում գլխիս մէջ․ դիկտատուրաները, աւտորիտար վարչակարգերը ազատ ծա օգտագործելու հակում ունեն։ ասենք, Հիւսիսային Կորէան ունի իր ցանցը, որը համացանցից հասանելի չէ, ունի իր Լինուքս դիստրիբուտիւը․ առաջինն օգնում է իշխանութեանը մեկուսացնել երկիրը, իսկ երկրորդը արդե՞օք չի մատնի կուսակցութեան գծին պատշաճ կերպով չհետեւած հեղինակին։

Դրան աւելանում է սանկցիաների տակ գտնուելու դէպքը․ եթէ կազմակերպութիւններին արգելւում է գործ անել այսինչ երկրի հետ, մասնաւորապէս՝ ծա վաճառել եւ սպասարկել այն, ապա ազատ ծա֊ն վարչակարգը կարող է օգտագործել, ասենք, քաղբանտարկեալներին գնդակահարելու ցուցակներ կազմելու համար։

այդ պատճառով, կարծում եմ, եւս մի արտօնագիր է պէտք, որն ասում է՝ «ես չեմ թոյլ տալիս, որ իմ կոդը օգտագործուի աւտորիտար ռեժիմի կողմից», կամ «քաղաքացիների սահմանադրական ազատութիւնները ոտնատակ անելու նպատակով»։ այստեղ հարց է առաջանում, ո՞վ է որոշում որ վարչակարգն է աւտորիտար կամ դիկտատուրա։ ինքը հեղինա՞կը նշի՝ ասենք Հիւսիսային Կորէայում չօգտագործել։ Թէ՞ յղուի տարբեր այլ կազմակերպութիւնների գնահատականներին։ Թէ՞ ինչ։

ու տենց։

թարմացում․ պարզւում է, Սթոլմանը մի երկու տող այդ մասին գրել է ու իմ հետ համամիտ չէ։

ահա, ուրեմն սարքերս բազմացան

[}}

էւոլյուցիան աջից ձախ

[}}

յոլլայի հետ եկել է բաւական լար յուէսբի լար, աւելի որակով, քան նեքսուսների հետ է գալիս, ու այդ լարի համար էյսի֊դիսի ադապտեր։ փաթեթները շատ որակով են, չեն ճղւում, պէտք է բացել որտեղից նախատեսուած է։ էդ ամէնի լուսանկարներ չեմ ուզում լցնել, այլ փոխարէնը էկրանահաններ՝

միանալիս առաջարկեց գրանցուել յոլա խանութում ու ժամը կարգաւորել։ ես իհարկէ շատ բան եմ ուզում, բայց քանի կպել էր ինտերնետին, թող ntp֊ով էլ ժամը սինք աներ։ Ժամը պատահաբար սխալ դրեցի, աւելի ճիշտ՝ ամսաթիւը չնշեցի, մտածեցի յետոյ ntpd -s կասեմ, այն էլ, այդ պատճառով, ասենք յոլա խանութը չʼաշխատեց։ ինչպէս նաեւ իմ կայքը՝ այդպէս էլ բողոքեց զննիչը, որ սերտիֆիկատը ապագայում է։

խանութը բաւական հաւէս տեսք ունի, ու կարողանում է զուգահեռ մի քանի ծրագիր տեղադրել՝

[}}

[}}

ծրագրեր գրեթէ չկան, շատ աղքատիկ է։ մաեմո֊ների ռեպոզիտորիաներն անհամեմատ աւելի հարուստ են։

չկայ եւ նորմալ ֆոտո անելու ծրագիր։ ասենք ֆկամերայի պէս։ միայն տուփից դրսինը։ լիքը գրելու բան կայ իրականում։

որոշ ծրագրերի նկարագրութեան մէջ գրուած է որ դրանք անդրոիդի ծրագրեր են։ իսկ անդրոիդի ծրագրեր աշխատացնելու միջաւայրը՝ ալիեն դալվիկը, փաստօրէն տուփից դուրս չկայ։ չգիտեմ, կախուածութիւններ կը հասկանար, թէ չէ, դեռ չեմ փորձել։ փորձել եմ կոնսոլում zipper աշխատացնել, ինչպէս նեմոմոբայլում, բայց զիփեր չկայ։

Կարգաւորումներում միացրի «դեւելոփեր մոդ»֊ը, հարցրեց սսհ֊ով կպնելու գաղտնագիր, յայտնեց իմ այփին, որ էլ իֆկոնֆիգ չʼհաւաքեմ, իսկ ծրագրերի ցանկում յայտնուեց տերմինալ։

