ռուսաստանացի։
ռուսաստանացի։
վերջերս հետաքրքրեց երեք բառի ծագումնաբանութիւն՝
ղալաթ, մետրօ, ու սլոբոտկա։
նախ մտածեցի՝ տեսնես, ղալաթը պարսկերէ՞ն ա թէ՞ թուրքերէն։ փնտրեցի «galat»֊ը։
գտաւ ինդոնեզիերէն։
նշանակում ա՝ «error» — սխալ։
փորձեցի «ghalat»՝
ապա գտաւ «հինդի» լեզուի բառ։
հմմմ, իսկ ես մտածում էի լրիւ այլ բան։
ապա փնտրեցի նայիրիի բառարաններում՝
ասում ա՝ արաբերէն։
ու հետաքրքիր ա, մալխասեանցի բառարանը 1944 թուի, իսկապէ՞ս դասական ուղղագրութեամբ ա։
նաեւ մտածում էի՝ տեսնես, ինչո՞ւ մետրօ։
մետրօպոլիտէն՝ ենթադրեցի որ պօլիս բառից կը լինի երկրորդ մասը։ յիշեցի, որ ռուսները, կայսրութեան կենտրոնին յղելիս ասում են՝ «մետրոպոլիա»։
պարզւում ա, «մետրօ»֊ն՝ յունարէն «մայր» ա, մայր քաղաք ա, մայրաքաղաք։
կամ դրա հետ կապ ունեցողները։
ստեփանաւանում կայ «սլոբոդկա» ռեստորան, գիւմրիում՝ նման անունով թաղամաս։
պարզւում ա, «սլոբոդա»֊ն «սուոբոդա» բառի հետ կապ ունի՝ ազատութեան մասին ա։
«սլոբոդա»֊ները հատուկ կարգավիճակով թաղամասեր, գիւղեր, տարածքներ էին, ուր բնակիչները ստանում էին որոշակի արտօնութիւններ, կամ ազատուիթիւններ՝ օրինակ հարկերից, կամ ֆեոդալներից։
յաճախ քաղաքներում դրանք պետական աշխատողներ էին։ բայց կային, նման, ազատ կարգավիճակով գերմանական բնակավայրեր, զի ռուսական կայսրութեանը պէտք էին մարդիկ, եւ գերմանացիներին տրամադրում էին արտօնեալ պայմաններ, միայն թէ գային, ապրէին։
ու տէնց։
#ղալաթ #մետրօ #սլոբոդկա #սլոբոտկա #սլաբոտկա #քաղաք #ծագումնաբանութիւն #բառարան #էկրանահան #պատմութիւն
@{https://xn–69aa8bzb.xn–y9a3aq/users/tghahram}
#հեծանիւ_նորոգող
երեւանի կենտրոնում զբօսնելիս մտայ մի սիրուն շէնքի բակ։ յաճախ չի լինում, որ քեզ խցիկով տեսնելիս չխուճապեն։ այս անգամ չխուճապեցին, հպարտութեամբ պատմեցին որ թուի շէնք ա, ով էր ապրել, եւ այլն։
նոյնիսկ գրեթէ ստիպեցին նկուղը տեսնեմ՝ ու համաձայնուեմ, հաստատեմ ինչ վերջն ա։
հարցրի՝ արդէն վտանգուած չի, չէ՞ շէնքը։ ասին որ գոհ չեն, որ յեղափոխութիւնից յետոյ էլ չեն թողնում շէնքը քանդել։
բացատրեցին որ եթէ թողնէին քանդել, պոտենցիալ գնողն աւելի դրդուած կը լինէր առնել՝ զի կարող էր բարձրայարկ կառուցել։ իսկ հիմա ընդամէնը ստիպուած պիտի լինի այս երկու յարկը կարգի բերել ու մտածել ոնց ա շահոյթ ստանում։
— բայց ափսո՞ս չի էս սիրունութիւնը, էս պատմութիւնը քանդեն — հարցնում եմ։
ասում են՝
— բայց մենք էլ ենք է կուարտիրա ուզոում
իհարկէ, տունն էլ, բակն էլ անմխիթար վիճակում էին։ այդպիսի շէնքերի հետ սովորաբար այդպէս էլ լինում ա։
զի սովէտի ժամանակ համարւում էր, որ պէտք ա քանդել ու քանդելը ժամանակի հարց ա՝ իմաստ չունի փող ծախսել։ իսկ յետոյ համ մարդիկ էին սովոր որ իրենց գործը չի հետեւելը, համ փող չունէին, համ սպասում էին երբ կը ծախուիտունը, որ գնան «կուարտիրա»։
