օպենհայմերը դիտեցինք։
դիտեցինք կինօպարկի… ո՞նց էր կոչւում, «պրեմիո՞ւմ», դահլիճո՞ւմ, որն, իմ կարծիքով լրիւ անիմաստ էր։
ուրեմն, էնտեղ գրեթէ պառկելու բազկաթոռներ էին։ կառավարման վահանակ կար, որով կարելի էր դզել մէջքը։ ու կարելի էր բազկաթոռը լրիւ վերածել պառկելու տեղի։ ինչը շատերն արել էին։
շատ ցուրտ էր։ մի տղայ գնաց ինչ֊որ տեղից խնդրեց ծածկոց, բերեց կողքի աղջկան։ ի դէպ, ամէն տեղ ա ցուրտ։ քրտինքս ճակատին մտնում եմ, սառը օդը խփում ա ճակատիս, վատանում եմ։
էս բազկաթոռների արանքում բաւական մեծ հարթութիւն էր՝ սեղան։ ինչն ինձ անյարմար էր։
ես ակնկայլում էի աւելի մտերմիկ կինօդիտում, իսկ էսպէս իրար ականջի շշնջալը ահաւոր բարդ էր, պէտք ա ջանք անէիր, ձգուէիր, իսկ ձեռք բռնելն անհնար էր։ գուցէ դա էդպէս ա մտածուած, որովհետեւ եթէ երկուսը պառկած են, ու իրար մօտ, բաւական շուտ իրավիճակը կարող ա վերահսկողութիւնից դուրս գալ։
պրեմիումի մի մասը երեւի էդ անյարմար բազկաթոռներն էին։ միւսը՝ «դոլբի» ձայնը։ ես էսօր, ամաչում եմ ասել, ժամանակ չեմ ունեցել հետազօտել արդի թուանշային «դոլբին» ինչ ա։ ժամանակին դա անալոգային, մագնիսական ժապաւէնից աւդիօ երիզ լսելիս աղմուկ մաքրելու տեքնոլոգիա էր, եթէ չեմ սխալւում։
մի բան էլ։ ֆիլմի զրոյցների կէսը չեմ հասկացել։ որն ինձ համար անակնկալ էր։ ես ամէն օր լսում եմ անգլերէն, եթէ ֆիլմ եմ դիտում՝ անգլերէն ա։ մտքովս չէր անցել որ ինչ֊որ բաներ չեմ հասկանայ։ ու նէնց չի որ բառեր կային որ չգիտէի՝ ինձ թւում ա պարզապէս վատ, խուլ էր լսւում էդ իրենց «պրեմիում» «դոլբի» վիճակներով։ ու գուցէ սովորական դահլիճում նորմալ կարողանայինք լսել։
հիմա ֆիլմի մասին շատ բան չեմ կարող գրել։ ինձ թւում ա, սցենարը կարող էր աւելի ուժեղ լինել։ նաեւ, ֆիլմի առանցքում պատմութիւն ա այն մասին, ոնց օպենհայմերին լռեցնելու համար ադմինիստրատիւ լծակներ են կիրառուել։ ամերիկացին կը նայի, ու կը սարսափի՝ ինչ ահաւոր ա, մարդուն լռեցնում են։
միւս կողմից, մարդուն ինչի՞ էին լռեցնում՝ կարծում էին որ ազգային անվտանգութեան հարց ա։ դա լրիւ այլ «լեւելի» վիճակ ա։ մեզ մօտ լռեցնում են որովհետեւ մարդը պատմում ա որ էն միւսը «դաչան» գողացած փողերով ա կառուցել։
ու չնայած ոնց որ ուզում էին շեշտել, թէ «բարադի» վիճակ ա եղել, բայց էդ իրենց «բարադին» մեզ համար նախանձելի կազմակերպուած ա ինձ թւում։ ես պարզապէս հիանում եմ դրանով, ու նոյնիսկ չեմ հասկանում, ոնց ա հնարաւոր էդքան կարճ ժամանակահատուածում նպատակին հասնել։ կան տարբեր թիմեր, ամէն թիմն ունի բաւական բարդ խնդիրներ լուծելու։ ու բոլորը պէտք ա սինկ լինեն։ ու յետոյ թեստեր անեն, ու աշխատող պրոդուկտ տան։ ու նախ պէտք ա քաղաք կառուցեն իրանց համար։ եթէ ես էդ բարդութեան խնդիրը փորձեմ պատկերացնել որպէս տտ պրոդուկտ, ես չեմ հասկանում ոնց էդ ռեսուրսներով էդ ժամանակում էդ բարդութեան խնդիր կարելի ա լուծել։ պարզապէս հիանալի ա։
ի դէպ, օպենհայմերի մասին ես կարող ա առհասարակ չիմանայի։ իմացել եմ, զի ռուսախօս ընկեր եմ ունեցել, որը միայն ռուսական տեղեկատւութիւն էր սպառում։ ու ինքն էր պատմել, որ «օպենգէյմեր, զնաեշ, օն…»։ մի հատ էլ ռուս ազգանունով տղայի հետ եմ աշխատել, որ երբ գնացել էինք գերմանիա գործուղում, խմել էր, ասում էր՝ «մենք ձեզ քառասունհինգին արել ենք, էլի կանենք»։ ու ես չէի հասկանում ի՞նչ ա խօսում։
ես զգում էի որ էդ մարդկանց հետ զուգահեռ իրականութեան մէջ եմ ապրում։ ինձ համար չկար ոչ քառասունհինգը, ոչ էլ օպենհայմերը։
կար մի քիչ՝ զի կարդացել եմ ֆէյնմանի գրքերը։ իսկ ֆէյնմանին ֆիլմում չտեսայ, երեւի շատ մանր դեր ունէր մանհեթէն նախագծում, կամ տեսայ չհասկացայ ինքն ա։
էստեղ ես նաեւ կը գրէի շատ այլ բաներ էն ժամանակուայ բեքգրաունդի մասին, վհուկների որսի, կոմունիստների ու օրէնքի, որ ոստիկանութիւնը չի կարող գրադարաններից իմանալ ով ինչ գիրք ա վերցրել, որը նաեւ թուանշային ազատութիւններին ա վերաբերում։
նաեւ կը գրէի «սպուտնիկի», այզէնհաուերի, «նասա»֊ի ստեղծման, «էյթթի ընդ թի»֊ի, իւնիքսի, համալսարանական բումի, կրթաթոշակների, սովէտի աղքատութեան, եւ շատ բաների մասին։
բայց չեմ ձգի։
#օպենհայմեր #ֆիլմ #անկապ
#օպենհայմեր #այզենշտադտ #ֆոտո