երեւում է որ նեմոմոբայլ֊ի հիման վրայ է հաւաքած։ հիմնական օգտւողի անունը՝ նեմո։

[}}

սսհ պէտք է լինել nemo անունով։ յետոյ devel-su ֊ն տալիս է ռութ շել։ կարելի է հաւաքել passwd ու փոխել ռութի գաղտնագիրը։ ոչ մի կոտրել, ոչ մի բան։ փո՞ղ ես տուել, քո՞նն է՝ օգտուիր։

ահա

հայերէն տառատեսակներ, ինչպէս եւ հայերէն ստեղնաշար տուփից դուրս չկար։

ինչպէս սովորական համակարգում պէտք է ստեղծել ~/.fonts ու տառատեսակ աւելացնել դրա մէջ․

հեռախօսի շելլում հաւաքեցի

mkdir .fonts

իսկ իմ մեքենայի վրայից լցրի տառատեսակներ՝

$ cd .ssh
$ scp Arian* nemo@   :/home/nemo/.fonts/
The authenticity of host '   ' can't be established.
RSA key fingerprint is 
Are you sure you want to continue connecting (yes/no)? yes
Warning: Permanently added     (RSA) to the list of known hosts.
nemo@****'s password: 
Arian_Grqi_i_U.ttf                  100%  318KB 317.8KB/s 317.8KB/s   00:00    
Arian_Grqi_U.eot                    100%  270KB 269.8KB/s 317.8KB/s   00:00    
Arian_Grqi_U.ttf                    100%  270KB 269.6KB/s 317.8KB/s   00:00    
Arian_Grqi_U.woff                   100%  115KB 115.3KB/s 317.8KB/s   00:00    
$

ահա, հիմա աշխատեց՝

[}}

եւ ազատ ծիւիչ ծրագիր, նկարագրութեան մէջ նշուած էր որ ելատեքստը գիտհաբում է՝

[}}

նաեւ տեղադրեցի ազատ ռադիո լսելու ծրագիր, կրկին նշուած էր որ սորսը գիտհաբում է։ այն իր մէջ որ մի կայան չուներ, պէտք էր ձեռքով աւելացնել։

[}}

ծրագրերիս ցանկը՝

[}}

շատ հաւէս անիմացիաներ կան, ու կառավարումը չափազանց հարմարաւէտ է։

[}}

[}}

զննիչ՝

[}}

[}}

[}}

[}}

[}}

[}}

կարծես ֆայրֆոքս է կարելի աշխատեցնել, բայց դրա համար դեռ պէտք է ալիեն դալւիկ տեղադրել։ եւ թարմացնել՝

[}}

բարի գիշեր

[}}

ռադիո ափը ի դէպ գիշերուայ համար նախատեսնուած է, կարող է ինքը անջատուել մի քիչ յետոյ։ նաեւ հոգատար է, ասում է, երկար ականջակալներով մի լսիր, կարող ես վնասել լսողութիւնը։

ի դէպ, ականջակալների ստանդարտը արդեն նոկիայինը չէ, այֆոնինն է։ իսկ ձայնի որակը հրաշք է, աւելի լաւն է, քան n900֊ից։ սա շատ զարմացրեց։

կրկին բարի գիշեր։ ։Ճ

ու տենց

Օփենմոկո համայնքի էլ․ փոստի ցանկում ոմն Միքայել Սփեյսֆալկոնը, ով չի օգտագործում իր իսկական անունը համացանցում, յայտարարել է, որ իրեն հաջաղուեց հայթայթել Թեքսաս Ինսթրումենթսից հոսած ջիէսեմ ֆիրմուերի ելատեքստ։ Հաղորդագրութեան թեման է՝ First small steps towards free GSM firmware.

I am very pleased to announce that after many years of searching, I have finally found a copy of TI’s firmware deliverable package for their Leonardo development board, i.e., for their Calypso/Iota/Rita chipset reference platform. It is the package which TI must have given to all of their chipset customers including Nokia, Motorola, Compal, FIC/Openmoko, LG, BenQ and many others, and which was used by all of these companies as the starting point for making their unique proprietary firmwares.