հետաքրքիր ա որ բնակիչները գիտեն որ վերջ եւ արժէքաւոր շէնք ա, ինչպէս նաեւ որ վերջ տեղ ա, բայց ապրել այս անմխիթար վիճակում չեն ուզում։
եւ ահա հարց՝ ինչի՞ ա անմխիթար։ որովհետեւ փող չեն ունեցել սարքելու։
աղքատութիւնից ա՝ շէնքից չի։
էդ շէնքը, յուսանք, կառնեն, ու չեն կարողանայ քանդել ու գերշահոյթ ապահովող բարձրայարկ կառուցել։
եւ ստիպուած կը սարքեն մի հաւէս բան՝ քոուորքինգ, օրինակ։
իսկ էս մարդիկ արդե՞օք կը կարողանան իրենց «կուարտիրա»֊ն լաւ սարքել։ երեւի չէ՝ զի իրենց աղքատութիւնը ոչ մի տեղ չի փախչի։ ու կապրեն աւելի վատ, փոխելով պայթած շէնքն ու բակը կենտրոնում, առանց բակ պայթած շէնքով՝ ծայրամասում։ փողերը չեն էլ նկատի ոնց ծախսեցին։
առաջնային խնդիրը տունը չի՝ աղքատութիւնն ա։
#աղքատութիւն #շէնք
ինչ֊որ վիդեօյում տեսայ ուտելիք առաքող ռոբոտ։ շատ յուզիչն էր, տէնց իր համար գնում էր։ երեւի շաուրմա էր տանում։
ու յիշեցի, որ երբ դեռ տասնհինգ տարի առաջ ես երազում էի անձնական ասիստենտ ռոբոտ սարքելու մասին, որ ինձ հետ կը քայլի, ու ում կը տամ իրեր պահի՝ ես հասկանում էի, որ, չնայած անիւն ամենակարեւոր յայտնագործութիւններից էր՝ պէտք ա ոտքերով սարքել՝ զի չի անցնի շատ տեղերում։
ու հիմա ես գիտեմ, որ չէ՝ էդ քաղաքը պէտք ա այնպիսին լինի, որ անիւներով խնդիր չլինի։ զի անիւները միայն ռոբոտների մօտ չեն՝ եւ ցածր շարժունակութիւն ունեցող մարդկանց սայլերում են, եւ երեխաների «կոլեասկաներում» են։ բոլորս տեսել ենք բորդիւրների պատճառով տանջուող մայրիկներին, եւ գիտենք, ինչի շատ յաճախ չենք տեսնում սայլակներով մարդկանց։
ու ես քայլում եմ, թէկուզ սարեանով, ու մտածում՝ ե՞րբ ա լինելու էն օրը, որ քաղաքապետարանը գոնէ սարեան ուղարկի մի թիմ։ իրենք գան լուրջ տեսքով, նոթատետրերով, գրիչներով, գուցէ նոյնիսկ սաղաւարտներով՝ կարեւոր ա ոճը։ անցնեն էստեղից էնտեղ, ու ամէն բորդիւրը հաշուեն։ ամէն անհարթութիւնը հաշուեն։ որ յետոյ պլան կազմեն, թէ ինչպէս են այդ բագերը լուծում։
դա թանկ չի։ պարզապէս պէտք ա իմանալ որ դու ունես խնդիր։
եւ խտրականացնում ու մարգինալացնում ես ոչ միայն մարդկանց, ինչպէս պարզուեց՝ նաեւ ռոբոտներին։ (:
ու տէնց։
#քաղաք
ամէն անգամ էս սովէտական բարձրայարկի մուտք մտնելիս, երբ հոտը խփում ա քթիս, երբ տեսնում եմ դարաւոր կեղտն ամէնուր, երբ արդէն հասկանում եմ ինչ վատ ա մտածուած ամէնը՝ խողովակները, լարերը, ամէն անգամ հասկանում եմ, որ մոռացել էի՝ էդ ո՞նց ա սովէտական բարձրայարկի մէջ ապրել։
ես մեծացել եմ տէնց մի շէնքում։ աւելի վատ հոտով՝ զի աղբատարներն այն ժամանակ գործում էին։ արդէն ահաւոր վատ վիճակում էր՝ զի շէնքը բոլորն ատում էին։ ու ոչ մէկ դրա մասին չէր հոգում։ եւ դա նորմալ ա։
