վերջերս «կրկնակի ժխտման» մասին էինք խօսում։
կարծես թէ այսպէս ասած կրկնակի ժխտումը (որ փաստօրէն պէտք ա տենց չկոչուի, այլ կոչուի ժխտման կարգով համաձայնութիւն) չկար գրաբարում, ու սկսել ա ձեւաւորուել միջին հայերէնում՝ այսինքն մօտ 12֊13֊րդ դարերում։
Գրաբարում, ինչպէս յայտնի է, ժխտական դերանուններ չկային։ Հետեւաբար հնարաւոր չէր ժխտման կարգով այն համաձայնութիւնը, որը դրսեւորւում է ժամանակակից արեւելահայերէնում։
Սակայն միջին հայերէնում, հիմք ունենալով գրաբարեան ձեւերը, արդէն ուրուագծւում են քերականական այն իրողութիւնները, որոնք բնորոշ են արեւելահայերէնին։ Ու թէեւ տեսական ուսումնասիրութիւններում ժխտական դերանունները չեն առանձնացւում, միջին հայերէնի բառարանում հեղինակները որպէս գլխաբառեր բերում են ոչ ով, ոչ որ, ոչ ում, ոչ ոք ձեւերը։
Ձեւաւորուե՞լ էին արդէն ինքնուրոյն ժխտական դերանուններ միջին հայերէնում, թէ՞ ոչ, մի առանձին քննութեան հարց է, բայց որ նման բաղադրութիւնների հետ բայերն արդէն դրւում էին ժխտական ձեւով, հաստատում են հէնց այն օրինակները, որոնք բերուած են բառարանում․ հմմտ․ Քեզ ընկեր եւ նման՝ ոչ ով չի լինի (Ֆրիկ), Ոչ ով չէ պատճառ եղեր, չեմ այլոց ձեռօք ես խափուեր (Յովհաննէս Երզնկացի)։ Զի արիւն ոչ ով չմարսեց (Խաչատուր Կեչառեցի)։ Միտքդ ոչ որ կենդանոյ ի քեզ չհասնի (Ֆրիկ)։ Հանցեղ սիասաթ ունէր, որ չունէր ոչ ոք թագաւոր (ն․ տ․)։
Ինչպէս այս եւ շատ այլ օրինակներ ցոյց են տալիս, միջին հայերէնում ժխտման կարգով համաձայնութիւնը բաւականին յաճախադէպ էր, թէեւ դեռ լրիւ օրինաչափութեան չէր վերածուել։
աղբիւր՝ http://language.sci.am/sites/default/files/languageAndLinguistics/lezow_ew_lezvabanowtyown_2016_2.pdf 40֊53 էջերից։
#լեզու #հայերէն #հետազօտութիւն #գրաբար #ժխտման_կարգով_համաձայնութիւն #քաղուածք #մէջբերում