Իրօք, դրանք դեռ առաջին քայլերն են, որպէսզի մենք ունենանք ազատ ԾԱ որ կառավարում է մեր սարքերի ջիէսէմ մոդեմը։

Լաւ նորութիւնն այն է, որ մենք այժմ ունենք, ոչ միայն ֆիրմուերի ելատեքստը, որը, գուցէ լեգալ չի կարելի օգտագործել (որոշ ռեպրեսիվ երկրներում) այլեւ լրիւ ազատ գործիքներ, այն սարքի մէջ լցնելու, ֆլեշելու համար։ Մինչ այդ օփենմոկո օգտագործողները պէտք է կիրառէին Թեքսաս Ինսթրումենթսի սեփականատիրական գործիքը նոյնիսկ ԾԱ֊ն ֆլեշելու համար։

Ահա, ես որոշեցի փորձել, եւ սրանք իմ նոթերն են՝ ինչպէս կոմպիլյացիա անել եւ տեղակայել leo2moko ֆիրմուերը։

Փոխարէնը օգտագործել քրոսկոմպիլյատորներ, եւ նախընտրում եմ կոմպիլացնել ելատեքստը հենց սարքի վրայ, չէ՞ որ օփենմոկոն ազատ սարք է, ու ես կարող եմ տեղադրել կոմպիլյատոր։ Սոյն նոթերը արուած են SHR օպերացիոն համակարգն օգտագործելիս։ Եթէ ձեր համակարգն այլ է, պէտք է մի քիչ փոփոխէք գործընթացը։

==Տեղակայում ենք կոմպիլյատոր եւ նախագծման գործիքներ սարքի վրայ==

opkg install gcc
opkg install gcc-symlinks
opkg install libc6-dev
opkg install binutils
opkg install make 
opkg install coreutils

Լաւ կլինի ժամանակը սինխրոնացնել մինչեւ գործի անցնելը։

/etc/init.d/fsotdld restart

Քաշում ենք ֆլեշերի ելատեքստը՝

wget ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/FreeCalypso/loadtools-r1.tar.bz2

Բացում՝

mkdir loadtools
cd loadtools

tar ĵvf ../loadtools-r1.tar.bz2

խմբագրում makefile֊ը, ինչպէս խորհուրդ է տրւում readme֊ում, նշէք CFLAGS֊ը որպես

CFLAGS= -O2 -march=armv4t -mtune=arm920t -DGTA0x_AP_BUILD

եւ

EXTRA_OBJ=gtapower.o

հապա make անենք

make
make install

այս երեկ բինարնիկները այժմ տեղակայուած են /usr/local/bin֊ում

fc-iram fc-loadtool fc-xram

==ֆիրմուերի կոմպիլյացիան==

Բաց թողէք այս քայլը, եթե ուզում էք ֆլեշել արդեն իսկ նախապէս քոմփայլ արուած ֆիրմուերը։

Աւաղ, այժմ անհնար է կոմպիլացնել ֆիրմուերը ազատ կոմպիլյատոր՝ օրինակ ջիսիսի օգտագործելով, ու մեզ պէտք են ուինդոուս գործիքներ Թեքսաս Ինսթրումենթսից։ Լաւ նորութիւնն այն է, որ դրանք աշխատում են wine֊ի տակ, ու մենք կարող ենք աշխատացնել դրանք ուայնով ցանկացած ԳՆՈՒ/Լինուքս մեքենայի մէջ։ ԹիԱյ֊ի միջավայրը իրականում օգտագործում է մեզ քաջ ծանոթ յունիքսական գործիքների ուինդոուս պորտերը։ Այնպէս որ անհամեմատ աւելի հեշտ կլիներ, եթէ մենք կարողանայինք նոյն գործիքներն օգտագործել բնիկ(նեյթիւ) կերպով։

Ահա, վերցնում ենք այս երեք նիշքը՝

ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/FreeCalypso/leo2moko-r1.tar.xz — ելատեքստը

ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/TI_src/wine/installed-env.tar.xz — միջավայր, այն քոմփայլ անելու համար

wget ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/TI_src/wine/nowhine.c ու այսպիսի հաւէս վրափեր։

gcc -o nowhine nowhine.c

cp nowhine /usr/local/bin

nowhine կտրում է անկապ անպէտք բլթբլթոցը (whining) wine ծրագրի ելքից։ Փաստօրէն, սա ուայնի ուրափեր է, կարելի է այն եւ չօգտագործել։

Հետո ամեն ինչ շատ տրիւիալ է՝ բացում ենք արխիւները, աշխատացնում յատուկ բիլդ սկրիպտն, ու այն ամէնն անում է։

==արդեն իսկ քոմփայլ արուած ֆիրմուեր==

wget ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/FreeCalypso/leo2moko-r1-bin.tar.bz2 — ահա սա, կամ եթէ նախապէս բիլդ էք արել, ապա օգտագործէք ձերը։

==լցնում ենք ֆիրմւերը==

պէտք է նախապէս սպանել որոշ դեմոններին, որ բնակւում են մեր օփենմոկոյի մէջ՝ որ չխանգարեն լցնելու պրոցեսին՝

killall fsodeviced
killall fsoaudiod
killall fsousaged
killall fsodatad
killall fsonetworkd
killall fsogsmd
killall phonefsod
killall phoneuid
killall frameworkd