էսօր նաեւ գիտեմ, որ էդ շէնքերի մէջ ապրողները չեն կարողանում թոյլ տալ իրենց այդ շէնքերի բարեկարգումը։ զի եթէ կարող են թոյլ տալ՝ էդ շէնքերում էլ ինչի՞ ապրեն։
ու էստեղ ապրելով դու չես նկատում էդ ջուրը՝ էդ կեղտը։ չես նկատում էդ լարերը՝ նորմալ ա։ չես նկատում որ վերելակն ահաւոոոոր ա։ էդ նորմալ ա։ բա ուրիշ ի՞նչ ձեւ ա լինում։ դու չգիտես։
դու չգիտես որ այլ ձեւ հնարաւոր ա՝ ու դա ա սարսափելին։
ու ես չգիտէի որ այլ ձեւ հնարաւոր ա։ ու ես 16 տարեկանից ապրել եմ քաղաքի կենտրոնում բաւական լաւ, հինգ յարկանի շէնքերում։ որտեղ մարդիկ այլ էին, որտեղ բոլորն իրար գիտէին, որտեղ շէնքերը սիրում էին, ու որտեղ երբ մաքուր չէր՝ մէկ ա համեմատելի չէր սրա հետ։
սա՝ աղէտ ա։
ու ամէն բարձրայարկ՝ աղէտ ա։
ու մեր խնդիրն ա որ մարդիկ դուրս գան աղքատութիւնից։ ու երբ իրանք դուրս գան աղքատութիւնից, իրանք կը մտածեն՝ ինչի՞ ենք ստեղ ապրում։
եւ էս շէնքերը կը պայթեցնենք կը գնան։ էս կոնկրէտ նախագծից նոյնիսկ նմուշի համար պէտք չի թողնել՝ շատ ա սարսափելի։
ահաւոր ա գիտակցել, որ խսհմ տարիների շինարարութեան մեծ մասը՝ զրօ գին ունի։ պէտք չի։ ու հնարաւորինս շուտ պէտք ա դրանցից պրծնել։
ցանկացած բարձրայարկ՝ աղէտ ա, ու էսօր կառուցուողները դեռ կը դառնան ահաւորը։ կը դառնան աւելի ուշ՝ նախկինում, սովէտում, մի գիւղ բերում լցնում էին երկու բարձրայարկի մէջ՝ ու էդ մարդիկ դեռ պէտք ա հասկանային ինչ կատարուեց իրենց հետ, իսկ էսօր նոր բարձրայարկերում ապրում ա «միջինոտ» դաս, որ որոշակի «կուլտուրա» ունի, քաղաքին սովոր ա, ու դեռ յիշում ա ինչքան փող ա վճարել, ու շարունակում ա վճարել, եւ շէնքին վերաբերմունքը շատ վատը չի։ ապահով ընտանիքների երեխաներն էլ քիչ թէ շատ քաղաքակիրթ են, ու վառուող լուցկիները պատերին չեն խփում։
բայց դա կը տեւի ճիշտ մինչ էն ժամանակ, երբ կը սկսեն կառուցուել լաւ թաղամասեր՝ խիտ իրար մօտ կանգնած սիրուն ցածրայարկներով։ ապա այդ նորակառոյց բարձրայարկում ապրողը կը մտածի՝ ինչի՞ եմ ես էստեղ ապրում։ ինչի՞ եմ ես պատուհանից նայում էս այլ բարձրայարկին։ ինչի՞ ես երբ դուրս եմ գալիս՝ էս շէնքերի մէջ պիտի անցնեմ։ ու նա կը վաճարի իր տունը։ եւ իր հարեւանը կը վաճառի։ եւ գինն ընկնելու ա։ եւ վարձի գինն էլ։
եւ ո՞վ ա գալու այդ բարձրայարկ՝ նա ով փող չունի։ եւ էս շէնքն էլ ա աղէտալի լինելու։ ու «էլիտար» բարձրայարկը պէտք կը լինի քանդել, զի խնդիրներն անլուծելի են լինելու։
բայց դա յետոյ։ այսօր ուզում էի ասել, որ ամէն անգամ հասկանում եմ, որ մոռացել եմ։ ու ինչ հեշտ ա մոռանալը։
ու տէնց։
#քաղաք #շէնք #խսհմ #սովէտ #պատմութիւն #աղէտ #բարձրայարկ #կառուցապատում #համայնք #աղքատութիւն #հանրութիւն
կրկին՝ ասմ ծրագիր եմ գրում՝ կմախք։ որ յետոյ ուսանողներին տամ, ասեմ՝ էս կմախքի էս պակաս ոսկորը ո՞րտեղ դնել։ իրենք էլ մտածեն ու դնեն։
ես էլ ասեմ՝ ապրէէէէք։
աւելի շատ բան չեմ կարողանում սովորեցնել։