մտածում եմ, մեր ուղղագրութինը կարելի է շատ հեշտ «լաւացնել», գիտեմ, որ վիճելի է այդ բառը, եւ բերել աւելի մօտ դասականին, որը, յիշեցնեմ, օգտագործում են ոչ միայն արեւմտահայերէնի, այլեւ արեւելահայերէնի համար սփիւռքի համայնքներում, ընդամէնը անելով երկու քայլ․

— վերադարձնել «ւ»֊ը, ու հետեւաբար, հեռացնել «և»֊ն ու «ու»֊ն որպէս տառ։

— վերադարձնել «է»֊ի կիրառումը։

ւ֊ի մասին․

այո, անգլերէնն էլ է ապրել ուղղագրութեան փոփոխութիւն, բայց անգլերէնում չեն փոխել այն, որ fault գրւում է au֊ով։ մաշտոցն ակնյայտօրէն եւրոպական ազդեցութեան տակ էր, ու իր համար հարազատ էր «ու»֊ն գրել որպէս «ou»։

ոչ մէկի նեարդերին չի ազդում գրել՝ soup անգլերէն չէ՞։ կամ sauce, կամ vault։

այո, ես իրականում «աւ»֊ն «օ»֊ով փոխարինելուց հիացած չեմ։ փորձե՞լ էք երեխային բացատրել, ինչո՞ւ կայ «ո» եւ «օ»։ իսկ ինքներդ հասկացե՞լ էք, երբ սովորում էիք։

ունենալով «ւ»֊ը, մենք վերադարձնում ենք լեզուի մէջ կորած արմատներն եւ սկսում ենք ենթատեքստից անկախ տարբերել ասենք ռազմաւարն ու ռազմավարը։

ունենալով «օ»֊ն տարբերում ենք ասենք հոտն ու հօտը։ ես կարծում եմ, որ սա շահելու մասին է։

իհարկէ, ւ֊ն վերականգնելը նշանակում է որ ունենք ութիւն, ապա նաեւ՝ եան, եւ այլն։

վիւնագիրների մօտեցումը, այնպէս, ինչպէս անում են պարսկահայերը, երեւի աւելի հեշտ է ընկալել։ այսինքն՝ աղւէս, ոչ թէ աղուէս։

— Է֊ի մասին։

Բառի վերջում միայն «է» գրելը միայն հեշտացնում է սովորողի գործը՝ գուցէ, ինչեւէ, գայանէ։ հեշտ է չէ՞։

նաեւ շատ հասկանալի է ինչու սէր֊սիրոյ, գէտ֊գիտութիւն, պէտք֊պիտանի, դէմ֊դիմաց, փոխարէն֊փոխարինող։

Ընդամէնը այս երկու քայլն անելով, մենք զգալիօրէն մօտեցնում ենք երկու ապրող ուղղագրութիւնը առանց դժուարութեան։

Իրականում, այս օ֊ն, է֊ն ու ւ֊ն այնքան կարեւոր են, ինչպէս ր֊ն ու ռ֊ն։ Մենք չենք ուզում խառնել պառկ եւ պարկ արմատները չէ՞։ չենք ուզում կռահել թէ որի մասին է խօսքը։ ապա ինչո՞ւ ենք ուզում կռահել հոտ թէ հօտ, չէ՞ որ դրանք տարբեր են։ անգլիացիներն էլ պատահաբար չէ որ գրում են ship ու sheep եւ շարունակում են գրել։

Ի՞նչն է կարելի թողնել։

Բառասկզբի յ֊ն։

Երեւի ոչինչ, որ գրելիս չհասկանանք, ինչու է Հակոբը իրականում Յակոբ։ Երեւի պարտադիր չէ յիշել, որ՝ յատուկ, յիմար, յանցաւոր, յեղափոխութիւն։ Չեմ տեսնում յիմարի առաւելութիւնը հիմարի համեմատ։ Գուցէ սա դեռ չեմ հասկանում։

Բառավերջի յ֊ն։

Կռահում եմ, որ սա հեշտացնում է ընկալել, ինչու «երեկոյ֊երեկոյեան», «կրիայ֊կրիայի», որտեղից այդ յ֊ն։ Բայց չեմ հասկանում ինչ ենք կորցնում եթէ գրենք «հետո» «յետոյ»֊ի փոխարէն։

երեւի այսքանը։ կարծում եմ, այդ երկու֊երեք պարզ քայլը բնաւ ցաւոտ չեն, ու ակնյայտ շահաւէտ։