Աշխատեցնում ենք ֆլեշերը՝

s3c24xx-gpio b7=0

fc-loadtool -h gta02 /dev/ttySAC0

Պէտք է անկապ հաղորդագրութիւններ տեսնէք, ու յետոյ՝ loadtool> առաջարկը։

Այստեղ շատ կարեւոր է բեքափել հեռախօսի միջի կալիբրացիայի տուեալները, դրանք մեզ պէտք կլինեն, եթէ ինչ֊որ բան այնպէս չգնայ։

flash dump2bin my-flashdump.bin

scp արէք այն ձեր կարգիչ, պահէք որեւէ տեղ, ոչ միայն հեռախօսի մէջ։

Անցանք գործի՝

flash erase 0 0x300000
flash program-m0 gsm-fw.m0

quit

reboot

==imei==

Շատ հետաքրքիր նախագիծ է սա՝

ftp://ftp.ifctf.org/pub/GSM/FreeCalypso/mpffs-tools-r1.tar.bz2

այն մասին է, ինչպէս գրել֊կարդալ ջիէսեմ մոդեմի փաստացի առանձին կարգչի նիշքային համակարգը։

Ահա, մոկոյի ջիէսեմ֊ի վարկածը պիտի որ սրա պէս լինի՝

եւ այդպէս

֊ Ի՞նչ գրենք։

֊ Կայք։

Իմ մոտ տպավորություն է, որ հիմա ով ինչ անում է՝ դա «վեբ սերվիս» է։

Ոմանք, ճիշտ է, կենտրոնանում են այֆոն/անդրոիդ նախագծման վրա, ու ես դա բացատրում եմ նրանով, որ մոբայլ շուկան այն տեղն է, ուր անհատ ծրագրավորողները (դե՞ռ) կարողանում են իրենց գտնել։

Բայց մտահղացումների մեծ մասը վերաբերվում են վեբին։ Օրինակ, սթարթափ ուիքէնդին բոլոր ներկայացված պրոեկտները վեբ էին։ Ես այնտեղ հանդիպեցի ծանոթներիս, ում գիտեմ որպես «նեյթիվ» նախագծողներ, բայց նրանք նույնպես ներկայացրել էին վեբ պրոեկտ։ Բողոքեցին, որ հեշտ չէ սուզվել անծանոթ միջավայր, բայց դա իրենց չխանգարեց հաղթել ։Ճ (գուցե բնութագրող է որ նեյթիվ նախագծմամբ զբաղվող մարդիկ ունեցան ավելի լավ գաղափար)

Հիմա ինչպե՞ս է լինում, որ բոլորը զբաղվում են վեբով՞։ Գուցե դա առաջին հայացքից թվացող թեթեւ տեքնոլոգիանե՞րն են (ասենք պհպ)։

(Ասում եմ թվացյալ թեթեւ, որովհետեւ իմ համար տեքնոլոգիաները, որ փորձում են «թեթեւացնել» գործը, ու թաքցնում են օգտագործողից որոշակի մանրուքներ այդ թեթեւացնող շերտի հետեւը, դրանով իսկ անում են այնպես որ ինձ ավելի բարդ լինի։)

Իսկ օրինակ, ինչպե՞ս է լինում, որ համակարգի մեջ փոփոխություն անելու միտք չեն ունենում, բայց կայքի միտք ունենում են։ Գուցե, որովհետեւ չգիտեն, թե ինչ փոփոխություն է կարելի անել, որ ավելի լավ լինի, որովհետեւ նույնիսկ չգիտեն, որ եղածը լավ չէ։

Գուցե որովհետեւ նրանք ապրում են սեփականատիրական ծրագրերի աշխարհում, ուր, օրինակ կա windows որի հիշողության կառավարչի կոդը չես նայի, որ հասկանաս ինչպես է գրված, ու ինչպես կարելի է լավացնել։

Կարող է այն պատճառով, որ նրանք ապրում են աշխարհում, ուր կան սարքերի արտադրողի կողմից տրամադրված սեփականատիրական դրայվերներ։ Ու հետո այդ ծրագրավորողները ստիպված են լինում փոխել երկաթը, որովհետեւ այս սարքի համար արտադրողը տրամադրել է, ասենք xp֊ի դրայվեր, բայց ոչ 7֊ի, որ նոր (սակայն ոչ ավելի լավ) սարքերը ավելի շատ վաճառվեն։ Իսկ նրանք չգիտեն ինչպես գրել դրայվեր, ու չգիտեն որ կա rolling release համակարգեր, ուր առհասարակ չի լինում release բայց լինում են հաճախակի փոփոխություններ, քանի որ լավացումը եւ հետ համատեղելիությունը անհամատեղելի են։

Վերջերս զրույցի մեջ հնչեց՝ «եթե դու mysql֊ի կոդը նայած լինեիր, այն կյանքում չէիր օգտագործի»։ (Ի դեպ, ես դբ֊ներից չկամ, բայց եթե նրանցով գրեի, ապա firebird կօգտագործեի)

Երբեմն ես ասում եմ՝ դե նա ծրագրավորող է։ Նկատի ունեմ՝ ցանցառ չէ, կամ հաքեր չէ։

Հիմա բացատրեմ։ Մի անգամ ընկերներիս նշանդրեքին (դե էլ որտեղ այդպիսի մարդ կհանդիպես) ես ծանոթացա մի տղայի հետ, ով ասաց որ նկարիչ է։ Ինձ հետաքրքիր էր, ու ես հարցեր էի տալիս իր աշխատանքի վերաբերյալ։ Ու անկեղծ զարմացել էի, երբ իմացա, որ նա գնում է աշխատանքի։

Այսինքն նա ամեն առավոտ, իննից վեցը գնում է «ցեխ» ուր պատրաստում է հայտնի նկարների պատճեներ։ Հետո դրանք ուղարկում են Եւրոպա, ուր վաճառում են որպես ձեռքի գործ, որը ռեպրոդուկցիայից ավելի թանկ է։ Հետո էլ այդ տղան շուտ գնաց, ասաց պետք է շուտ արթնանամ, աշխագանքի եմ։

Նկարիչ, ով աշխատո՞ւմ է։ Իմ համար այդ երկուսը այնքան էլ համատեղելի չէին։ Չէ, ես գիտեի, որ կան, այսպես ասած ոչ ստեղծագորշող նկարիչներ, ով նախընտրում է զբաղվել ռեստավրացիաներով, բայց ոչ իրականացնել իրենց միտքը, որովհետեւ միտք չունեն։

Ու եթե նկարիչների մոտ միտք չունենալը նորմա չի ընկալվում, ապա ծրագրավորողների մոտ միտք չունենալը՝ նորմա է։ Նրանց մեծ մասը գնում են աշխատանքի ու գրում են «ձաձա»֊ների համար սոֆթ։ Եթե աշխատանքից հետո ինչ որ բան են անում, ապա դա սովորաբար փող աշխատելու, այլ ոչ թե միտք, գաղափար իրականացնելու համար է։

Այսինքն փողի, ոչ թե սիրո, հետաքրքրության պատճառով է։

Իսկ օրինակ plc նախագծման սոֆթ գրում են նրանք, ով թեմայի մեջ են։

Մասնավորապես դա բացատրվում է նրանով, որ մարդկանց մեծ մասը հետաքրքրվող, ու խորացող չեն։ Այդ մասին ես դեռ կգրեմ։

Բայց այլ պատճառը, որի մասին հիմա գրում եմ՝ չիմացությունն է, ոչ զարգացած լինելն է։

Այսինքն մարդիկ պարզապես չգիտեն, չեն պատկերացնում ինչպիսի խնդիրներ կարող են լինել, ու ինչ լավ բան կարելի է անել, եթե դա կայք չէ։

Նրանք չգիտեն ինչպես է աշխատում համակարգը, քանի որ իրենց համակարգը փակ է, ու նրանք չեն զգում որ կարող են այն փոխել, կամ որոշակի ներդրում ունենալ։ Մոտավորապես այնպես, ինչպես Սովետի ժողովուրդը չէր զգում, որ կարող է ազդել օրենքների վրա։

Ու այստեղ ես կարծում եմ, որ շատ լավ է, երբ ծրագրավորողները օգտագործում են ազատ ԾԱ ոչ միայն այն պատճառով որ ազատ է, ու հետեւաբար լավը, ոչ միայն այն պատճառով որ այդ գաղափարը իրենց մոտիկ է, այլ եւ այն պատճառով որ դա ավելի է զարգացնում, քան փակ աշխարհը, թույլ է տալիս տեսնել ինչպես է ամենը արված, ու երբեմն պահանջ զգալ դա լավացնելու, տեսնել ինչ կարելի է անել

ու տենց

The Bundesgericht in Switzerland has decided. And it’s result is stunning, to put it mildly. In layman terms, this is what has been ruled:

Open Source cannot offer an alternative to Microsofts offering

The authorities cannot be asked to do market research to find alternatives.

Hence it is perfectly fine to NOT tender at all and hand over the money to Microsoft.

The appeal that has been filed has not been accepted by the court, so there was no case effectively. The court ruled that FOSS failed to deliver an alternative to Microsoft. How FOSS could have shown an alternative at all as there was (and is) no tender, no rundown of needed capabilities, no description of requirements was not of interest.

այստեղից

ով էլ կասկածեր։

ու տենց

Այսօր ֆրիսբի խաղալուց Սմբատը ասաց՝ «չար բան ցույց տամ» ու Անդրոիդ պլանշետկա հանեց։

Գուցե այդ պատճառով, կամ այն պատճառով որ երեկոյան ես իմ համար մտածելու ժամանակ ունեի, ծնվեց այս փոստը․

Մենք ամեն ինչ անում ենք ինքներս մեզ համարգ։

Երբեմն մի խումբ մարդկանց շահերը համընկնում են։ Նրանց ասում են ընկերներ։

Նաեւ այնպես կարող է ստացվել որ շատ, իրար հետ անծանոթ մարդկանց շահերը համընկնեն։

Երբ այդ մարդկանց մեջ որոշակի կապ հաստատվի, թեկուզ Չեգեվարայի տեսքով, նրանց անվանում են հասարակություն։

Վստահ եմ, մեզ որոշ չափով պետք է կապիտալը։ Ու կապիտալիստը։ Բայց որոշ չափով։

Երբ չի առիթավորվել ու չափը չի անցել։

Ընդ որում այդ չափը միշտ փոփոխվում է, ու այն դժվար է սահմանել։

Օրինակ, ես որոշակիորեն կողմ եմ մասնավոր խանութներին։ Մասնավոր սրճարաններին, մասնավոր ծրագրային ապահովման արտադրողներին, ու մասնավոր կինոթատրոններին։

Ծրագրային ապահովման հետ փոքր ինչ բարդություն կա, որովհետեւ գիտա-հետազոտական լաբորատորիաներում նախագծվող սոֆթը շատ ավելի առաջադեմ եւ ճկուն է քան այն ինչ մենք ունենք շուկայում։ Հաջող նախագիծը մեզ հաճախ չի հասնում (Plan9, Inferno, Oberon), սակայն ես լավ գիտակցում եմ, որ եթե չլիներ կապիտալը մեզանից շատ քչերը հաշվողական սարք կունենային, որ գոնե GNU/Linŭ/Windows/MacOS/Android օգտագործեն։ Այնպես որ ես ընդհանուր առմամբ օկ եմ ՏՏ-ում իրավիճակի հետ։

Ու կապիտալիզմին բնորոշ ազատ մրցակցության պայմաններում ես կընտրեմ «Կինո Մոսկվան» ու ոչ «Կինո Նայիրին»։

Ինչ որ մեկը կընտրի Խրոմիում Ֆայրֆոքսին, ու Մոզիլլան ստիպված կլինի լավանալ, ու Խրոմիումի նորամուծությունները իրականացնել, ու նոր բաներ մտածել որ հետ չմնա։

Մրցակցությունը ապահովում է լավացվող արտադրանքը, տեքնոլոգիաներ, սարքեր, սպասարկում, եւ այլն։

Այսինքն ինձ պետք է որ գոնե մեկը այդ կինո Մոսկվան աշխատացնի հնարավորին օպտիմալ ձեւով, որ ես այնտեղ կարողանամ գնալ։ Ու ոչ միայն ինձ է պետք, շատերին է պետք։ Մեզ պետք է Ինթելը որ մեզ համար չիպեր արտադրի։ Մեզ պետք է Նոկիան որ մեզ համար հեռախոսներ սարքի։

Ինձ պետք է լավ խանութ, որ ես այնտեղ գնումներ անեմ։ Ինձ պետք է լավ նեյտրալ տարածք, ուր ես ընդհանուր շահեր ունեցող մարդկանց հետ հանդիպեմ, ուր կլինի կոմֆորտ, համով թեյ, ու չեն ծխի, որ ես ինձ լավ զգամ։

Փորձը ցույց է տալիս որ այդ ֆունկցիաները պետությունը կատարում է շատ ավելի վատ քան շահագրգռված մարդիկ։

Ու բնականաբար ես դեմ չեմ վճարել կինոթատրոնում, սրճարանում, հեռախոսի, կամ ծրագրային ապահովման համար։

Որովհետեւ այդ կինոթատրոնը, սրճարանը, հեռախոսը, եւ որոշ դեպքերում ծրագիրը, իմն էլ է։

Երբ ուզենամ, եթե ազատ տեղ լինի, կգնամ։ Ես ունեմ ազատություն գնալ կինո, օգտագործել հեռախոս/կոմպ, ու թեյ խմել սրճարանում որովհետեւ կան մարդիկ որոնք անմիջապես եկամուտ են ստանում իմ ուզածը ապահովելով։

Կարելի է ասել, որ այդ կինոթատրոնը, սրճարանը, գործարանը այդքան էլ չի պատկանում կապիտալիստին։

Կինո Մոսկվան իմ կինոթատրոնն է, ես այնտեղ փառատոնների ժամանակ գնում եմ։

Իհարկե ես պետք է վճարեմ, հակառակ դեպքում այն չի գոյատեւի ու ես այնտեղ չեմ կարողանա գնալ։

Այլապես ինչի՞ համար են մտածել փողը։ Որ ես կարտոֆիլ վաճառողին չառաջարկեմ կոմպիլյատոր գրել կարտոֆիլի դիմաց։

Ե՞րբ է կապիտալը «առիթավորվում»։ Երբ Ջեներալ մոթորսը ձեռք է բերում տրամվայներով զբաղվող կազմակերպությունները ու փակում, որ իրենց մեքենաները ավելի լավ վաճառվեն։ Այսինքն երբ մեզ պետք եկած բանը հասանելի չէ որովհետեւ կապիտալի շահերին դեմ է։

Երբ չի օգտագործում ամառահւն դահլիճը, կամ եթե նույն Կինո Մոսկվան չօգտագործվի, որովհետեւ իրա տեղը ինչ որ կապիտալ ուզում է անցկացնել երկաթուղի, կառուցել եկեղեցի, կամ սեփական տուն։

Ու եթե մենք տեսականորեն ազդեցություն ունենք իշխանությունների վրա, ապա կապիտալին ազդելու նույնիսկ տեսականորեն գրեթե ոչ մի լծակ չունենք։ Այսինքն տեսականորեն այդ լծակը պետք է լիներ ինքը կառավարությունը, սակայն իրականում կատարվում է հակառակը, որովհետւ փաստացի կապիտալը ավելի էֆեկտիվ է ազդում քան մենք։

Ի՞նչ ենք կարող անել։

Մեկ – չմոռանալ որ կապիտալը իրականում մերն է։ Մեզ համար է գործում, ու առանց մեզ որոշ դեպքերում չի գործի։ Մենք գիտակցում ենք, որ կապիտալիստը հարուստ է, բայց մենք համաձայն ենք դրա հետ մինչեւ նա մեզ օգտակար գործ է անում։ Իսկ այն դեպքում երբ մեծամասնության շահերը անտեսվում են, ու հասարակական վայրում կառուցվում է օրինակ բնակելի շենք փոքրամասնության համար, ապա այստեղ կապիտալը անցավ հասարակությանը ի վնաս գործելու։

Երկու – արտահայտել ցանկությունները։ Ինչպես կարող ենք՝ ստորագրահավաք, ցույց, տեքստեր, «հասարակական կարծիքի» կայացւմն եւ այլն։

Եթե մենք խաղում ենք ցանկացած խաղ, օրինակ ֆութբոլ, կարեւոր է որ

ա – գնդակը լինի մերոնց մոտ

բ – եթե գնդաը մերոնց մոտ չէ, ապա խոչընդոտել չմերոնց, որ իրենք իրենց ուզածին հասնեն, ցանկալի է գնդակը ոտքից ձեռքից առնելով։

Եթե դու վատ ես խաղում, դա քեզ համար չարիք է, ինձ համար՝ բարիք։

Եթե ես եմ սխալ անում, դա քեզ է ուրախացնում։

Այսպիսով, պետք է գրագետ լինել։

Ու այստեղ մենք հասնում ենք նրան, որ իրականում մեզ մոտ ամեն ինչ լավ կլիներ, եթե մարդիկ մի քիչ ավելի զարգացած լինեին։

Օրինակ, նույն Կինո Մոսկվան նորմալ ֆիլմեր ցույց կտար ոչ միայն փառատոնների ժամանակ։

Իսկ ոչ ոք չէր ձեռք բերի այֆոններ որպիսի իրենց հեռախոսներ իրենց իսկ կոնտրոլ չանեն։

Բայց այնպես է ստացվում որ ես այժմ էսթեթ եմ, որովհետեւ քչերին է դա հետաքրքրում, ու փաստորեն, դա ձեռք է տալիս կապիտալիստին, ձեռք է տալիս մարդկանց, որովհետեւ իրենց պահանջները բավարարված են։

Փաստորեն, էփլը իմ համար է չար, իսկ իմ միջին ստատիստիկ հարեւանի համար չար չէ։

Որովհետեւ պահանջները շատանում են զարգաանզլու հետ զուգընթաց։

Լավ նորություն․ ծրագրային ապահովման ասպարեզում մրցակցությունը նույնպես անցնում է նոր փուլ, ավելի կարեւոր է դառնում այն ով է ավելի ազատ արտադրանք ստեղծում։ Ձեզ մոտ զարմանք չի առաջացնում որ դուք իրավունք ունեք ձեռք բերված հեռախոսը ցանկացած եղանակով օգտագործել, ներառյալ պոպոկ ջարդելու նպատակով։ Իսկ ինչու՞ նույնը չի գործում սոֆթի դեպքում՞։ Իմն է, փողը տվել եմ։ Այսպիսով մարդիկ ավելի շատ են սկսում գնահատել ազատությունը, որովհետեւ ավելի շատ զարգացած են լինում։ Ու ակնհայտ է դառնում որ Նոկիայի Միգոյի նախագծման սխեման արմատականորեն տարբերվում է Ինթելի միոգոյի նախագծման սխեմայից։

Եթե ինթելի աշխատանքը թափանցիկ է, ու կամեցողը կարող է որոշ չափով ազդել, օգնել, մասնակցել նախագծմանը ու լավացնել արդյունքը, ապա Նոկիայի/Անդրոիդի դեպքում մենք այժմ ունենք գաղտնիքներ, երկաթե վարագույր որի հետեւը նրանք աշխատում են, ու մենք նույնիսկ մասնակցության, ուր մնաց կոնտրոլի պատրանք չենք կարող զգալ։

Այս տեսակետից ինթելը ավելի լավ կապիտալիստ է, ավելի բարի։

Ի դեպ, գերմանացիները երբ օրինակ սրճարան են վարձում, տոնակատարություն անելու համար, հետո բոլորը միասին աղբը հավաքում են, մաքրում են, ու աթոռները ու սեղանները դասավորում։ Այդպես ավելի էժան է։

Մենք գիտենք որ Բարքեմփը ազատ միջոցառում է, սակայն ես չէի հասկանում որ «փակ» Թեդեքսն էլ է իրականում ազատ միջոցառում։ Որովհետեւ եթե դու իրոք ուզում ես այնտեղ լինել, կարող ես գրվել կամավոր, օգնել կազմակերպիչներին, ու հնարավորություն ստանալ լսել ելույթները։ Այնպես որ դու հնարավորություն ունես վճարել ու ստանալ։

Սակայն ծրագրային ապահովում դեպքում արտադրողին հաջողվում է այնպես անել, որ մարդիկ վճարեն իրենց կոնտրոլ անող ծրագրերի համար։ Մասամբ որովհետեւ նրանք պաշտպանված են օրենքով, մասամբ այն պատճառով որ մենք անճաշակ անգրագետ ենք։

Գուցե զարմանալի չէ, եթե մեզ պատմած հեքիաթներում, ուր փոքրիկ երեխային թեթեւամիտ մայրիկը ուղարկում է վտանգավոր անտառ, սոված գայլերի մոտ, ու գայլն է համարվում չարը, իսկ մայրիկը՝ ոչ։

Իհարկե, այն ինչ մեզ համար չարիք է, Մայքրոսոֆթի համար՝ բարիք։ Այսինքն ես բնավ միտք չունեմ հարաբերականությանը կասկածանքով մոտենալու։

Ակնհայտ է, որ գայլի համար Կարմիր գլխարկի միամիտ մայրիկը բարի է, իսկ Կարմիր գլխարկը ինքը, լավ աղջիկ է, նա սիրում է աղջկան, առավել եւս եթե աղջիկը մատուցվում է սնկային սոուսի մեջ։

Ու չարիքների զգալի մասը կատարվում է անգրագիտությունից։ Իմ համար չար է իմ անգրագետ քայլը, քեզ համար՝ քո անգրագետ քայլը։

Սակայն ես ոչ մի դեպքում չեմ համաձայնվի տեղերով փոխվել միջին ստատիստիկ հարեւանիս հետ, որ ավելի քիչ պահանջ ունենամ, ու դրանք հեշտությամբ բավականացնեմ։

Հեշտ կյանք ոչ ոք խոսք չի տվել։ Ես օկ եմ խաղալու հետ։ Ու գնահատում եմ այն իմ/մեր փոքր հաջողությունները որոնք ինձ ուրախացնում են։

Ու այդ պատճառով ես լրիվ հասկանում եմ այս դեվին ով գրել է if I had to choose between developing open-source software on top of a closed platform and developing closed-source software on top of an open-source platform, I’d much rather go for the second option ու չեմ ուզում iOS-ի համար գրել։ Ես էլ նախընտրում եմ ուժերս ծախսել օպտիմալ՝ աջակցելով ազատ, այսինքն ավելի իմ, ինձ պատկանող պլատֆորմայի տարածմանը։ Չէ՞ որ ես իմ մասին եմ մտածում առաջին հերթին։

ու տենց